ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΙΣΗΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗΣ ΑΚΕ-ΕΕ. Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων και Περιβάλλοντος ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Transcript

1 ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΙΣΗΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗΣ ΑΚΕ-ΕΕ Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων και Περιβάλλοντος 2 Οκτωβρίου 2003 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά µε τις ασθένειες που οφείλονται στη φτώχεια και την αναπαραγωγική υγεία στις χώρες ΑΚΕ στο πλαίσιο του 9ου ΕΤΑ Συνεισηγήτρια: Karin Scheele DT\ doc APP/3608

2 1. Αναπαραγωγική υγεία και ανάπτυξη Η βελτίωση της αναπαραγωγικής υγείας αποτελεί µέσο επίτευξης της βιώσιµης ανάπτυξης, αλλά και ανθρώπινο δικαίωµα. Οι επενδύσεις στον τοµέα της αναπαραγωγικής υγείας σώζουν και βελτιώνουν τη ζωή των ενδιαφεροµένων, επιβραδύνουν τη διάδοση του ιού HIV/AIDS και προωθούν την ισότητα των φύλων. «Αναπαραγωγική υγεία» είναι ο όρος που καλύπτει όλους τους τοµείς που αφορούν την αναπαραγωγή, από τη σεξουαλική υγεία έως τις επιλογές των ζευγαριών όσον αφορά τη χρονική στιγµή της δηµιουργίας οικογένειας και το µέγεθος αυτής. Στη ιεθνή ιάσκεψη για τον Πληθυσµό και την Ανάπτυξη, που πραγµατοποιήθηκε στο Κάιρο το 1994, καθορίσθηκε ότι η συνολική περίθαλψη στον τοµέα της αναπαραγωγικής υγείας αποτελείται από τρία αλληλένδετα στοιχεία: την οικειοθελή προσφυγή στην αντισύλληψη και σε υπηρεσίες οικογενειακού προγραµµατισµού την παροχή προγεννητικών υπηρεσιών, τη διενέργεια ασφαλών αµβλώσεων, την παροχή υπηρεσιών κατά τη διάρκεια του τοκετού, της λοχείας και µετά την άµβλωση την παροχή υπηρεσιών για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία σεξουαλικά µεταδιδόµενων λοιµώξεων, συµπεριλαµβανοµένου του ιού HIV/AIDS. Η παραµέληση των αναπαραγωγικών δικαιωµάτων καθώς και της αναπαραγωγικής και σεξουαλικής υγείας αποτελεί αιτία πολλών προβληµάτων, τα οποία, σύµφωνα µε τη διεθνή κοινότητα, χρήζουν επείγουσας δράσης. Στα εν λόγω προβλήµατα συγκαταλέγονται τα εξής: η βία που βασίζεται στο φύλο ο ιός HIV/AIDS η µητρική θνησιµότητα η εφηβική εγκυµοσύνη τα εγκαταλειµµένα παιδιά η ταχεία ανάπτυξη του πληθυσµού 2. ιεθνής πολιτική Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, τονίσθηκε σε ορισµένες σηµαντικές διασκέψεις των Ηνωµένων Εθνών ότι η ευηµερία των ανθρώπων και ο σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωµάτων έπρεπε να κατέχουν κεντρική θέση σε κάθε αναπτυξιακή στρατηγική. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε στα αναπαραγωγικά δικαιώµατα, ως ακρογωνιαίο λίθο της ανάπτυξης, και στη χειραφέτηση των γυναικών, ως σηµαντικό παράγοντα για τη διασφάλιση της άσκησης των εν λόγω δικαιωµάτων. Η ιεθνής ιάσκεψη για τον Πληθυσµό και την Ανάπτυξη, που πραγµατοποιήθηκε στο Κάιρο το 1994, αποτέλεσε σταθµό στον τοµέα του πληθυσµού και της ανάπτυξης καθώς και στην ιστορία των δικαιωµάτων των γυναικών. Το πρόγραµµα δράσης που εγκρίθηκε µε συναίνεση από 179 χώρες είναι ένα 20ετές σχέδιο µε µελλοντική προοπτική. Επίσης είναι συνολικό και προβλέπει την ανάληψη δράσεων σε διάφορα επίπεδα, αλλά η στρατηγική APP/3608 2/5 DT\ doc

