Η «διπλή απειλή» υποβάθμισης της ταυτότητας και του οικονομικού επιπέδου της οικογένειας στην επιπολιτισμοποίηση των εφήβων μεταναστών

Transcript

1 Η «διπλή απειλή» υποβάθμισης της ταυτότητας και του οικονομικού επιπέδου της οικογένειας στην επιπολιτισμοποίηση των εφήβων μεταναστών Βασίλης Παυλόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών Ημερίδα «Οι νέοι σε περίοδο μεγάλης οικονομικής κρίσης: Επιπτώσεις για την προσαρμογή, ανάπτυξη και ψυχική υγεία», Παρασκευή 15 Μάη 2015, Αθήνα.

2 Το πρόγραμμα Θετική προσαρμογή μεταναστών και γηγενών εφήβων κατά τη διάρκεια οικονομικής ύφεσης: Διεργασίες ευαλωτότητας και ψυχικής ανθεκτικότητας, με επιστημονική υπεύθυνη την καθηγήτρια Φρόσω Μόττη-Στεφανίδη, εντάσσεται στα πλαίσια του έργου Αριστεία ΙΙ. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους.

3 Βασικές έννοιες Επιπολιτισμοποίηση: οι αμοιβαίες μεταβολές που προκύπτουν όταν άτομα ή ομάδες από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο έρχονται σε άμεση και διαρκή επαφή (βλ. Rdfild, Linton, & Hrskovits, 1936).

4 Σχέσεις την ευρύτερη κοινωνία (εθνικός ) + Στρατηγικές επιπολιτισμοποίησης (Brry, 1997, 2006) Διατήρηση εθνοπολιτισμικής ταυτότητας (εθνοτικός ) αφομοίωση/ συγχώνευση + εναρμόνιση/ πολυπολιτισμικότητα περιθωριοποίηση/ αποκλεισμός διαχωρισμός/ διακρίσεις

5 Βασικές έννοιες Επιπολιτισμοποίηση: οι αμοιβαίες μεταβολές που προκύπτουν όταν άτομα ή ομάδες από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο έρχονται σε άμεση και διαρκή επαφή (βλ. Rdfild, Linton, & Hrskovits, 1936). Έφηβοι μετανάστες: η διπλή πρόκληση της ανάπτυξης και της επιπολιτισμοποίησης (Oppdal, 2006).

6 Ένα συνθετικό μοντέλο της προσαρμογής εφήβων μεταναστών (Motti-Stfanidi t al., 2012) Πολιτικοί, ιδεολογικοί, πολιτισμικοί και οικονομικοί παράγοντες Κοινωνιακό επίπεδο Πλαίσια πολιτισμικής καταγωγής Εθνοτική ομάδα Ομοεθνείς ομήλικοι Γονείς, οικογένεια Πλαίσια υποδοχής Σχολείο Γηγενείς ομήλικοι Επίπεδο αλληλεπιδράσεων Ατομικές ιδιότητες Ατομικό επίπεδο Προσαρμογή

7 Βασικές έννοιες Επιπολιτισμοποίηση: οι αμοιβαίες μεταβολές που προκύπτουν όταν άτομα ή ομάδες από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο έρχονται σε άμεση και διαρκή επαφή (βλ. Rdfild, Linton, & Hrskovits, 1936). Έφηβοι μετανάστες: η διπλή πρόκληση των στόχων της ανάπτυξης και της επιπολιτισμοποίησης. Οικονομική κρίση: υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς εκτενή αναδιαχείριση των περιορισμένων πόρων (βλ. Lundbrg & Wurmli, 2012).

8 Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα Η ανεργία άγγιξε το 27,8% στον γενικό πληθυσμό και το 61%(!) στους νέους έως 25 ετών (Α τρίμηνο 2014). Τα ποσοστά της φτώχειας, από τα χειρότερα διεθνώς, φτάνουν το 23,1% στο γενικό πληθυσμό και το 26,5% μεταξύ των παιδιών (Τσέλλου, Καζάκος, Ρηγίνος, & Λιαργκόβας, 2014). Αύξηση των ποσοστών της κατάθλιψης, των αυτοκτονιών και της παιδικής θνησιμότητας, ακόμα και επανεμφάνιση εξαφανισμένων ασθενειών (Kntiklnis t al., 2014). Μεσοσταθμική περικοπή της δημόσιας δαπάνης για την παιδεία έως 47% μεταξύ Η Ελλάδα μεταξύ των 10 κορυφαίων χωρών παγκοσμίως στη μετανάστευση αποφοίτων ΑΕΙ (World Bank, 2011).

