ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Transcript

1 ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΝΤΑΡΤΖΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝH - ΔΗΜΗΤΡΑ ΙΑΤΡΟΣ ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ - ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΟΣ MD, MSc, PhD Μαθήματα Ανδρολογίας

2 σχέση Ενδοκρινολογίας - εργαστηρίου = σχέση εξάρτησης Nobel 1959 Yalow & Berson για προσδιορισμό ινσουλίνης με RIA σαν να ψάχνεις ψύλλους στ άχυρα

3 Η συγκέντρωση των ορμονών στο αίμα είναι πολύ χαμηλότερη των λοιπών χημικών ουσιών της τάξης 10-9 gr/ ml gr/ml Οι συγκεντρώσεις των ορμονών μπορούν να διαφέρουν κατά 10 6 Παθολογικές καταστάσεις π.χ. θυρεοτοξίκωση Παρακολούθηση πορείας νόσου Ευαισθησία, ειδικότητα, επαναληψιμότητα, εύρος προσδιορισμού

4 Ευαισθησία μεθόδου: η μικρότερη συγκέντρωση της αναλυόμενης ουσίας που μπορεί με βεβαιότητα να μετρηθεί= ελάχιστο όριο ανίχνευσης ( ευαισθησία εξέτασης) Ειδικότητα μεθόδου: η ικανότητά της να μετράει μόνο την αναλυόμενη ουσία χωρίς παρεμβολές ( ειδικότητα εξέτασης) Ακρίβεια: ο βαθμός συμφωνίας ανάμεσα στην τιμή που παίρνουμε με τη μέτρηση και την αληθινή τιμή Επαναληψιμότητα: ο βαθμός συμφωνίας ανάμεσα σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις του ίδιου δείγματος (παρακολούθηση πορείας νόσου) Συντελεστής μεταβλητότητας (Coefficient of variation - CV): η επί τοις 100 έκφραση της απόκλισης της σταθερής απόκλισης από τη μέση τιμή CV=(SD/mean)x 100% Ικανοποιητική κάτω από 5%

5 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΕΘΟΔΩΝ Οι μέθοδοι προσδιορισμού των ορμονών είναι ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ: χρησιμοποίηση αντισωμάτων που αναγνωρίζουν επιτόπους των ορμονών ως αντιγόνα Τα αντισώματα συνδεδεμένα σε στερεή φάση (τοιχώματα σωληναρίου ή πηγαδιού, σφαιρίδια π.χ. latex) μόρια συνδεδεμένα με ιχνηθέτες (σημασμένα - labeled) Δύο μεγάλες κατηγορίες: 1. ανταγωνιστικές (RIA, EIA) 2. ανοσομετρικές - μη ανταγωνιστικές (IRMA, ELISA)

6 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

7 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

8 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Η ακρίβεια της μεθόδου εκφράζεται από το ρυθμό αλλαγής του σήματος σε σχέση με το ρυθμό αλλαγής της συγκέντρωσης της ορμόνης = κλίση καμπύλης μικρότερη κλίση στις χαμηλότερες και υψηλότερες συγκεντρώσεις, πιο ακριβή τα αποτελέσματα στο κέντρο της καμπύλης NSB (Non-Specific Bounding): σύνδεση των σημασμένων μορίων με μη ειδικές θέσεις: δίνουν σήμα

9 ΑΝΟΣΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

10 ΑΝΟΣΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ μεθοδοι sandwich

11 ΑΝΟΣΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ μεθοδοι sandwich

12 ΑΝΟΣΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Η ακρίβεια της μεθόδου εκφράζεται από το ρυθμό αλλαγής του σήματος σε σχέση με το ρυθμό αλλαγής της συγκέντρωσης της ορμόνης = κλίση καμπύλης μικρότερη κλίση στις υψηλές συγκεντρώσεις=μικρότερη ακρίβεια

13 φαινόμενο προζώνης: σε υψηλές συγκεντρώσεις της υπό εξέταση ουσίας

14 μονοκλωνικά vs πολυκλωνικά αντισώματα: υψηλή ειδικότητα, όμως σε γενετικές διαφορές π.χ. LH, μίγμα μονοκλωνικών αντισωμάτων πρόδρομα μόρια και προϊόντα καταβολισμού (hcg, PTH, κορτιζόλη): διασταυρούμενες αντιδράσεις ετερόφιλα αντισώματα (HAMAs) σε ανοσοθεραπεία, έκθεση σε ζωικές πρωτεϊνες - οικιακά ζώα: ψευδώς υψηλές ή χαμηλές τιμές. Λύση παρουσία αντιορού που μπλοκάρει τα ετερόφιλα αντισώματα