3 επικέντρωση των συστάσεων απαιτεί την ανάληψη δράσεων σε εθνικό επίπεδο. Στη ιεθνή ιάσκεψη για τον Πληθυσµό και την Ανάπτυξη +5 περισσότερες από 170 χώρες υποστήριξαν ένα πρόγραµµα δράσης, το οποίο καταλήγει στο συµπέρασµα ότι πρέπει να διατίθενται και να προσφέρονται στον καθένα υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας της καλύτερης δυνατής ποιότητας. Οι κυβερνήσεις αναγνώρισαν ότι πρέπει να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για να βρεθούν πόροι για την υλοποίηση του προγράµµατος δράσης. Το 2004 θα συµπληρωθούν 10 χρόνια από τη ιεθνή ιάσκεψη για τον Πληθυσµό και την Ανάπτυξη, δηλαδή θα βρισκόµαστε στο µέσον του 20ετούς προγράµµατος. Ωστόσο, αποµένουν να γίνουν πολλά ακόµη. Με την ευκαιρία αυτή, πρέπει να προβληµατισθούµε σχετικά µε τους στόχους της ιεθνούς ιάσκεψης για τον Πληθυσµό και την Ανάπτυξη, επειδή η επίτευξη των εν λόγω στόχων θα συµβάλει επίσης στην επίτευξη των στόχων ανάπτυξης της χιλιετίας που συνδέονται στενά µε την αναπαραγωγική υγεία. Οι στόχοι ανάπτυξης της χιλιετίας είναι οι εξής: εξάλειψη της ακραίας ένδειας και της πείνας επίτευξη καθολικής πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης προώθηση της ισότητας των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών µείωση της παιδικής θνησιµότητας βελτίωση της µητρικής υγείας καταπολέµηση του ιού HIV/AIDS, της ελονοσίας και άλλων νόσων διασφάλιση της περιβαλλοντικής αειφορίας ανάπτυξη παγκόσµιας εταιρικής σχέσης για την ανάπτυξη 3. Πολιτική της ΕΕ Η χρηµατοδότηση της ΕΕ για την υγεία, το AIDS και τον πληθυσµό αυξήθηκε από λιγότερο από 1 % της συνολικής αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ το 1986 σε 8 % σήµερα. Η βελτίωση αυτή είναι σηµαντική, αλλά ανεπαρκής, λαµβανοµένων υπόψη των αναγκών. Είναι πολύ σηµαντικό η υγεία, και ιδίως η αναπαραγωγική υγεία, να θεσπισθεί ως τοµέας προτεραιότητας στο πλαίσιο του ΕΤΑ. Είναι επίσης σηµαντικό η υγεία και η αναπαραγωγική υγεία να αποτελέσουν προτεραιότητες στα εθνικά προγράµµατα, ώστε να διατεθεί κατάλληλη χρηµατοδότηση στους τοµείς αυτούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραµατίζει ηγετικό ρόλο όσον αφορά τη διατήρηση του θέµατος στα διεθνή προγράµµατα δράσης. Όταν η κυβέρνηση των Ηνωµένων Πολιτειών αποφάσισε να καταργήσει τις εισφορές της στο Ταµείο των Ηνωµένων Εθνών για τη ηµογραφία (UNFPA) το 2001, η Επιτροπή δεσµεύθηκε αµέσως να συνεισφέρει για