9 Η οικονομική κρίση ως απειλή στην εφηβεία Η οικονομική κρίση ίσως οδηγήσει σε σχολική διαρροή για λόγους βιοπορισμού (Sligson & Zchmistr, 2010) ωστόσο οι έφηβοι και οι νέοι πλήττονται ιδιαιτέρως από την ανεργία, εντάσσονται σε πιο ευέλικτες εργασιακές συνθήκες, είτε αντιμετωπίζουν μακροπρόθεσμα πιο δυσμενείς εργασιακές επιπτώσεις (βλ. Lundbrg & Wurmli, 2012). Η οικονομική υποβάθμιση της οικογένειας έχει συνδεθεί, μεταξύ άλλων, με προβλήματα ψυχικής υγείας των εφήβων, τάση προς ριψοκίνδυνες αποφάσεις, ακόμα και υποβάθμιση της σωματικής τους υγείας (βλ. Crocktt & Silbrisn, 2000).

10 Βασικές έννοιες Επιπολιτισμοποίηση: οι αμοιβαίες μεταβολές που προκύπτουν όταν άτομα ή ομάδες από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο έρχονται σε άμεση και διαρκή επαφή (βλ. Rdfild, Linton, & Hrskovits, 1936). Έφηβοι μετανάστες: η διπλή πρόκληση των στόχων της ανάπτυξης και της επιπολιτισμοποίησης. Οικονομική κρίση: υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς εκτενή αναδιαχείριση των περιορισμένων πόρων (βλ. Lundbrg & Wurmli, 2012). Προσλαμβανόμενη διάκριση: η αντίληψη ενός ατόμου ότι γίνεται στόχος υποτιμητικών σχολίων ή συμπεριφορών λόγω της αρνητικής αξιολόγησης που αποδίδεται σε μια όψη της ταυτότητάς του (βλ. Παυλόπουλος, 2006).

11 Η προσλαμβανόμενη διάκριση ως απειλή για τους μετανάστες εφήβους Έρευνα με εφήβους μετανάστες σε 13 χώρες διαπίστωσε ότι η προσλαμβανόμενη διάκριση υποσκάπτει τόσο την ψυχολογική, όσο και την κοινωνικοπολιτισμική τους προσαρμογή (Brry, Phinny, Sam, & Vddr, 2006). Στην ελληνική πραγματικότητα, βρέθηκε ότι η προσλαμβανόμενη διάκριση επιβαρύνει περαιτέρω τη σχολική προσαρμογή εφήβων από την Αλβανία που ήδη αντιμετωπίζουν αυξημένη αντιξοότητα (Pavlopoulos t al., 2006). Πολυεπίπεδη διαχρονική έρευνα (Motti-Stfanidi & Asndorpf, 2012) έδειξε ότι ορισμένες ατομικές ιδιότητες ίσως λειτουργούν προστατευτικά, ώστε οι μετανάστες έφηβοι να μη «μεταφέρουν» τη διάκριση από την εθνοτική ομάδα στον εαυτό τους.

12 ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ εναρμόνιση αμοιβαία κατανόηση Στοιχεία μιας πολυπολιτισμικής μεταναστευτικής πολιτικής (προσαρμογή από Brry, 1984) ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Εθνοπολιτισμική διατήρηση και ανάπτυξη της εσω-ομάδας ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑΣ εμπιστοσύνη, ασφάλεια ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ένταξη, αμοιβαία αποδοχή των εθνοπολιτισμικών ομάδων ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Διομαδική επαφή, κοινωνική-πολιτική συμμετοχή διαπολιτισμική επάρκεια ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ Γλωσσομάθεια και πολιτισμική ενδυνάμωση

