ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Transcript

1 ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΜΣ ΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: «ΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΚΑΚΑΜΠΟΥΡΑΣ Α.Μ.: 1210Μ036 Επιβλέπων Καθηγητής: ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 1 2. Το Στρατιωτικό όγµα των Ισραηλινών Ενόπλων υνάµεων Εισαγωγή Περιγραφή και προέλευση του επιθετικού δόγµατος των ΙΕ Η εξέλιξη του ισραηλινού δόγµατος Συµπεράσµατα : Από την ίδρυση του Ισραήλ στον πόλεµο του Σουέζ Ιστορική επισκόπηση Ο πόλεµος του Σουέζ (Οκτώβριος 1956 Μάρτιος 1957) Συµπεράσµατα : Από τον πόλεµο του Σουέζ στον πόλεµο των Έξι Ηµερών Ιστορική επισκόπηση Ο πόλεµος των Έξι Ηµερών (5 10 Ιουνίου 1967) Συµπεράσµατα : Από τον πόλεµο των Έξι Ηµερών στον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ Ιστορική επισκόπηση Ο πόλεµος του Γιοµ Κιπούρ (6 24 Οκτωβρίου 1973) Συµπεράσµατα : Από τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ στο τέλος του Ψυχρού Πολέµου Ιστορική επισκόπηση Ο βοµβαρδισµός του ιρακινού πυρηνικού αντιδραστήρα (7 Ιουνίου 1981) Ο πόλεµος του Λιβάνου ( ) Συµπεράσµατα 65 i

3 7. Η ειδική σχέση ΗΠΑ Ισραήλ Εισαγωγή Η φύση της ειδικής σχέσης Προέλευση και εξέλιξη της ειδικής σχέσης Το ισραηλινό λόµπι στις ΗΠΑ Συµπεράσµατα Το πυρηνικό πρόγραµµα του Ισραήλ Το πυρηνικό ζήτηµα στο Ισραήλ Η Γαλλική βοήθεια Η ολοκλήρωση του προγράµµατος Συµπεράσµατα Επίλογος - Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία 101 ii

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ ανακηρύχθηκε από τον σιωνιστή ηγέτη αβίδ Μπεν Γκουριόν 1 στις 14 Μαΐου 1948, λίγες ώρες πριν τη λήξη της βρετανικής αρµοστείας στην περιοχή της Παλαιστίνης και σύµφωνα µε την απόφαση 181 της 29 ης Νοεµβρίου 1947 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ 2. Την εποµένη ηµέρα ξέσπασε ο πόλεµος της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ, όταν οι στρατιωτικές δυνάµεις Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας, Λιβάνου και Ιράκ µε τη συνδροµή στρατευµάτων από τη Σαουδική Αραβία και την Υεµένη, επιτέθηκαν στο νεοσύστατο εβραϊκό κράτος. Μετά από 15 µήνες αδιάκοπων µαχών που κατέληξαν στην απώθηση των αραβικών στρατευµάτων από τους Ισραηλινούς, υπογράφηκε ανακωχή µεταξύ των εµπολέµων, µε την Αίγυπτο να προσαρτά τη Χερσόνησο του Σινά και τη Λωρίδα της Γάζας και την Ιορδανία να προσαρτά τη υτική Όχθη του Ιορδάνη ποταµού. Μετά την ανακωχή, η ισραηλινή ηγεσία επικεντρώθηκε στην επιβίωση της χώρας µέσα σε έναν καθαρά εχθρικό αραβικό περίγυρο. Ο Μπεν Γκουριόν και οι συνεργάτες του στόχευσαν στη διαµόρφωση µιας στρατηγικής που θα αντιπαρερχόταν µε επιτυχία την εχθρότητα των αραβικών κρατών και θα λειτουργούσε στην κατεύθυνση του συντονισµού των εθνικών πόρων, προς την επίτευξη των υπαρξιακών στόχων του κράτους στην ειρήνη και στον πόλεµο. Θα ήταν δύσκολο να βρει κανείς άλλη χώρα που ξεκινώντας από το µηδέν, ανέπτυξε τη στρατηγική της συµπεριφορά σε τέτοιο βαθµό ώστε να αντιµετωπίσει ταυτόχρονα όλες τις αντιξοότητες που είχαν παρουσιαστεί. Η ισραηλινή υψηλή στρατηγική χαρακτηρίστηκε και διαµορφώθηκε σχεδόν αποκλειστικά από τρεις θεµελιώδεις παραδοχές σχετικά µε την ασφάλεια και επιβίωση του κράτους του Ισραήλ που διατυπώθηκαν αρχικά από τον Μπεν Γκουριόν. Η πρώτη από αυτές αφορούσε στην υπαρξιακή απειλή που αντιµετώπιζε το Ισραήλ από τα εχθρικά αραβικά κράτη που το περιβάλλανε από όλες τις πλευρές και επιδίωκαν την καταστροφή του µε κάθε δυνατό µέσο. Η ανάγκη για την ανεύρεση λύσεων στην παραπάνω απειλή οδήγησε στην 1 Εµβληµατική φυσιογνωµία, που κυριάρχησε στην πολιτική ζωή του Ισραήλ µέχρι το 1973 που απεβίωσε. Θεωρείται ο πατέρας του κράτους του Ισραήλ. Ως προσωρινός πρωθυπουργός ανακήρυξε την ίδρυση του Ισραήλ στις 14 Μαΐου Σύµφωνα µε την απόφαση 181, η Παλαιστίνη διαιρούνταν σε ένα αραβικό και ένα ισραηλινό κράτος και η Ιερουσαλήµ µετατρεπόταν σε διεθνή πόλη εκτός συνόρων

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ υιοθέτηση ακόµη δύο θεµελιωδών παραδοχών, αφενός ότι το Ισραήλ δεν µπορούσε να βασιστεί σε καµία άλλη χώρα ή χώρες για την επιβίωσή του και συνεπώς έπρεπε να καταστεί στρατηγικά αυτόνοµο και αφετέρου, ότι το Ισραήλ δεν θα µπορούσε να επιλύσει την αραβοϊσραηλινή διένεξη µόνο µε στρατιωτικά µέσα και εποµένως όφειλε να αναζητήσει πολιτική λύση στη σύγκρουση. Το κράτος του Ισραήλ µετά τον πόλεµο της Ανεξαρτησίας Οι παραπάνω παραδοχές οδήγησαν τον Μπεν Γκουριόν και τους υπόλοιπους Ισραηλινούς ηγέτες στην διαµόρφωση τριών αξόνων στην υψηλή στρατηγική του Ισραήλ. Ο πρώτος αφορούσε στον καθορισµό των Ισραηλινών Ενόπλων υνάµεων 3 ως του στυλοβάτη της ισραηλινής ασφάλειας. Η ισραηλινή ηγεσία στα πρώτα χρόνια του κράτους επιδίωξε µια πολιτική παρά µια 3 Στο εξής: ΙΕ

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ στρατιωτική λύση στη διένεξη. Η έλλειψη προόδου στην κατεύθυνση µιας πολιτικής διευθέτησης και η ανυπαρξία αξιόπιστων συµµάχων από τη µία πλευρά, αλλά και οι επαναλαµβανόµενες αραβικές προκλήσεις προς την επιβίωση και ευηµερία του Ισραήλ από την άλλη, οδήγησαν τους Ισραηλινούς να εµπιστευθούν τελικά την ασφάλεια της χώρας στην ικανότητα των στρατιωτικών της δυνάµεων. Ο δεύτερος άξονας της υψηλής στρατηγικής του Ισραήλ ήταν η δηµιουργία στρατηγικής συµµαχίας µε µια µεγάλη δύναµη, που όµως βρισκόταν σε αντίφαση µε τη βασική αντίληψη περί στρατηγικής αυτονοµίας. Αναµφισβήτητα, οι Ισραηλινοί ηγέτες αποσκοπούσαν στην ελάχιστη εξάρτηση της χώρας από το εξωτερικό για την εξασφάλιση της επιβίωσης και της ευηµερίας της, παράλληλα όµως συνειδητοποίησαν και την αναγκαιότητα της παροχής εξωτερικής βοήθειας για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Έτσι, όχι µόνο καλλιέργησαν τις σχέσεις του Ισραήλ µε την παγκόσµια εβραϊκή διασπορά αλλά επιδίωξαν και τη στρατηγική συνεργασία µε µία τουλάχιστον από τις µεγάλες δυνάµεις. Το αποτέλεσµα του πολέµου του Σουέζ το 1956, κατέδειξε στην ισραηλινή ηγεσία ότι στο ρόλο του στρατηγικού συµµάχου µπορούσαν να ανταποκριθούν ικανοποιητικά µόνο οι ΗΠΑ και προς εκείνη την κατεύθυνση σταδιακά εντατικοποιήθηκαν οι προσπάθειες της ισραηλινής διπλωµατίας. Ο τρίτος άξονας της ισραηλινής υψηλής στρατηγικής ήταν η ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου, ως της έσχατης λύσης που θα εξασφάλιζε την επιβίωση του κράτους σε περίπτωση πολεµικής αναµέτρησης µε τους Άραβες. Έτσι, από τη δεκαετία του 50 η ισραηλινή ηγεσία επιδίωξε τη δηµιουργία πυρηνικής υποδοµής στο Ισραήλ και παράλληλα εγκαινίασε µια αµφιλεγόµενη και αδιαφανή στρατηγική, σύµφωνα µε την οποία το πυρηνικό πρόγραµµα της χώρας περιβάλλονταν από πλήρη µυστικότητα. Το αποτέλεσµα ήταν αφενός το Ισραήλ να πετύχει την κατασκευή πυρηνικού αντιδραστήρα και στη συνέχεια να προβεί στην απόκτηση πυρηνικών όπλων και αφετέρου, να διατηρήσει κατά το δυνατόν αδιαφανείς και κρυφές τις πυρηνικές του δραστηριότητες ώστε να µην προκαλέσει τη µήνη της διεθνούς κοινότητας. Είναι βέβαιο ότι η υψηλή στρατηγική του εβραϊκού κράτους από την ίδρυσή του το 1948 µέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέµου το 1991 κρίνεται πετυχηµένη. Και αυτό οφείλεται στην ουσιαστική εκπλήρωση των στόχων που - 3 -

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ είχαν τεθεί σε κάθε έναν από τους προαναφερθέντες άξονες. Η παρούσα εργασία θα ασχοληθεί µε την ανάλυση της υψηλής στρατηγικής του Ισραήλ κατά την παραπάνω περίοδο. Θα εξεταστούν οι τρόποι και η έκταση που υλοποιήθηκαν οι στόχοι της και οι επιπτώσεις θετικές ή αρνητικές στη γενικότερη πορεία του εβραϊκού κράτους στο περιφερειακό σύστηµα της Μέσης Ανατολής αλλά και στο διεθνές στερέωµα. Ο σκοπός είναι να κατανοηθεί η µοναδική πορεία του µικρού και φτωχού νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ που κατάφερε, όχι µόνο να επιβιώσει µέσα σε ένα καθαρά εχθρικό περιβάλλον, αλλά να καταστεί περιφερειακή δύναµη στη Μέση Ανατολή, όντας στρατηγικός εταίρος µιας εκ των δύο υπερδυνάµεων και κάτοχος πυρηνικών όπλων. Θα τονιστεί η προσήλωση των Ισραηλινών ηγετών στην υλοποίηση των επιµέρους στόχων της εθνικής στρατηγικής αλλά και τα λάθη και οι παραλείψεις που παραλίγο να στοίχιζαν ακριβά σε κάποιες περιπτώσεις. Το γενικό συµπέρασµα που προκύπτει από την υπόψη ανάλυση είναι ότι οι στόχοι της ισραηλινής υψηλής στρατηγικής υλοποιήθηκαν σχεδόν απόλυτα και στους τρεις άξονες. Οι ΙΕ ανταποκρίθηκαν στο ρόλο που τους ανατέθηκε από την πολιτική ηγεσία της χώρας επικρατώντας ολοκληρωτικά µε εξαίρεση το σε κάθε πολεµική αναµέτρηση µε τους Άραβες. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, η αρχική υπαρξιακή απειλή του 1948 είχε µετριαστεί κατά πολύ, αν όχι εξαλειφθεί. Το Ισραήλ είχε πετύχει τη σύναψη ειρήνης µε τον µεγαλύτερο Άραβα εχθρό του που ήταν η Αίγυπτος, ενώ από τους υπόλοιπους Άραβες, µόνο η Συρία και οι Παλαιστίνιοι εξακολουθούσαν να αποτελούν απειλή για το εβραϊκό κράτος, χωρίς όµως σε καµία περίπτωση να µπορούν να απειλήσουν την επιβίωσή του. Επιπλέον, στο τέλος της δεκαετίας του 80 το Ισραήλ είχε καταστεί στρατηγικός εταίρος της αµερικανικής υπερδύναµης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, υλοποιώντας τους στόχους του και στον δεύτερο άξονα της υψηλής στρατηγικής του. Έτσι, από τη µία απολάµβανε της πλήρους στήριξης των ΗΠΑ που µεταφραζόταν σε οικονοµική, διπλωµατική και στρατιωτική βοήθεια και από την άλλη, εκµεταλλευόµενο αυτή τη βοήθεια, είχε αναπτύξει παράλληλα και τη δική του εγχώρια πολεµική βιοµηχανία κινούµενο ταυτόχρονα προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονοµίας. Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι αρκετά - 4 -

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ συχνά, οι αποφάσεις και ενέργειες της ισραηλινής ηγεσίας ήταν αντίθετες µε τα συµφέροντα των ΗΠΑ, κάτι που καταδεικνύει ότι παρά την ύπαρξη αυτής της στρατηγικής συµµαχίας, η ισραηλινή πολιτική συνέχισε να διαπνέεται από την αρχή της στρατηγικής αυτονοµίας. Ακόµη, στον άξονα της απόκτησης πυρηνικών όπλων το Ισραήλ πέτυχε απόλυτα. Παρά την ύπαρξη µυστικότητας και αδιαφάνειας σχετικά µε το πυρηνικό του πρόγραµµα, αποτελούσε κοινό µυστικό ότι το Ισραήλ κατείχε πυρηνικά όπλα πολύ πριν τη λήξη του Ψυχρού Πολέµου. Η απόκτησή τους ήταν απόρροια της απόφασης της ηγεσίας της χώρας να τα χρησιµοποιήσει ως έσχατο µέσο για την εξασφάλιση της εθνικής επιβίωσης σε περίπτωση συντριπτικής στρατιωτικής ήττας, όπως παραλίγο να είχε συµβεί κατά τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ 4 το Ταυτόχρονα όµως, µε την σκόπιµη αµφισηµία που διέκρινε την ισραηλινή πολιτική πάνω στο θέµα, πέτυχε τη διατήρηση στενών σχέσεων µε τις ΗΠΑ και άλλες χώρες που ήταν αντίθετες στη διάδοση των πυρηνικών. Όσον αφορά τη δοµή της εργασίας, αυτή διαιρείται σε τρία µέρη που σχετίζονται αντίστοιχα µε τους τρεις άξονες της ισραηλινής υψηλής στρατηγικής. Το πρώτο αφορά στη δράση των ΙΕ κατά τις αραβοϊσραηλινές συγκρούσεις µέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέµου. Αρχικά παρουσιάζεται το στρατιωτικό δόγµα των ΙΕ το οποίο διαµορφώθηκε για να ανταποκρίνεται στις τρεις θεµελιώδεις παραδοχές ασφαλείας, ώστε να γίνει κατανοητό το επιχειρησιακό πλαίσιο µέσα στο οποίο οι Ένοπλες υνάµεις της χώρας κλήθηκαν να επιτελέσουν την αποστολή τους. Στη συνέχεια ακολουθούν τέσσερα κεφάλαια που καλύπτουν τις χρονικές περιόδους µεταξύ των αραβοϊσραηλινών συγκρούσεων: από το 1948 µέχρι τον πόλεµο του Σουέζ το 1956, από το 1956 µέχρι τον πόλεµο των Έξι Ηµερών το 1967, από το 1967 µέχρι τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ το 1973 και από το 1973 µέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέµου το Κάθε κεφάλαιο περιλαµβάνει µια σύντοµη ιστορική επισκόπηση της περιόδου τόσο στο εσωτερικό του Ισραήλ όσο και στο διεθνή περίγυρο, µια σύντοµη περιγραφή κάθε αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης και µία ενότητα συµπερασµάτων. Εξαιρείται ο πόλεµος της ισραηλινής Ανεξαρτησίας του 1948, αφού θεωρείται ότι το εβραϊκό κράτος δεν 4 Γιοµ Κιπούρ ονοµάζεται η ισραηλινή γιορτή της Σκηνοπηγίας ή αλλιώς Ηµέρα της Εξιλέωσης

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ είχε συσταθεί ακόµη και εποµένως δεν είχε µια διαµορφωµένη υψηλή στρατηγική. Στο επόµενο κεφάλαιο αναλύεται η δηµιουργία της ειδικής σχέσης του Ισραήλ µε τις ΗΠΑ. Επιχειρείται η εξήγηση των αιτιών της ευρείας αµερικανικής υποστήριξης στο εβραϊκό κράτος αλλά και µια καταγραφή της πορείας που ακολούθησε η ειδική σχέση, από την αρχική στρατηγική απόκλιση των αρχών της δεκαετίας του 50 µέχρι τη στρατηγική συµµαχία της δεκαετίας του 80. Επιπλέον, έχει συµπεριληφθεί µια ενότητα που αναφέρεται στο αµφιλεγόµενο ζήτηµα της συνεισφοράς του εβραϊκού λόµπι των ΗΠΑ στη δηµιουργία και ανάπτυξη αυτής της ειδικής σχέσης, µε ανάλυση των µεθόδων που χρησιµοποίησε για την υποστήριξη των στόχων του. Στο τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάπτυξη του πυρηνικού οπλοστασίου του Ισραήλ. Επεξηγούνται οι αιτίες που οδήγησαν τους Ισραηλινούς ηγέτες και ειδικά τον Μπεν Γκουριόν, στην απόφαση ανάπτυξης του πυρηνικού προγράµµατος της χώρας καθώς και οι παράγοντες που βοήθησαν στην επίτευξη των στόχων του. Ακόµη, επισηµαίνεται η στρατηγική της σκόπιµης αδιαφάνειας των Ισραηλινών σχετικά µε τις πυρηνικές δυνατότητες της χώρας τους. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι για την εξεταζόµενη χρονική περίοδο µέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, δεν είχε υπάρξει επίσηµη ισραηλινή παραδοχή για την ύπαρξη πυρηνικού προγράµµατος στο Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι ήταν κοινό µυστικό πως η χώρα είχε στην κατοχή της πυρηνικά όπλα. Στο επίλογο της εργασίας περιλαµβάνεται µια σύνοψη των αποτελεσµάτων της ισραηλινής υψηλής στρατηγικής και η επίδραση που είχαν σε κάθε µία από τις τρεις θεµελιώδεις παραδοχές ασφαλείας κατά την περίοδο που τελείωνε ο Ψυχρός Πόλεµος. Έτσι θα είναι περισσότερο κατανοητός ο βαθµός επιτυχίας της εθνικής στρατηγικής καθώς και της υλοποίησης των στόχων που είχαν τεθεί από τον Μπεν Γκουριόν κατά τα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του Ισραήλ

10 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ 2. ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ 2.1 Εισαγωγή Η στρατιωτική συµπεριφορά ενός κράτους, στα πλαίσια ενός διεθνούς συστήµατος που χαρακτηρίζεται από αναρχία και την αρχή της αυτοπροστασίας, καθορίζει σε µεγάλο βαθµό την επιβίωση και την ευηµερία του. Ουσιώδες στοιχείο αυτής της συµπεριφοράς αποτελεί το στρατιωτικό δόγµα των ενόπλων δυνάµεων του κράτους, το οποίο πρέπει να στοχεύει στην υλοποίηση των στόχων της υψηλής στρατηγικής του, στα πλαίσια των δυνατοτήτων και των περιορισµών της χώρας. Η παραπάνω προϋπόθεση εφαρµόστηκε πλήρως στο Ισραήλ µετά την ανεξαρτησία του, αφού η στρατιωτική του συµπεριφορά που πήγαζε από το επιθετικό στρατιωτικό δόγµα των Ενόπλων υνάµεών του, καθόρισε και την επιβίωσή του. 2.2 Περιγραφή και προέλευση του επιθετικού δόγµατος των ΙΕ Θεµελιώδεις παραδοχές ασφαλείας Το ισραηλινό στρατιωτικό δόγµα, δεν σχετίζεται µε κάποιο επίσηµο κυβερνητικό έγγραφο στο οποίο να βρίσκονται καταγεγραµµένες οι βασικές θέσεις που το χαρακτηρίζουν. Αντιθέτως, συνδέεται µε τις κυρίαρχες αντιλήψεις για την ασφάλεια του Ισραήλ, όπως διαµορφώθηκαν από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας και αποτυπώθηκαν στην εκπαίδευση των αξιωµατικών των ΙΕ και οι οποίες σχετίζονται µε το στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο (και όχι µε το τακτικό) 5. Αυτές οι αντιλήψεις καθόρισαν την υψηλή στρατηγική του Ισραήλ και όπως έχει ήδη αναφερθεί, συνίσταντο στην αντιµετώπιση της υπαρξιακής απειλής εναντίον της χώρας, στη στρατηγική της αυτονοµία λόγω έλλειψης αξιόπιστων συµµάχων και στην αδυναµία επίλυσης της αραβοϊσραηλινής διένεξης µόνο µε στρατιωτικά µέσα. 5 Το στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο αφορούν τους στόχους της εθνικής στρατηγικής και τον σχεδιασµό για την υλοποίησή τους. Το τακτικό επίπεδο αφορά τη χρήση στρατιωτικών µονάδων για την επίτευξη των αντικειµενικών σκοπών που έχουν τεθεί σε µια µάχη