την κάλυψη του χρηµατοδοτικού κενού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηµατοδότησε πρόσφατα δύο πολυετή προγράµµατα µε το UNFPA, συνολικού ύψους 38 εκατοµµυρίων ευρώ. Αρκετές οργανώσεις των Ηνωµένων Εθνών, όπως το UNFPA και το Ταµείο Ανάπτυξης των Ηνωµένων Εθνών για τη Γυναίκα (UNIFEM) συνήψαν συµφωνίες-πλαίσια µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε στόχο την υλοποίηση αναπτυξιακών δραστηριοτήτων σε τοµείς της αναπαραγωγικής υγείας και σε προϋπολογισµούς που λαµβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου. DT\ doc 3/5 APP/3608

4 Μία νέα συναφής πράξη είναι ο κανονισµός σχετικά µε τη στήριξη των πολιτικών και των δράσεων που αφορούν την αναπαραγωγή και τη σεξουαλική ζωή και τα συναφή δικαιώµατα στις αναπτυσσόµενες χώρες (COM (2002) 120). 4. Τρέχουσα κατάσταση Οικογενειακός προγραµµατισµός Ο οικογενειακός προγραµµατισµός συνιστά την πεµπτουσία των υπηρεσιών αναπαραγωγικής υγείας. Θεσπίσθηκε ως βασικό ανθρώπινο δικαίωµα το 1984 στη ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για τον Πληθυσµό, στην Πόλη του Μεξικού. Το δικαίωµα αυτό προβλέπει ότι τα ζευγάρια ελέγχουν τη γονιµότητά τους και επιλέγουν τη χρονική στιγµή της δηµιουργίας οικογένειας, το µέγεθός της και τη χρονική απόσταση µεταξύ των εγκυµοσυνών. Έτσι, οι γυναίκες µπορούν να προγραµµατίζουν τις εγκυµοσύνες τους µε γνώµονα τη βέλτιστη υγεία των ιδίων και των παιδιών τους. Περίπου ένα τρίτο των εγκυµοσυνών, δηλαδή περίπου 80 εκατοµµύρια εγκυµοσύνες ετησίως, είναι ανεπιθύµητες ή µη προγραµµατισµένες. Ο ορθός οικογενειακός προγραµµατισµός παρέχει ευρύ φάσµα αντισυλληπτικών λύσεων και το δικαίωµα επιλογής σε γυναίκες και άνδρες στα διαφορετικά στάδια της αναπαραγωγικής ζωής τους. Ασφαλής µητρότητα Η εγκυµοσύνη και ο τοκετός αποτελούν τα κύρια αίτια θανάτου και αναπηρίας των γυναικών στις αναπτυσσόµενες χώρες. Κάθε χρόνο, γυναίκες πεθαίνουν ως άµεση συνέπεια της εγκυµοσύνης τους, και 99 % των θανάτων αυτών συµβαίνουν στις αναπτυσσόµενες χώρες. 8 % των γυναικών πεθαίνουν συνεπεία µη ασφαλών αµβλώσεων, και κάθε λεπτό 40 γυναίκες υποβάλλονται σε µη ασφαλή άµβλωση. Νέοι Η πτυχή αυτή αξίζει να τονισθεί, καθώς στον κόσµο υπάρχουν σήµερα περισσότερο από ένα δισεκατοµµύριο άτοµα ηλικίας 15 έως 25 ετών. Υπάρχουν επίσης σχεδόν δύο δισεκατοµµύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών. Οι δύο αυτές οµάδες αποτελούν µαζί σχεδόν 50 % του παγκόσµιου πληθυσµού. Η µεγάλη πλειονότητα των νέων στις αναπτυσσόµενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο και δεν έχει απασχόληση. Σε ορισµένες χώρες τα µισά κορίτσια ηλικίας κάτω των 18 ετών είναι παντρεµένα, συχνά για την αντιµετώπιση της φτώχειας ή την αποφυγή εγκυµοσυνών εκτός γάµου. Το υψηλότερο ποσοστό καινούριων κρουσµάτων µετάδοσης του ιού HIV αφορά νέους ηλικίας 15 έως 24 ετών. Το 1998 προσβλήθηκαν κάθε µέρα από τον ιό HIV περισσότερα από παιδιά και νέοι έξι το λεπτό. Σεξουαλικά µεταδιδόµενες λοιµώξεις Οι σεξουαλικά µεταδιδόµενες λοιµώξεις αφορούν κατηγορίες ιών (συµπεριλαµβανοµένου του HIV/AIDS) που παραµένουν προς το παρόν ανίατοι, καθώς και βακτηριδιακές ή παρασιτικές λοιµώξεις για τις οποίες υπάρχουν θεραπείες µε αντιβιοτικά. Τα τελευταία APP/3608 4/5 DT\ doc