13 Η διπλή απειλή της οικονομικής κρίσης και της προσλαμβανόμενης διάκρισης στις διομαδικές σχέσεις Υπόθεση της πολυπολιτισμικότητας. Οι διακρίσεις σε βάρος των μεταναστών ως αντίδραση στη ρεαλιστική απειλή που θέτει η οικονομική ύφεση (Stphan t al., 1999). Υπόθεση της επαφής. Η άνιση κατανομή των επιπτώσεων της κρίσης διαμορφώνει μια ιεραρχία ανώτερων έναντι κατώτερων ομάδων (Sidanius & Pratto, 1999), είτε προκαλεί αίσθημα σχετικής αποστέρησης αναφορικά με τους διαθέσιμους πόρους (Walkr & Smith, 2002), υποσκάπτοντας τη διομαδική επαφή. Υπόθεση της εναρμόνισης. Η απειλή υποτίμησης της ταυτότητας αυξάνει την ταύτιση με την εθνοτική εσω-ομάδα και μειώνει τις σχέσεις με εξω-ομάδες για λόγους προστασίας της αυτοεκτίμησης (Jasinskaja-Lahti, Libkind, & Solhim, 2009).

14 Ερευνητικά ερωτήματα Ποιες είναι οι διεργασίες επιπολιτισμοποίησης των μεταναστών εφήβων; Πώς διαχειρίζονται τις σχέσεις με την εθνοτική εσωομάδα και με τους Έλληνες συνομηλίκους; Πώς διαμορφώνονται οι πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων, σε σχέση με την οικονομική υποβάθμιση και την προσλαμβανόμενη διάκριση που βιώνουν; Ποιες είναι οι επιπτώσεις των πολιτισμικών προσανατολισμών των μεταναστών εφήβων στη σχολική προσαρμογή και στην ψυχολογική τους επάρκεια;

15 Συμμετέχοντες (14 Γυμνάσια, Ν=764) Χώρα καταγωγής Χώρα γέννησης Τ1 Τ2 Τ1+Τ2 Αλβανία Πρώην ΕΣΣΔ Άλλη χώρα Μικτή καταγωγή Χώρα καταγωγής Ελλάδα Φύλο Αγόρια Κορίτσια Σύνολο Ν Μ.Ο. ηλικίας

16 Συμμετέχοντες (14 Γυμνάσια, 64% των μαθητών) Χώρα καταγωγής Χώρα γέννησης Τ1 Τ2 Τ1+Τ2 Αλβανία Πρώην ΕΣΣΔ Άλλη χώρα Μικτή καταγωγή Χώρα καταγωγής Ελλάδα Φύλο Αγόρια Κορίτσια Σύνολο % Μ.Ο. ηλικίας

17 Μετρήσεις Κλίμακα Επιπολιτισμοποίησης (Nguyn & Von Ey, 2002) Ελληνικός (11 προτ., 5/θμια κλίμακα, α=0.88) Εθνοτικός (11 προτ., 5/θμια κλίμακα, α=0.89) οι πιο πολλοί από τους κοντινούς μου φίλους είναι θα ήθελα να κρατήσω/ακολουθήσω τον τρόπο ζωής Προσλαμβανόμενη διάκριση (AStRA. βλ. Pavlopoulos t al., 2006, 4 προτ., 5/θμια κλίμακα, α=0.82) αισθάνεσαι ότι αδικείσαι λόγω της εθνικής σου προέλευσης Οικονομική υποβάθμιση (EHQ. Lmprs, Clark-Lmprs, & Simons, προτ., 4/θμια κλίμακα, α=0.80) η οικογένειά σου μείωσε τις εξόδους και τα έξοδα για διασκέδαση

18 Μετρήσεις Σχολική βαθμολογία (μ.ό. 5 μαθημάτων, α=0.94) Αδικαιολόγητες σχολικές απουσίες (σχολικά αρχεία) Σχεσιακή ταυτότητα (U-MICS. Croctti, Rubini, & Mus, 2008) Δέσμευση (5 προτ., 5/θμια κλίμακα, α=0.87) η σχέση με τον κολλητό μου, μου δίνει ασφάλεια για το μέλλον Προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας (Bandura t al., 1996, βλ. Μόττη-Στεφανίδη & συν., 2005, 25 προτ., 7/θμια κλίμ., α=0.89) πόσο καλά μπορείς να υποστηρίζεις τις απόψεις σου; Αυτοεκτίμηση (Rosngrg, 1965, 10 προτ., 5/θμια κλίμ., α=0.81) γενικά, είμαι ικανοποιημένος/η με τον εαυτό μου

19 M.O. 1. Πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων: Σύγκριση μεταξύ δύο χρόνων μέτρησης 5 Εθνοτικός Ελληνικός T1 T2 Χρόνος μέτρησης