11 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ Η παραδοχή ότι το Ισραήλ έπρεπε να βασιστεί για την επιβίωσή του µόνο στον εαυτό του, οφειλόταν στην αντίληψη ότι καµία από τις χώρες που το βοήθησαν να ανεξαρτητοποιηθεί το 1948, δεν θα έσπευδε να το βοηθήσει στην περίπτωση αραβικής επίθεσης εναντίον του. Αυτό όµως δεν εµπόδισε τον Μπεν Γκουριόν και τους διαδόχους του να επιδιώξουν τη στρατηγική συνεργασία µε τουλάχιστον µία µεγάλη δυτική χώρα, αρχικά µε τη Γαλλία κατά τη δεκαετία του 50 και τις αρχές του 60 και στη συνέχεια µε τις ΗΠΑ. Η συνεργασία αυτή όµως ποτέ δεν εκλήφθηκε ως εγγύηση για την επιβίωση του εβραϊκού κράτους, αφού ουδέποτε διατυπώθηκε µια αξιόπιστη και αδιαµφισβήτητη δέσµευση από πλευράς των υτικών για την εξασφάλιση της ύπαρξης του Ισραήλ. Η παραπάνω αντίληψη ενισχύθηκε και από µια σειρά γεγονότων που ακολούθησαν τα χρόνια µετά την ανεξαρτησία του Ισραήλ, όπως η στάση των ΗΠΑ κατά τον πόλεµο του Σουέζ το 1956 και η υποχώρηση Βρετανών και Γάλλων στις διεθνείς πιέσεις, ή τα αµερικανικά αντίποινα για τον βοµβαρδισµό του ιρακινού πυρηνικού αντιδραστήρα το Η δεύτερη παραδοχή σχετικά µε την αδυναµία επίλυσης της αραβοϊσραηλινής διένεξης µε στρατιωτικά µέσα από την πλευρά του Ισραήλ, βασιζόταν στην αντίληψη ότι οι πόλεµοι από µόνοι τους δεν πρόσφεραν ποτέ βιώσιµες λύσεις στα µεγάλα ιστορικά προβλήµατα. Ο Μπεν Γκουριόν ήταν γνώστης της αλληλεξάρτησης µεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ενεργειών σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο και της ασύµµετρης σχέσης µεταξύ Ισραήλ και Αράβων στο θέµα του πληθυσµού και του εδάφους, σχέση που δεν επρόκειτο να διαφοροποιηθεί δραµατικά στο µέλλον. Εποµένως, έπρεπε το Ισραήλ να προσανατολιστεί προς την κατεύθυνση της επίτευξης πολιτικής λύσης στη διένεξή του µε τους Άραβες. Παρόλα αυτά, οι ΙΕ ανέλαβαν αποστολές που σχεδιάστηκαν για την επιτυχία πολιτικών σκοπών, οι κυριότεροι εκ των οποίων ήταν να αποτρέψουν τη συνεχή προσφυγή των Αράβων σε πόλεµο εναντίον του Ισραήλ, να εξαλείψουν αναπτυσσόµενες στρατιωτικές απειλές και να φέρουν την πολιτική ηγεσία της χώρας σε θέση ισχύος, στην περίπτωση διεξαγωγής µεταπολεµικών διαπραγµατεύσεων µε τα αραβικά κράτη. Η γενική συναίνεση που προερχόταν από την παραδοχή ότι καµία µερική ή ολική επίλυση της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης δεν ήταν δυνατόν να επιτευχθεί αποκλειστικά µε χρήση βίας από - 8 -

12 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ τις ΙΕ, τηρήθηκε σε γενικές γραµµές από την ισραηλινή πολιτική τάξη. Εξαίρεση αποτελεί το θλιβερό παράδειγµα του πολέµου του Λιβάνου, όπου επιδιώχθηκαν πολιτικοί σκοποί µέσω της δράσης των ΙΕ και του οποίου τα ταπεινωτικά πολιτικά αποτελέσµατα, οδήγησαν στην επανάκαµψη της παραδοσιακής σκέψης για τους περιορισµούς της χρήσης στρατιωτικής βίας. ευτερεύουσες παραδοχές ασφαλείας Οι παραπάνω θεµελιώδεις παραδοχές για την ασφάλεια του Ισραήλ συµπληρώθηκαν από δευτερεύουσες υποθέσεις που αφορούσαν τη γεωστρατηγική κατάσταση της χώρας, την εσωτερική, περιφερειακή και διεθνή πολιτική κατάσταση, αλλά και τη στρατιωτική της ισχύ και αδυναµίες και οι οποίες επηρέασαν τη διαµόρφωση του ισραηλινού στρατιωτικού δόγµατος. Από γεωστρατηγικής απόψεως, η κυριότερη ήταν η παραδοχή της κατωτερότητας του Ισραήλ συγκρινόµενο µε τους Άραβες σε υλικούς πόρους, ανθρώπινο δυναµικό, εδαφική έκταση και στρατιωτικές δυνάµεις και η συνεπαγόµενη αδυναµία του να αντιπαρατεθεί µαζί τους σε µια παρατεταµένη χρονικά σύγκρουση. Το σπουδαιότερο αποτέλεσµα ήταν η δηµιουργία ενός µικρού µόνιµου στρατού αποτελούµενου από αεροπορία και µηχανοκίνητες δυνάµεις εδάφους, ο οποίος βασιζόταν στις ταχύτατα κινητοποιούµενες εφεδρείες του για την αντιµετώπιση των απειλών, ανάλογα και µε την εικόνα που παρείχε ένα εκτεταµένο δίκτυο υπηρεσιών πληροφοριών. Άλλα πρακτικά αποτελέσµατα της αντίληψης κατωτερότητας που επηρέασαν το στρατιωτικό δόγµα του Ισραήλ, ήταν ο χρονικός περιορισµός στη διάρκεια των εχθροπραξιών και η αποφυγή εµπλοκής των ΙΕ σε πολέµους φθοράς, η µεγαλύτερη δυνατή καταστροφή των εχθρικών δυνάµεων για την απόκτηση προσωρινού πλεονεκτήµατος από το Ισραήλ και η µεγάλη σηµασία που δόθηκε στον εδαφικό παράγοντα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα ήταν απόρροια του έντονου προβληµατισµού της ισραηλινής ηγεσίας για την έλλειψη στρατηγικού βάθους του Ισραήλ και του κινδύνου που προερχόταν από την εγγύτητα των αραβικών δυνάµεων µε τις ζωτικές περιοχές του εβραϊκού κράτους (αστικά κέντρα, εγκαταστάσεις, πηγές νερού, κλπ)

13 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ Όσον αφορά την πολιτική κατάσταση, οι παραδοχές που έγιναν επικεντρώθηκαν σε δύο σκέλη: στο επιδιωκόµενο αποτέλεσµα του πολέµου και στη φύση της παρέµβασης των µεγάλων δυνάµεων στην αραβοϊσραηλινή σύγκρουση. Στο πρώτο σκέλος, η γενική απαίτηση ήταν η επίτευξη µιας συντριπτικής και αδιαµφισβήτητης νίκης των ΙΕ µε ελάχιστες απώλειες σε κάθε πολεµική αναµέτρηση µε τους Άραβες, ώστε να τους στερήσει κάθε είδους όφελος, ειδικά εδαφικού. Τέτοιες νίκες θα αποθάρρυναν τα αραβικά κράτη από την επιδίωξη ενός ακόµη πολεµικού γύρου, θα τα υποχρέωναν να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων πεπεισµένα για τη µαταιότητα της στρατιωτικής αντιπαράθεσης µε το Ισραήλ, θα ενίσχυαν τη διεθνή εικόνα του εβραϊκού κράτους ως ισχυρού στρατηγικού εταίρου στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και θα διατηρούσαν τη συνεκτικότητα της ισραηλινής κοινωνίας που περιλάµβανε, ειδικά τα πρώτα χρόνια µετά την ανεξαρτησία, µεγάλες µάζες Εβραίων µεταναστών. Για το δεύτερο σκέλος, ο µεγάλος φόβος των Ισραηλινών ηγετών ήταν ότι µια παρέµβαση των µεγάλων δυνάµεων σε µια εξελισσόµενη αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, θα έθετε σε κίνδυνο την ελευθερία κινήσεων του Ισραήλ στο πολιτικοστρατιωτικό επίπεδο περιορίζοντας τα πιθανά του κέρδη, ειδικά εάν αυτή η παρέµβαση ήταν ευθέως υπέρ των αραβικών κρατών. Από την παραπάνω διαπίστωση η ισραηλινή ηγεσία συµπέρανε τα εξής: ότι το Ισραήλ δεν θα µπορούσε να διατηρήσει κατακτηµένα εδάφη για µεγάλο χρονικό διάστηµα, ότι έπρεπε να τεθούν χρονικοί περιορισµοί στις ΙΕ για την επίτευξη µιας καθαρής στρατιωτικής νίκης, ότι ο κίνδυνος µιας πρώιµης παρέµβασης ήταν περισσότερο ορατός εφόσον οι ΙΕ πλησίαζαν στην κατάληψη της πρωτεύουσας ενός αραβικού κράτους, ότι έπρεπε να αποτραπεί η κατάκτηση από τους Άραβες ισραηλινού εδάφους και ότι τα πολιτικά αποτελέσµατα ενός προληπτικού πολέµου θα µετριάζονταν από µια παρέµβαση των µεγάλων δυνάµεων. Όλα τα παραπάνω οδήγησαν τους διαµορφωτές πολιτικής του Ισραήλ σε δύο βασικά συµπεράσµατα: ότι ο παρεµποδιστικός πόλεµος ή ακόµη και το προληπτικό χτύπηµα δεν έπρεπε να αποτελέσουν ένα µόνιµο και αδιαπραγµάτευτο στοιχείο του στρατιωτικού δόγµατος του Ισραήλ και ότι πριν την έναρξη µε δική του πρωτοβουλία οποιασδήποτε στρατιωτικής

14 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ αντιπαράθεσης µε τους Άραβες, το Ισραήλ έπρεπε να είχε εξασφαλίσει τη βοήθεια και υποστήριξη µιας µεγάλης δύναµης. Πέρα από αυτά, υπήρξαν και κάποιες στρατιωτικού είδους παραδοχές που έπαιξαν το ρόλο τους στη διαµόρφωση του επιθετικού στρατιωτικού δόγµατος του Ισραήλ. Η πρώτη από αυτές αφορά την πρόληψη ενός πολέµου εναντίον του Ισραήλ που θα προκαλούνταν από τους Άραβες. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η ικανότητα του Ισραήλ να αποτρέψει αραβικά κράτη από το να επιτεθούν πρώτα εναντίον του ή τουλάχιστον να επεκτείνει τα χρονικά διαστήµατα µεταξύ των πολέµων αγοράζοντας χρόνο, βασιζόταν στην επίτευξη µιας ξεκάθαρης και αποφασιστικής νίκης σε κάθε στρατιωτική αναµέτρηση µαζί τους. Αυτή η απαίτηση ενισχύθηκε από την άποψη ότι µια τέτοια νίκη θα ήταν εφικτή µόνο εφόσον υποχρεώνονταν οι Άραβες να σταµατήσουν να πολεµούν και η προϋπόθεση για να συµβεί αυτό οδήγησε σε δύο ακόµη παραδοχές, στη µεταφορά του πολέµου στο εχθρικό έδαφος και στην καταστροφή των εχθρικών ενόπλων δυνάµεων, τις οποίες επιδίωξαν έκτοτε οι ΙΕ σε κάθε αραβοϊσραηλινή σύγκρουση. Μια τέταρτη παραδοχή αφορούσε στην ικανότητα των ΙΕ να επιτύχουν τους στρατηγικούς τους σκοπούς τηρώντας αµυντική στάση. Γενικά θεωρήθηκε ότι ο αµυντικός αγώνας δεν ταίριαζε στις ΙΕ εξαιτίας πολλών και διαφορετικών παραγόντων, όπως το ελλιπές στρατηγικό βάθος του Ισραήλ που θα µπορούσε µόνο να καθυστερήσει τους Άραβες σε περίπτωση εφαρµογής αµυντικού αγώνα, ή οι απώλειες που θα ήταν λιγότερες στην περίπτωση επιθετικών επιχειρήσεων. Μια πέµπτη και τελευταία παραδοχή αφορούσε στα στρατιωτικά πλεονεκτήµατα που θα αποκόµιζε το Ισραήλ στην περίπτωση που επιτίθονταν αιφνιδιαστικά εναντίον των Αράβων, λόγω και της ποσοτικής κατωτερότητας σε ανθρώπινο δυναµικό, αντίληψη που ενίσχυσε την ιδέα της προληπτικής επίθεσης. Όλα τα παραπάνω συνεισέφεραν στην υιοθέτηση επιθετικού πνεύµατος στο ισραηλινό στρατιωτικό δόγµα. Όλες οι παραπάνω κύριες και δευτερεύουσες παραδοχές και διαπιστώσεις διαµόρφωσαν το πλαίσιο εντός του οποίου οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάµεις θα καλούνταν να δράσουν κατά τη διάρκεια αλλά και στο ενδιάµεσο των πολέµων. Συνοψίζοντας, τα βασικότερα στοιχεία του στρατιωτικού δόγµατος των ΙΕ ήταν η µεγιστοποίηση της αυτάρκειας των στρατιωτικών δυνατοτήτων

15 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ του Ισραήλ, η δηµιουργία ενός µικρού τακτικού στρατού και µιας µεγάλης εφεδρείας που θα κινητοποιούνταν γρήγορα, η διενέργεια επιχειρήσεων για την επίτευξη αµυντικών στρατηγικών σκοπών, η µείωση στο ελάχιστο δυνατό της διάρκειας της αναµέτρησης και η επιδίωξη µίας καθαρής, αποφασιστικής και αδιαµφισβήτητης στρατιωτικής νίκης σε κάθε στρατιωτική αναµέτρηση µε τους Άραβες. 2.3 Η εξέλιξη του ισραηλινού δόγµατος Αποτροπή Όπως έχει αναφερθεί, η κυριότερη αποστολή που εξαρχής ανατέθηκε στις ΙΕ ήταν να αποτρέψουν τους Άραβες από το να ξεκινήσουν µια πολεµική αναµέτρηση µε το Ισραήλ. Με την έλλειψη εναλλακτικών πολιτικών εργαλείων επηρεασµού της αραβικής συµπεριφοράς, η αποτροπή γρήγορα µετατράπηκε σε κέντρο βάρους της ισραηλινής πολιτικής έναντι των Αράβων. Η αποτελεσµατικότητά της συνίστατο στην κινητοποίηση των εφεδρειών, οι οποίες όµως δεν µπορούσαν να παραµείνουν ενεργές για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Προκειµένου λοιπόν να αποφευχθεί η άσκοπη κινητοποίησή τους σε κάθε ύποπτη αραβική κίνηση, το Ισραήλ έθεσε δηµοσίως κατά την περίοδο πριν τον πόλεµο των Έξι Ηµερών «κόκκινες γραµµές», η παραβίαση των οποίων από τους Άραβες θα οδηγούσε σε πόλεµο. Όταν όµως η ισραηλινή αποτροπή απέτυχε να σταµατήσει τους Αιγυπτίους από το να αναπτύξουν τις δυνάµεις τους στη χερσόνησο του Σινά το 1967, άσχετα αν είχαν πρόθεση ή όχι να επιτεθούν στο Ισραήλ, τότε ο πόλεµος κατέστη αναπόφευκτος προκειµένου να αποκατασταθεί η αξιοπιστία της ισραηλινής αποτροπής, αλλά και να µπορέσουν οι έφεδροι να απολυθούν σε κάποια στιγµή. Η κεντρική θέση που κατείχε η αποτροπή στην ισραηλινή πολιτική ασφαλείας και στην υψηλή στρατηγική του εβραϊκού κράτους, είχε βαθιά επίδραση στη δοµή των ΙΕ και στον καθορισµό των αντικειµενικών σκοπών κατά τη διάρκεια του πολέµου. Όπως έχει αναφερθεί, η απαγόρευση στρατιωτικών επιτυχιών στους Άραβες ειδικά εδαφικών και η επίτευξη µιας καθαρής και αποφασιστικής νίκης σε κάθε σύγκρουση µε το Ισραήλ ήταν

16 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ ουσιαστικής σηµασίας. Κατά τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ οι αντικειµενικοί σκοποί έγιναν πιο συγκεκριµένοι: απαγόρευση επίτευξης στρατιωτικών και πολιτικών επιτυχιών από τους Άραβες, καταστροφή των εχθρικών δυνάµεων και τερµατισµός του πολέµου µε το Ισραήλ σε καλύτερη στρατιωτική και πολιτική κατάσταση από την έναρξή του. Καµία ουσιαστική διαφωνία δεν υπήρξε έκτοτε σχετικά µε τους παραπάνω στόχους, οι οποίοι διατηρήθηκαν ως θεµέλια της ισραηλινής συµβατικής στρατηγικής. Μεταφορά του πολέµου στο εχθρικό έδαφος Το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό του ισραηλινού στρατιωτικού δόγµατος, όπως διατυπώθηκε αρχικά από τον Μπεν Γκουριόν, ήταν η απαίτηση για την διεξαγωγή του πολέµου στο εχθρικό έδαφος. Όµως στα πρώτα χρόνια του κράτους, η επιχειρησιακή ικανότητα των ΙΕ για την υλοποίηση της παραπάνω απαίτησης ήταν αρκετά περιορισµένη και βασιζόταν κυρίως στο απλό και µηχανοκίνητο πεζικό και όχι στα τεθωρακισµένα, εναντίον των οποίων τηρούνταν µια επιφυλακτική στάση. Οι αναπάντεχες επιτυχίες όµως των τεθωρακισµένων µονάδων στον πόλεµο του Σινά το 1956, επέφεραν µια επαναστατική αλλαγή στην αποστολή τους και έκτοτε σήκωσαν το κύριο βάρος της µεταφοράς του πολέµου στο εχθρικό έδαφος. Είναι χαρακτηριστική η σπουδαιότητα που απέδιδαν οι Ισραηλινοί στην υλοποίηση της παραπάνω αποστολής, η οποία συνδυαζόταν στενά µε τη διεξαγωγή και τα αποτελέσµατα του πολέµου. Οι ΙΕ προσπάθησαν να την εφαρµόσουν µε ζήλο σε κάθε αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, µε χαρακτηριστικότερο παράδειγµα την προσπάθεια µεταφοράς του πολέµου στο αιγυπτιακό έδαφος τις πρώτες ηµέρες του πολέµου του Γιοµ Κιπούρ, παρά την αντιξοότητα των συνθηκών που είχαν διαµορφωθεί. Αµέσως µετά τη λήξη του υπόψη πολέµου και µέχρι την έναρξη της ισραηλινής αποχώρησης από το Λίβανο το 1985, οι ΙΕ έστρεψαν περιστασιακά την προσοχή τους σε αµυντικές επιχειρήσεις κυρίως στα υψίπεδα του Γκολάν, κατασκευάζοντας οχυρώσεις και έργα για άµυνα εδάφους. Αυτές οι κατασκευές όµως δεν συνοδεύτηκαν και από µια παράλληλη αλλαγή στο στρατιωτικό τους δόγµα, το οποίο παρέµεινε

