Ενότητα 1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Transcript

1 Ενότητα 1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

2 Ενδιαφέρον για την Οικονομική Ανάπτυξη Ένας από τους κύριους σκοπούς της Οικονομικής Επιστήμης: Υπόδειξη μεθόδων βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού (τουλάχιστον στην υλική τους διάσταση) Αναπτυσσόμενες Χώρες: ¾ του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά μόλις το ¼ του παγκόσμιου εισοδήματος

3

4

5 Παγκόσμια κατανομή εισοδήματος

6 Ενδιαφέρον για την Οικονομική Ανάπτυξη Διαρκώς αυξανόμενη αλληλεξάρτηση διεθνούς κοινωνίας - παγκοσμιοποίηση Χρέος, Περιβάλλον, Εμπόριο, Μετανάστευση, κλπ Αυξημένο ενδιαφέρον στις Βιομηχανικές Χώρες (ΒΧ) για τις Αναπτυσσόμενες Χώρες (ΑΧ) αλλά και σταδιακή ενίσχυση ρόλου ΑΧ Ειδήσεις για: πείνα και AIDS στην Αφρική, καταστροφή τροπικών δασών στη Βραζιλία μεταναστευτικές ροές από ΑΧ σε ΒΧ φυσικές καταστροφές σε πολλές ΑΧ αλλά και πολιτικές εξελίξεις στις ΑΧ ταχύρρυθμη οικονομική ανάπτυξη Κίνας και Ινδίας

7 Γιατί ιδιαίτερος κλάδος των Οικονομικών; Διαφορές ΑΧ / ΒΧ Δομή Οικονομίας Δομή Κοινωνίας Θεσμικό Πλαίσιο Νεοκλασσικά ή/και Κεϋνσιανά υποδείγματα χρήσιμα, αλλά συχνά προσαρμογές απαραίτητες Κυριαρχία παραγωγού (ατελείς αγορές & ελλιπής πληροφόρηση); Κατάτμηση αγορών εργασίας & προϊόντος; Μη ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον; Αποικιοκρατική κληρονομιά και εξωτερική εξάρτηση

8 Τι είναι Οικονομική Ανάπτυξη Πολυδιάστατη διαδικασία που οδηγεί στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου, ενισχύει τον αυτοσεβασμό του και το σεβασμό του κοινωνικού συνόλου μέσα στο οποίο ζει και επαυξάνει τη δυνατότητα υλικών επιλογών του (Δύσκολη η διάκριση οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης) Κανονιστικός όρος Αναπτυσσόμενες Υπανάπτυκτες Υπαναπτυσσόμενες Παραδοσιακές / Σύγχρονες Πλούσιες / Φτωχές 1 ος Κόσμος / 3 ος Κόσμος Ανάπτυξη και Μεγέθυνση / Αλλαγή δομών Ν. Κορέα / Λιβύη

9 Δείκτες επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης Κατά κεφαλή ΑΕΠ Δείκτης παραγωγής / όχι ευημερίας Παραγωγή εκτός αγοράς (π.χ. ιδιοκατανάλωση) Αναπόφευκτο κόστος (π.χ. καθαρισμός από μόλυνση) Έλλειψη διανεμητικής ευαισθησίας Συναλλαγματικές ισοτιμίες Κατά κεφαλή ΑΕΠ σε όρους πραγματικής αγοραστικής δύναμης (PPP) Εμπορεύσιμα και μη εμπορεύσιμα αγαθά Όπως και παραπάνω εκτός από το τελευταίο

10 Κατά Κεφαλήν Εισόδημα σε Επιλεγμένες Χώρες (2011) Πηγή: Στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα, Δείκτες Παγκόσμιας Ανάπτυξης, 2013 (Washington, D.C.: World Bank, 2013), Πίν. 1.1.

