Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση / 2

Transcript

1 Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση / 2 Ενοποίηση και αποενοποίηση: τι λέει η θεωρία; Schmidt, Vivien, (2016), The new EU governance: New intergovernmentalism, new supranationalism and new parliamentarism, IAI Working paper 16/11, May 2016, Instituto Affari Internazionali. Schmitter, Philippe C., Lefkofridi, Zoe, (2016), Neo- Functionalism as a Theory of Disintegration, Chinese Political Science Review, March 2016, 1:

2 Κρίσεις... Συνέπειες παγκοσμιοποίησης στην Ευρώπη: περιφερειακές οικονομίες (οικονομίες υπηρεσιών) μακριά από τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες έχουν την τάση να παράγουν ελλείμματα: Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα και σε μικρότερο βαθμό Ιταλία και Γαλλία. Κρίση οικονομικής διακυβέρνησης η μετατόπιση της ευθύνης για τη διαχείριση των κινδύνων της αγοράς και οικονομικών απωλειών στα κράτη ομαλοποιηθεί την ιδέα ότι είναι κυρίως ένα πρόβλημα κρίσης δημόσιου χρέους. Κρίση υποτίμησης της εργασίας και συσσώρευσης του κεφαλαίου Προσφυγική και μεταναστευτική κρίση: κρίση στη διαχείριση της κινητικότητας Κρίση ασφάλειας Κρίση της κρατικής εξουσίας: - Η αντιμετώπιση των απαιτήσεων της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας υπερβαίνει την ικανότητα των εθνών-κρατών - Αύξηση του εθνικού δημοκρατικού ελλείμματος: μικρότεροι εκλογικοί κύκλοι, αύξηση της πολιτικής αβεβαιότητας, αύξηση της εκλογικής μεταβλητότητας, αύξηση των αναποφάσιστων ψηφοφόρων, θόλωση των ιδεολογικών γραμμών μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, εργαλειοποίηση των δημοψηφισμάτων. 2

3 Θέλουμε να μεταφερθούν σημαντικές λειτουργίες που εκτελούσε μέχρι πρότινος το έθνος κράτος/κράτος πρόνοιας σε υπερεθνικές αρχές προκειμένου να διαχειρισθούν τις ανεπιθύμητες οικονομικές, κοινωνικές και οικολογικές συνέπειες των διακρατικών διαδικασιών της παγκοσμιοποίησης; Η ερώτηση είναι... 3

4 Τα είδη ενοποίησης στην ΕΕ Ενοποίηση μέσω της αγοράς / ενοποίηση εκ του νόμου: αμοιβαία αναγνώριση, ρυθμιστική διακυβέρνηση και ανεκτική συναίνεση. Η άνοδος των «νέων πολιτικών» - μια νέα γενιά ευρωπαϊκών πολιτικών: επιτήρηση των δημοσιονομικών και μακροοικονομικών πολιτικών, πολιτικές διαρθρωτικής προσαρμογής, πολιτικές ενοποίησης των χρηματοπιστωτικών αγορών, μεταναστευτική και προσφυγική πολιτική, πολιτικές εσωτερικής ασφάλειας / Ενοποίηση χωρίς νόμο: μέθοδος συντονισμού, ρυθμιστική διακυβέρνηση και περιοριστική διχογνωμία. Αυτές οι νέες πολιτικές συνεπάγονται σοβαρά ζητήματα εθνικού δημοσίου συμφέροντος, και, υπό αυτή την έννοια, επηρρέαζουν τα εθνικά κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά πλαίσια των Κρατών μελών. 4

5 Πολιτικές χωρίς πολιτική Η ολοκλήρωση της αγοράς επιδιώχθηκε κυρίως μέσω μιας ρυθμιστικής προσέγγισης της διακυβέρνησης, δηλαδή με τη μέθοδο της αμοιβαίας αναγνώρισης θεωρώντας ότι δεν υπήρχε ανάγκη για κανονιστική εναρμόνιση. Αυτό εξηγεί γιατί πάνω απ'όλα δόθηκε έμφαση σε σχέση με τη χάραξη της πολιτικής της ΕΕ στις διαδικασίες, αντί των αποτελεσμάτων. Αυτή η πολιτική τάση επηρέασε και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Υπήρξε μια στροφή στην ημερήσια διάταξη της έρευνας προς την υιοθέτηση μιας πιο επιχειρησιακής αντίληψης από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, σύμφωνα με την οποία η μελέτη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης κινείται πλέον σε μια μετάοντολογική φάση, πράγμα που σημαίνει ότι οι μελετητές ενδιαφέρονται περισσότερο να εξηγήσουν τη διαδικασία και τους κανόνες και λιγότερο να εκτιμήσουν/αποτιμήσουν την ΕΕ. 5