17 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ συντριπτικά επιθετικό, µε την µεταφορά του πολέµου στο εχθρικό έδαφος να διατηρεί κυρίαρχη θέση στην ισραηλινή στρατιωτική σκέψη. Παρεµποδιστικός πόλεµος και προληπτικά χτυπήµατα 6 Ενώ η προσήλωση των ισραηλινών ηγετών στη µεταφορά του πολέµου στο εχθρικό έδαφος ήταν αδιαµφισβήτητη, η αντιµετώπιση του παρεµποδιστικού πολέµου και των προληπτικών χτυπηµάτων παρουσίασε αξιοσηµείωτες διακυµάνσεις. Μέχρι το 1955, το στρατιωτικό δόγµα του Ισραήλ δεν περιλάµβανε την αρχή της ανάληψης πρωτοβουλίας για έναρξη πολέµου, κυρίως λόγω της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής κατάστασης αλλά και της µειωµένης ικανότητας των ΙΕ εκείνη την εποχή για την εφαρµογή ενός τέτοιου δόγµατος. Η κυρίαρχη αντίληψη σε όλα τα κλιµάκια της ιεραρχίας ήταν πως ένας πόλεµος µε τα αραβικά κράτη θα ξεκινούσε µε αραβική πρωτοβουλία και οι ΙΕ κατάστρωναν τα σχέδιά τους µε βάση µια κινητή άµυνα που θα τους επέτρεπε τη γρήγορη µετάπτωση σε επιθετικές επιχειρήσεις. Η αλλαγή στην ισραηλινή προσέγγιση άρχισε να εµφανίζεται το 1955 ως συνέπεια πολλών παραγόντων. Ένας από αυτούς ήταν η αποτυχία των αντιποίνων ως µέσου αντιµετώπισης της εχθρικής στρατιωτικής διείσδυσης στο Ισραήλ και της δραστηριότητας στα σύνορα. Ένας δεύτερος και πιο σηµαντικός, ήταν η αυξανόµενη αραβική συµβατική απειλή, τόσο σε πολιτικό επίπεδο µε τις βρετανικές πιέσεις για αποχώρηση των ΙΕ από το Σινά το 1949, όσο και σε στρατιωτικό µε την πώληση των Τσεχοσλοβάκικων όπλων στην Αίγυπτο 7. Τέλος, σηµαντικό ρόλο έπαιξε και η σταδιακή επιχειρησιακή βελτίωση των ΙΕ και η εµπιστοσύνη στην ικανότητά τους να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τις αντίστοιχες Αιγυπτιακές. Αναµφισβήτητα η βαθιά αλλαγή στην αντιµετώπιση του παρεµποδιστικού πολέµου και των προληπτικών χτυπηµάτων επήλθε κατά την εξέλιξη της εκστρατείας στο Σινά το Το τελικό αποτέλεσµα κατέδειξε µε τον πιο 6 Και οι δύο µορφές πολέµου αφορούν στην καταστροφή µιας δυνητικής πηγής απειλής, προτού η απειλή αυτή υλοποιηθεί. Η διαφορά τους βρίσκεται στον αναµενόµενο χρόνο εκδήλωσης της απειλής. Στον παρεµποδιστικό πόλεµο, η απειλή είναι πιθανό να εκδηλωθεί µετά από µεγάλο χρονικό διάστηµα και δεν υφίσταται άµεσα. Στον προληπτικό πόλεµο η εκδήλωση της απειλής αποτελεί θέµα χρόνου. Συνεπώς ο παρεµποδιστικός πόλεµος σχετίζεται µε πιο µακροπρόθεσµες εκτιµήσεις. 7 Το θέµα αναλύεται στα επόµενα κεφάλαια

18 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ σκληρό τρόπο στην ισραηλινή ηγεσία, τη µαταιότητα ενός παρεµποδιστικού πολέµου σχεδιασµένου να επιτύχει πολιτικούς σκοπούς, καθώς µε την παρέµβαση των ΗΠΑ το Ισραήλ στερήθηκε όλα τα εδαφικά κέρδη στη Χερσόνησο. Επίσης έγινε σαφές ότι ένας πόλεµος ακόµη και για στρατιωτικούς σκοπούς, είχε πιθανότητες επιτυχίας µόνο αν η αµερικανική υποστήριξη ήταν εξασφαλισµένη. Το µάθηµα είχε γίνει κατανοητό από τους Ισραηλινούς ηγέτες και αυτό φάνηκε τις επόµενες τρεις δεκαετίες, µε την εµµονή τους στην εξασφάλιση της αµερικανικής υποστήριξης πριν την έναρξη οποιασδήποτε πολεµικής αναµέτρησης. Ενώ η στάση των Ισραηλινών ηγετών σχετικά µε την έναρξη παρεµποδιστικού πολέµου παρέµεινε σταθερή µετά την εκστρατεία του Σινά, δεν συνέβη το ίδιο και µε τα προληπτικά χτυπήµατα, όπου υπήρξαν αρκετές διαφοροποιήσεις. Οι ικανότητες των ΙΕ σε συνδυασµό µε την στρατιωτική ενίσχυση των Αράβων µετά το 1956, εδραίωσαν την ιδέα της πρόληψης και της απέδωσαν έναν κεντρικότερο ρόλο στο ισραηλινό στρατιωτικό δόγµα, χωρίς όµως ποτέ να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο αυτού, κυρίως επειδή δεν έγινε απολύτως αποδεκτή από την πολιτική ηγεσία. Η παραπάνω άποψη επιβεβαιώνεται από τη µη εκτόξευση µιας άµεσης προληπτικής επίθεσης µόλις οι αιγυπτιακές κινήσεις έγιναν αντιληπτές στη Χερσόνησο του Σινά, τόσο το 1960 όσο και τον Μάιο του Όταν τελικά αυτό συνέβη στη δεύτερη περίπτωση οδηγώντας στον πόλεµο των Έξι Ηµερών, είχε προηγουµένως προηγηθεί µια µακρά και αγωνιώδης περίοδος διπλωµατικής δραστηριότητας. Το αίσθηµα ασφαλείας που δηµιουργήθηκε την εποµένη του πολέµου των Έξι Ηµερών στο Ισραήλ, λόγω της νίκης και της κατάκτησης των εδαφών που βελτίωσαν δραµατικά το στρατηγικό του βάθος, υποβάθµισαν τη σηµασία και τη θέση της πρόληψης στο ισραηλινό στρατιωτικό δόγµα. Έπειτα όµως από τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ και το τίµηµα που το Ισραήλ αναγκάστηκε να πληρώσει, ασκήθηκε σκληρή κριτική και θεωρήθηκε σοβαρό λάθος η µη εκτόξευση προληπτικής επίθεσης τουλάχιστον εναντίον της Συρίας, µε την εδραίωση της άποψης ότι στο µέλλον έπρεπε να ακολουθηθεί διαφορετική τακτική. Μετά τα µέσα της δεκαετίας του 80, η ιδέα του προληπτικού χτυπήµατος κέρδισε ακόµη περισσότερο έδαφος ως συνέπεια συγκλινόντων παραγόντων,

19 ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΓΜΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ αφού θεωρήθηκε ως µέσο αντιµετώπισης προβληµάτων ασφαλείας και επίλυσης στρατιωτικών ζητηµάτων τα οποία δεν επιδέχονταν εναλλακτικής λύσης. Μεταξύ των παραγόντων αυτών ήταν η µείωση του προϋπολογισµού των ΙΕ τη στιγµή που ο αντίστοιχος συριακός παρέµενε σταθερός, η απόκτηση βαλλιστικών πυραύλων από τα εχθρικά αραβικά κράτη που θα µπορούσαν να πλήξουν τα αστικά κέντρα και τις ισραηλινές ζωτικές εγκαταστάσεις ακόµη και µε χηµικές κεφαλές και η λήξη του πολέµου Ιράν Ιράκ, µε την εµφάνιση της πιθανότητας δράσης µια ιρακινής στρατιωτικής δύναµης εναντίον του Ισραήλ. 2.4 Συµπεράσµατα Οι ΙΕ παραδοσιακά αντιµετωπίζονταν από την ισραηλινή ηγεσία ως ο κυριότερος και µοναδικός σε κάποιες περιπτώσεις, εγγυητής της επιβίωσης του Ισραήλ. Έχοντας πεισθεί για την υπαρξιακή απειλή που αντιµετώπιζε η χώρα και µη µπορώντας να βασιστούν σε αξιόπιστους διεθνείς συµµάχους, οι ισραηλινοί ηγέτες κατέληξαν ότι η ασφάλειά της δεν γινόταν να εναποτεθεί σε διεθνείς συµµαχίες ή πολιτικές διευθετήσεις. Εποµένως, για το Ισραήλ ήταν µονόδροµος η ανάπτυξη γηγενών στρατιωτικών δυνατοτήτων, που θα βοηθούσαν στην αποτροπή του πολέµου ή στη συντριπτική του επικράτηση σε κάθε στρατιωτική αντιπαράθεση µε κάποια ή όλα µαζί τα αραβικά κράτη. Με βάση αυτή την αρχή αναπτύχθηκε το στρατιωτικό δόγµα των ΙΕ. Η επιθετική φύση του ισραηλινού στρατιωτικού δόγµατος δεν πηγάζει από τους στρατηγικούς σκοπούς του Ισραήλ, οι οποίοι ήταν κυρίως αµυντικοί και αφορούσαν στη διατήρηση του στάτους κβο και στην πρόληψη του πολέµου. Η ισραηλινή ηγεσία θεωρούσε ότι το Ισραήλ δεν είχε την ικανότητα να µετατρέψει στρατιωτικές νίκες σε πολιτικά οφέλη µεγάλης διάρκειας. Αντίθετα, µπορεί να υποστηριχθεί ότι ο επιθετικός χαρακτήρας του στρατιωτικού δόγµατος των ΙΕ βασίζεται στις στρατηγικές εκτιµήσεις του Μπεν Γκουριόν και των συνεργατών του σχετικά µε την πολιτική, οικονοµική, κοινωνική, δηµογραφική, γεωγραφική και στρατιωτική κατάσταση του Ισραήλ σε σύγκριση µε τους Άραβες γείτονές του. Στη συνέχεια θα εξεταστεί η εφαρµογή του υπόψη στρατιωτικού δόγµατος στις αραβοϊσραηλινές συγκρούσεις της περιόδου και η συνεισφορά του στην επίτευξη των στόχων της ισραηλινής υψηλής στρατηγικής

20 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ 3.1 Ιστορική Επισκόπηση Αποτυχία των ειρηνευτικών προσπαθειών Με τη λήξη του πολέµου της Ανεξαρτησίας, το Ισραήλ διέθετε την ισχυρότερη στρατιωτική δύναµη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Οι ΙΕ αριθµούσαν άνδρες και είχαν στη διάθεσή τους εκτός από άφθονο πολεµικό υλικό και ένα πολύ καλό δίκτυο ταχύτατης µεταφοράς δυνάµεων µεταξύ των µετώπων. Στον αντίποδα, τα αραβικά στρατεύµατα υστερούσαν τόσο σε υλικό όσο και σε στρατιωτική ικανότητα, απόρροια των διαφόρων ενδοαραβικών συγκρούσεων. Αναµφίβολα εάν ο Μπεν Γκουριόν το είχε επιδιώξει, το Ισραήλ θα είχε καταλάβει όλη τη υτική Όχθη του Ιορδάνη. εν το έπραξε όµως, λόγω των πολιτικών εκτιµήσεων για τη στάση του ΟΗΕ και της φοβίας για την µεγάλη έκταση των εδαφών που θα έπρεπε να διοικηθούν. Από τη στιγµή της πρώτης εκεχειρίας δόθηκε στη δηµοσιότητα το σχέδιο του µεσολαβητή του ΟΗΕ κόµη Μπερναντότε 8, το οποίο όµως υποστηρίχθηκε µόνο από τη Μεγάλη Βρετανία. Το σχέδιο απορρίφθηκε από τον Μπεν Γκουριόν και τους συνεργάτες του, οι οποίοι θεωρούσαν ως ιδανική για το Ισραήλ την κατάσταση που είχε προκύψει από τον πόλεµο. Επιπλέον, ο Μπεν Γκουριόν δεν απέρριπτε και το ενδεχόµενο νέων εχθροπραξιών µε σκοπό την προσάρτηση και άλλων εδαφών και αφού εντωµεταξύ θα είχε ωριµάσει στην ισραηλινή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία η ιδέα ενός δεύτερου γύρου µεταξύ Ισραήλ και Αράβων. Λίγες µέρες µετά ο Μπερναντότε δολοφονήθηκε από την Οµάδα Στερν 9, µε αποτέλεσµα τη χειροτέρευση της διεθνούς θέσης του Ισραήλ, το οποίο θα περίµενε µέχρι τα µέσα του 1949 για να γίνει δεκτό στον ΟΗΕ. 8 Προέβλεπε την προσάρτηση των εδαφών του Παλαιστινιακού κράτους στην Υπεριορδανία, τη συνέχιση της µετανάστευσης στο Ισραήλ για δύο χρόνια χωρίς περιορισµούς και µετά τον έλεγχό της από τον ΟΗΕ, την προσάρτηση της Ιερουσαλήµ στον αραβικό τοµέα, την πρόσβαση της Υπεριορδανίας στο λιµάνι της Χάιφα και στο αεροδρόµιο της Λοντ και την χωρίς όρους επιστροφή όλων των Παλαιστινίων προσφύγων. 9 Ισραηλινή σιωνιστική εξτρεµιστική οµάδα που στόχευε στην αποµάκρυνση των Βρετανών από την Παλαιστίνη και στη δηµιουργία εβραϊκού κράτους στην περιοχή

21 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό του Ισραήλ είχαν διαµορφωθεί δύο αντίθετες τάσεις. Η πρώτη, που έβρισκε σύµφωνο και τον Μπεν Γκουριόν, υποστήριζε την επανάληψη των πολεµικών συγκρούσεων µε την Αίγυπτο, µε στόχο την κατάληψη της κοιλάδας του Νεγκέβ, την εκδίωξη των Αιγυπτίων από τη Γάζα, την απόδοση της περιοχής στην Υπεριορδανία 10 και την αναγνώριση των προσαρτήσεων της Αραβικής Λεγεώνας 11 κατά τον πόλεµο. Στην αντίθετη πλευρά βρίσκονταν αυτοί που υποστήριζαν τον ειρηνικό διακανονισµό µε την Αίγυπτο, ο οποίος θα χρησίµευε και ως πρότυπο για την ειρήνευση µε τα υπόλοιπα αραβικά κράτη και αντιτίθονταν στην αναγνώριση των προσαρτήσεων της Αραβικής Λεγεώνας, αφού θεωρούσαν ότι αποτελούσαν παραβίαση της συµφωνίας εκεχειρίας. Στις αρχές εκεµβρίου του 1948 υπογράφηκε στην Ιερουσαλήµ συµφωνία καθολικής εκεχειρίας µεταξύ Ισραήλ και Ιορδανίας, χωρίς όµως να διευθετηθούν τα διάφορα επιµέρους σύνθετα προβλήµατα µεταξύ των δύο χωρών, όπως αυτό των συνοριακών γραµµών. Μετά την προώθηση των ΙΕ στο Σινά τον Ιανουάριο του 1949 και την απειλή της Βρετανίας για αποστολή στρατευµάτων εναντίον του Ισραήλ, δόθηκε εντολή από τον Μπεν-Γκουριόν για παύση των εχθροπραξιών και επανάληψη των διαπραγµατεύσεων. Η συµφωνία ανακωχής µεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1949 και χρησίµευσε ως πρότυπο για τις συµφωνίες µε τα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Ακολούθησε η συµφωνία µε τον Λίβανο τον Μάρτιο του ίδιου έτους, ενώ τον ίδιο µήνα ξεκίνησαν στη Ρόδο και οι διαπραγµατεύσεις µε την Ιορδανία, µε µεγάλο αγκάθι τις εδαφικές διαφορές µεταξύ των δύο χωρών. Τον Απρίλιο ξεκίνησαν οι διαπραγµατεύσεις µε τη Συρία που ήταν και οι δυσκολότερες όλων. Το σύµφωνο ανακωχής που υπογράφηκε τον Ιούλιο του 1949 είχε αρκετές οµοιότητες µε τα υπόλοιπα, αφού περιλάµβανε την αναδίπλωση των συριακών δυνάµεων στη διεθνή διαχωριστική γραµµή, την αποστρατικοποίηση των ζωνών που εκκενώνονταν και τη µη λήψη απόφασης για το καθεστώς τους, καθώς και του δικαιώµατος επιστροφής των Αράβων κατοίκων. Οι διµερείς διαπραγµατεύσεις µεταξύ Ισραήλ και Ιορδανίας 10 Η ονοµασία του βασιλείου της Ιορδανίας κατά την περίοδο Η Αραβική Λεγεώνα υπήρξε ο τακτικός στρατός της Υπεριορδανίας (και αργότερα Ιορδανίας) στις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα

22 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ συνεχίστηκαν µέχρι τον Ιούλιο του 1951 µε σκοπό τη διευθέτηση των εδαφικών διαφορών, χωρίς όµως ουσιαστικό αποτέλεσµα. Η κλιµάκωση προς τον πόλεµο Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 50 χαρακτηρίστηκαν από τις διεισδύσεις και επιθέσεις άτακτων Αράβων (φενταγίν) στις παραµεθόριες περιοχές που κατοικούνταν από Εβραίους έποικους και των αντιποίνων των ΙΕ εναντίον των ιορδανικών ή συριακών δυνάµεων. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση σηµαδεύτηκε από την αιφνίδια παραίτηση του Μπεν Γκουριόν από την κυβέρνηση το φθινόπωρο του 1953 και την απόσυρσή του για τα επόµενα δύο χρόνια σε ένα αποµονωµένο κιµπούτς 12 στην κοιλάδα του Νεγκέβ. Φρόντισε όµως να διασφαλίσει την πρόσβασή του στα κυβερνητικά τεκταινόµενα, µε τον διορισµό δύο δικών του ανθρώπων σε νευραλγικές θέσεις, του νεαρού Σίµον Πέρες ως γενικού διευθυντή του Υπουργείου Άµυνας και του Μοσέ Νταγιάν 13 ως γενικού διοικητή του στρατού, ενώ επικεφαλής της κυβέρνησης ανέλαβε ο µέχρι πρότινος Υπουργός Εξωτερικών Μοσέ Σαρέτ. Από το 1954 η κατάσταση στην παραµεθόριο επιδεινώθηκε, µε συνεπακόλουθο την εντατικοποίηση της πολιτικής των αντιποίνων. Οι αραβοϊσραηλινές σχέσεις χειροτέρευσαν µε γοργούς ρυθµούς, ενώ ο Μοσέ Νταγιάν και οι επιτελείς του ανησυχούσαν ιδιαίτερα από την διαφαινόµενη αύξηση της αιγυπτιακής ισχύος. Ο Μπεν Γκουριόν επέστρεψε στην κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 1955 ως Υπουργός Άµυνας και µετά τις εκλογές του ιδίου έτους, επιφορτίστηκε µε το σχηµατισµό ενός καινούριου κυβερνητικού σχήµατος του οποίου τέθηκε επικεφαλής. Τον Σεπτέµβριο του 1955 η ισραηλινή κοινή γνώµη συγκλονίστηκε από την αιγυπτιακή αγορά µεγάλης ποσότητας πολεµικού υλικού από την Τσεχοσλοβακία, γεγονός που θεωρήθηκε ως νέα απειλή αφανισµού και είχε ως συνέπεια την ωρίµανση της ιδέας µιας προληπτικής επίθεσης εναντίον της Αιγύπτου. 12 Ισραηλινές οικιστικές κοινότητες που είχαν σκοπό να προσφέρουν ένα πολύ υψηλότερο βαθµό κοινωνικής αλληλεπίδρασης στα µέλη τους. 13 Ισραηλινός στρατιωτικός και πολιτικός ( ). Κατά τη διάρκεια του πολέµου της Ανεξαρτησίας ήταν ο ανώτερος διοικητής του ισραηλινού στρατού

23 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ Εκείνη την περίοδο η Γαλλία αποφάσισε να προσεγγίσει διπλωµατικά το Ισραήλ και να του πουλήσει πολεµικό υλικό, ενώ στο παρασκήνιο σχεδίαζε την ανατροπή του Αιγύπτιου Προέδρου Γκαµάλ Άµπντελ Νάσερ 14. Ο Μπεν Γκουριόν επέλεξε την τακτική της αναµονής και της αναστολής της αναµέτρησης, εκθέτοντας παράλληλα την επιθετική πολιτική της Αιγύπτου. Στο εσωτερικό, εξώθησε τον Μοσέ Σαρέτ σε παραίτηση πετυχαίνοντας την εξουδετέρωση του αντιδραστικού ενδοκυβερνητικού του αντιπάλου και µαζί µε τους Νταγιάν και Πέρες, άρχισαν να µελετούν τα εκστρατευτικά σχέδια εναντίον της Αιγύπτου. Στις 20 Ιουλίου 1956, οι ΗΠΑ γνωστοποίησαν την πρόθεσή τους να µην χρηµατοδοτήσουν την κατασκευή του φράγµατος του Ασουάν 15, µε αποτέλεσµα ο Νάσερ να αποφασίσει την εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ, ακυρώνοντας την αγγλοαιγυπτιακή συµφωνία. Προκάλεσε έτσι τη θυελλώδη αντίδραση των δυτικών κρατών που θεώρησαν ότι απειλούνταν ευθέως τα συµφέροντά τους και η ελεύθερη τροφοδοσία τους µε πετρέλαιο από τον Περσικό Κόλπο και µετέτρεψε µια διµερή διαφωνία σε πολύπλευρη κρίση. Ενώ η ιδέα της στρατιωτικής επέµβασης εναντίον της Αιγύπτου είχε αρχίσει να κερδίζει έδαφος στη ύση, η ένταση στα σύνορα Ισραήλ και Ιορδανίας αυξήθηκε, µε τον πολλαπλασιασµό των µεθοριακών επεισοδίων από το καλοκαίρι του 1956 και µετά. Οι εξελίξεις οδήγησαν τελικά στην τριπλή συµµαχία Βρετανίας Γαλλίας Ισραήλ και στην κατάστρωση ενός κοινού σχεδίου επιχειρήσεων εναντίον της Αιγύπτου. Το Ισραήλ επιτέθηκε στην Αίγυπτο στις 29 Οκτωβρίου και µέχρι τις 5 Νοεµβρίου είχε καταλάβει το ολόκληρο το Σινά, σε συνδυασµό µε τη ρίψη Βρετανών και Γάλλων αλεξιπτωτιστών στα βόρεια της χερσονήσου και τη δράση της συµµαχικής αεροπορίας. Τους επόµενους µήνες έλαβαν χώρα παρατεταµένες διαπραγµατεύσεις, στις οποίες το Ισραήλ προσπάθησε να λάβει εγγυήσεις αναφορικά µε τον αποκλεισµό των Στενών του Τιράν 16 και τις επιθέσεις των φενταγίν στο Ισραήλ από εδάφη που βρίσκονταν υπό αιγυπτιακό 14 Αιγύπτιος στρατιωτικός που ανέλαβε την Προεδρία της Αιγύπτου το 1954 µετά από πραξικόπηµα. Κυβέρνησε µέχρι το 1970 όταν και πέθανε από καρδιακό επεισόδιο. 15 Υδροηλεκτρικό φράγµα στον ποταµό Νείλο της Αιγύπτου, 13 χιλιόµετρα νότια της οµώνυµης πόλης, το µεγαλύτερο της χώρας και ένα από τα σπουδαιότερα του κόσµου. 16 Βρίσκονται στη νότια απόληξη της Χερσονήσου του Σινά και ελέγχουν τη διέλευση από και προς τον κόλπο της Άκαµπα. Από αυτά περνάει αναγκαστικά η ναυσιπλοΐα του Ισραήλ στην Ερυθρά Θάλασσα