15 μέθοδοι sandwich : υψηλή ακρίβεια και ειδικότητα, λιγότερες διασταυρούμενες αντιδράσεις π.χ. FSH, LH, TSH, hcg. Λύση για το πρόβλημα των διασταυρούμενων αντιδράσεων: η απομόνωση (extraction) της υπό εξέταση ορμόνης, αλλά τεχνικά δύσκολη αντί για Ab: υποδοχείς ορμονών ή άλλα μόρια

16 Ανάλογα με το είδος του ιχνηθέτη

17 ΡΑΔΙΟΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ιχνηθέτης=ραδιονουκλίδιο ( 125 I, 131 I, 3 H) μετράται η εκπομπή ραδιενεργού ακτινοβολίας RIA, IRMA οι πρώτες που εφαρμόστηκαν

18 ΡΑΔΙΟΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ Πλεονεκτήματα: ευαισθησία, ειδικότητα

19 ΡΑΔΙΟΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ μειονεκτήματα: υψηλό κόστος εξοπλισμού, ειδική άδεια βιοασφάλεια αποβλήτων, ασφάλεια προσωπικού μικρός χρόνος ημίσειας ζωής - αλλοίωση αντιδραστηρίου διαφορές σε παρτίδα πολλά βήματα για εκτέλεση, απαιτούν εξειδίκευση σχετικά πτωχή επαναληψιμότητα, εκτέλεση της εξέτασης δύο φορές για επιβεβαίωση αποτελέσματος, CV 10% - 15% χρονοβόρες - καθυστέρηση αποτελέσματος (π.χ. Ε 2 )

20 ΑΝΟΣΟΕΝΖΥΜΙΚΕΣ ιχνηθέτης=ένζυμο που καταλύει αντίδραση (μετράται ενζυμική δραστηριότητα) π.χ. υπεροξειδάση, ΑLP ΕΙΑ, ELISA προϊόν αντίδρασης: έγχρωμο προϊόν (χρωμοαντίδραση): μέτρηση με φασματοφωτόμετρο σε κατάλληλο μήκος κύματος φθορισμομετρία χημειοφωταύγεια/ηλεκτοχημειοφωταύγεια

21 ΦΘΟΡΙΣΜΟΜΕΤΡΙΑ ιχνηθέτης=φθορίζουσα ουσία (π.χ. FITC) όταν πέσει φωτεινή ακτινοβολία κατάλληλου μ.κ. ένα ηλεκτόνιο προσλαμβάνει την ενέργεια και μεταφέρεται σε εξωτερική στιβάδα υψηλότερης ενεργειακής στάθμης. Κατά την επαναφορά του εκπέμπεται φωτόνιο, εκπέμπεται φωτεινή ακτινοβολία μεγαλύτερου μ.κ. από την ένταση της ακτινοβολίας υπολογίζεται η συγκέντρωση της ουσίας με φθορισμόμετρο μειονέκτημα= θόρυβος (μη ειδικό σήμα): μείωση ευαισθησίας, αλλά πιο υψηλή από χρωμομετρική μέθοδο

22 ΧΗΜΕΙΟΦΩΤΑΥΓΕΙΑ ιχνηθέτης=ουσία με ικανότητα χημειοφωταύγειας, δηλ. εκπομπής φωτεινής ακτινοβολίας μετά από επίδραση χημικής ενέργειας (π.χ. οξείδωση παραγώγων λουμινόλης παρουσία ΟΗ - /H 2 O 2 ) θόρυβος η πιο ευαίσθητη και ακριβής μέθοδος σχετικά υψηλότερο κόστος εξοπλισμού από ELISA

23 πλεονεκτήματα σε σχέση με ραδιοανοσολογικές: κόστος εξοπλισμού, αυτοματοποίηση, απλότητα σταθερότητα αντιδραστηρίων ταχύτητα βιοασφάλεια