6 Πολιτική χωρίς πολιτικές «Οι πολιτικές (που) αποφασίζονται σε επίπεδο ΕΕ με έναν απολίτικο ή τεχνοκρατικό τρόπο, ενώ η πολιτική παραμένει εθνική. Ως αποτέλεσμα, οι εθνικές δημοκρατίες γίνονται όλο και περισσότερο ο τομέας της «πολιτικής χωρίς πολιτικές», ενώ η ΕΕ εμφανίζεται ως το πεδίο των «πολιτικών χωρίς πολιτική» - όσο "πολιτικές" (ή πολιτικά φορτισμένες) μπορεί να είναι οι πολιτικές στην πραγματικότητα». Vivien Schmidt,

7 Παλιός υπερεθνισμός Ο Νεολειτουργισμός υποστήριζε ότι η πολιτική ολοκλήρωση θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της οικονομικής ολοκλήρωσης που διενεργούν οι ελίτ (ανεκτική συναίνεση). Οι υπερεθνικοί δρώντες της ΕΕ οδηγούν την ενοποίηση μέσω της θεσμικής δυναμικής της διάχυσης και της επιχειρηματικότητας. Η αντίληψη της πολιτικής ως μια απεριόριστη διαδικασία 7

8 Νέος υπερεθνισμός Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί (η Επιτροπή, η ΕΚΤ και οι ρυθμιστικές αρχές, όπως η Eυρωπαϊκή συνοριοφυλακή και ακτοφυλακή) είναι οι οδηγοί της ολοκλήρωσης μέσω του ενισχυμένου ρόλου τους στο σχεδιασμό και στην επιβολή της πολιτικής. Το Συμβούλιο επιτρέπει στους υπερεθνικούς φορείς να αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερες εξουσίες επιβολής. Η ΕΚΤ σταδιακά επανερμήνευσε τις αρμοδιότητες της από μια στενή εντολή που επικεντρωνόταν στην καταπολέμηση του πληθωρισμού στην μετατροπή της σε δανειστή έσχατης ανάγκης (LOLR) Στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η Επιτροπή άσκησε αυξημένη ευελιξία μέσω παρεκκλίσεων των κανόνων για επιμέρους κράτη-μέλη (π.χ. η Γαλλία και η Ιταλία) ή επανακαθορίζοντας τους υπολογισμούς (π.χ. διαρθρωτικό έλλειμμα Ισπανίας). 8

9 Εξευρωπαϊσμός σε περίοδο κρίσης o H Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση οδηγεί σε πίεση στο εσωτερικό επίπεδο που στη συνέχεια οδηγεί στην προσαρμογή. o Οι ευρωπαϊκές νόρμες είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα για την πρόκληση της αλλαγής σε εγχώριο επίπεδο. o Μέτρηση της συμβατότητας μεταξύ ευρωπαϊκών και εθνικών κανόνων Αντίσταση στην εφαρμογή των πολιτικών αναλύεται μηχανικά ως δυσλειτουργική συμπεριφορά o Κυκλικός εξευρωπαϊσμός: ο εξευρωπαϊσμός δεν είναι μια γραμμική διαδικασία. Περιλαμβάνει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την επιρροή της σε εθνικό επίπεδο η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εκ νέου. o Εγχώριος και ευρωπαϊκός χρόνος: βασίζεται σε εκλογές, εσωτερικές προτεραιότητες και ευρωπαϊκά προγράμματα, η αξιοπρόσεκτη φύση των ζητημάτων, καθώς και ο βαθμός πολιτικοποίησης είναι οι τρεις κρίσιμες μεταβλητές που εξηγούν τη στάση των κρατών μελών. 9

10 Νέος Κοινοβουλευτισμός Αυξανόμενη επιρροή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο πλαίσιο της συναπόφασης (βέτο στην ΤΤΙΡ, πρόταση εθνικής απαγόρευσης του ΓΤΟ, νομοθεσία κανόνων δημοσιονομικής σταθερότητας...) Η ΕΚΤ, η έκθεση της Ύπατης εκπροσώπου για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο "Spitzenkandidat" στις εκλογές του 2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Αυξανόμενη πολιτικοποίηση του ΕΚ 10