24 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ έλεγχο, καθώς και να διατηρήσει τις καίριες περιοχές του Σαρµ Ελ Σεΐχ και της Λωρίδας της Γάζας. Όµως λόγω των αµερικανικών πιέσεων και απαιτήσεων, αναγκάστηκε να αποχωρήσει σταδιακά από αυτές µέχρι τον Μάρτιο του 1957, αποδεχόµενο ως αντάλλαγµα τις εγγυήσεις για απρόσκοπτη διέλευση από τα Στενά του Τιράν, τη συµµετοχή των Ηνωµένων Εθνών στη διοίκηση της Λωρίδας της Γάζας και της περιοχής του Σαρµ Ελ Σεΐχ, καθώς και την ελευθερία δράσης σε περίπτωση που η Γάζα επέστρεφε στην προπολεµική κατάσταση. 3.2 Ο πόλεµος του Σουέζ (Οκτώβριος 1956 Μάρτιος 1957) Τον Οκτώβριο του 1956 η αιγυπτιακή απειλή εναντίον του Ισραήλ εντεινόταν διαρκώς. Οι επιδροµές των φενταγίν κορυφώθηκαν και η πολιτική των αντιποίνων από την πλευρά του Ισραήλ δεν προσέφερε µια οριστική, ασφαλή και αξιόπιστη λύση. Έτσι, η ισραηλινή ηγεσία αποφάσισε να εκµεταλλευτεί τη διεθνή συγκυρία για να διασπάσει τον ασφυκτικό αιγυπτιακό κλοιό στις θαλάσσιες εµπορικές οδούς και στα σύνορα της χώρας. Οι στόχοι των Ισραηλινών ήταν τρεις: να αποµακρύνουν τον αιγυπτιακό στρατό από το Σινά, να εξαλείψουν την απειλή των φενταγίν στη Λωρίδα της Γάζας και να διασφαλίσουν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα Στενά του Τιράν. Μόνο έτσι το Ισραήλ θα βρισκόταν σε πλεονεκτική διαπραγµατευτική θέση στον πολιτικό αγώνα που θα επακολουθούσε. Η έναρξη του πολέµου και η µάχη στο πέρασµα Μίτλα Προκειµένου να εκµεταλλευτεί το στοιχείο του αιφνιδιασµού και να αποδώσει αλλού την ολοφάνερα µεγάλη κινητοποίηση των δυνάµεών του, το Ισραήλ δηµιούργησε την εντύπωση ότι θα πραγµατοποιούσε µια µεγάλη επίθεση εναντίον της Ιορδανίας, σε αντίποινα για τις τροµοκρατικές επιθέσεις που είχαν ως αφετηρία τα εδάφη της. Στις 29 Οκτωβρίου οι Ισραηλινοί ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις εναντίον της Αιγύπτου, µε την παράτολµη ρίψη ενός τάγµατος αλεξιπτωτιστών της επίλεκτης 202 ης Ταξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών, 70 χιλιόµετρα ανατολικά της διώρυγας του Σουέζ στην ανατολική είσοδο του περάσµατος Μίτλα. Η επίθεση αιφνιδίασε πλήρως τους Αιγυπτίους οι οποίοι για

25 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ 24 ώρες προσπαθούσαν να καταλάβουν αν επρόκειτο για επιχείρηση αντιποίνων των Ισραηλινών ή για πόλεµο και εφόσον συνέβαινε το δεύτερο, πού θα εκδηλωνόταν η κύρια ισραηλινή επίθεση. Η επόµενη φάση της επιχείρησης υλοποιήθηκε από την υπόλοιπη δύναµη της 202 ης Ταξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών και είχε ως στόχο να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασµό του τάγµατος αλεξιπτωτιστών στο πέρασµα Μίτλα από το Ισραήλ και να διατηρήσει την εντύπωση πως επρόκειτο για µια µεγάλη επιχείρηση αντιποίνων. Η ισραηλινή Ταξιαρχία ξεκίνησε την προέλασή της 10 ώρες πριν την έναρξη των εχθροπραξιών από την περιοχή που βρισκόταν συγκεντρωµένη κοντά στα ιορδανικά σύνορα και τη νύχτα της 30 ης Οκτωβρίου ενώθηκε µε τους αλεξιπτωτιστές στο πέρασµα Μίτλα, έχοντας εξασφαλίσει έναν επίγειο άξονα για τον ανεφοδιασµό τους. Στη συνέχεια και αφού της δόθηκαν 48 ώρες για ξεκούραση, κλήθηκε να λάβει µέρος στην τελική φάση της εκστρατείας τη νύχτα της 2 ας προς την 3 η Νοεµβρίου κατά την επίθεση στο Σαρµ Ελ Σεΐχ. Η µάχη του Αµπού Αγκέιλα Η δεύτερη µεγάλη µάχη της εκστρατείας, αφορούσε στην εξουδετέρωση των κύριων αιγυπτιακών δυνάµεων του Σινά, οι οποίες βρίσκονταν στο οχυρωµένο αµυντικό σύµπλεγµα του Αµπού Αγκέιλα και του Ουµ Κάτεφ και στην κατάληψη του κεντρικού άξονα µεταξύ του Κουσέιµα και της Ισµαϊλία. Το αµυντικό µέτωπο των Αιγυπτίων αποτελούνταν από τρία διαδοχικά, καλά οχυρωµένα επιµήκη υψώµατα από άµµο που δέσποζαν ανατολικά των κύριων οδικών κόµβων, τα οποία προστατεύονταν από πλήθος οχυρωµατικών έργων και στις δύο πλευρές τους και ήταν εξοπλισµένα µε πεδινά πυροβόλα και αντιαρµατικά όπλα. Το µέτωπο αυτό βρισκόταν πάνω στον κύριο κεντρικό άξονα η κατάληψη του οποίου θα διασφάλιζε την επιτυχία της εκστρατείας, ενώ θα δηµιουργούνταν και ένας εναλλακτικός δρόµος µεταφοράς εφοδίων στις δυνάµεις που βρίσκονταν στο πέρασµα Μίτλα. Η αποστολή ανατέθηκε στην 38 η Μεραρχία, η οποία ξεκίνησε την προέλασή της το βράδυ της 29 ης Οκτωβρίου. Μετά από τέσσερις ηµέρες αδιάκοπων και πεισµατωδών µαχών οι ισραηλινές δυνάµεις ολοκλήρωσαν την κατάληψη της αµυντικής τοποθεσίας το πρωί της 2 ας Νοεµβρίου. Είχαν

26 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ καταφέρει να καταλάβουν την καρδιά του αιγυπτιακού µετώπου στο Σινά, να ανοίξουν έναν ικανοποιητικό δρόµο ανεφοδιασµού για τις δυνάµεις τους στο πέρασµα Μίτλα και να αποκόψουν την αιγυπτιακή φρουρά στη Λωρίδα της Γάζας. Σχεδιάγραµµα επιχειρήσεων του πολέµου του Σουέζ Η µάχη για τη Ράφα και τη Λωρίδα της Γάζας Οι Αιγύπτιοι ανέµεναν την ισραηλινή επίθεση στην περιοχή της Ράφας οχυρωµένοι σε ένα αµυντικό σύµπλεγµα από πολλαπλά ναρκοπέδια και αλληλοϋποστηριζόµενα πυροβολεία, που βρίσκονταν εγκατεστηµένα στις πτυχώσεις του εδάφους και πάνω σε λοφίσκους. Η επίθεση είχε σχεδιαστεί µε ακρίβεια, απαιτούσε αυστηρό συντονισµό και θα πραγµατοποιούνταν σε τρία στάδια. Ανατέθηκε σε δύναµη µεγέθους µεραρχίας και οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν λίγο πριν τα µεσάνυχτα της 30 ης Οκτωβρίου, ενώ η κατάληψη της

27 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ περιοχής ολοκληρώθηκε το πρωί της 1 ης Νοεµβρίου. Το µεσηµέρι της ίδιας µέρας µετά τις πρώτες αγγλογαλλικές αεροπορικές επιθέσεις στις βάσεις και στα στρατιωτικά αεροδρόµια της Αιγύπτου, η αιγυπτιακή φρουρά του Σινά διατάχθηκε να αποσυρθεί στη δυτική όχθη της ιώρυγας του Σουέζ, ανοίγοντας το δρόµο για την εκκαθάριση της Λωρίδας της Γάζας. Η κατάληψη της περιοχής ανατέθηκε στην 11 η Ταξιαρχία Πεζικού και η διαταγή για την έναρξη της επίθεσης δόθηκε τα χαράµατα της 2ας Νοεµβρίου. Το µεσηµέρι της ίδιας µέρας και αφού οι ισραηλινές δυνάµεις είχαν εισέλθει στη Γάζα και είχαν καταλάβει το κέντρο της, ο Αιγύπτιος κυβερνήτης παραδόθηκε και έπεισε και τους εναποµείναντες άνδρες της αιγυπτιακής φρουράς να καταθέσουν τα όπλα, αποφεύγοντας τις µάχες µέσα στην πόλη, που εκτός από τους κατοίκους φιλοξενούσε και πρόσφυγες. Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή συνεχίστηκαν µέχρι το µεσηµέρι της 3 ης Νοεµβρίου, όταν εξαλείφθηκαν και οι τελευταίοι αιγυπτιακοί θύλακες αντίστασης. Η µάχη για τα Στενά του Τιράν Η τελική φάση του πολέµου του Σουέζ καταδεικνύει την πρωταρχική σηµασία του πολιτικοστρατηγικού σχεδιασµού, χάρη στον οποίο επιτεύχθηκε ένας από τους κυριότερους στόχους της εκστρατείας και µάλιστα, µέσα στα στενά χρονικά πλαίσια που είχαν επιβάλλει οι διεθνείς πολιτικές πιέσεις. Η αποστολή ανατέθηκε στην 9 η Ταξιαρχία Πεζικού και ήταν από πολλές απόψεις η δυσκολότερη της εκστρατείας, αφού έπρεπε να προελάσει κατά µήκος της δυτικής ακτής του κόλπου της Άκαµπα, σε µια διαδροµή περίπου 240 χιλιοµέτρων δύσβατου και σε κάποιες περιπτώσεις, σχεδόν αδιάβατου εδάφους, µε τελικό σκοπό την κατάληψη του Σαρµ Ελ Σεΐχ και το άνοιγµα των Στενών του Τιράν. Το Σαρµ Ελ Σεΐχ ήταν µια βάση ανεφοδιασµού στα µετόπισθεν µε στρατιωτικό αεροδρόµιο και µεγάλες αποθήκες, αλλά χωρίς τον απαιτούµενο εξοπλισµό για να αντέξει σε µια επίθεση τεθωρακισµένων. Η Ταξιαρχία ξεκίνησε την προέλασή της το βράδυ της 29 ης Οκτωβρίου από το Εϊλάτ και µετά από µια επίπονη πορεία επιτέθηκε στο Σαρµ Ελ Σεΐχ νωρίς το απόγευµα της 4 ης Νοεµβρίου, σε συντονισµό µε την 202 η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών που

28 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ εντωµεταξύ είχε προελάσει από τα βορειοδυτικά, εµποδίζοντας την κίνηση των αιγυπτιακών δυνάµεων προς τα δυτικά. Στις 09:00 της 5 ης Νοεµβρίου η τοποθεσία είχε καταληφθεί από τις συντονισµένες επιθετικές ενέργειες των δύο Ταξιαρχιών, ενώ στις 09:30 της ίδιας ηµέρας ο πόλεµος στο Σινά είχε τελειώσει και τα Στενά του Τιράν είχαν ανοίξει. Την επόµενη ηµέρα, κατόπιν απαίτησης των Ηνωµένων Εθνών, τέθηκε σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός. Βρετανία και Γαλλία στον πόλεµο του Σουέζ Το γαλλοβρετανικό εκστρατευτικό σώµα απέπλευσε από τη Μάλτα την 1 η Νοεµβρίου, ηµέρα που ο αρχικός σχεδιασµός προέβλεπε την αποβίβασή του στην Αίγυπτο. Ενώ όµως το παραπάνω εκστρατευτικό σώµα διέσχιζε τη Μεσόγειο (και επρόκειτο να συναντηθεί εν πλω µε γαλλικές δυνάµεις από την Αλγερία και βρετανικές από την Κύπρο) οι πολιτικές πιέσεις από τις δύο υπερδυνάµεις και τα Ηνωµένα Έθνη εντάθηκαν, ενώ αυξήθηκε και η διστακτικότητα των πολιτικών ηγεσιών Βρετανίας και Γαλλίας, καθώς διογκώνονταν οι αντιδράσεις στο εσωτερικό των χωρών τους. Το σχέδιο προκάλεσε την απειλή επέµβασης από την Σοβιετική Ένωση καθώς και την οργισµένη αντίδραση του Αµερικανού Προέδρου Αϊζενχάουερ 17, του οποίου οι προειδοποιήσεις αγνοήθηκαν. Στις 31 Οκτωβρίου οι συµµαχικές αεροπορικές δυνάµεις που επιχειρούσαν από τα αεροπλανοφόρα τους και από βάσεις στην Κύπρο, βοµβάρδισαν αεροπορικές αιγυπτιακές βάσεις καταστρέφοντας αρκετά αεροσκάφη. Λόγω των εντεινόµενων διεργασιών στους κόλπους των Ηνωµένων Εθνών και των πολιτικών πιέσεων που κέρδιζαν συνεχώς έδαφος, αποφασίστηκε από τη συµµαχική διοίκηση η επίσπευση κατά µία ηµέρα της προγραµµατισµένης ρίψης των Άγγλων αλεξιπτωτιστών στο Πορτ-Σάιντ και των Γάλλων νοτιότερα στο Πορτ Φουάντ. Η επιχείρηση πραγµατοποιήθηκε στις 5 Νοεµβρίου και ακολουθήθηκε στις 6 Νοεµβρίου, από την απόβαση των συµµαχικών στρατευµάτων στις παραπάνω περιοχές. Όµως η βρετανική κυβέρνηση ενέδωσε στις διεθνείς πιέσεις ακολουθούµενη απρόθυµα από τη 17 ιετέλεσε Πρόεδρος των ΗΠΑ από τον Ιανουάριο του 1953 έως τον Ιανουάριο του

29 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ γαλλική και αποδέχτηκε την κατάπαυση του πυρός, η οποία τέθηκε σε ισχύ τα µεσάνυχτα της 6 ης Νοεµβρίου. Έτσι έληξε ο πόλεµος του Συµπεράσµατα Η απειλή της ανατροπής της στρατιωτικής ισορροπίας µεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου ως συνέπεια της συµφωνίας αγοράς των τσεχοσλοβάκικων όπλων από την Αίγυπτο, οι αυξανόµενες επιδροµές των φενταγίν από τη Λωρίδα της Γάζας και η εγκαθίδρυση κοινής στρατιωτικής διοίκησης µεταξύ Αιγύπτου, Συρίας και Ιορδανίας, ήταν οι αιτίες που το Ισραήλ ξεκίνησε τον παρεµποδιστικό πόλεµο εναντίον της Αιγύπτου τον Οκτώβριο του Η ισραηλινή ηγεσία εκτίµησε ότι λόγω των παραπάνω αιτιών, η ισορροπία ισχύος συγκριτικά µε την Αίγυπτο µακροπρόθεσµα θα εξελισσόταν σε βάρος του Ισραήλ και αποφάσισε να επιτεθεί ενόσω εξακολουθούσε να είναι σχετικά ευνοϊκή. Ο Μπεν Γκουριόν ήταν πεπεισµένος ότι η συµµαχία µε τη Γαλλία θα εξισορροπούσε τις αµερικανικές απειλές για αποτροπή της επίθεσης και αποφάσισε να αµφισβητήσει το στάτους κβο εκµεταλλευόµενος τη διεθνή συγκυρία, προτού η αγορά των τσεχοσλοβάκικων όπλων από την Αίγυπτο επηρέαζε το γενικότερο περιφερειακό στρατηγικό περιβάλλον και συνεπώς και την ασφάλεια του Ισραήλ. Πριν την εκστρατεία του Σουέζ, η ιδέα ενός παρεµποδιστικού πολέµου εναντίον της Αιγύπτου είχε απορριφθεί από τον Μπεν Γκουριόν, εξαιτίας της έλλειψης υποστήριξης από κάποια µεγάλη δύναµη. Το Ισραήλ αποφάσισε να επιτεθεί στο Σινά µόνο µετά από συνεννόηση µε τη Βρετανία και τη Γαλλία και επειδή οι δύο υπερδυνάµεις φαίνονταν απασχοληµένες µε άλλες περιοχές του πλανήτη. Το λάθος που η ισραηλινή ηγεσία κατανόησε εκ των υστέρων, ήταν ότι είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη λάθος χωρών αφού η µεταπολεµική ισχύς Βρετανών και Γάλλων στο διεθνές επίπεδο έβαινε συνεχώς µειούµενη και όπως αποδείχτηκε τελικά, η µόνη δύναµη που µπορούσε να διασφαλίσει τα µεταπολεµικά οφέλη του Ισραήλ ήταν οι ΗΠΑ. Η εκστρατεία του Σινά ήταν από πολλές απόψεις υποδειγµατική. Η εναρκτήρια φάση της ήταν µια ευφυέστατη εφαρµογή της στρατηγικής της

30 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ «έµµεσης προσέγγισης» που επινοήθηκε από τον Λίντελ Χαρτ 18. Το στοιχείο του αιφνιδιασµού ήταν ζωτικής σηµασίας για το Ισραήλ, διότι ο χρόνος µέχρι την αναµενόµενη αντίδραση των Ηνωµένων Εθνών και των δύο υπερδυνάµεων ήταν περιορισµένος. Οι ΙΕ εφάρµοσαν άψογα το στρατιωτικό τους δόγµα, µεταφέροντας άµεσα τον πόλεµο στο εχθρικό έδαφος και πετυχαίνοντας µια ξεκάθαρη στρατιωτική νίκη εναντίον των Αιγυπτίων, σε µικρό χρονικό διάστηµα και µε ελάχιστες σχετικά απώλειες. Από διπλωµατικής απόψεως, η αρχική επίθεση έλαβε χώρα σε µεγάλο βάθος µέσα στο αιγυπτιακό έδαφος για να απειλήσει ανοιχτά τη ιώρυγα του Σουέζ και να δώσει έτσι το πρόσχηµα στις βρετανικές και γαλλικές δυνάµεις να επέµβουν για να την προστατέψουν. Εκεί που απέτυχε η υψηλή στρατηγική του Ισραήλ ήταν στη διατήρηση της Λωρίδας της Γάζας. Η στάση του Μπεν Γκουριόν σχετικά µε την περιοχή ήταν αµφιλεγόµενη, αφού σε κάποια περίοδο σκεφτόταν ακόµη και την προσάρτηση της περιοχής µε ενσωµάτωση ολόκληρου του αραβικού πληθυσµού της στο Ισραήλ. Μετά την κατάληψή της το 1956 η στάση του έγινε πιο ρεαλιστική, εµµένοντας στη διατήρηση του ελέγχου της Λωρίδας χωρίς ενσωµάτωση και στην απαγόρευση της επιστροφής των Αιγυπτίων. Για τον λόγο αυτό επιδόθηκε σε έναν σκληρό διπλωµατικό αγώνα, έτοιµος να αποδεχθεί ακόµη και την παρουσία του ΟΗΕ στην περιοχή ή την επιβολή διεθνών κυρώσεων σε βάρος του Ισραήλ. Το κίνητρο των προσπαθειών του ήταν η άµυνα και η ασφάλεια του Ισραήλ, καθώς φοβόταν ότι η επιστροφή των Αιγυπτίων στην περιοχή σε συνδυασµό µε τροµοκρατικές επιθέσεις που θα εξαπολύονταν από τη Γάζα, θα έθεταν το Ισραήλ σε κίνδυνο που µόνο η ισραηλινή παρουσία στη Λωρίδα θα µπορούσε να τον αποτρέψει. Τελικά ο Μπεν Γκουριόν απέτυχε στην προσπάθειά του και υποχρεώθηκε να διατάξει την ολοκληρωτική αποχώρηση των Ισραηλινών από την περιοχή, κατόπιν των αµερικανικών πιέσεων. Ως αντάλλαγµα έλαβε τις αµερικανικές διαβεβαιώσεις πως εάν η συµφωνία κατέρρεε και η Γάζα αποτελούσε ξανά απειλή στο µέλλον, το Ισραήλ θα είχε 18 Ο Λίντελ Χαρτ ήταν αξιωµατικός του βρετανικού στρατού που υπηρέτησε στον Α ΠΠ και στη συνέχεια έγινε γνωστός ως ένας από τους σηµαντικότερους θεωρητικούς του πολέµου. ιατύπωσε τη θεωρία της «έµµεσης προσέγγισης», σύµφωνα µε την οποία η άµεση επίθεση εναντίον των ισχυρών θέσεων του εχθρού είναι σχεδόν πάντοτε καταδικασµένη σε αποτυχία και συνεπώς δεν πρέπει να επιχειρείται. Αντίθετα, ο εχθρός θα πρέπει πρώτα να αποσταθεροποιείται µε επιθέσεις στις ασθενέστερα φυλασσόµενες θέσεις του όπου δεν αναµένει επίθεση