24 μειονεκτήματα: αιμόλυση, λιπαιμία, ίκτερος, φάρμακα, παρουσία πρωτεϊνών

25 ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ μέθοδος διαχωρισμού των συστατικών ενός σύνθετου διαλύματος ορισμός: σύστημα δύο φάσεων μίας σταθερής και μίας κινητής. Το διάλυμα διοχετεύεται στην κινητή ή εφαρμόζεται στην σταθερή φάση. Η κινητή φάση αφήνεται να ρεύσει κατά μήκος της σταθερής. Ο διαχωρισμός των συστατικών του δείγματος βασίζεται στο διαφορετικό βαθμό αντίδρασής τους με κάθε μία από τις φάσεις του συστήματος. Εκλούονται σε διαφορετικό χρόνο (ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους). HPLC (υγρή χρωματογραφία υψηλής απόδοσης) κατεχολαμίνες ορού και ούρων (επινεφρίνη, νορεπινεφρίνη, ντοπαμίνη)

26 ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ πλεονεκτήματα: υψηλή ταχύτητα μεγάλη διακριτική ικανότητα, μεγάλη ευαισθησία και ειδικότητα καλή ποσοτική ανάλυση μειονεκτήματα: υψηλό κόστος εξειδίκευση έλλειψη προτυποποίησης

27 ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑ ΜΑΖΑΣ συνδυασμός με HPLC αυξάνει την ευαισθησία και ειδικότητα έλλειψη προτυποποίησης

28 ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΤΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ

29 ΟΡΜΟΝΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ Τ 3, Τ 4 στον ορό συνδεδεμένες (>99%) με: TBG (σταθερά) Προαλβουμίνη σύνδεσης με θυροξίνη (τρανσθυρετίνη)-τ 4 Αλβουμίνη (χαλαρά) μεταβολές της συγκέντρωσης των πρωτεϊνών μπορούν να μεταβάλλουν τις συγκεντρώσεις TΤ 3, TΤ 4 βιολογικά δραστικά τα ελεύθερα κλάσματα. Τα συνδεδεμένα κλάσματα λειτουργούν ως δεξαμενή και ρυθμιστικό σύστημα.

30 TSH Κλινική χρησιμότητα: Ως ο πλέον ευαίσθητος και ειδικός δείκτης για την αξιολόγηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς Ως βασικό βοήθημα στην παρακολούθηση της επάρκειας της θεραπείας υποκατάστασης με θυροειδικές ορμόνες Προετοιμασία εξεταζομένου: Δεν υπάρχει καμία ειδική διαιτητική απαίτηση πριν από τη συλλογή δείγματος. Tα επίπεδα της TSH εμφανίζουν σημαντική ημερήσια διακύμανση, με τα μέγιστα επίπεδα να παρατηρούνται γύρω στα μεσάνυχτα. Τα επίπεδα της TSH μειώνονται κατά ~50% στις 8:00-09:30 π.μ. Η συγκέντρωση της ανεβαίνει και παραμένει σχετικά σταθερή, στη συνέχεια, μέχρι το βράδυ, με ένα μικρότερο ναδίρ αργά το απόγευμα. Λόγω αυτής της σημαντικής ημερήσιας διακύμανσης, η συλλογή των διαδοχικών δειγμάτων πρέπει να γίνεται την ίδια ώρα της ημέρας. Δείγμα: Ορός. Φυγοκέντρηση εντός 45 λεπτών και συντήρηση σε πλαστικό σωληνάριο. Δεν υπάρχει δυνατότητα πολλαπλών κύκλων κατάψυξης-απόψυξης του δείγματος Σταθερότητα δείγματος: Για 24 ώρες σε θερμοκρασία C ή για 2 ημέρες σε θερμοκρασία 2-8 C και τουλάχιστον για 30 ημέρες σε θερμοκρασία -20 C. Ακατάλληλο δείγμα: Αιμολυμένo, έντονα λιπαιμικό, δείγμα που περιέχει κυτταρικό υλικό. Τιμή αναφοράς: μiu/ml

31 TSH Η TSH παρουσιάζει μέτρια ενδο-ατομική διακύμανση, αλλά έντονη δια-ατομική διακύμανση. Ο συντελεστής δια-ατομικής διακύμανσης είναι περίπου 32%, κατά συνέπεια υπάρχει ένα μεγάλο διάστημα ορίων αναφοράς για την TSH βασιζόμενο στον γενικό πληθυσμό. Δεδομένου ότι η ενδο-ατομική διακύμανση είναι σημαντικά μικρότερη, η σύγκριση του αποτελέσματος ενός συγκεκριμένου ασθενούς με προηγούμενο αποτέλεσμά του μπορεί να είναι πιο διαφωτιστική σε σχέση με τις τιμές αναφοράς.