11 Παλιός διακυβερνητισμός Η ρεαλιστική άποψη: οι διαπραγματεύσεις των κρατών μελών επικεντρώνονται στην προστασία της εθνικής κυριαρχίας και των εθνικών συμφερόντων τους. Η φιλελεύθερη άποψη: οι διαπραγματεύσεις των κρατών μελών λειτουργούν ως αγωγός για την προώθηση των εγχώριων κοινωνικο-οικονομικών συμφερόντων. 11

12 Νέος διακυβερνητισμός Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών έχουν τον έλεγχο στο (Ευρωπαϊκό) Συμβούλιο μέσω των συναινετικών αποφάσεων Η φθίνουσα σημασία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της συναπόφασης ως τρόπου χάραξης της πολιτικής, η λεγόμενη «κοινοτική μέθοδος» Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο γίνεται πολύ πιο ενεργό νομοθετικά (αντί να νομοθετεί νέες εξουσίες για την Επιτροπή) Η δημιουργία νέων ρυθμιστικών (διακυβερνητικών) φορέων (εκπρόσωποι των κρατών μελών στα διοικητικά όργανα): ΕΚΤ, EΜΣ, ΕΥΕΔ. 12

13 Προβλήματα διανεμητικής δικαιοσύνης προκύπτουν με τη μετάβαση από την «αρνητική» σε «θετική» ενοποίηση, η ισορροπία μετατοπίζεται από την νομιμότητα των αποτελεσμάτων στην νομιμότητα της διαδικασίας. Πώς να μπορεί να επιτελεσθεί η δημοκρατική έννομη εξημέρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Η ερώτηση είναι... 13

14 Ο ρεπουμπλικανισμός και η πολιτική οικονομία της δημοκρατίας Εκδημοκρατισμός της διακυβέρνησης και της ρύθμισης των κυριότερων οικονομικών θεσμών Προώθηση της ευρείας οικονομικής κυριαρχίας και των ικανότητας των ατόμων μα διαχειρισθούν τη δική τους ζωή Σεβασμός των αρχών του πολιτικού συνταγματισμού με την απαίτηση οι κυβερνήσεις να ανταποκρίνονται στο κοινό σκεπτικό των πολιτών τους στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης δημοκρατικής συζήτησης που συνθέτει μια πολιτική κοινωνία Ρόλος λήψης αποφάσεων (εγχώρια και διακοινοβουλευτικά) στα εθνικά κοινοβούλια Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, απόφασή για τη Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009 demoicratic δομή «ρεπουμπλικανικός διακυβερνητισμός» 14

15 Σενάρια απο-ενοποίησης στην μετά-brexit εποχή. Τι προβλέπουν οι θεωρίες;

16 THEORY INDEPENDENT VARIABLES Potential parameters of desintegration Desintegration prognostics Consequences Realism (Mearsheimer) Distribution of military force European multilateralism Improbable UK military cooperation with the EU Liberal Intergovernmentalism (Moravcsik) Preferences/ interests/ economic interdependence of the major countries Divergence of major countries interests and reduction of their economic interdependence Improbable if GER and FR cooperate under a regime of interdependence GER FR AXIS is operational Liberal Institutionalism (Keohane) The role of European institutions - Cooperation Denial of common interests of member states and hegemonic domination Probable The Brexit could open the path 16

17 Historical Neoinstitutionalism (Pearson ; Thielen & Steinmo) Increasingly tight institutional constraints and asymmetric fiscal rules Conditions of perpetual crisis (embedded neoliberalism) Probable under exceptional circumstances Brexit as the beginning of a new crisis (national exceptionalisms and unilateralisms) Neo-functionalism (Stone, Sweet and Sandholtz) Spillover -secondary effects transanctions, society Desinstitutionalisation- Fall of transnational exchanges Excluded the institutionalisation prevents the collapse as a consequence of the crisis Incrementalism (falling forward) Comparative federalism (Kelemen ; Mc Kay) Legal, political and sociopolitical safeguards against the rapid expansion of the federal state Weakness of the common identity and pan- European political parties that can accelerate integration Increasing risk with the transfer of power and competences at the European level The weakness of the European polity/identity 17