31 : ΑΠΟ ΤΗΝ Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ δικαίωµα να λάβει µέτρα και να υπερασπιστεί τα συµφέροντά του, έχοντας τη στήριξη και των ΗΠΑ. Ο βασικός λόγος που δεν εξασφαλίστηκε η αµερικανική συµπαράσταση µετά το τέλος των επιχειρήσεων, ήταν η αντίληψη της αµερικανικής Προεδρίας πως οποιαδήποτε κίνηση υποστήριξης του Ισραήλ θα ήταν επιζήµια για τα γεωστρατηγικά συµφέροντα της υπερδύναµης στη Μέση Ανατολή. Η Ουάσιγκτον επιθυµούσε διακαώς τη συµµαχία των αραβικών κρατών για να υλοποιήσει τα σχέδια ανάσχεσης της Σοβιετικής επέκτασης στην περιοχή. Συνεπώς, ήταν αναγκαίο για τις ΗΠΑ να εξαναγκάσουν το Ισραήλ σε αποχώρηση από το Σινά, ως προϋπόθεση για την εκπλήρωση των πολιτικοστρατιωτικών τους στόχων στη Μέση Ανατολή. Παρόλα αυτά, ο συνδυασµός της εντυπωσιακής στρατιωτικής απόδοσης και της πολιτικής διορατικότητας µε την απόσυρση από το Σινά, όχι µόνο εξασφάλισαν στο Ισραήλ τις αµερικανικές εγγυήσεις για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στον κόλπο του Σουέζ, αλλά έσπειραν και τους σπόρους της µελλοντικής στρατηγικής συνεργασίας µε τις ΗΠΑ. Οι αρνητικές συνέπειες των επιχειρήσεων ήταν εµφανείς. Στην παγκόσµια κοινή γνώµη το Ισραήλ παρουσιαζόταν πλέον ως αποικιοκρατικό και ιµπεριαλιστικό κράτος, ενώ αντίθετα η εικόνα και το κύρος του Νάσερ στον αραβικό κόσµο εκτοξεύθηκαν. Οι προσδοκίες του Μπεν-Γκουριόν για προσάρτηση κάποιων εδαφών του Σινά εξανεµίστηκαν. Υπήρξαν όµως και συγκεκριµένα οφέλη. Το Ισραήλ έδειξε την αποφασιστικότητά του να κλιµακώσει την αντιπαράθεση και να πολεµήσει, προκειµένου να σταµατήσει τις διεισδύσεις φενταγίν στο έδαφός του και να τερµατίσει το ναυτικό αποκλεισµό. Η τελική υποχώρησή του συνοδεύτηκε από επίσηµη δήλωση σχετικά µε το δικαίωµα επέµβασης σε περίπτωση απειλής της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στα στενά του Τιράν, ενώ εξασφαλίστηκε για δέκα χρόνια η ηρεµία στα σύνορα µε την Αίγυπτο, αφού ο ενισχυµένος Νάσερ σταµάτησε τη δράση των φενταγίν. Τέλος, τα αραβικά κράτη διαπίστωσαν ότι δεν ήταν εύκολη µια στρατιωτική νίκη εναντίον των ισραηλινών δυνάµεων και συνεπώς έπρεπε να σκεφθούν σοβαρά στο µέλλον πριν αποτολµήσουν ένα γενικευµένο πόλεµο εναντίον του εβραϊκού κράτους

32 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ 4.1 Ιστορική Επισκόπηση Μια ήρεµη περίοδος Η δεκαετής περίοδος που µεσολάβησε µεταξύ των δύο πολέµων χαρακτηρίστηκε από µεγάλη ηρεµία στις σχέσεις του Ισραήλ µε τους γείτονές του και από µια συνεχή οικονοµική ανάπτυξη στο εσωτερικό. Οι διεισδύσεις των φενταγίν στις παραµεθόριες περιοχές του Ισραήλ σταµάτησαν εντελώς, όπως και οι επιχειρήσεις αντιποίνων του ισραηλινού στρατού. Η οικονοµική ανάπτυξη βελτίωσε το επίπεδο ζωής των πολιτών και επέτρεψε την καλύτερη κοινωνική ενσωµάτωση των Εβραίων µεταναστών που κατέφθαναν συνεχώς στη χώρα. Ο Μπεν Γκουριόν εγκατέλειψε τα σχέδιά του για εδαφική επέκταση του Ισραήλ και προσανατολίστηκε στη σταθεροποίηση της υπάρχουσας κατάστασης. Ενίσχυσε και εκσυγχρόνισε το οπλοστάσιο των ΙΕ, διατυπώνοντας παράλληλα µια σειρά από casus belli 19 προς τους Άραβες, όπως η απόπειρα εκτροπής των υδάτων του Ιορδάνη από τα αραβικά κράτη ή η διενέργεια τροµοκρατικών επιθέσεων στο εβραϊκό έδαφος. Προχώρησε στη σύσφιξη των στρατηγικών δεσµών µε τη Γαλλία προµηθευόµενος συνεχώς γαλλικά οπλικά συστήµατα αλλά άνοιξε την αγορά του Ισραήλ και σε άλλους προµηθευτές, όπως η Μεγάλη Βρετανία και η υτική Γερµανία. Η αγορά όπλων από την τελευταία καθώς και η απαγωγή από την Αργεντινή και η επακόλουθη δίκη του Άϊχµαν 20 στο Ισραήλ, προκάλεσαν κυβερνητική κρίση το 1957 και βαθµιαία αύξηση της εχθρότητας προς τους Γερµανούς. Στα τέλη της δεκαετίας του 50 επήλθε σύσφιξη των σχέσεων του Ισραήλ µε τις ΗΠΑ και την Αγγλία, ως απόρροια της αύξησης της σοβιετικής επιρροής στα αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής. Ο Μπεν Γκουριόν άλλαξε την οπτική του απέναντι στην Ιορδανία, στην οποία άρχισε να βλέπει έναν πιθανό σύµµαχο 19 ιεθνής διπλωµατικός όρος που στα ελληνικά αποδίδεται ως «αφορµή πολέµου». 20 Ο Άντολφ Άϊχµαν, συνταγµατάρχης των SS και επικεφαλής του Γραφείου Εβραϊκών Υποθέσεων της Γκεστάπο, θεωρείται ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώµατος που στοίχισε τη ζωή σε περίπου Εβραίους της Ευρώπης

33 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ και εγγυητή της ασφάλειας του Ισραήλ και αποφάσισε να σεβαστεί την ακεραιότητα των εδαφών της, ξεκινώντας µυστικές επαφές µε τον τότε Ιορδανό βασιλιά Χουσεΐν. Όταν το 1963 ξέσπασαν στην Ιορδανία αντιµοναρχικά κινήµατα, το Ισραήλ ζήτησε την επέµβαση των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας οι οποίες δέχτηκαν να προσφέρουν βοήθεια. Η αποστολή των δυτικών στρατευµάτων στην Ιορδανία µπορούσε όµως να γίνει µόνο µε πτήσεις πάνω από τον ισραηλινό εναέριο χώρο, τις οποίες ο Μπεν Γκουριόν επέτρεψε εξοργίζοντας τους Σοβιετικούς. Το 1963ο Μπεν Γκουριόν αναγκάστηκε να υποβάλλει την παραίτησή του από την πρωθυπουργία, υπό το βάρος συνεχών και µακροχρόνιων αποκαλύψεων για παραποίηση εγγράφων και ψευδορκία. Οι αποκαλύψεις σχετίζονταν µε µια παράλογη επιχείρηση των ισραηλινών µυστικών υπηρεσιών στην Αίγυπτο το 1954, κατά την οποία πραγµατοποιήθηκαν βοµβιστικές επιθέσεις εναντίον στόχων δυτικών συµφερόντων, προκειµένου να πειστούν οι Άγγλοι ότι η Αίγυπτος ήταν ασταθές κράτος και να µην την εγκαταλείψουν. Τον διαδέχτηκε ο Λεβί Εσκόλ και η περίοδος µέχρι το 1966, χαρακτηρίστηκε από σχετική ηρεµία στο στρατιωτικό πεδίο και σηµαντική διπλωµατική δραστηριότητα, µε αποκορύφωµα την επίσηµη επίσκεψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του Ωστόσο, η εικόνα του άρχισε να φθείρεται από το 1966 εξαιτίας της σκληρής οικονοµικής πολιτικής και των µέτρων λιτότητας που έθεσε σε εφαρµογή, προκειµένου να αποφύγει την κατάρρευση της ισραηλινής οικονοµίας. Προς τον πόλεµο των Έξι Ηµερών Την διετία , η ποιοτική και ποσοτική αναβάθµιση της στρατιωτικής ισχύος του Ισραήλ ήταν συνεχής και συµβάδιζε µε την ταχύτατη άνοδο της στρατιωτικής έντασης, λόγω της αύξησης των τροµοκρατικών ενεργειών από αραβικές οργανώσεις στο εσωτερικό της ισραηλινής επικράτειας και των ισραηλινών αντιποίνων που επακολουθούσαν. Η ένταση ήταν µεγαλύτερη µε τη Συρία, η οποία συνεργαζόταν στενά µε αραβικές οργανώσεις

34 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ όπως η Φατάχ του Γιάσερ Αραφάτ 21, σε µια στρατηγική που είχε σκοπό να σύρει το Ισραήλ σε έναν πόλεµο που θα αναδιαµόρφωνε την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Από τις πλέον έντονες περιόδους ήταν η άνοιξη του 1965, όταν βοµβαρδίστηκε από τους Ισραηλινούς ο εξοπλισµός που είχαν συγκεντρώσει οι Σύριοι στα υψίπεδα του Γκολάν για να εκτρέψουν τα νερά του Ιορδάνη ποταµού, γεγονός που έβαλε τέλος στις αραβικές απόπειρες να τα αποστερήσουν από το Ισραήλ. Η κρίση ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1967, όταν το Ισραήλ αποφάσισε τη µονόπλευρη επανέναρξη των εργασιών στα αποστρατικοποιηµένα εδάφη της µεθορίου µε τη Συρία. Το αποτέλεσµα ήταν να ξεσπάσουν ευρείας έκτασης µεθοριακά επεισόδια, που κατέληξαν στην κατάρριψη έξι συριακών αεροσκαφών εντός του συριακού εναέριου χώρου, πλήττοντας το κύρος της αµασκού. Οι Αιγύπτιοι, που το Νοέµβριο του 1966 είχαν υπογράψει µε τη Συρία σύµφωνο αλληλοβοήθειας σε περίπτωση επίθεσης, αποφάσισαν στις 14 Μαΐου να εισβάλλουν στο Σινά ενέργεια που είχε χαρακτηριστεί µετά τον πόλεµο του Σουέζ ως casus belli από το Ισραήλ. Ο Εσκόλ µόλις πληροφορήθηκε τις εξελίξεις, έδωσε εντολή συγκέντρωσης των ισραηλινών αρµάτων στα αιγυπτιακά σύνορα. Στις 17 Μαΐου ο Νάσερ ζήτησε την εκκένωση του Σινά από τις δυνάµεις του ΟΗΕ, ενώ στο Ισραήλ ξεκίνησε η επιστράτευση εφέδρων. Οι Ισραηλινοί στρατιωτικοί άσκησαν τροµερή πίεση στον πρωθυπουργό για την εκτόξευση προληπτικής επίθεσης εναντίον των Αιγυπτίων, αλλά προς µεγάλη τους απογοήτευση, ο Εσκόλ αποφάσισε να εξαντλήσει κάθε περιθώριο εξεύρεσης διπλωµατικής λύσης. Και ενώ στην περιοχή εξελίσσονταν σηµαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες για την ειρηνική επίλυση της κρίσης, στις 23 Μαΐου η Αίγυπτος απαγόρευσε στα ισραηλινά πλοία τη διέλευση από τα στενά του Τιράν. Αµέσως στο Ισραήλ ξεκίνησε µια έντονη πολιτική δραστηριότητα, που κατέληξε στις 1 Ιουνίου στο σχηµατισµό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, µε τον διορισµό του Μοσέ Νταγιάν ως Υπουργού Άµυνας και του αρχηγού της αντιπολίτευσης Μεναχέµ Μπεγκίν ως Υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου. Μια µέρα 21 Ηγέτης των Παλαιστινίων ( ). Υπήρξε πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής και επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης

35 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ νωρίτερα, ο βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας είχε υπογράψει στο Κάιρο σύµφωνο αµοιβαίας βοήθειας µε την Αίγυπτο σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης. Στις 4 Ιουνίου, η ισραηλινή κυβέρνηση εθνικής ενότητας εξουσιοδότησε τους Εσκόλ και Νταγιάν να ενεργήσουν για τον τερµατισµό της κρίσης. Τα χαράµατα της 5 ης Ιουνίου 1967, η ισραηλινή αεροπορία επιτέθηκε στα αιγυπτιακά αεροδρόµια και κατέστρεψε στο έδαφος µεγάλο αριθµό αιγυπτιακών αεροσκαφών, ενώ οι χερσαίες δυνάµεις του Ισραήλ κατανίκησαν τις αντίστοιχες αιγυπτιακές, ιορδανικές και συριακές ταυτόχρονα σε τρία µέτωπα, πετυχαίνοντας µια εκκωφαντική και τεράστια στρατιωτική νίκη µέσα σε µόλις έξι ηµέρες. Η κατάρρευση και καταστροφή των αραβικών δυνάµεων ήταν πλήρης. Το Ισραήλ κατέλαβε το Σινά µέχρι τη ιώρυγα του Σουέζ, την ανατολική Ιερουσαλήµ, τη Λωρίδα της Γάζας, τη υτική Όχθη του Ιορδάνη και τα υψίπεδα του Γκολάν, µε συγκριτικά ελάχιστες απώλειες. 4.2 Ο πόλεµος των Έξι Ηµερών (5 10 Ιουνίου 1967) Η προληπτική επίθεση Ο πόλεµος του 1967 διεξήχθη σε τρία µέτωπα: στο Σινά, στην Ιορδανία και στα υψίπεδα του Γκολάν. Στις 07:45 της ευτέρας 5 Ιουνίου 1967, η ισραηλινή πολεµική αεροπορία εξαπέλυσε µια τρίωρη προληπτική επίθεση, κατά την οποία τα αεροσκάφη της πετώντας χαµηλά για να µη γίνουν αντιληπτά από τα αιγυπτιακά ραντάρ, κατέστρεψαν την αιγυπτιακή πολεµική αεροπορία και τα αεροδρόµιά της. Το ίδιο πρωί και δίχως να γνωρίζουν το µέγεθος της καταστροφής που είχε υποστεί η αιγυπτιακή αεροπορία, η Συρία η Ιορδανία και το Ιράκ εξαπέλυσαν εναέριες επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ, στρέφοντας έτσι την ισραηλινή αεροπορία εναντίον τους. Μέχρι το βράδυ της δεύτερης µέρας του πολέµου, οι ισραηλινοί πιλότοι είχαν επικρατήσει κατά κράτος, αφού είχαν καταστρέψει συνολικά 416 αραβικά αεροσκάφη, εκ των οποίων τα 393 στο έδαφος και είχαν χάσει µόνο 26. Χάρη σε αυτή την εξαιρετική επιχείρηση, το Ισραήλ απέκτησε πλήρη αεροπορική υπεροχή και για το υπόλοιπο του πολέµου, η πολεµική του αεροπορία ήταν ελεύθερη να αφοσιωθεί στην παροχή εγγύς υποστήριξης στις προελαύνουσες χερσαίες δυνάµεις

36 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ Η δεύτερη εκστρατεία του Σινά Από τον πόλεµο του 1956 και µετά, οι Αιγύπτιοι είχαν διαθέσει σηµαντικούς πόρους και είχαν καταβάλλει µεγάλη προσπάθεια για να αποκαταστήσουν τους δρόµους και τις οχυρώσεις που είχαν καταστραφεί και να µετατρέψουν ολόκληρο το βορειοδυτικό Σινά σε µια µεγάλη οχυρωµένη περιοχή, που θα χρησίµευε ως µια σταθερή βάση για επίθεση εναντίον του Ισραήλ. Κατασκευάστηκαν πρόσθετοι δρόµοι για µεγαλύτερη ευελιξία κινήσεων των αιγυπτιακών δυνάµεων και εκτεταµένες οχυρές θέσεις, που σχηµάτιζαν ένα ενιαίο σύστηµα οχυρώσεων από τα σύνορα µε το Ισραήλ µέχρι βαθιά στο κεντρικό Σινά. Οι αιγυπτιακές δυνάµεις που οδηγήθηκαν εκεί στα τέλη Μαΐου του 67, βρέθηκαν σε καλά προετοιµασµένες βάσεις µε περίσσεια εφοδίων και εξοπλισµού και ήταν έτοιµες από κάθε άποψη για µάχη. Η στρατηγική της ισραηλινής Νότιας ιοίκησης βασιζόταν στη διάσπαση του εχθρικού µετώπου σε τρία σηµεία και θα πραγµατοποιούνταν σε τρεις φάσεις: αρχικά θα γινόταν η εκκαθάριση του βόρειου και κεντρικού άξονα µε την καταστροφή των αιγυπτιακών οχυρώσεων που βρίσκονταν κατά µήκος τους, προκειµένου να σπάσει η ραχοκοκαλιά των αιγυπτιακών δυνάµεων της Χερσονήσου. Στη δεύτερη φάση θα πραγµατοποιούνταν διείσδυση σε µεγάλο βάθος στο Σινά και στην τρίτη και τελική φάση, θα καταλαµβάνονταν τα δύο ορεινά περάσµατα που οδηγούσαν στη ιώρυγα του Σουέζ, ώστε ο αιγυπτιακός στρατός να αποκοπεί και να µην µπορεί να διεκπεραιωθεί στη δυτική της όχθη. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι Αιγύπτιοι δεν περίµεναν µια απευθείας µετωπική ισραηλινή επίθεση, αλλά µια κίνηση παρόµοια µε εκείνη του πολέµου του Η επίθεση στον βόρειο τοµέα εξαπολύθηκε στις 08:00 της 5 ης Ιουνίου στον άξονα Ράφα Ελ Αρίς, από µια ισραηλινή δύναµη επιπέδου µεραρχίας και τα ισραηλινά στρατεύµατα είχαν φθάσει στο Ελ Αρίς τη νύχτα της 5 ης προς 6 ης Ιουνίου. Το πρωί της ίδιας ηµέρας εκδηλώθηκε και η ισραηλινή επίθεση στον κεντρικό άξονα από άλλη µεραρχία, η κατάληψη του οποίου ήταν ζωτικής σηµασίας, αφού από αυτόν διακλαδίζονταν οι δρόµοι που οδηγούσαν βόρεια στο Ελ Αρίς και νότια στο Νάχλε