32 TT 4, TΤ 3 Κλινική χρησιμότητα: Τα επίπεδα της ολικής θυροξίνης (Τ 4 ) προσφέρουν ένα καλό δείκτη της λειτουργίας του θυρεοειδούς, όταν η TBG είναι φυσιολογική και δεν υπάρχει παρουσία μη θυρεοειδικής νόσου Προετοιμασία εξεταζομένου: Δεν υπάρχει καμία ειδική διαιτητική απαίτηση πριν από τη συλλογή δείγματος. Δώδεκα ώρες πριν από την εξέταση αίματος ο εξεταζόμενος δεν πρέπει να λαμβάνει πολυβιταμίνες ή συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν βιοτίνη (βιταμίνη Β7). Δείγμα: Oρός. Φυγοκέντρηση εντός 45 λεπτών και συντήρηση σε πλαστικό σωληνάριο. Δεν υπάρχει δυνατότητα πολλαπλών κύκλων κατάψυξης-απόψυξης του δείγματος. Σταθερότητα δείγματος: Για 24 ώρες σε θερμοκρασία C ή για 7 ημέρες σε θερμοκρασία 2-8 C και τουλάχιστον για 30 ημέρες σε θερμοκρασία -20 C. Ακατάλληλο δείγμα: Αιμολυμένo, έντονα λιπαιμικό, δείγμα που περιέχει κυτταρικό υλικό. Τιμή αναφοράς: Τ 4 μg/dl ή nmol/ L, Τ 3 ng/ml ή pmol/l

33 Τ 4, Τ 3 Στην κυκλοφορία, το 99,95% της Τ 4 είναι αντιστρεπτά δεσμευμένο σε πρωτεΐνες μεταφοράς, κυρίως με τη θυρεοδεσμευτική σφαιρίνη (TBG) και, σε μικρότερο βαθμό, με την αλβουμίνη και την προαλβουμίνη. Η ελεύθερη Τ 4 (fτ 4 ) είναι μεταβολικά δραστική.

34 FT4, FT3 Προετοιμασία εξεταζομένου: Δεν υπάρχει καμία ειδική διαιτητική απαίτηση πριν από τη συλλογή δείγματος. Δώδεκα ώρες πριν από αυτή την εξέταση αίματος ο εξεταζόμενος δεν πρέπει να λαμβάνει πολυβιταμίνες ή τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν βιοτίνη (βιταμίνη Β7) Δείγμα: Oρός. Φυγοκέντρηση εντός 45 λεπτών και συντήρηση σε πλαστικό σωληνάριο. Δεν υπάρχει δυνατότητα πολλαπλών κύκλων κατάψυξης-απόψυξης του δείγματος. Σταθερότητα δείγματος: Για 24 ώρες σε θερμοκρασία C ή για 7 ημέρες σε θερμοκρασία 2-8 C και τουλάχιστον για 30 ημέρες σε θερμοκρασία -20 C. Ακατάλληλο δείγμα: Αιμολυμένo, έντονα λιπαιμικό, δείγμα που περιέχει κυτταρικό υλικό. Τιμή αναφοράς: fτ 4 ng/dl ή pmol/ L, fτ 3 pg/ml ή pmol/l

35 FT 4, FT 3 συνήθως χρησιμοποιούμενη μέθοδος: ανοσολογική με Αb που συνδέεται με επίτοπο του ελεύθερου τμήματος. Μειονέκτημα οι παρεμβολές ιδανικά (δεν εφαρμόζονται ακόμη ευρέως): προσδιορισμός μετά από διαχωρισμό του ελεύθερου τμήματος (διαπίδυση ισορροπίας ή υπερδιήθηση - equilibrium dialysis) χρωματογραφία με/χωρίς φασματομετρία μάζας

36 θυρεοδεσμευτική ικανότητα του ορού (ΤUp): η ικανότητα των πρωτεϊνών κυρίως της ΤΒG για σύνδεση με τη θυροξίνη τιμές αναφοράς 22,5 37,0% υψηλές τιμές σε υποθυρεοειδισμό χαμηλές σε υπερθυρεοειδισμό επηρεάζεται από: επίπεδο της TBG φάρμακα που ανταγωνίζονται με την ενδογενή Τ 4 και Τ 3 για τις θέσεις δέσμευσης των πρωτεϊνών