20 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών των μεταναστών εφήβων Τ1 Τ2 Εθνοτικός 0.47*** Εθνοτικός -0.10*** Ελληνικός 0.51*** Ελληνικός χ 2 (3)=18.62, p<0.001, χ 2 /df=6.21, CFI=0.947, RMSEA=0.083 ***p<0.001

21 M.O. Πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων ως προς τη χώρα καταγωγής 5 Εθνοτικός Ελληνικός 4 3 * * * 2 1 Αλβανία Πρώην ΕΣΣΔ Άλλη χώρα Μικτή καταγωγή Χώρα καταγωγής

22 M.O. Πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων ως προς τη χώρα γέννησης/γενιά 5 Εθνοτικός Ελληνικός 4 * Χώρα καταγωγής (1η γενιά) Ελλάδα (2η γενιά) Χώρα γέννησης/γενιά μετανάστευσης

23 2. Οικονομική υποβάθμιση, προσλαμβανόμενη διάκριση και πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων: θεωρητικό μοντέλο Οικονομική υποβάθμιση Προσλαμβανόμενη διάκριση Εθνοτικός Ελληνικός

24 Οικονομική υποβάθμιση, προσλαμβανόμενη διάκριση και πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων: εμπειρικό μοντέλο Οικονομική υποβάθμιση Τ1: 0.48*** Τ2: 0.39*** Προσλαμβανόμενη διάκριση Τ1: -0.20*** Τ2: -0.20*** Χ Εθνοτικός Ελληνικός ***p<0.001

25 Διαχρονική συσχέτιση οικονομικής υποβάθμισης, προσλαμβανόμενης διάκρισης και ελληνικού προσανατολισμού Τ1 Οικονομική υποβάθμιση Τ2 Οικονομική υποβάθμιση Προσλαμβανόμενη διάκριση Προσλαμβανόμενη διάκριση Ελληνικός Ελληνικός

26 Διαχρονική συσχέτιση οικονομικής υποβάθμισης, προσλαμβανόμενης διάκρισης και ελληνικού προσανατολισμού: ένα μοντέλο αμοιβαιότητας Τ1 Τ2 Οικονομική υποβάθμιση 0.53*** Οικονομική υποβάθμιση 0.47*** 0.06* 0.25*** Προσλαμβανόμενη διάκριση 0.48*** Προσλαμβανόμενη διάκριση -0.20*** -0.10* -0.08* Ελληνικός 0.49*** χ 2 (4)=4.33, p=0.363, χ 2 /df=1.08, CFI=0.999, RMSEA=0.010 Ελληνικός *p<0.05. ***p<0.001

27 3. Μοντέλο διαχρονικής συσχέτισης των πολιτισμικών προσανατολισμών με την προσαρμογή Τ1 Τ2 Ελληνικός Ελληνικός Μεταβλητή προσαρμογής Μεταβλητή προσαρμογής Εθνοτικός Εθνοτικός

28 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με τη σχολική βαθμολογία Τ1 Τ2 Ελληνικός 0.51*** Ελληνικός 0.53*** 0.02* Σχολική βαθμολογία 0.83*** Σχολική βαθμολογία -0.26* Εθνοτικός 0.47*** χ 2 (3)=17.85, p<0.001, χ 2 /df=5.95, CFI=0.986, RMSEA=0.081 Εθνοτικός *p<0.05. ***p<0.001

29 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με τις σχολικές απουσίες Τ1 Τ2 Ελληνικός 0.53*** Ελληνικός -5.83** -2.61*** *** Σχολικές απουσίες 0.19** Σχολικές απουσίες Εθνοτικός 4.50** 0.46*** χ 2 (3)=12.97, p=0.005, χ 2 /df=4.32, CFI=0.968, RMSEA= *** Εθνοτικός **p<0.01. ***p<0.001

30 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με τη σχεσιακή ταυτότητα Τ1 Τ2 Ελληνικός 0.51*** Ελληνικός 0.25*** 0.12* Σχεσιακή ταυτότητα: δέσμευση 0.38*** Σχεσιακή ταυτότητα: δέσμευση 0.15*** 0.11** Εθνοτικός 0.47*** χ 2 (3)=19.04, p<0.001, χ 2 /df=6.35, CFI=0.964, RMSEA=0.084 Εθνοτικός *p<0.05. **p<0.01. ***p<0.001