37 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ Το πρωί της επόµενης ηµέρας, ο κεντρικός άξονας από το Ουµ Κάτεφ µέχρι το Αµπού Αγκέιλα βρισκόταν στα χέρια των Ισραηλινών. Οι ισραηλινές δυνάµεις επιδόθηκαν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις για τις επόµενες 24 ώρες, ώστε στη συνέχεια να µπορέσουν να προωθηθούν βαθύτερα στον κεντρικό άξονα. Μέχρι το τέλος της δεύτερης µέρας των µαχών, οι κύριες αµυντικές τοποθεσίες των Αιγυπτίων των οποίων το ηθικό είχε ήδη αρχίσει να καταρρακώνεται και σηµάδια πανικού είχαν εµφανιστεί στην ανώτερη διοίκηση του αιγυπτιακού στρατού είχαν καταληφθεί και οι ισραηλινές δυνάµεις συνέχισαν την προέλασή τους µέσα στο έδαφος του Σινά. Παράλληλα, νωρίς το πρωί της 7 ης Ιουνίου, οι Ισραηλινοί είχαν αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, ύστερα από σκληρές µάχες σώµα µε σώµα κατά τις δύο προηγούµενες ηµέρες. Στις 7 Ιουνίου, πέρα από µια µεµονωµένη προέλαση των ισραηλινών δυνάµεων στον βόρειο άξονα, η κύρια προσπάθεια του ισραηλινού στρατού επικεντρώθηκε στην καταστροφή της µεγάλης δύναµης αιγυπτιακών τεθωρακισµένων που ήταν συγκεντρωµένη στο κεντρικό Σινά. Οι ισραηλινές µεραρχίες έδρασαν συντονισµένα, µε σκοπό να υποχρεώσουν τα αιγυπτιακά τεθωρακισµένα να υποχωρήσουν προς το πέρασµα Μίτλα, όπου είχαν στήσει παγίδα για να τα καταστρέψουν. Πράγµατι, οι αιγυπτιακές φάλαγγες πιεζόµενες από τους Ισραηλινούς, οπισθοχώρησαν προς το στενό αυτό πέρασµα µέσω του οποίου θεώρησαν ότι θα µπορούσαν να φθάσουν µε ασφάλεια στη ιώρυγα του Σουέζ. Το πέρασµα όµως δεν επέτρεπε περιθώρια ελιγµών και η ισραηλινή αεροπορία εκµεταλλεύτηκε το γεγονός, σφυροκοπώντας τους Αιγυπτίους ακατάπαυστα και προκαλώντας τους τεράστιες απώλειες. Στις 8 Ιουνίου η καταστροφή των αιγυπτιακών τεθωρακισµένων στο Σινά ολοκληρώθηκε και οι Ισραηλινοί πραγµατοποίησαν την τελική τους προέλαση προς τη ιώρυγα του Σουέζ αλλά και στο νότο της χερσονήσου. Κατάφεραν να φθάσουν στην ανατολική όχθη της ιώρυγας και να καταλάβουν χωρίς µάχη το Σαρµ Ελ Σεΐχ το οποίο είχε εγκαταλειφθεί από τους Αιγύπτιους, µε αποτέλεσµα να αρθεί ο ναυτικός αποκλεισµός των Στενών του Τιράν και να ολοκληρωθεί η κατάληψη ολόκληρης της Χερσονήσου του Σινά. Οι Ισραηλινοί υπολόγισαν τις αιγυπτιακές απώλειες συνολικά σε άνδρες, ενώ αιχµαλώτισαν πάνω από 500 αξιωµατικούς και στρατιώτες. Οι ισραηλινές απώλειες ανήλθαν

38 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ σε 300 νεκρούς και πάνω από τραυµατίες, ενώ όπως παραδέχτηκε αργότερα και ο Νάσερ, στις µάχες του Σινά χάθηκε περίπου το 80% του εξοπλισµού του αιγυπτιακού στρατού. Τα εδάφη του Ισραήλ πριν και µετά τον πόλεµο των Έξι Ηµερών Ο πόλεµος µε την Ιορδανία Ο πόλεµος µε την Ιορδανία διεξήχθη σε ένα έδαφος µε πολύ διαφορετική µορφολογία από εκείνη του Σινά, καθώς και σε µικρές και µεγάλες πόλεις που είχαν θρησκευτική και ιστορική σηµασία για τους Εβραίους, τους Χριστιανούς και τους Μουσουλµάνους. Το Ισραήλ δεν επιδίωκε τον πόλεµο µε τους Ιορδανούς και στις 5 Ιουνίου, ο Εσκόλ διαβεβαίωσε τον βασιλιά Χουσεΐν πως αν δεν συµµετείχε στον πόλεµο, το Ισραήλ δεν θα προέβαινε σε καµία επιθετική ενέργεια εναντίον του. Ωστόσο, οι υποχρεώσεις της Ιορδανίας µετά την

39 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ πρόσφατη συµφωνία της µε την Αίγυπτο, σε συνδυασµό µε το κλίµα υστερίας που επικρατούσε στον αραβικό κόσµο που θεωρούσε βέβαιη την καταστροφή του Ισραήλ, όπλισαν το χέρι του Ιορδανού βασιλιά που διέταξε τις δυνάµεις του να επιτεθούν, φοβούµενος ότι θα κατηγορούνταν για προδοσία του παναραβικού αγώνα. Το πρωί της 5 ης Ιουνίου, ο ιορδανικός στρατός από τις θέσεις του κατά µήκος της γραµµής εκεχειρίας, εξαπέλυσε έναν καταιγισµό πυρών πυροβολικού και ελαφρών όπλων εναντίον στόχων εντός του Ισραήλ, συµπεριλαµβανοµένης της Ιερουσαλήµ και του Τελ Αβίβ. Οι ισραηλινές δυνάµεις της Κεντρικής και της Βόρειας ιοίκησης αντεπιτέθηκαν άµεσα, µε σκοπό να αποµονώσουν την Ιερουσαλήµ από τον κύριο όγκο των ιορδανικών δυνάµεων που βρίσκονταν στο Βορρά και να καταλάβουν τον αραβικό τοµέα, καθώς και την ιστορική Παλαιά Πόλη. Μέχρι τα µεσάνυχτα και µετά από ώρες σκληρών µαχών, το αραβικό µέτωπο είχε διασπαστεί ενώ η ισραηλινή αεροπορία είχε αποδιοργανώσει τις ιορδανικές εφεδρείες που κατευθύνονταν στην πόλη από την Ιεριχώ. Η τελική µάχη για την Ιερουσαλήµ άρχισε µία ώρα πριν τα µεσάνυχτα της 5 ης Ιουνίου Μετά από διήµερο σκληρό αγώνα σώµα µε σώµα µε τους Ιορδανούς, οι ισραηλινές δυνάµεις έφθασαν στο ιερότερο εβραϊκό µνηµείο, το Τείχος των ακρύων 22, στις 10:00 της 7 ης Ιουνίου 1967, σε µία από τις σηµαντικότερες στιγµές της εβραϊκής ιστορίας. Στη συνέχεια και αφού έλαβαν τις διαβεβαιώσεις της αραβικής πλευράς ότι δεν θα προβαλλόταν περαιτέρω οργανωµένη αντίσταση εντός της πόλης, οι Ισραηλινοί προέλασαν προς το νότο καταλαµβάνοντας διαδοχικά τη Βηθλεέµ, το Ετσιόν και τη Χεβρώνα και στις 8 Ιουνίου συναντήθηκαν και ενώθηκαν µε τις µονάδες της Νότιας ιοίκησης. Παράλληλα µε τις επιχειρήσεις στην Ιερουσαλήµ, το απόγευµα της 5 ης Ιουνίου οι Ισραηλινοί επιτέθηκαν στις ιορδανικές δυνάµεις που υπερασπίζονταν τη υτική Όχθη του Ιορδάνη ποταµού, µε στόχο την κατάληψη των πόλεων Ζενίν και Ναµπλούς. Η µάχη για τη Ζενίν κράτησε µέχρι το µεσηµέρι της 6 ης Ιουνίου όταν και καταλήφθηκε πλήρως, ενώ η Ναµπλούς έπεσε στα χέρια του ισραηλινού στρατού το βράδυ της ίδιας ηµέρας, µετά από µάχες από σπίτι σε 22 Πρόκειται για ένα αποµεινάρι του αρχαίου τείχους που περιέβαλε τον προαύλιο χώρο του πρώτου και δεύτερου µεγάλου Ιουδαϊκού ναού που είχε χτιστεί από το βασιλιά Σολοµώντα. Θεωρείται ένας από τους πιο ιερούς τόπους του Ιουδαϊσµού και βρίσκεται στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήµ

40 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ σπίτι. Το πρωί της 7 ης Ιουνίου, οι Ισραηλινοί προχώρησαν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Κοιλάδα του Ιορδάνη, πετυχαίνοντας να καταλάβουν όλες τις γέφυρες του ποταµού και να εξασφαλίσουν τον πλήρη έλεγχο της υτικής Όχθης. Το ίδιο απόγευµα το Ισραήλ και η Ιορδανία αποδέχθηκαν επισήµως την κατάπαυση του πυρός. Ο βασιλιάς Χουσεΐν είχε χάσει το µισό του βασίλειο, αφού οι Αιγύπτιοι σύµµαχοί του τον είχαν παραπλανήσει και οι Σύριοι τον είχαν προδώσει, αφού ποτέ δεν έστειλαν τις ενισχύσεις που του είχαν υποσχεθεί. Οι απώλειες των Ιορδανών στις µάχες ήταν πάνω από νεκροί και αγνοούµενοι, ενώ των Ισραηλινών περίπου 550 νεκροί και τραυµατίες. Τα υψίπεδα του Γκολάν Από τον πόλεµο του 1948, οι Σύριοι είχαν µετατρέψει την περιοχή των υψιπέδων του Γκολάν σε µια αµυντική ζώνη µεγάλου βάθους, στην οποία διατηρούσαν στρατεύµατα σε µόνιµη βάση, ενώ συχνά εκµεταλλεύονταν τις θέσεις τους στα υψώµατα για να παρενοχλούν τους ισραηλινούς οικισµούς που βρίσκονταν στην κοιλάδα. Όταν ξέσπασε ο πόλεµος, οι Σύριοι επέδειξαν µεγάλη αυτοσυγκράτηση αποφεύγοντας οποιαδήποτε σοβαρή εµπλοκή και περιορίστηκαν στο βοµβαρδισµό µε το πυροβολικό τους των ισραηλινών δυνάµεων κατά µήκος όλης της µεθορίου. Ο Υπουργός Άµυνας Μοσέ Νταγιάν δίσταζε να επιτεθεί στη Συρία φοβούµενος ενδεχόµενη στρατιωτική επέµβαση της Σοβιετικής Ένωσης και έδωσε την εντολή για την επίθεση στα υψίπεδα, µόνο όταν είχαν συντριβεί οι αιγυπτιακές δυνάµεις στο Σινά και οι Ιορδανοί είχαν εκδιωχθεί από τη υτική Όχθη. Η επίθεση των ισραηλινών δυνάµεων της Βόρειας ιοίκησης άρχισε το πρωί της 9 ης Ιουνίου. Ο µόνος τρόπος για να µπορέσουν οι Ισραηλινοί να άρουν την τοποθεσία ήταν να την υπερφαλαγγίσουν, να καταλάβουν τις συριακές θέσεις που βρίσκονταν πίσω της και στη συνέχεια να της επιτεθούν από τα µετόπισθεν. Στο τέλος της πρώτης ηµέρας, οι ΙΕ κρατούσαν µια µετωπική γραµµή που διέτρεχε τα πρώτα από τα βόρεια υψίπεδα του Γκολάν, έχοντας υποστεί βαριές απώλειες σε υλικό και ανθρώπινο δυναµικό. Η επίθεση συνεχίστηκε και το επόµενο πρωί στις 10Ιουνίου, µε αποτέλεσµα οι συριακές δυνάµεις να εγκαταλείψουν τον αγώνα και να αρχίσουν να ανατινάζουν τις

41 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ θέσεις τους, κυριευόµενες τελικά από πανικό και τρεπόµενες σε φυγή. Μέχρι το απόγευµα της ίδιας ηµέρας, όταν και τέθηκε σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός που είχε επιβληθεί από τα Ηνωµένα Έθνη, οι Ισραηλινοί είχαν σταθεροποιήσει τη µετωπική τους γραµµή, εδραιώνοντας εγκαίρως την επιδιωκόµενη περίµετρο στα υψίπεδα του Γκολάν, πάνω από την πεδιάδα της αµασκού. 4.3 Συµπεράσµατα Κατά τη δεκαετία από το 1956 ως το 1966, το Ισραήλ διατήρησε µια σχετικά καλή εικόνα στο εξωτερικό. Επιδίωξε την τόνωση των σχέσεών του µε τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, ώστε να αντισταθµίσει και την φιλοαραβική στροφή της Γαλλίας µετά την ανάληψη της εξουσίας από το στρατηγό Ντε Γκωλ 23 το 1958, χωρίς όµως να καταφέρει τη σύναψη µιας θεσµοθετηµένης συµµαχίας µε αυτές τις δύο χώρες. Παράλληλα, πραγµατοποίησε άνοιγµα προς την Τουρκία και το Ιράν µε τις οποίες είχε κοινά συµφέροντα και εχθρούς, συνάπτοντας µυστικές σχέσεις για την ανάπτυξη οικονοµικών δεσµών και την παροχή βοήθειας στην οργάνωση µυστικών υπηρεσιών. Τέλος, έκανε µια µεγάλη προσπάθεια ανάπτυξης των σχέσεων µε τα κράτη της ανατολικής Αφρικής και τη Γκάνα σε διάφορους τοµείς, όπως στη γεωργία, την ιατρική και την παιδεία. Ειδικότερα την περίοδο , η ισραηλινή στρατηγική επικεντρώθηκε στο περιφερειακό επίπεδο, συνάπτοντας συµφωνίες συνεργασίας µε µετριοπαθή αραβικά κράτη όπως η Ιορδανία, το Μαρόκο και η Τυνησία. Οι συµφωνίες αυτές είχαν σκοπό τον περιορισµό της δραστηριότητας του Νάσερ στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και την υποβοήθηση της µετανάστευσης των Εβραίων των παραπάνω χωρών στο Ισραήλ. Αυτή η στρατηγική υπαγορεύτηκε και από την ιδιαίτερα αρνητική προσωπική άποψη που είχαν οι Ισραηλινοί ηγέτες για τον Αιγύπτιο Πρόεδρο, τον οποίο θεωρούσαν ως δαιµονική µορφή που στόχευε σε ένα νέο Ολοκαύτωµα σε βάρος του Ισραήλ. Ο Νάσερ αντιστάθηκε στον πειρασµό να προκαλέσει το Ισραήλ την υπόψη περίοδο, φοβούµενος την κλιµάκωση της σύρραξης και τις αξιόπιστες επιθετικές 23 Γάλλος στρατηγός και πολιτικός ( ). Πρόεδρος της Γαλλικής ηµοκρατίας την περίοδο και εµπνευστής ενός νέου Συντάγµατος

42 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ικανότητές του που είχαν αποδειχτεί στον πόλεµο του Η στρατηγική της περιόδου αποτέλεσε δείγµα έµµεσης προσέγγισης στην υψηλή στρατηγική, καθώς αντί να στραφεί ευθέως εναντίον της Αιγύπτου που αποτελούσε τον ισχυρότερο αντίπαλο του Ισραήλ, προτίµησε να αντιµετωπίσει ή να προκαταλάβει την εκδήλωση της απειλής στο περιφερειακό επίπεδο, ενισχύοντας τους δεσµούς µε τα µετριοπαθή αραβικά κράτη που φοβόντουσαν το Νάσερ και αποφεύγοντας το κόστος µιας γενικευµένης σύγκρουσης µε τους Αιγύπτιους. Όσο για τον πόλεµο των Έξι Ηµερών, αυτός αποτελεί κλασικό παράδειγµα προληπτικού πολέµου αφού οι Ισραηλινοί είχαν πειστεί ότι θα δέχονταν άµεση επίθεση λόγω της κινητοποίησης του αιγυπτιακού στρατού και του αποκλεισµού των Στενών του Τιράν. Ο σύντοµος χρόνος που επιτεύχθηκε η ισραηλινή νίκη εξέπληξε ακόµα και το ίδιο το ισραηλινό Γενικό Επιτελείο. Πέρα από την αντικειµενική ποιοτική υπεροχή του ισραηλινού στρατού, σηµαντικό ρόλο έπαιξε η συλλογική ισραηλινή εθνική µνήµη, η συναίσθηση ότι έπρεπε να νικήσουν ή να χαθούν. Το 1967 το Ισραήλ πάλευε να διασφαλίσει την ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία του και να προστατέψει τους πολίτες του. Από στρατηγικής απόψεως, το Ισραήλ βρισκόταν αντιµέτωπο µε µια αραβική στρατιωτική συµµαχία έτοιµη να του επιτεθεί σε τουλάχιστον δύο µέτωπα (στα σύνορα µε την Αίγυπτο και την Ιορδανία) υπό συνθήκες µαζικής αραβικής υστερίας. Εποµένως ο πόλεµος ήταν αναπόφευκτος αφού η ισραηλινή στρατηγική της αποτροπής είχε παντελώς αποτύχει, µια και η Αίγυπτος είχε παραβιάσει όλα τα casus belli που το Ισραήλ είχε διατυπώσει µετά τον πόλεµο του Η άψογη εφαρµογή του επιθετικού δόγµατος των ΙΕ τις βοήθησε να πετύχουν εντυπωσιακά στρατιωτικά αποτελέσµατα στην αντιπαράθεσή τους µε τις στρατιωτικές δυνάµεις των Αράβων. Κατάφεραν µια γρήγορη και αποφασιστική νίκη µε ένα ανεκτό κόστος φθοράς και απωλειών. Αυτή η επιτυχία κατέστη δυνατή από τις επικρατούσες πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες, που επέτρεψαν στις ΙΕ να εφαρµόσουν µε άνεση τα δύο βασικότερα στοιχεία του στρατιωτικού τους δόγµατος: την πρόληψη και τη µεταφορά του πολέµου στο εχθρικό έδαφος. Το πιο αξιοσηµείωτο γεγονός του πολέµου ήταν σαφώς η εναρκτήρια αεροπορική επίθεση της ισραηλινής

43 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ πολεµικής αεροπορίας, που κατέλαβε την πολεµική αεροπορία της Αιγύπτου και των άλλων αραβικών χωρών εξ απήνης, χαρίζοντας στο Ισραήλ την απόλυτη αεροπορική υπεροχή σε όλα τα µέτωπα και έθεσε τα θεµέλια για τη νίκη των χερσαίων του δυνάµεων. Εκτός από τα παραπάνω, οι ΙΕ πέτυχαν επίσης µία ευρεία καταστροφή των εχθρικών δυνάµεων µέσα σε µόλις έξι ηµέρες, ενώ κατέλαβαν µεγάλες εδαφικές εκτάσεις στρατηγικής σηµασίας όπως το Σινά και τα υψίπεδα του Γκολάν, εξασφαλίζοντας στην πολιτική ηγεσία της χώρας ένα ισχυρό διαπραγµατευτικό χαρτί για τα επόµενα χρόνια. Σε γενικές γραµµές, η νίκη του Ισραήλ ήταν τόσο εκπληκτική και αναπάντεχη, που η ισραηλινή διοίκηση πιστώθηκε µε επιτυχίες που σε ορισµένες περιπτώσεις οφείλονταν περισσότερο στα λάθη, την έλλειψη συντονισµού και την ανεπάρκεια της ανώτερης διοίκησης των Αράβων, παρά στην αποτελεσµατικότητα των Ισραηλινών. Εκτός από την απόδοση και τα εντυπωσιακά αποτελέσµατα της δράσης των ΙΕ, η στρατηγική του Ισραήλ κινήθηκε σωστά και στην εκ των προτέρων συνεννόηση µε τις ΗΠΑ. Έχοντας καταλάβει το λάθος του 1956, το Ισραήλ το 1967 ήταν σχολαστικό στο συντονισµό του µε τις ΗΠΑ σχετικά µε την πρόθεσή του για προληπτικό πόλεµο εναντίον της Αιγύπτου, ώστε να διασφαλίσει την υποστήριξη της Ουάσιγκτον ή τουλάχιστον την ανοχή της στην ισραηλινή επίθεση. Ειδικά η επιλογή από τον Εσκόλ της εξάντλησης κάθε διπλωµατικού µέσου πριν την εκτόξευση της επίθεσης, δικαιολογείται και από το γεγονός ότι οι σχέσεις και η εξάρτηση του Ισραήλ από τις ΗΠΑ, δεν βρισκόντουσαν το 1967 στο επίπεδο της δεκαετίας του 70 ή του 80. Μετά τον πόλεµο των Έξι Ηµερών η στρατηγική θέση του Ισραήλ είχε αλλάξει ριζικά, καθώς για πρώτη φορά είχε το πλεονέκτηµα του βάθους στην άµυνά του, έχοντας αποµακρύνει τις εχθρικές δυνάµεις από την παραθαλάσσια πεδιάδα και τις περιοχές γύρω από την Ιερουσαλήµ. Η έρηµος του Σινά λειτουργούσε ως προστατευτικό φράγµα ενώ στο βορρά, το ισραηλινό πυροβολικό και τα τεθωρακισµένα απειλούσαν πλέον τη αµασκό. Το Ισραήλ κατείχε όλες τις περιοχές που χρησιµοποιούνταν ως ορµητήρια εναντίον του και θεωρούσε πως αν τις χειριζόταν σωστά, θα µπορούσε να ανοίξει τον δρόµο των διαπραγµατεύσεων για την ειρήνη