37 Δείκτης ελεύθερης θυροξίνης (fti): FTI = συγκέντρωση oλική Τ 4 x % TUp /100 FTI = Ολική Τ 4 /μονάδα T-Uptake υψηλή τιμή σε υπερθυρεοειδισμό χαμηλή σε υποθυρεοειδισμό

38 anti-tpo, anti-tg: μπορεί και σε υγιή άτομα 10-15% διαφορές ανάλογα με τη μέθοδο προσδιορισμού - παρακολούθηση παρεμβολή από ετερόφιλα Αb, RF, άλλα αυτοάνοσα νοσήματα

39 ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ασυμφωνία θυρεοειδικών ορμονών και ΤSH Τ 4, Τ 3 αυξημένες, TSH φυσιολογική ή αυξημένη: αναλυτικές παρεμβολές αυξημένη συγκέντρωση των πρωτεϊνών μεταφοράς φτωχή συμμόρφωση σε θεραπεία υποκατάστασης με Τ 4 αντίσταση στη δράση των θυρεοειδικών ορμονών αδένωμα υπόφυσης γενετικές διαταραχές στη μεταφορά ή το μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών (MCT8 μετάλλαξη, αποϊωδιονάσες)

40 αναλυτικές παρεμβολές ετερόφιλα αντισώματα: TSH, Τ 4, Τ 3, fτ 4, fτ 3 ηπαρίνη: fτ 3, fτ 4 αυτοαντισώματα έναντι Τ 4, Τ 3 : Τ 4, Τ 3, fτ 4, fτ 3 οικογενής δυσαλβουμινική υπερθυροξιναιμία

41 ετερόφιλα αντισώματα: είναι πολυειδικά ενδογενή αντισώματα, που απαντώνται στον ορό ενός ατόμου και στρέφονται κατά μη επαρκώς καθορισμένων αντιγόνων. Έχουν τη δυνατότητα σύνδεσης με ανοσοσφαιρίνες άλλων ζωικών ειδών συμπεριλαμβανομένων αυτών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των αντισωμάτων που χρησιμοποιούνται στα εμπορικά kits έχουν χαμηλή συγγένεια σύνδεσης (affinity) και σταθερότητα σύνδεσης (avidity) με τα αντιγόνα IgG, IgM τα πιο γνωστά τα HAMAs, που είναι υποκατηγορία των ΗΑΑΑs

42 παραγωγή HAAAs: Iατρογενώς (χορήγηση μονοκλωνικών αντισωμάτων, ανοσοδιαγνωστικών π.χ. ovoscint, αντιθυμοκκυταρικής σφαιρίνης, αντιοφικού ορού, παράγοντα VIII χοίρου, ινσουλίνης χοίρου, καλσιτονίνης σολομού, εμβολίων αναπτυχθέντων σε αβγά ή έμβρυα όρνιθας π.χ. MMR, μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του) Μη ιατρογενώς (επαγγελματική έκθεση, ελκώδης κολίτιδα, πολυτόκες, ιδιοπαθής μυοκαρδιοπάθεια, μυελοδυσπλαστικό, γαμμαπάθειες, παραπρωτεϊναιμίες)

43 Τα ετερόφιλα αντισώματα δεν προκαλούν πάντα παρεμβολή μπορεί ψευδώς υψηλές ή χαμηλές τιμές Στις νεότερες μεθόδους προβλέπεται η εξουδετέρωσή τους υπάρχουν kits για τον πρoσδιορισμό κάποιων από αυτά Πώς τα αντιλαμβανόμαστε; διαφορετικό αποτέλεσμα με χρήση άλλου kit άρση της επίδρασής τους μετά από προσθήκη παράγοντα που τα εξουδετερώνει μη γραμμικό αποτέλεσμα σε διαδοχικές αραιώσεις του δείγματος

44 Επίσης παρεμβολή από: RF αυτοαντισώματα (π.χ. TSH σε Grave s) αντιθυρεοσφαιρινικά αντισωμάτα (ψευδώς χαμηλή θυρεοσφαιρίνη σε Ca θυρεοειδούς) μελλοντικά καθιέρωση μη ανοσολογικών μεθόδων (χρωματογραφία)