31 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με την αυτοαποτελεσματικότητα Τ1 Τ2 Ελληνικός 0.51*** Ελληνικός 0.46*** 0.12* 0.37*** Αυτοαποτελεσματικότητα 0.45*** Αυτοαποτελεσματικότητα 0.24*** 0.09* 0.16*** Εθνοτικός 0.45*** χ 2 (3)=20.22, p<0.001, χ 2 /df=6.74, CFI=0.975, RMSEA=0.087 Εθνοτικός *p<0.05. ***p<0.001

32 Διαχρονική συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με την αυτοεκτίμηση Τ1 Τ2 Ελληνικός 0.52*** Ελληνικός 0.08* 0.11* 0.10* Αυτοεκτίμηση 0.33*** Αυτοεκτίμηση Εθνοτικός 0.47*** χ 2 (3)=18.53, p<0.001, χ 2 /df=6.18, CFI=0.956, RMSEA=0.082 Εθνοτικός +p<0.10. *p<0.05. ***p<0.001

33 Συσχέτιση των πολιτισμικών προσανατολισμών με την προσαρμογή των μεταναστών εφήβων: σύνοψη Μεταβλητές προσαρμογής Συγχρονική πρόβλεψη Διαχρονική αιτιότητα Αντίστροφη αιτιότητα Αμοιβαιότητα Βαθμοί +ΕΛΛ (Τ1) ΕΘΝ (Τ1) +ΕΛΛ Απουσίες ΕΛΛ (Τ1+Τ2) +ΕΘΝ (Τ2) ΕΛΛ +ΕΘΝ Σχεσιακή ταυτότητα: δέσμευση +ΕΛΛ (Τ1+Τ2) +ΕΘΝ (Τ1+Τ2) Αυτοαποτελεσματικότητα +ΕΛΛ (Τ1+Τ2) +ΕΘΝ (Τ1+Τ2) +ΕΛΛ +ΕΘΝ Αυτοεκτίμηση +ΕΛΛ (Τ1+Τ2) +ΕΘΝ (Τ1) +ΕΛΛ

34 Συμπεράσματα Η ποσοστιαία αναλογία των μεταναστών μαθητών και το προφίλ των δημογραφικών χαρακτηριστικών τους συνθέτουν μια νέα, δυναμική πραγματικότητα που οφείλει να συνεκτιμήσει ένας σχεδιασμός πολιτικής. Οι πολιτισμικοί προσανατολισμοί των μεταναστών εφήβων εμφανίζονται ισορροπημένοι μεταξύ της εθνοτικής ομάδας και της χώρας υποδοχής, παραπέμποντας σαφώς στη στρατηγική της εναρμόνισης (Brry, 1997, 2006). Οι πολιτισμικοί προσανατολισμοί παραμένουν σχετικά σταθεροί διαχρονικά. Ο εθνοτικός τείνει να προβλέπει τον ελληνικό, παρά το αντίθετο ίσως εξαιτίας της πιο ισχυρής σχέσης του με την εθνοτική ταυτότητα των μεταναστών εφήβων (Παυλόπουλος, Μπεζεβέγκης, & Γεωργαντή, 2012).

35 Συμπεράσματα Η διπλή απειλή υποτίμησης της ταυτότητας συνδέεται με την επιπολιτισμοποίηση των μεταναστών εφήβων, αν και μόνο όσον αφορά τις σχέσεις με τους γηγενείς. Η οικονομική δυσπραγία της οικογένειας καταλήγει στο να υποσκάπτει τον ελληνικό προσανατολισμό δια μέσου της προσλαμβανόμενης διάκρισης η οποία συνιστά διπλά αρνητικό προγνωστικό παράγοντα του ελληνικού προσανατολισμού και της οικονομικής υποβάθμισης. Η απόδοση στους μετανάστες του ρόλου του εξιλαστήριου θύματος στην κρίση (βλ. GMG & UNESCO, 2009) οδηγεί σε διακρίσεις που υπονομεύουν μελλοντικά την εργασιακή τους προοπτική (Eurobaromtr, 2012).