5 στοιχεία που δηµοσιοποιήθηκαν από τον ΠΟΥ δείχνουν ότι το 1999 υπήρξαν 340 εκατοµµύρια νέα κρούσµατα ιάσιµων σεξουαλικά µεταδιδόµενων λοιµώξεων, η µετάδοση των οποίων µπορούσε να είχε µειωθεί σηµαντικά µέσω της ασφαλέστερης σεξουαλικής επαφής, κυρίως µε µηχανικά µέσα αντισύλληψης. HIV/AIDS Στα τέλη του 2000, περίπου 36,1 εκατοµµύρια άνθρωποι στον κόσµο έπασχαν από AIDS ή ήταν φορείς του ιού HIV. Πρόκειται για ποσοστό 1,1 % του ενήλικου πληθυσµού. Το 2000 προσβλήθηκαν για πρώτη φορά από τον ιό HIV συνολικά 5,3 εκατοµµύρια ενήλικοι και παιδιά, και 3 εκατοµµύρια άτοµα πέθαναν από HIV/AIDS εκ των οποίων 80 % ήταν Αφρικανοί. Ακρωτηριασµός των γυναικείων γεννητικών οργάνων Η αναπαραγωγική υγεία αφορά επίσης την εξάλειψη της πρακτικής του ακρωτηριασµού των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Σύµφωνα µε τον ΠΟΥ, δύο εκατοµµύρια γυναίκες υφίστανται την πρακτική αυτή. 5. Πιθανές πολιτικές απαιτήσεις Κάθε γυναίκα και κάθε άνδρας σε ολόκληρο τον κόσµο πρέπει να έχει εύκολη και οικονοµικά προσιτή πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου της αναπαραγωγικής ζωής του. Απαιτείται αύξηση της διεθνούς χρηµατοδότησης για την ικανοποίηση των υφιστάµενων αναγκών της αναπαραγωγικής υγείας και την αντιµετώπιση των αυξανόµενων µελλοντικών απαιτήσεων. Πρέπει να διασφαλισθεί η καθιέρωση της υγείας, και ιδίως της αναπαραγωγικής υγείας, ως τοµέα προτεραιότητας στο πλαίσιο του ΕΤΑ, καθώς και η καθιέρωση της υγείας και της αναπαραγωγικής υγείας ως προτεραιοτήτων στο πλαίσιο των εθνικών προγραµµάτων. Οι νέοι, γυναίκες και άνδρες, πρέπει να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, τις υπηρεσίες και τα εφόδια που είναι αναγκαία για να αναπτύξουν τις δεξιότητες ζωής που απαιτούνται για µία ικανοποιητική και υγιή σεξουαλική ζωή. Οι χώρες που δεν έχουν επιβάλει ακόµη την απαγόρευση των επιβλαβών πρακτικών και παραδόσεων, όπως είναι ο ακρωτηριασµός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, πρέπει να κληθούν να λάβουν µέτρα και να υποστηρίξουν ενηµερωτικές εκστρατείες προς τον σκοπό αυτό. Η κοινωνία των πολιτών και οι ΜΚΟ πρέπει συµµετέχουν και να παρέχουν τη γνώµη τους σε όλα τα επίπεδα κατά την εκπόνηση εθνικών ενδεικτικών προγραµµάτων, εγγράφων στρατηγικής χώρας και εγγράφων στρατηγικής µείωσης της ένδειας, ώστε να διασφαλίζεται ότι όλα τα επίπεδα και οι οµάδες της κοινωνίας εκπροσωπούνται στις στρατηγικές. DT\ doc 5/5 APP/3608