45 Ηπαρίνη κλασική και ΧΜΒ in vitro παρεκτόπιση των θυρεοειδικών ορμονών από τις πρωτεϊνες μεταφοράς: ψευδώς αυξημένες fτ 4, fτ 3 Μέτρηση Τ 4 Αυτοαντισώματα έναντι των Τ 4, Τ 3 ψευδώς υψηλές Τ 4, Τ 3, fτ 4, fτ 3 οικογενής δυσαλβουμινική υπερθυροξιναιμία αυξημένη συγγένεια σύνδεσης με Τ 4 : υψηλή Τ 4 και μερικές φορές ψευδώς αυξημένη fτ 4 (ανταγωνιστικές μέθοδοι - η αλβουμίνη συνδέεται με το μόριοιχνηθέτη)

46 Αυξημένη συγκέντρωση των πρωτεϊνων μεταφοράς, κυρίως TBG συγγενής υπεροιστρογοναιμία (κύηση, λήψη οιστρογόνων, αντισυλληπτικά, οιστρογονοπαραγωγοί όγκοι) φάρμακα (κλοφιμπράτη, ηρωίνη, μεθαδόνη, ταμοξιφαίνη, 5- φλουοροουρακίλη)

47 ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τ 4, Τ 3 ελαττωμένες, TSH φυσιολογική ή ελαττωμένη: ελαττωμένη συγκέντρωση πρωτεϊνών μεταφοράς ελαττωμένη TBG συγγενής ανεπάρκεια υπερανδρογοναιμία,υπερκορτιζολαιμία σοβαρή ηπατική νόσος, νεφρωσικό σύνδρομο φάρμακα (ανδρογόνα, αναβολικά στεροειδή, γλυκοκορτικοειδή, νικοτινικό οξύ, L-ασπαραγινάση) ελαττωμένη αλβουμίνη κίρρωση, νεφρωσικό σύνδρομο σύνδρομο μη θυρεοειδικής νόσου κεντρικός υποθυρεοειδισμός

48 ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ TSH ελαφρώς χαμηλή στο 1ο τρίμηνο, λόγω της δράσης της hcg στο θυρεοειδή τιμές αναφοράς στην κύηση: 1o τρίμηνο: μiu/ml 2o τρίμηνο: μiu/ml 3o τρίμηνο: μiu/ml

49 ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΚΑΙ ΚΥΗΣΗ Αυξημένη Τ 4 λόγω αύξησης της TBG Προτιμάται η μέτρηση της fτ 4. Ωστόσο Παρατηρείται μείωση της fτ 4 και λιγότερο συχνά της fτ 3 στο 2ο και 3ο τρίμηνο. Επαναφορά εντός 4 μηνών μετά τον τοκετό Ίσως συνέπεια των αυξημένων επιπέδων της TBG και αυξημένης συγγένειας σύνδεσης Δεν υπάρχουν τιμές αναφοράς για εγκύους. Δύσκολη η αξιολόγηση. Η Τ 4 και ο FTI διατηρούν την αντίστροφη σχέση με την TSH στην κύηση και είναι πιθανώς πιο αξιόπιστες εξετάσεις για την αξιολόγηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς κατά την κύηση.

50 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ FSH, LH, E 2, T :2η - 5η ημέρα κύκλου Προγεστερόνη (?) επηρεάζεται από αμπικιλλίνη, κλομιφαίνη Προλακτίνη κιρκάδιος ρυθμός μέτρηση το πρωι, αρκετή ώρα μετά την αφύπνιση, σε ηρεμία επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων: οιστρογόνα, L - dopa, τρικυκλικά, αντικαταθληπτικά, αντιυπερτασικά, ανταγωνιστές ισταμίνης, αναστολείς ΜΑΟ, ντοπαμίνη, ύπνος, θηλασμός, υπογλυκαιμία, άσκηση, stress pooling Χημειοφωταύγεια: δε δίνει διασταυρούμενες αντιδράσεις με το μόριο της μακροπρολακτίνης υπερθεραπεία από γυναικολόγους!

51 β-hcg: διαδοχικές μετρήσεις με την ίδια μεθοδο, ίδιο αναλυτή ΑΜΗ (Anti-Mullerian Hormone): ECLIA δείκτης ωοθηκικής επάρκειας (αποθεμάτων ωοθυλακίων) μέτρηση οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου προσοχή σε PCOS εκτίμηση γονιμοποιητικής ικανότητας (?)