36 Συμπεράσματα Ο ελληνικός και ο εθνοτικός προβλέπουν ανεξάρτητα την προσαρμογή των μεταναστών εφήβων: Η απόκριση στο δίλημμα αφομοίωση ή διαχωρισμός είναι πιο κρίσιμη για τη σχολική επάρκεια, ίσως και λόγω του αφομοιωτικού χαρακτήρα του ελληνικού σχολείου (βλ. Παυλόπουλος & συν., 2009) ενώ υψηλά επίπεδα των δύο πολιτισμικών προσανατολισμών συγχρόνως φαίνεται ότι συνδέονται με ευνοϊκή αξιολόγηση όψεων του εαυτού που απορρέουν από τις διομαδικές σχέσεις, όπως η δέσμευση στη σχεσιακή ταυτότητα και η διαμόρφωση θετικής αυτοεικόνας (Tajfl & Turnr, 1986).

37 Προοπτικές Από πού προέρχεται ο εθνοτικός ; Ανάγκη για μελέτη επιπλέον προσδιοριστικών παραγόντων της ταύτισης με την ομάδα των συμπατριωτών. Σε ποιο βαθμό η προσλαμβανόμενη διάκριση ανταποκρίνεται σε πραγματικά περιστατικά διακρίσεων; Ανάγκη για τη μελέτη των στάσεων των γηγενών μαθητών. Τι μπορεί να εξηγήσει τη μετάφραση της οικονομικής κρίσης σε προσλαμβανόμενη διάκριση; Ανάγκη για τη μελέτη μεταβλητών διαμεσολάβησης. Ποιος είναι ο ρόλος του πλαισίου στις παραπάνω συσχετίσεις; Ανάγκη για πολυεπίπεδη ανάλυση δεδομένων από το σχολικό και το οικογενειακό περιβάλλον.

38 Βιβλιογραφία Bandura, A., Barbarinlli. C., Caprara, G.V., & Pastorlli, C. (1996). Multifactd impact of slf-fficacy blifs on acadmic functioning. Child Dvlopmnt, 67, Brry, J. W. (1984). Multicultural policy in Canada: A social psychological analysis. Canadian Journal of Bhavioural Scinc, 16, Brry, J. W. (1997). Immigration, acculturation and adaptation. Applid Psychology: An Intrnational Rviw, 46, Brry, J. W. (2006). Contxts of acculturation. In D. L. Sam & J. W. Brry (Eds.), Th Cambridg handbook of acculturation psychology (pp ). Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. Brry, J. W., Phinny, J. S., Sam, D. L., & Vddr, P. (2006). Immigrant youth: Acculturation, idntity, and adaptation. Applid Psychology: An Intrnational Rviw, 55, doi: /j x Crocktt, L., & Silbrisn, R. (Eds.). (2000). Ngotiating adolscnc in tims of social chang. Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. Croctti, E., Rubini, M., & Mus, W. (2008). Capturing th dynamics of idntity formation in various thnic groups: Dvlopmnt and validation of a thr-dimnsional modl. Journal of Adolscnc, 31, Eurobaromtr (2012). Discrimination in th EU in 2012: Spcial Eurobaromtr 393. Brussls: Europan Commission. Global Migration Group & UNESCO (2009). Fact-sht on th impact of th conomic crisis on discrimination and xnophobia. Availabl from factsht_ discrimination_and_xnophobia_n.pdf Jasinskaja-Lahti, I., Libkind, K., & Solhim, E. (2009). To idntify or not to idntify? National disidntification as an altrnativ raction to prcivd thnic discrimination. Applid Psychology: An Intrnational Rviw, 58, doi: /j x Kntiklnis, A., Karanikolos, M., Rvs, A., McK, M., & Stucklr, D. (2014). Grc s halth crisis: From austrity to dnialism. Lanct, 383, doi: /s (13) Lmprs, J. D., Clark-Lmprs, D., & Simons, R. (1989). Economic hardship, parnting, and distrss in adolscnc. Child Dvlopmnt, 60(1),