44 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ 5.1 Ιστορική Επισκόπηση Έξι χρόνια µέθης Μετά τον πόλεµο των Έξι Ηµερών, το ισραηλινό υπουργικό συµβούλιο είχε αποφασίσει οµόφωνα την επιστροφή των κατακτηθέντων εδαφών σε Αίγυπτο και Συρία, µε αντάλλαγµα την ειρήνη, την αποστρατικοποίηση των παραπάνω περιοχών και κάποιες ειδικότερες ρυθµίσεις για την περιοχή του Σαρµ Ελ Σεΐχ, ενώ έγιναν ενέργειες για την έναρξη διαπραγµατεύσεων µε την Ιορδανία για τη υτική Όχθη. Όλες όµως αυτές οι κινήσεις τορπιλίστηκαν από τη Σοβιετική Ένωση, που έθεσε αµέσως σε εφαρµογή ένα σχέδιο για την ανασυγκρότηση του αιγυπτιακού και του συριακού στρατού. Η κίνηση των Σοβιετικών επηρέασε τη στάση των αραβικών χωρών, που στη σύνοδο κορυφής του Χαρτούµ τον Σεπτέµβριο του 67 εξέδωσαν το «ψήφισµα των τριών όχι»: όχι στην αναγνώριση του Ισραήλ, όχι στις διαπραγµατεύσεις µε το Ισραήλ, όχι στην ειρήνη µε το Ισραήλ. Έτσι, οι µηχανορραφίες των Σοβιετικών και η αδιαλλαξία των Αράβων προετοίµασαν το έδαφος για την αναζωπύρωση των εχθροπραξιών στην περιοχή. Ο πόλεµος των Έξι Ηµερών είχε αλλάξει ριζικά το χάρτη της Μέσης Ανατολής. Τα κατακτηθέντα εδάφη στα οποία κατοικούσαν ενάµιση εκατοµµύριο Παλαιστίνιοι, είχαν προκαλέσει στους Ισραηλινούς µια πρωτόγνωρη κατάσταση που αποτελούσε µείγµα ανακούφισης, αγαλλίασης, οµόνοιας και αλληλεγγύης. Οι φωτογραφίες των κατεστραµµένων αιγυπτιακών αεροσκαφών στα αεροδρόµιά τους και των Ισραηλινών αλεξιπτωτιστών µπροστά στο Τείχος των ακρύων, θα έµεναν ανεξίτηλα χαραγµένες στη συλλογική µνήµη, εµπεδώνοντας το συναίσθηµα ότι οι ΙΕ ήταν εσαεί αήττητες. Επιπλέον, ο θρησκευόµενος σιωνιστικός πληθυσµός είχε καταληφθεί από θρησκευτική έξαψη, ερµηνεύοντας τη νίκη στον πόλεµο ως την επαλήθευση των µεσσιανικών προφητειών. Αντίθετα, στα λαϊκά στρώµατα είχε εντυπωθεί µια απατηλή και ευχάριστη εικόνα της κατάστασης συνοδευόµενη από ισχυρή

45 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ αυτοπεποίθηση, αφού θεωρούσαν ότι η πολιτική του τετελεσµένου γεγονότος ήταν η µόνη ρεαλιστική και δεν υπήρχε ανάγκη αλλαγής αυτής, ειδικά αφού οι Άραβες δεν θα ξανατολµούσαν να επιτεθούν στο Ισραήλ. Η παραπάνω ατµόσφαιρα συντέλεσε στο να γίνουν τρία βασικά σφάλµατα στις εκτιµήσεις της ισραηλινής ηγεσίας. Το πρώτο σφάλµα αφορούσε στις προθέσεις των Αράβων, αφού θεωρήθηκε πως µετά από µια τέτοια καταστροφή θα επιδίωκαν το ταχύτερο δυνατόν µια πολιτική συµφωνία µε το Ισραήλ για οριστική ειρήνευση. Σύντοµα διαπιστώθηκε ότι οι Άραβες ηγέτες δεν είχαν µετακινηθεί στο ελάχιστο από τις θέσεις τους, που συνίσταντο στην άρνηση ειρήνευσης, αναγνώρισης και διαπραγµάτευσης µε το Ισραήλ. Αντίθετα, Αίγυπτος και Συρία επανεξοπλίζονταν µε ταχύτατους ρυθµούς µε πιο σύγχρονο και καλύτερο υλικό αυξάνοντας τη µαχητική τους ισχύ, την ίδια στιγµή που το Ισραήλ συναντούσε συνεχώς εµπόδια στην προµήθεια όπλων, τόσο από την Ευρώπη όσο και από τις ΗΠΑ. Το δεύτερο σφάλµα εκτίµησης αφορούσε στους τρόπους µε τους οποίους οι Παλαιστίνιοι των κατεχοµένων θα παρέµεναν ήσυχοι χωρίς να δηµιουργήσουν προβλήµατα. Οι Ισραηλινοί είχαν πεισθεί πως ο Παλαιστινιακός πληθυσµός θα προτιµούσε για πάντα την ηρεµία από τη στιγµή που θα είχε εξασφαλισµένη εργασία και υψηλό βιοτικό επίπεδο, χωρίς να εγείρει απαιτήσεις παραχώρησης εθνικής ταυτότητας ή πολιτικών δικαιωµάτων. Έτσι, ο Μοσέ Νταγιάν άνοιξε την αγορά εργασίας του Ισραήλ για τους Παλαιστίνιους, ενώ παράλληλα διασφάλισε την ελεύθερη λατρεία της µουσουλµανικής θρησκείας και επέτρεψε τις επισκέψεις πολιτών αραβικών κρατών στους συγγενείς τους που κατοικούσαν στα κατεχόµενα εδάφη. Όλα τα παραπάνω µέτρα κατάφεραν να καθυστερήσουν το γενικό ξεσηκωµό των Παλαιστινίων κατά 20 χρόνια, µέχρι την έκρηξη της Ιντιφάντα 24 το Ένα τρίτο σφάλµα αποτέλεσε και η βεβαιότητα για τη συνέχιση της στήριξης του Ισραήλ από τους συµµάχους του παγκοσµίως, όποια και αν ήταν η πολιτική του. Λόγω αυτής της αντίληψης, προσαρτήθηκε άµεσα η ανατολική Ιερουσαλήµ χωρίς να υπολογιστεί η κυρίαρχη διεθνής τάση που αφορούσε στη µη αναγνώριση εδαφών που είχαν κατακτηθεί µε τη βία. Ταυτόχρονα, το 24 Αραβική λέξη που σηµαίνει «αποτίναξη»

46 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ παλαιστινιακό ζήτηµα είχε αρχίσει να απασχολεί τη διεθνή κοινή γνώµη, µε τους Παλαιστίνιους να τοποθετούνται στη θέση του ανίσχυρου και τους Ισραηλινούς να εµφανίζονται ως καταπιεστές. Την ίδια περίοδο, στο εσωτερικό του Ισραήλ προέκυψε αντιπαράθεση σχετικά µε το µέλλον των νέων εδαφών, η οποία γρήγορα πήρε διαστάσεις και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την κοινωνία. Η διαµάχη αφορούσε την προσάρτηση από το Ισραήλ των κατεχοµένων εδαφών ή την επιστροφή τους στους Άραβες µε αντάλλαγµα συµφωνίες οριστικής ειρήνης και σε αυτήν ενεπλάκησαν πολλές σηµαντικές προσωπικότητες της πανεπιστηµιακής και πολιτικής ζωής της χώρας. Η διαµάχη ενισχύθηκε και από τη στάση της ισραηλινής κυβέρνησης που δεν τοποθετήθηκε ξεκάθαρα πάνω στο ζήτηµα, αλλά επέλεξε τον τρίτο δρόµο, µε δηλώσεις ειρήνης αλλά και ταυτόχρονης άρνησης οποιασδήποτε παραχώρησης που θα βοηθούσε στην επίτευξή της. Στην εσωτερική πολιτική σκηνή κυριάρχησε ο υπουργός Άµυνας Μοσέ Νταγιάν και η νέα πρωθυπουργός Γκόλντα Μεΐρ, η οποία διαδέχθηκε τον Λεβί Εσκόλ τον Φεβρουάριο του 1969, µετά το θάνατο του τελευταίου από καρκίνο. Οι δυο τους κυβέρνησαν συνεταιρικά µε συνέπεια τη σκλήρυνση της ισραηλινής πολιτικής, αφού αποφεύγανε οποιαδήποτε αναφορά για αποχώρηση από τα κατεχόµενα εδάφη ή για την ύπαρξη παλαιστινιακού προβλήµατος. Λίγο πριν τις βουλευτικές εκλογές του 1973, η εξιά συνασπίστηκε και κατήλθε ενωµένη εκπροσωπούµενη από το κόµµα Λικούντ (Ένωση), που φιλοδοξούσε να αποτελέσει το αντίπαλο δέος της κυβερνώσας από την ίδρυση του Ισραήλ Αριστεράς. Ταυτόχρονα σχεδόν µε τη λήξη του πολέµου, ξεκίνησε και η πολιτική των τετελεσµένων γεγονότων στα Κατεχόµενα, τόσο µε την προσάρτηση της ανατολικής Ιερουσαλήµ όσο και µε τη δηµιουργία εβραϊκών καταυλισµών σε αυτά. Στα υψίπεδα του Γκολάν, στα νότια της Ιερουσαλήµ αλλά και κατά µήκος της κοιλάδας του Ιορδάνη άρχισαν να εµφανίζονται δεκάδες καταυλισµοί που σταδιακά έτειναν να γίνουν σηµεία εβραϊκού εποικισµού. Αρκετοί από αυτούς αποτελούσαν προϊόντα µικρών πυρήνων θρησκευόµενων εθελοντών, οι οποίοι εγκαθίσταντο στις κατεχόµενες περιοχές, υποχρεώνοντας στη συνέχεια την κυβέρνηση να υποχωρήσει και να τους ενσωµατώσει στον αστικό σχεδιασµό

47 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ Ο πόλεµος φθοράς ( ) Από το Σεπτέµβριο του 1967, ο αιγυπτιακός στρατός ξεκίνησε έναν πόλεµο φθοράς µε επιθέσεις πυροβολικού εναντίον των ισραηλινών στρατευµάτων κατά µήκος της διώρυγας του Σουέζ, ελπίζοντας να προκαλέσει διεθνή πίεση στο Ισραήλ για να υποχρεωθεί να εκκενώσει το Σινά. Η ισραηλινή κυβέρνηση απάντησε µε παράτολµα αντίποινα ευρείας κλίµακας στο εσωτερικό της Αιγύπτου, αλλά και µε την κατασκευή µιας οχυρωµατικής γραµµής 25 κατά µήκος της ιώρυγας για την προστασία των ισραηλινών στρατιωτών. Σύντοµα επικράτησε πολεµική ατµόσφαιρα, µε την πολιτική ηγεσία να µη θέτει κανένα όριο στη δράση των ΙΕ και την κοινή γνώµη να είναι βέβαιη για µια νέα νίκη εναντίον των Αράβων, εφόσον παρουσιαζόταν τέτοια ανάγκη. Όταν όµως το συριακό πυροβολικό άρχισε το 1969 να βοµβαρδίζει τους εβραϊκούς οικισµούς στο Γκολάν, ο διεθνής παράγοντας αποφάσισε να αναλάβει δράση. Ο Αµερικανός Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον 26 ξεκίνησε συνοµιλίες για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή µε τη Σοβιετική Ένωση και ο καρπός των προσπαθειών του ήταν το σχέδιο Ρότζερς 27, που προέβλεπε απόσυρση του Ισραήλ στα αναγνωρισµένα διεθνή σύνορα µε παραίτηση από την προσάρτηση της Ιερουσαλήµ, ενώ άφηνε ένα περιθώριο για µικρές αλλαγές συνόρων. Η ισραηλινή κυβέρνηση το απέρριψε αµέσως ανεβάζοντας την ένταση µε τις ΗΠΑ και ξεκίνησε µεγάλης κλίµακας βοµβαρδισµούς στο εσωτερικό της Αιγύπτου, µε σκοπό να τερµατίσει τον πόλεµο φθοράς ώστε να µειωθεί και η αµερικανική πίεση στο Ισραήλ. Όµως οι βοµβαρδισµοί έφεραν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσµατα, αφού προκάλεσαν την ευρύτατη εµπλοκή της Σοβιετικής Ένωσης που άρχισε να ενισχύει ακόµη περισσότερο τους Αιγύπτιους, τόσο µε πολεµικό υλικό όσο και µε εξειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό. Οι ενισχυµένοι Αιγύπτιοι πλησίασαν περισσότερο στη ιώρυγα, προκαλώντας ακόµη µεγαλύτερες απώλειες ισραηλινών στρατιωτών. Η σοβιετική εµπλοκή στην Αίγυπτο είχε ως 25 Η οχυρωµατική αυτή γραµµή ονοµάστηκε «γραµµή Μπαρ Λεβ» από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου που διαδέχθηκε τον Γιτσάκ Ράµπιν, όταν ο τελευταίος διορίστηκε πρεσβευτής του Ισραήλ στις ΗΠΑ. 26 ιετέλεσε Πρόεδρος των ΗΠΑ από τον Ιανουάριο του 1969 έως τον Αύγουστο του 1974, όταν και παραιτήθηκε από τη θέση του λόγω του σκανδάλου Ουώτεργκέϊτ, σε µια απόπειρα να αποφύγει την καθαίρεση από το αξίωµα του Προέδρου. 27 Από το όνοµα του τότε Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ

48 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ αποτέλεσµα την παύση των ισραηλινών βοµβαρδισµών και την αποδοχή της δεύτερης εκδοχής του σχεδίου Ρότζερς από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία, που προέβλεπε άµεση τρίµηνη κατάπαυση του πυρός και έναρξη διαµεσολαβητικής προσπάθειας από τον ΟΗΕ. Ήταν το τέλος του πολέµου φθοράς χωρίς την ξεκάθαρη νίκη κάποιας πλευράς. Προς τον πόλεµο του Γιοµ Κιπούρ Η σηµαντικότερη αλλαγή που έλαβε χώρα σε πολιτικό επίπεδο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής εκείνη την περίοδο, ήταν αναµφίβολα ο θάνατος του Νάσερ τον Σεπτέµβριο του 1970 από καρδιακή προσβολή και η ανάληψη της εξουσίας στην Αίγυπτο από το δεξί του χέρι, τον Ανουάρ Ελ Σαντάτ 28. Ο Σαντάτ από την αρχή είχε επιλέξει να επιτεθεί στο Ισραήλ, αφενός όµως έπρεπε να περιµένει την κατάλληλη στιγµή και αφετέρου να ενισχύσει τις Ένοπλες υνάµεις της χώρας του. Μέχρι τότε αποφάσισε να υποστηρίξει τις διπλωµατικές προσπάθειες πρώτα του ΟΗΕ και στη συνέχεια των ΗΠΑ, οι οποίες αµφότερες κατέληξαν σε πλήρη αποτυχία και τερµατίστηκαν το καλοκαίρι του Τον Ιούλιο του 1972, ο Σαντάτ αποφάσισε να απελάσει από την Αίγυπτο όλους τους σοβιετικούς εµπειρογνώµονες. Η ισραηλινή ηγεσία παραπλανήθηκε, αφού πίστεψε ότι αυτή η µαζική αποχώρηση θα αποδυνάµωνε τους Αιγύπτιους και δεν κατάλαβε ότι πρόθεση του Σαντάτ ήταν να έχει ο επικείµενος πόλεµος καθαρά αραβικό χαρακτήρα, χωρίς εµπλοκή των υπερδυνάµεων. Εκτός αυτού, ο Σαντάτ υποτιµήθηκε και σαν ηγέτης αφού θεωρήθηκε διστακτικός και ανίσχυρος και σε αυτό συνέβαλλαν και οι αναφορές των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών, που διαβεβαίωναν ότι οι Αιγύπτιοι δεν είχαν καµία πρόθεση να επιτεθούν στο Ισραήλ. Από τον Μάιο του 1973 είχαν αρχίσει να καταφτάνουν πληροφορίες στο ισραηλινό επιτελείο για συγκέντρωση αιγυπτιακών και συριακών δυνάµεων στη διαχωριστική γραµµή, που έγιναν περισσότερο ανησυχητικές από τον Σεπτέµβριο του ίδιου έτους, όταν Αιγύπτιοι και Σύριοι συγκέντρωσαν πολύ 28 Πρόεδρος της Αιγύπτου από το 1970, µέχρι τη δολοφονία του από φονταµενταλιστές συνωµότες αξιωµατικούς τον Οκτώβριο του

49 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ µεγάλες δυνάµεις στα σύνορα µε το Ισραήλ. Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών όµως θεώρησαν εσφαλµένα ότι δεν επρόκειτο παρά για συνηθισµένους ελιγµούς και µόνο στις 5 Οκτωβρίου επιβεβαίωσαν ότι οι Άραβες θα επιτίθονταν. Ακόµη και τότε όµως, πίστευαν ότι η επίθεση θα ήταν αποσπασµατική και όχι γενική και γι αυτό δεν διατάχτηκε γενική επιστράτευση. Το πρωί της 6 ης Οκτωβρίου 1973, ηµέρας της εβραϊκής µεγάλης συγχώρεσης Γιοµ Κιπούρ, ενηµερώθηκε τόσο ο Υπουργός Άµυνας Μοσέ Νταγιάν όσο και η πρωθυπουργός Γκόλντα Μεΐρ για την επικείµενη επίθεση. Και οι δύο αρνήθηκαν να διατάξουν γενική επιστράτευση και προληπτική αεροπορική επίθεση εναντίον των αιγυπτιακών και συριακών δυνάµεων, φοβούµενοι τις διεθνείς αντιδράσεις. Στις δύο το µεσηµέρι τα αραβικά στρατεύµατα επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά, διέσχισαν τη ιώρυγα και κατέλαβαν όλους τους στόχους τους. Η ισραηλινή αντεπίθεση της 8 ης Οκτωβρίου στο Σινά απέτυχε και το κλίµα ηττοπάθειας εξαπλώθηκε σε όλο το Ισραήλ. Μέσα σε ένα διεθνή περίγυρο που κόχλαζε, οι Αµερικανοί ανταποκρίθηκαν στις ισραηλινές αιτήσεις για παροχή βοήθειας και από τις 14 Οκτωβρίου άρχισαν τον απευθείας ανεφοδιασµό του Ισραήλ. Από τις 17 Οκτωβρίου η έκβαση του πολέµου άλλαξε, καθώς οι ΙΕ πέτυχαν τη δηµιουργία προγεφυρώµατος στη δυτική όχθη της ιώρυγας, εγκλώβισαν την 3 η Αιγυπτιακή Στρατιά και εισχώρησαν στο αιγυπτιακό έδαφος φτάνοντας σε απόσταση 100 χιλιοµέτρων από το Κάιρο. Στο βορρά προέλασαν προς τη αµασκό την οποία άρχισαν να σφυροκοπούν µε το πυροβολικό, µε αποτέλεσµα να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός στις 24 Οκτωβρίου. Μετά από τις αδιάκοπες προσπάθειες του Αµερικανού Υπουργού Εξωτερικών Κίσινγκερ, τον Ιανουάριο του 1974 συµφωνήθηκε η αποχώρηση των αιγυπτιακών και ισραηλινών στρατευµάτων και ο χωρισµός της ανατολικής όχθης της ιώρυγας σε τρεις ζώνες (αιγυπτιακή, ισραηλινή και ΟΗΕ). Η συµφωνία απεµπλοκής µε τη Συρία καθυστέρησε λίγο αλλά επιτεύχθηκε τελικά τον Μάιο του ίδιου έτους. 5.2 Ο πόλεµος του Γιοµ Κιπούρ (6 24 Οκτωβρίου 1973) Οι Άραβες ηγέτες πήραν πολλά µαθήµατα από τη βαριά ήττα που υπέστησαν στον πόλεµο του Ο Σαντάτ κατέστρωσε ένα µακρόπνοο

50 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ σχέδιο, που βασιζόταν σε έναν συνδυασµό πολιτικών και στρατιωτικών ενεργειών για την ανάκτηση του Σινά αλλά και των υπολοίπων αραβικών εδαφών που είχαν χαθεί. Ο Αιγύπτιος ηγέτης είχε καταλήξει στο συµπέρασµα, ότι ανεξάρτητα από το είδος και το µέγεθος που θα είχε η στρατιωτική ενέργεια των Αιγυπτίων, η αντίδραση των Ισραηλινών θα ήταν µεγάλης κλίµακας. Εποµένως, οι Αιγύπτιοι δεν είχαν άλλη εναλλακτική επιλογή παρά µόνο να εξαπολύσουν µια όσο το δυνατόν µεγαλύτερη σε εύρος επίθεση. Πριν την έναρξη της επιχείρησης όµως, η αιγυπτιακή ηγεσία φρόντισε να οργανώσει µια εξαιρετικά αποτελεσµατική όπως αποδείχτηκε, εκστρατεία παραπληροφόρησης. Το βράδυ της 5 ης Οκτωβρίου 1973, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες του Ισραήλ αποσύρθηκαν για ύπνο µε ένα αίσθηµα ανησυχίας που είχε δηµιουργηθεί από τις αντικρουόµενες πληροφορίες των προηγουµένων ηµερών για την πιθανότητα πολέµου, αλλά ελάχιστοι από αυτούς πίστευαν ότι η χώρα τους αντιµετώπιζε άµεσο κίνδυνο. Από τις 04:00 της 6 ης Οκτωβρίου σταδιακά έφτασε σε όλους η πληροφορία ότι ο πόλεµος θα ξεσπούσε και στα δύο µέτωπα µε τη δύση του ηλίου το ίδιο βράδυ. Το νότιο µέτωπο Στις 14:00 της 6 ης Οκτωβρίου 1973, ξεκίνησε η επίθεση της 2 ης Αιγυπτιακής Στρατιάς στο βόρειο ήµισυ του µετώπου και της 3 ης Αιγυπτιακής Στρατιάς στο νότιο ήµισυ, µε αεροπορικές επιδροµές εναντίον ισραηλινών στόχων στο Σινά και καταιγισµό βολών πυροβολικού εναντίον των οχυρών της γραµµής Μπαρ Λεβ. Ο αντικειµενικός σκοπός των Αιγυπτίων ήταν η διάβαση της ιώρυγας και η δηµιουργία προγεφυρωµάτων για τη διεκπεραίωση στην ανατολική όχθη των τεθωρακισµένων και του πυροβολικού τους, ώστε στη συνέχεια να προελάσουν προς τα ανατολικά. Η αντίσταση που προέβαλαν τα οχυρά ήταν ισχυρή, όµως στο τέλος οι ισραηλινές οχυρώσεις αποδείχτηκαν αναποτελεσµατικές και το πρωί της 7 ης Οκτωβρίου δόθηκε εντολή να εγκαταλειφθούν όπου ήταν εφικτό. Το σοβαρότερο όµως λάθος των Ισραηλινών ήταν ότι µέχρι το πρωί της 7 ης Οκτωβρίου δεν είχαν καθαρή εικόνα της κατάστασης κατά µήκος της ιώρυγας, γεγονός που επέτεινε τη σύγχυση της