52 Τεστοστερόνη: βιολογικά δραστική η ελεύθερη και η συνδεδεμένη με αλβουμίνη κιρκάδιο ρυθμό (μέτρηση το πρωί) επηρεάζεται από τα επίπεδα SHBG, αναβολικά στεροειδή, αντισυλληπτικά, αλκοόλ, παχυσαρκία, βαρβιτουρικά, αντιεπιληπτικά ft (ελεύθερη Τεστοστερόνη) : πολύ χαμηλή η συγκέντρωση προβληματική η μέτρηση δραστική και η συνδεδεμένη με αλβουμίνη FAI: 100x Tεστοστερόνη/SHBG (%)

53 DHEA-S: μεγαλύτερο χρόνο ημίσειας ζωής, πιο σταθερή προτιμότερη απο DHEA ορός σε κατάψυξη DHT: ορός σε κατάψυξη 17-OH-PRG: κιρκάδιος ρυθμός, πρωινή αιμοληψία

54 Κορτιζόλη και ACTH: ημερήσια διακύμανση ACTH: πλάσμα EDTA, κατάψυξη Κατεχολαμίνες πλάσματος (!): πλάσμα Li ή Νa ηπαρίνη, κατάψυξη ύπτια θέση για 30 πριν αιμοληψία επηρεάζεται απο: stress, φάρμακα, κάπνισμα, μπανάνες, ξηροί καρποί HPLC (προσδιορίζονται ταυτοχρόνως)

55 Ρενίνη: πλάσμα EDTA, κατάψυξη ύπτια, όρθια θέση (2h) επηρεάζεται από κύηση, λήψη Να, αντιυπερτασικά φάρμακα, στεροειδή, διουρητικά, καφεΐνη, οιστρογόνα, αντισυλληπτικά διακοπή αντιυπερτασικών για 2 τουλάχιστον εβδομάδες Αλδοστερόνη: ορός ύπτια, όρθια θέση διακυμάνσεις μέσα στη μέρα

56 Αυξητική ορμόνη (hgh): ορός, 8 ώρες νηστεία και πλήρης ακινησία 30 πριν την αιμοληψία, το δείγμα διαχωρίζεται αμέσως γιατί ο χρόνος ημίσειας ζωής είναι min επηρεάζεται από stress, κόπωση, αντισυλληπτικά, οιστρογόνα, αργινίνη, γλυκαγόνη, λεβοντόπα, γλυκόζη και ινσουλίνη λόγω των μεγάλων διακυμάνσεων των τιμών της hgh, ένα τυχαίο δείγμα έχει περιορισμένη αξία. Σωματομεδίνη (IGF-1): ορός, κατάψυξη

57 Καλσιτονίνη: ορός, κατάψυξη Οστεοκαλσίνη: ορός, κατάψυξη πρωινή αιμοληψία επηρεάζεται από γλυκορτικοειδή, οιστρογόνα, βιταμίνη D, αιμόλυση Παραθορμόνη (PTH): νηστικός πλάσμα EDTA, άμεση φυγοκέντρηση, κατάψυξη

58 ΟΥΡΑ 24Η επικοινωνία με το εργαστήριο οδηγίες συλλογής (τρόπος λήψης, προσθήκη συντηρητικού)

59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ashihara Y, Kasahara Y, Nakamura M. Immunoassays and immunochemistry. In:McPherson RA, Pincus MR,eds. Henry s clinical diagnosis and management by laboratory methods. 22nd edition.saunders; 2011: Klee GG. Laboratory techniques for recognition of endocrine disorders. In:Melmed S, Polonsky KS, Larsen R, Cronenberg HM, eds. William s textbook of endocrinology. 13th edition. Elsevier; 2016: Αρσένη Α, Δεληγιάννη Β, Ζουλλιέν Ζ. Ιατρική Βιοχημεία. 2η έκδοση. Eκδόσεις Ζήτα. Kaplan A, Jack R, Opheim KE, Toivola B, Lyon AW (μετάφραση Καλοφούτης Α). Kλινική Βιοχημεία. Δοκιμασίες και τεχνικές. Iατρικές εκδόσεις ΠΧ Πασχαλίδη; Ιωαννίδης Ι. Κλινική Χημεία ΙΙ. Εξετάσεις αίματος. Eκδόσεις Γιαχούδη; Ζάγκλης Α. Ψευδή αποτελέσματα ραδιοανοσοπροσδιορισμών οφειλόμενα στην ύπαρξη αντισωμάτων. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής; 2003, 20(2): Gurney M, Halsall DJ, Chatterjee VK. What should be done when thyroid function tests do not make sense? Clinical Endocrinology; 2011, 74:

60