11 Κατά κεφαλή ΑΕΠ υπολογισμένο σε συναλλαγματικές ισοτιμίες και ΡΡΡ

12 Δείκτες επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης Κατά κεφαλή ΑΕΠ «έμμεσος» δείκτης Γιατί όχι, άμεσοι δείκτες; Σύνθετοι κοινωνικο-οικονομικοί δείκτες π.χ. Human Development Index (OHE) βασισμένος στη θεωρία των δυνατοτήτων (capabilities) κκ ΑΕΠ σε PPP (truncated) προσδόκιμο επιβίωσης ικανότητα γραφής και ανάγνωσης παλαιότερα, σταθμικός αριθμητικός μέσος όρος Βασικά προβλήματα: Επιλογή & Στάθμιση Πάντως, μετά το 2 ο ΠΠ, συστηματική βελτίωση ανεξαρτήτως του χρησιμοποιούμενου δείκτη & ισχυρή συσχέτιση μεταξύ τους

13 Κατά κεφαλή ΑΕΠ (ΡΡΡ) και Human Development Index

14 Κατά κεφαλή ΑΕΠ (ΡΡΡ) και Human Development Index

15

16 Κατά κεφαλή ΑΕΠ και «Ευτυχία»

17 Νέος τρόπος υπολογισμού Human development index

18 Εμπειρία ΒΧ Μακρόχρονη διαδικασία Μέχρι τη Βιομηχανική Επανάσταση, ουσιαστικά στασιμότητα Σημασία δημιουργίας αγροτικού πλεονάσματος Συσσώρευση αλλά και αύξηση παραγωγικότητας

19 Οικονομική μεγέθυνση: Μακροχρόνια και βραχυχρόνια

20 Οικονομική μεγέθυνση: Μακροχρόνια και βραχυχρόνια

21

22 Εμπειρία ΒΧ Σημαντικές πολλές μη οικονομικές προϋποθέσεις Ανεξαρτησία Ειρήνη / όχι εμφύλιες διαμάχες Κοινωνική συναίνεση σε αναπτυξιακούς στόχους Μακροοικονομική και πολιτική σταθερότητα Αποτελεσματική διακυβέρνηση και θεσμικό πλαίσιο Σημασία επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο (υγεία και εκπαίδευση) «Ανοιχτή» οικονομία Γεωγραφία

23 Κατάλληλοι οικονομικοί θεσμοί Προσφέρουν τους κανόνες του παιχνιδιού της οικονομικής ζωής Ουσιαστικά, προσφέρουν τα θεμέλια μιας οικονομίας της αγοράς Έμφαση σε ιδιοκτησιακά δικαιώματα / επιβολή συμβάσεων Συμβάλουν στη βελτίωση του συντονισμού των οικονομικών παραγόντων Περιορίζουν τις συμπεριφορές καταναγκασμού, απάτης αλλά και τις μη ανταγωνιστικές πρακτικές Προσφέρουν στον ευρύτερο πληθυσμό πρόσβαση σε ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης Περιορίζουν τη δύναμη των ελίτ και μετριάζουν τις διαμάχες Προσφέρουν κοινωνική ασφάλιση και πρόνοια Συμβάλουν στη μακροοικονομική σταθερότητα

24 Σημασία μη οικονομικών παραγόντων

28 Χαρακτηριστικά ΑΧ Ομοιότητες (ελάχιστες όλα). Σε σύγκριση με ΒΧ Χαμηλό βιοτικό επίπεδο / Φτώχεια Υψηλή απασχόληση σε αγροτικό τομέα Σχετικά μικρή συμβολή δευτερογενούς τομέα Υψηλή (συγκαλυμμένη) ανεργία & υποαπασχόληση Υψηλοί ρυθμοί πληθυσμιακής μεγέθυνσης Χαμηλό επίπεδο αστικοποίησης Χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο Σχετικά αδύναμη θέση / εξάρτηση στις διεθνείς σχέσεις Διαφορές Ιστορικό υπόβαθρο (κυρίως, αποικιοκρατία) Φυσικοί πόροι Μέγεθος Πολιτικο-οικονομικό σύστημα