51 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ στρατιωτικής ηγεσίας και καθυστέρησε την ανάληψη των απαιτούµενων πρωτοβουλιών για την αντιµετώπιση της απειλής. Η επίθεση των Αιγυπτίων στη ιώρυγα του Σουέζ Από το µεσηµέρι της 7 ης Οκτωβρίου µέχρι το βράδυ της 8 ης, όλες οι µονάδες πεζικού των αιγυπτιακών µεραρχιών µε τις τεθωρακισµένες ταξιαρχίες που τις υποστήριζαν, είχαν περάσει στην ανατολική όχθη της ιώρυγας. Οι εντολές που έλαβαν τότε ήταν να απλωθούν και να ενωθούν µεταξύ τους για να σχηµατίσουν ένα ενιαίο προγεφύρωµα βάθους 9 έως 13 χιλιοµέτρων. Στη συνέχεια αφιερώθηκαν στην άµυνα, ώστε να προκαλέσουν στους Ισραηλινούς τις µεγαλύτερες δυνατές απώλειες κατά την εκτόξευση των αναµενόµενων αντεπιθέσεών τους

52 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ Η ισραηλινή αντεπίθεση ξεκίνησε το πρωί της 8 ης Οκτωβρίου. Σε αυτήν έλαβαν µέρος µόνο µονάδες τεθωρακισµένων, χωρίς αεροπορική υποστήριξη και µε την κάλυψη δύο µόνο πυροβολαρχιών. Η επίθεση απέτυχε, αφού πέρα από την ανεπαρκή υποστήριξη εκδηλώθηκε εναντίον ενός εχθρού που διέθετε µεγάλο αριθµό αντιαρµατικών όπλων, µε αποτέλεσµα οι ισραηλινές δυνάµεις να υποστούν βαριές απώλειες και να απολέσουν σηµαντικές θέσεις. Τα λάθη στρατιωτικής τακτικής των ΙΕ εκείνη την ηµέρα, οδήγησαν την ισραηλινή διοίκηση να συνειδητοποιήσει ότι θα έπρεπε να κάνει οικονοµία δυνάµεων και να κερδίσει χρόνο για την ανάπτυξη των εφεδρειών της και του συνόλου των δυνάµεων υποστήριξης. Μετά την 9 η Οκτωβρίου, οι ισραηλινές δυνάµεις κατάφεραν να σταθεροποιήσουν τις γραµµές τους και να συγκρατήσουν τους Αιγυπτίους, οι οποίοι έκτοτε και µέχρι το τέλος του πολέµου δεν αποκόµισαν άλλα εδαφικά κέρδη. Σταδιακά ο έλεγχος της ροής του πολέµου πέρασε στα χέρια των Ισραηλινών, µε αποτέλεσµα οι αιγυπτιακές επιθέσεις να συντρίβονται πάνω στην ισραηλινή άµυνα. Η αιγυπτιακή ηγεσία αποφάσισε να διεκπεραιώσει στην ανατολική όχθη της ιώρυγας και τις υπόλοιπες τεθωρακισµένες δυνάµεις που είχαν παραµείνει στη δυτική πλευρά ως στρατηγικές εφεδρείες, κάτι που αποτέλεσε το µεγαλύτερο σφάλµα της στον πόλεµο. Το πρωί της 14 ης Οκτωβρίου οι Αιγύπτιοι επιτέθηκαν σε όλο το εύρος του µετώπου, µε στόχο τη διάσπαση της ισραηλινής άµυνας και την ανακούφιση των Σύριων συµµάχων τους στο βόρειο µέτωπο, µε αποτέλεσµα τη διεξαγωγή µίας από τις µεγαλύτερες αρµατοµαχίες της ιστορίας στην οποία έλαβαν µέρος περίπου άρµατα. Η µάχη έληξε µε θρίαµβο των Ισραηλινών, αφού οι Αιγύπτιοι έχασαν 264 άρµατα και πάνω από άντρες, ενώ οι ισραηλινές απώλειες περιορίστηκαν σε 10 άρµατα. Στη συνέχεια η ισραηλινή διοίκηση εξέδωσε διαταγές για τη διάβαση της ιώρυγας στο νότιο τοµέα την επόµενη νύχτα. Η ισραηλινή επιχείρηση ξεκίνησε το βράδυ της 15 ης Οκτωβρίου και τα χαράµατα της επόµενης µέρας, το πρώτο κύµα ισραηλινών στρατευµάτων είχε ξεκινήσει τη δηµιουργία προγεφυρώµατος στη δυτική όχθη της ιώρυγας. Στις 17 Οκτωβρίου αποκρούστηκε αιγυπτιακή αντεπίθεση στην περιοχή, ενώ οι αναφορές που λάµβανε η αιγυπτιακή ανώτατη διοίκηση υποβάθµιζαν την έκταση της ισραηλινής επιχείρησης. Την ίδια στιγµή, οι Ισραηλινοί συνέχιζαν να

53 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ διεκπεραιώνουν δυνάµεις στη δυτική όχθη και να προελαύνουν βαθύτερα στο αιγυπτιακό έδαφος. Μέχρι το µεσηµέρι της 21 ης Οκτωβρίου, οι ΙΕ είχαν πετύχει να αποκόψουν την 3 η Αιγυπτιακή Στρατιά από το στρατηγείο της στα µετόπισθεν και από τις κύριες βάσεις ανεφοδιασµού της. Η απόπειρα περικύκλωσης της 3 ης Αιγυπτιακής Στρατιάς Καθώς είχε αρχίσει να γίνεται φανερή η δυσµενής εξέλιξη της κατάστασης, η Σοβιετική Ένωση αποφάσισε να παρέµβει, ώστε οι Αιγύπτιοι να εκµεταλλευτούν στο έπακρο τις επιτυχίες που είχαν σηµειώσει µέχρι τότε και να αποφευχθεί ο κίνδυνος µιας ολοσχερούς στρατιωτικής κατάρρευσης. Κατόπιν

54 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ συνεννόησης µε τις ΗΠΑ, το Συµβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απαίτησε την κατάπαυση του πυρός η οποία τέθηκε τελικά σε ισχύ στις 24 Οκτωβρίου και ενώ οι ισραηλινές δυνάµεις είχαν ολοκληρώσει την περικύκλωση της 3 ης Αιγυπτιακής Στρατιάς και ήταν έτοιµες να επιτεθούν. Η καταστροφή της αποσοβήθηκε από την ενεργή παρέµβαση των Σοβιετικών µέσω του ΟΗΕ, οι οποίοι συνειδητοποίησαν ότι µια τέτοια εξέλιξη θα σήµαινε την ξεκάθαρη ήττα µιας χώρας την οποία είχαν εξοπλίσει και υποστηρίξει, µε το ανάλογο πλήγµα στο γόητρό τους ως υπερδύναµης. Το βόρειο µέτωπο Το σχέδιο των Συρίων ήταν να επιχειρήσουν µια µεγάλη διείσδυση στο βορρά µε σκοπό την κατάληψη των υψιπέδων του Γκολάν µέχρι το βράδυ της 7 ης Οκτωβρίου. Στη συνέχεια οι δυνάµεις τους θα αναδιοργανώνονταν στην παρόχθια περιοχή του Ιορδάνη εντός του ισραηλινού εδάφους και θα προετοιµάζονταν για µια περαιτέρω διείσδυση στη Γαλιλαία. Η συριακή επίθεση ξεκίνησε ταυτόχρονα µε την αιγυπτιακή στις 14:00 της 6 ης Οκτωβρίου, µε µαζικό βοµβαρδισµό πυροβολικού σε συνδυασµό µε αεροπορικές επιθέσεις. Οι Ισραηλινοί πολέµησαν απεγνωσµένα πετυχαίνοντας να καθυστερήσουν τη συριακή προέλαση, γεγονός που τους έδωσε χρόνο να επιστρατεύσουν τις εφεδρείες τους και να τις προωθήσουν στο µέτωπο. Οι εχθροπραξίες που ξέσπασαν το µεσηµέρι της 6 ης Οκτωβρίου συνεχίστηκαν ακατάπαυστα επί τέσσερις ηµέρες και τρεις νύχτες, αφού οι Σύριοι εξαπέλυαν δύο µε τρεις επιθέσεις στη διάρκεια της ηµέρας και άλλες δύο τη νύχτα. Το απόγευµα της 9 ης Οκτωβρίου τα συριακά άρµατα διέσπασαν τις ισραηλινές γραµµές και ξεχύθηκαν προς κάθε κατεύθυνση, όµως οι ισραηλινές αντεπιθέσεις που εκτοξεύθηκαν ανέτρεψαν την κατάσταση. Μέχρι το µεσηµέρι της 10 ης Οκτωβρίου, τέσσερις ηµέρες µετά τη µαζική επίθεση συριακών αρµάτων εναντίον του Ισραήλ, δυτικά της γραµµής κατάπαυσης του πυρός του 1967 δεν είχε αποµείνει ούτε ένα αξιόµαχο συριακό άρµα. Κατά το παραπάνω διάστηµα, οι ισραηλινές δυνάµεις είχαν υποστεί µια καταστροφική συντριβή, είχαν ανασυνταχθεί και ανατρέποντας την κατάσταση χάρις στο υψηλό τους φρόνηµα, είχαν απωθήσει τους εισβολείς στο σηµείο που είχαν ξεκινήσει

55 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ Η στρατηγική απόφαση του ισραηλινού Γενικού Επιτελείου ήταν να δοθεί προτεραιότητα στα υψίπεδα του Γκολάν και στη συντριβή του συριακού στρατού και στη συνέχεια να στραφεί η προσοχή στην αντιµετώπιση της αιγυπτιακής επίθεσης. Η εξάλειψη της απειλής στα βόρεια σύνορα της χώρας θα επηρέαζε και τη στάση του βασιλιά Χουσεΐν της Ιορδανίας που µέχρι τότε ήταν αµφιταλαντευόµενη. Έτσι αποφασίστηκε η προέλαση των ισραηλινών δυνάµεων εντός του συριακού εδάφους από το πρωί της 11 ης Οκτωβρίου, οπότε και διέσχισαν τη γραµµή κατάπαυσης του πυρός, εισήλθαν στο συριακό έδαφος και αφού ανέτρεψαν τις συριακές αντιστάσεις, άρχισαν να προελαύνουν προς τη αµασκό. Η Συρία πλέον βρισκόταν σε δεινή θέση και η κυβέρνησή της έκανε απεγνωσµένες εκκλήσεις για βοήθεια. Η συριακή διοίκηση είχε αρχίσει να δείχνει σηµάδια απόγνωσης, αφού οι ισραηλινές δυνάµεις προέλαυναν έχοντας απέναντί τους έναν αποδεκατισµένο συριακό στρατό και η ισραηλινή αεροπορία βοµβάρδιζε στρατηγικούς στόχους, όπως αποθέµατα πετρελαίου και σταθµούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σε µεγάλο βάθος εντός της χώρας. Ανεξάρτητα από τις εξελίξεις, το Ισραήλ αποφάσισε να µην επιχειρήσει την κατάληψη της αµασκού, λόγω των σοβιετικών απειλών αλλά και των συνεπειών που θα είχε µια τέτοια ενέργεια στον αραβικό κόσµο και περιορίστηκε σε µικρό αριθµό στοχευµένων επιθέσεων εναντίον στρατιωτικών στόχων της πόλης. Από τις 12 έως τις 22 Οκτωβρίου, ο συριακός στρατός πέτυχε την ανακοπή της προέλασης των ισραηλινών δυνάµεων, µε αποτέλεσµα οι Ισραηλινοί να προβούν σε σταθεροποίηση των θέσεών τους, αντιµετωπίζοντας µε επιτυχία τις αντεπιθέσεις των Σύριων, καθώς και των ιρακινών και ιορδανικών τεθωρακισµένων δυνάµεων που εντωµεταξύ είχαν σπεύσει σε βοήθειά τους. Το βράδυ της 22 ης Οκτωβρίου οι Σύριοι αποδέχτηκαν την κατάπαυση του πυρός, έχοντας χάσει στο πεδίο της µάχης περίπου άρµατα και άνδρες, ενώ οι απώλειες των Ισραηλινών ήταν 772 νεκροί, τραυµατίες και 250 άρµατα. Οι ισραηλινές δυνάµεις είχαν κερδίσει µια µάχη που ξεκίνησε υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες και φανέρωσε την πραγµατική ποιότητα των ισραηλινών στρατευµάτων

56 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ 5.3 Συµπεράσµατα Ο πόλεµος φθοράς κατέδειξε την αδυναµία του Ισραήλ να αντέξει µια παρατεταµένη σύγκρουση παρόµοιας έκτασης και διάρκειας, επαληθεύοντας την ορθότητα της επιλογής για περιορισµό της χρονικής διάρκειας των συρράξεων µε τα αραβικά κράτη. Έγινε όµως σαφές πως παρά τις όποιες αδυναµίες, το Ισραήλ ήταν αποφασισµένο να πολεµήσει και να επικρατήσει ακόµη και σε έναν δαπανηρό από πλευράς απωλειών πόλεµο. Μετά τη λήξη του πολέµου φθοράς, οι Ισραηλινοί επαναπαύτηκαν σε µια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας, την οποία η αιγυπτιακή ηγεσία προσπάθησε να ενισχύσει µε κάθε τρόπο ώστε να επιτείνει τον εφησυχασµό τους. Κατά µήκος της ιώρυγας επικράτησε ηρεµία, µε τους στρατιώτες των δύο πλευρών να επιστρέφουν σταδιακά στις ειρηνικές τους δραστηριότητες, ενώ µεταξύ τους είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται ακόµη και αισθήµατα συντροφικότητας. Την ίδια ώρα όµως ο Σαντάτ προετοίµαζε µε υποµονή τον επόµενο µεγάλο πόλεµο που θα λάµβανε χώρα στη Μέση Ανατολή. Από τις βασικότερες θέσεις του στρατιωτικού δόγµατος του Ισραήλ ήταν η αδυναµία της χώρας να διατηρεί µια µεγάλη µόνιµη δύναµη που να είναι διαθέσιµη ανά πάσα στιγµή. Ως εκ τούτου, η άµυνά του βασιζόταν σε τρία στοιχεία: στον κλάδο πληροφοριών που θα προειδοποιούσε εγκαίρως ώστε να επιστρατευτούν οι έφεδροι, στον µόνιµο στρατό που θα έδινε την αρχική µάχη για να συγκρατήσει την εχθρική επίθεση και στην πολεµική αεροπορία. Τα τρία αυτά στοιχεία είχαν ως στόχο να κερδίσουν χρόνο και να κρατήσουν τη γραµµή άµυνας µέχρι να αναλάβουν δράση οι εφεδρείες. Στον πόλεµο του 1973 ένα από τα τρία στοιχεία απέτυχε και συγκεκριµένα ο κλάδος πληροφοριών. Το λάθος που έγινε τόσο στην πληροφόρηση όσο και στο επίπεδο των πολιτικών αποφάσεων, ήταν ότι η ταυτόχρονη συγκέντρωση δυνάµεων στο βόρειο και το νότιο µέτωπο δεν συσχετίστηκε µε τις πραγµατικές προθέσεις των Σύριων και των Αιγυπτίων. Από στρατιωτικής απόψεως, οι πολεµικοί στόχοι των Αράβων ήταν σχετικά περιορισµένοι, καθόσον η κύρια επιδίωξή τους ήταν να αποκοµίσουν πολιτικά οφέλη. Αίγυπτος και Συρία στόχευαν να επιφέρουν δύο ταυτόχρονα αποφασιστικά χτυπήµατα εναντίον του Ισραήλ στα δύο πολεµικά µέτωπα, που

57 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ θα έδιναν το έναυσµα στις δύο υπερδυνάµεις να πιέσουν το εβραϊκό κράτος να επιστρέψει στα σύνορα του 1967, χωρίς να απαιτηθεί από τις αραβικές χώρες η υπογραφή συµφωνιών ειρήνης µαζί του µε συνέπεια την πολιτική του νοµιµοποίηση. Με την επιβολή της κατάπαυσης του πυρός όµως, οι Άραβες ηγέτες σε Κάιρο και αµασκό είχαν συνειδητοποιήσει ότι οι πιθανότητες να πάρουν πίσω τα κατεχόµενα εδάφη τους µε τη βία ήταν ελάχιστες και ο µόνος δρόµος που απέµενε ήταν πλέον αυτός της ειρήνης. Η πλέον αξιοσηµείωτη στρατιωτική επιτυχία των Αράβων ήταν ο στρατηγικός και τακτικός αιφνιδιασµός του Ισραήλ. Αυτός οφειλόταν πρωτίστως στο εξελιγµένο σχέδιο παραπλάνησης που εφάρµοσαν οι Αιγύπτιοι και οι Σύριοι, αλλά και στα σοβαρά λάθη της ισραηλινής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών και της ισραηλινής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Όσον αφορά στις κύριες επιτυχίες των ισραηλινών δυνάµεων, αυτές αφορούσαν στην ανάσχεση των αραβικών προελάσεων µέσα σε διάστηµα λίγων ηµερών και στην εξαπόλυση επιτυχών αντεπιθέσεων εναντίον της Συρίας και της Αιγύπτου. Ο πόλεµος έληξε, επειδή οι Ισραηλινοί κατόρθωσαν να µεταφέρουν δυνάµεις στη δυτική όχθη της ιώρυγας του Σουέζ τις οποίες ο αιγυπτιακός στρατός δεν µπόρεσε να ανακόψει, µε αποτέλεσµα να περικυκλωθεί η 3 η Αιγυπτιακή Στρατιά και να αρχίσει να απειλείται το ίδιο το Κάιρο. Επιπρόσθετα, το Ισραήλ δεν προχώρησε στην κατάληψη της αµασκού αφού σύµφωνα µε το στρατιωτικό του δόγµα, θα υπήρχε ο κίνδυνος πρόωρης παρέµβασης των µεγάλων δυνάµεων και παύσης των εχθροπραξιών. Αντίθετα µε το 1967, οι στρατιωτικές και πολιτικές δυσκολίες που ήταν φανερές ακόµη και πριν την έναρξη του πολέµου, εµπόδισαν την οµαλή εφαρµογή των αρχών του στρατιωτικού δόγµατος της χώρας. Τις παραµονές του πολέµου, η πολιτική ηγεσία αρνήθηκε να εγκρίνει το αίτηµα των στρατιωτικών για µια προληπτική αεροπορική επίθεση εναντίον των αραβικών δυνάµεων, ενώ η αγχωτική προσπάθεια των ΙΕ στις 8 Οκτωβρίου να µεταφέρουν τον πόλεµο στο εχθρικό έδαφος εκτοξεύοντας µια ανεπαρκή αντεπίθεση απέτυχε. Μόνο µετά την επιτυχηµένη αµυντική στάση που τήρησαν οι Ισραηλινοί κατά την αιγυπτιακή επίθεση της 14 ης Οκτωβρίου, άνοιξε ο δρόµος για την ανάληψη επιθετικής πρωτοβουλίας που οδήγησε στη διάβαση της ιώρυγας του Σουέζ. Επιπρόσθετα, όχι µόνο οι ΙΕ απέτυχαν να εµποδίσουν

58 : ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΩΝ ΕΞΙ ΗΜΕΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ ΓΙΟΜ ΚΙΠΟΥΡ τους Αιγύπτιους από το να αποκοµίσουν εδαφικά οφέλη στην αρχή του πολέµου, αλλά στη συνέχεια αποδείχτηκαν ανίκανες να κερδίσουν πίσω όλα αυτά τα εδάφη, ενώ παράλληλα υπέστησαν και µεγάλο αριθµό απωλειών. Τα κατεχόµενα εδάφη µετά τη λήξη του πολέµου του Γιοµ Κιπούρ Η ειδική σχέση του Ισραήλ µε τις ΗΠΑ που είχε ήδη αρχίσει να καλλιεργείται ως συνέπεια των στόχων της υψηλής στρατηγικής της χώρας, απέδωσε τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή καρπούς και συνέβαλλε σε σηµαντικό βαθµό στην ανατροπή της κατάστασης. Οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν τελικά στις ισραηλινές εκκλήσεις για βοήθεια, φανερώνοντας και την ακραία εξάρτηση του Ισραήλ από τις ΗΠΑ. Όµως, το βασικότερο λάθος που διαπράχθηκε από την ισραηλινή ηγεσία, ήταν ο εφησυχασµός που ακολούθησε τον πόλεµο του