39 Βιβλιογραφία Lundbrg, M., & Wurmli, A. (2012). Childrn and youth in crisis: Protcting and promoting human dvlopmnt in tims of conomic shocks. Washington, DC: Th World Bank. DOI: / Motti-Stfanidi, F., & Asndorpf, J. (2012). Prcivd discrimination of immigrant adolscnts in Grc: How dos group discrimination translat into prsonal discrimination? Europan Psychologist, 17, doi: / /a Motti-Stfanidi, F., Brry, J. W., Chryssochoou, X., Sam, D. L., & Phinny, J. (2012). Positiv immigrant youth adaptation in contxt: Dvlopmntal, acculturation, and social psychological prspctivs. In A. S. Mastn, K. Libkind, & D. Hrnandz (Eds.), Ralizing th potntial of immigrant youth (pp ). Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. Μόττη-Στεφανίδη, Φ., Παυλόπουλος, Β., Τάκης, Ν., Ντάλλα, Μ., Παπαθανασίου, Α., & Mastn, Α. (2005). Ψυχική ανθεκτικότητα και προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας: Μια μελέτη μεταναστών και παλιννοστούντων εφήβων. Ψυχολογία, 12(3), Nguyn, H., & Von Ey, A. (2002). Th acculturation scal for Vitnams adolscnts: A bidimnsional prspctiv. Intrnational Journal of Bhavioral Dvlopmnt, 26, doi: / Oppdal, B. (2006). Dvlopmnt and acculturation. In D. L. Sam & J. W. Brry (Eds.), Th Cambridg handbook of acculturation psychology (pp ). Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. Παυλόπουλος, Β. (2006). Κοινωνικός στιγματισμός: από τη σκοπιά του «θύτη» και του «θύματος». Στο Π. Κορδούτης & Β. Παυλόπουλος (Επιμ.), Πεδία έρευνας στην Κοινωνική Ψυχολογία (σελ ). Αθήνα: Ατραπός. Pavlopoulos, V. Motti-Stfanidi, F., Obradović, J., & Mastn, A. (2006, May). Prcivd discrimination and school rsilinc: A study of Albanian and Pontic adolscnts in Grc. Papr prsntd at th 18th Intrnational Congrss of th Intrnational Association for Cross-Cultural Psychology, Sptss, Grc. Παυλόπουλος, Β., Μπεζεβέγκης, Η., & Γεωργαντή, Κ. (2012). Εθνική ταυτότητα και ψυχολογική προσαρμογή εφήβων μεταναστών. Στο Α. Παπαστυλιανού (Επιμ.), Διαπολιτισμικές διαδρομές: Παλιννόστηση και ψυχοκοινωνική προσαρμογή (σελ ). Αθήνα: Gutnbrg.

40 Βιβλιογραφία Παυλόπουλος, Β., Ντάλλα, Μ., Καλογήρου, Σ., Θεοδώρου, Ρ., Μαρκούση, Δ., & Μόττη-Στεφανίδη, Φ. (2009). Επιπολιτισμός και προσαρμογή μεταναστών εφήβων στο σχολικό πλαίσιο. Ψυχολογία, 16(3), Rdfild, R., Linton, R., & Hrskovits, M. J. (1936). Mmorandum for th study of acculturation. Amrican Anthropologist, 38, Rosnbrg, M. (1965). Socity and th adolscnt slf-imag. Princton, NJ: Princton Univrsity Prss. Sligson, M., & Zchmistr, E. (2010). Amricas Baromtr Insights 2010, No 53. LAPOP group at Vandrbilt Univrsity, Nashvill, TN, USA. Sidanius, J., & Pratto, F. (1999). Social dominanc: An intrgroup thory of social hirarchy and opprssion. Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. Stphan, W. G., Ybarra, O., & Bachman, G. (1999). Prjudic toward immigrants: An intgratd thrat thory. Journal of Applid Social Psychology, 29, doi: /j tb00107.x Tajfl, H., & Turnr, J. C. (1986). Th social idntity thory of intrgroup bhaviour. In S. Worchl & W. G. Austin (Eds.), Psychology of Intrgroup Rlations (pp. 7 24). Chicago, IL: Nlson-Hall. Τσέλλου, Σ., Καζάκος, Π., Ρηγίνος, Μ., & Λιαργκόβας, Π. (2014). Πολιτικές ελάχιστου εισοδήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα: Μια συγκριτική ανάλυση. Αθήνα: Βουλή των Ελλήνων & Γραφείο Προϋπολογισμού Κράτους. Walkr, I., & Smith, H. J. (Eds.). (2002). Rlativ dprivation: Spcification, dvlopmnt, and intgration. Cambridg, UK: Cambridg Univrsity Prss. World Bank (2011). Migration and rmittancs factbook 2011 (2 nd d.). Washington, DC: Th Intrnational Bank for Rconstruction and Dvlopmnt/Th World Bank. Availabl from Rsourcs/Factbook2011 -Ebook.pdf