29

30 Φτώχεια Επτά δηλώσεις: Όταν μια γυναίκα είναι φτωχή, δεν έχει λόγο στα κοινά, νιώθει κατώτερη. Δεν έχει φαγητό και στο σπίτι της κυριαρχεί η πείνα. Δεν έχει ρούχα και δεν προοδεύει η οικογένειά της. -Μία φτωχή γυναίκα από την Ουγκάντα Για έναν φτωχό άνθρωπο τα πάντα είναι απαίσια -αρρώστια, ταπείνωση, ντροπή. Είμαστε παράλυτοι, φοβόμαστε τα πάντα, είμαστε εξαρτημένοι από τους πάντες. Κανένας δεν μας χρειάζεται. Είμαστε σαν τα σκουπίδια που όλοι θέλουν να ξεφορτωθούν. -Ένας τυφλός άνδρας από το Tiraspol της Μολδαβίας Η ζωή σε αυτήν την περιοχή είναι τόσο επισφαλής που οι νέοι, και όποιος άλλος μπορεί, πρέπει να μεταναστεύσουν σε άλλες πόλεις ή να καταταγούν στο στρατό στην πρώτη γραμμή του μετώπου για να ξεφύγουν από τον κίνδυνο της πείνας που κλιμακώνεται εδώ. -Συμμετέχων σε ομάδα συζήτησης στην ύπαιθρο της Αιθιοπίας

31 Φτώχεια Όταν το φαγητό ήταν άφθονο, οι συγγενείς συνήθιζαν να το μοιράζονται. Αυτές τις μέρες της πείνας όμως, ακόμα και οι συγγενείς δεν μπορούν να σε βοηθήσουν δίνοντάς σου λίγο φαγητό. -Νέος άνδρας στο Nichimishi της Ζάμπια Πρέπει να περιμένουμε στην ουρά για ώρες μέχρι να έρθει η σειρά μας να αντλήσουμε νερό. -Συμμετέχων σε ομάδα συζήτησης στο χωριό Mbwadzulu (Mangochi) του Malawi [Η φτώχεια είναι]... χαμηλά εισοδήματα και έλλειψη θέσεων εργασίας. Και επίσης το να μην έχεις φάρμακα, φαγητό και ρούχα. -Συμμετέχων σε ομάδα συζήτησης στη Βραζιλία Μη με ρωτάτε τι είναι η φτώχεια γιατί τη συναντήσατε έξω από το σπίτι μου. Κοιτάξτε το και μετρήστε τις τρύπες. Κοιτάξτε τα σκεύη και τα ρούχα που φοράω. Κοιτάξτε τα πάντα και γράψτε αυτό που βλέπετε. Αυτό που βλέπετε είναι η φτώχεια. -Φτωχός άνδρας στην Κένυα

32 Φτώχεια Ένα οικουμενικό ζήτημα που αντικατοπτρίζουν αυτές οι επτά δηλώσεις είναι ότι η φτώχεια είναι κάτι περισσότερο από την έλλειψη εισοδήματος Είναι εγγενώς πολυδιάσταστη, όπως είναι και η οικονομική ανάπτυξη Συνήθης πρακτική: κατανομές εισοδήματος ή κατανάλωσης Όμως, και δείκτες πολυδιάστατης φτώχειας Απόλυτη / Σχετική γραμμή φτώχειας Δείκτες φτώχειας Ποσοστό φτώχειας Αξιώματα Sen - Σύνθετοι δείκτες

33 Φτώχεια σε παγκόσμιο επίπεδο

36 Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας Ένα σύνολο οκτώ στόχων που υιοθετήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2000 Εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και πείνας Επίτευξη καθολικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Προώθηση της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών Μείωση της παιδικής θνησιμότητας Βελτίωση της μητρικής υγείας Μάχη εναντίον του HIV/AIDS, της ελονοσίας και άλλων ασθενειών Διασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας Προώθηση της παγκόσμιας συνεργασίας για την ανάπτυξη

37 Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας Τελικοί Στόχοι 1. Εξάλειψη ακραίας φτώχειας και πείνας 2. Επίτευξη καθολικής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ενδιάμεσοι Στόχοι Μείωση στο μισό του πληθυσμού που ζει με λιγότερο από 1$ την ημέρα Μείωση στο μισό του πληθυσμού που υποφέρει από πείνα Διασφάλιση ότι όλα τα αγόρια και τα κορίτσια θα ολοκληρώσουν ένα πλήρες πρόγραμμα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης 3. Προώθηση της ισότητας των φύλων και της χειραφέτησης των γυναικών Εξάλειψη της ανισότητας των φύλων στην πρόσβαση σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση κατά προτίμηση μέχρι το 2005 και σε κάθε περίπτωση μέχρι το Μείωση της παιδικής θνησιμότητας Μείωση κατά δύο τρίτα του ποσοστού παιδικής θνησιμότητας των παιδιών κάτω των 5 ετών 5. Βελτίωση της μητρικής υγείας Μείωση κατά τρία τέταρτα του ποσοστού μητρικής θνησιμότητας 6. Καταπολέμηση HIV/AIDS, ελονοσίας και άλλων ασθενειών 7.Εξασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας Σταμάτημα και αντιστροφή της εξάπλωσης του HIV/AIDS Σταμάτημα και αντιστροφή της εξάπλωσης της έντασης της ελονοσίας και άλλων σημαντικών ασθενειών Ενσωμάτωση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης σε κρατικές πολιτικές και προγράμματα με στόχο την αντιστροφή του ρυθμού απώλειας των περιβαλλοντικών πόρων Μείωση στο μισό του ποσοστού του πληθυσμού χωρίς σταθερή πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό Επίτευξη σημαντικής βελτίωσης στις ζωές τουλάχιστον 100 εκατομμυρίων ανθρώπων που κατοικούν σε παραγκουπόλεις

38 Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας Τελικοί Στόχοι 8. Επίτευξη μίας παγκόσμιας συνεργασίας για την ανάπτυξη Ενδιάμεσοι Στόχοι Περαιτέρω ανάπτυξη ενός ανοικτού, ρυθμισμένου, προβλέψιμου και αμερόληπτου εμπορικού και χρηματοοικονομικού συστήματος κάτι, που περιλαμβάνει δέσμευση για χρηστή διακυβέρνηση, ανάπτυξη και μείωση της φτώχειας τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο Αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών. Κάτι τέτοιο περιλαμβάνει τη μείωση των δασμών και των ποσοστώσεων που εμποδίζουν τις εξαγωγές των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, εφαρμογή προγραμμάτων ανακούφισης από το χρέος των υπερχρεωμένων χωρών και ακύρωση του διμερούς χρέους και τέλος περισσότερο γενναιόδωρη διεθνής βοήθεια δεσμευμένη στη μείωση της φτώχειας Αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών των μικρών αναπτυσσόμενων νησιωτικών κρατών Συνολική αντιμετώπιση του χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών μέσω εθνικών και υπερεθνικών μέτρων προκειμένου να γίνει το χρέος βιώσιμο μακροχρόνια Σε συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες, ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών για την προώθηση της αξιοπρεπούς και παραγωγικής δουλειάς των νέων Σε συνεργασία με φαρμακευτικές εταιρείες, παροχή προσιτών απαραίτητων φαρμάκων στις αναπτυσσόμενες χώρες Σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, προσβασιμότητα στα οφέλη των νέων τεχνολογιών, ειδικά ό,τι αφορά τις πληροφορίες και τις τηλεπικοινωνίες

39 Ενδιάμεσοι στόχοι φτώχειας και υλοποίηση