ΔΙΑΛΕΞΗ 06. Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Transcript

1 ΔΙΑΛΕΞΗ 06 Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 4 ο Εξάμηνο _ Αρχιτεκτονική Σύνθεση Τομέας Ι Οι διδάσκοντες του Τομέα Ι, Ν. Μάρδα, Μ. Παπαβασιλείου, Σ. Τσιράκη στο πλαίσιο των μαθημάτων των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του 4 ου εξαμήνου, οργάνωνουν σειρά διαλέξεων με θέμα: Θέματα κατοίκησης. Κατοικία, αστική πολυκατοικία, συλλογική κατοικία διάλεξη 18/ Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 18/04/2013 στο Αμφιθέατρο Α008 του κτιρίου Αβέρωφ, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ Τοπογραφίες διαβίωσης Νίκος Κτενάς Αρχιτέκτων, Επισκ. Καθηγητής Accademia di Architettura, USI, Medrisio, Ελβετία ώρα 18:00, Αμφιθέατρο Α008, Κτήριο Αβέρωφ 241

2 ΝΙΚΟΣ ΚΤΕΝΑΣ Αρχιτέκτων, Επισκ. Καθηγητής, Accademia di Architettura, USI, Medrisio, Ελβετία Ο Νίκος Κτενάς γεννήθηκε στον Πειραιά, το Από το 1977 έως το 1997 παρακολουθεί μαθήματα στα Μαθηματικά, στη Φυσική, στη Μουσική Θεωρία και στην Αρχιτεκτονική στα παρακάτω πανεπιστήμια, στην Αμερική και την Ευρώπη: Columbia University, New York, Syracuse University, Syracuse, New York, The Cooper Union, NY και AIFS/ University of London, London. Από το 1979 έως το 1983 σπουδάζει Αρχιτεκτονική στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Σχεδιασμού στο Cornell University, Ithaca, New York, από όπου αποφοιτεί το Το 1987 ιδρύει το αρχιτεκτονικό του γραφείο, στο Lugano (TI) στην Ελβετία, και στην Αθήνα το Μέχρι σήμερα ζει και εργάζεται στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1992 είναι προσκεκλημένος καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ελβετία, ενώ συμμετέχει σε ποικίλες εκδηλώσεις και κριτικές, στον διεθνή χώρο και στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, δίνει σημαντικό αριθμό δημόσιων διαλέξεων με θέμα την αρχιτεκτονική εφαρμογή και έρευνα, συσχετισμένων με το έργο του. Το έργο του Ν. Κτενά έχει εκτενώς δημοσιευτεί σε ποικίλες διεθνείς εκδόσεις και περιοδικά, όπως στην έκδοση Phaidon Atlas of 21st Century Architecture. Συμμετέχει σε σημαντικές εκθέσεις αρχιτεκτονικής, κυρίως στο εξωτερικό, όπως, για παράδειγμα, στην Μπιεννάλε της Βενετίας το 2000, το 2006 και το 2012, στο Ολλανδικό Ιστιτούτο Αρχιτεκτονικής ( Netherlands Institute of Architecture ), στο Ρότερνταμ το 1998, στο Pavillon de l Arsenale στο Παρίσι το 2001, στα αρχεία C. Cattaneo στο Como (Ιταλία) το 2003, στο Πανεπιστήμιο στο Βελιγράδι το 2009, στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα το 2007 και το 2008, και σε πολλές άλλες εκδηλώσεις. Το 2008 το έργο του βραβεύτηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ), ενώ ήταν δύο φορές υποψήφιος για το βραβείο Mies van der Rohe ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής το 2001 και το Ο Ν. Κτενάς έχει συμμετάσχει και οργανώσει σημαντικό αριθμό αρχιτεκτονικών εργαστηρίων σε όλη την Ευρώπη. Από το 1984 έως το 1992 διδάσκει μαζί με τον καθηγητή Luigi Snozzi στο Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL), στη Λωζάννη, στην Ελβετία. Από το 2005 είναι επισκέπτης καθηγητής στην Accademia di Architettura (UNI SI) στο Mendrisio, στην Ελβετία, ενώ δίδαξε στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα ( ). Σήμερα, είναι επισκέπτης καθηγητής στο Politecnico di Milano Leonardo da Vinci, στο Μιλάνο. Το 2006, το περιοδικό Αρχιτεκτονικά Θέματα με εκδότη τον Ορέστη Δουμάνη, είχε αφιέρωμα στο μελετημένο και υλοποιημένο έργο του Ν. Κτενά. Ο ίδιος είναι συγγραφέας του βιβλίου Nikos Ktenas: Semplice / Complesso - Dialoghi di architettura no. 3, +xm, Plusform - Iiritti editore, Italia, 2006.

3 ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ _ πιστεύω, ερευνώ, θεωρώ εικ. 1 Πιστεύω πως η αρχιτεκτονική είναι πάνω απ όλα μία πνευματική διαδικασία, ή όπως πολύ εύστοχα δήλωνε ο L. Kahn, μία «έρευνα της ανθρώπινης ύπαρξης». Το ζήτημα της έρευνας, της προσωπικής πορείας που μέσω κάθε έργου καλείται να διανύσει ο αρχιτέκτονας, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα. Ο αρχιτέκτονας είναι ένας διανοούμενος, ένας άνθρωπος που καλείται να τηρεί πάντα μια κριτική στάση και να επανατοποθετείται απέναντι σε αυτά που θεωρούνται δεδομένα. Η έρευνα, ως διαδικασία πνευματική, οδηγεί διαμέσου της αρχιτεκτονικής σε μια γόνιμη και ουσιαστική κριτική στάση (και πράξη) απέναντι στα πράγματα. Ένας αρχιτέκτονας πρέπει να βρίσκεται σε μια διαρκή επαγρύπνηση, να μπορεί να αμφισβητεί και να ερευνά! Πιστεύω ότι το σχέδιο είναι το μηχανικό αποτέλεσμα της σκέψης, το εργαλείο επικοινωνίας μεταξύ του πνευματικού έργου και της πραγματικότητας, και ταυτόχρονα ένα στάδιο 243

4 που απαιτεί μεγάλη ακρίβεια. Η σύγχρονη τεχνολογία-ηλεκτρονική σχεδίαση εξυπηρετεί την ακρίβεια και την ταχύτητα, σε καμία περίπτωση όμως δεν υποκαθιστά την εμπειρία στη μελέτη του χώρου. Ερευνώ την αρχιτεκτονική στη διαλεκτική που αναπόφευκτα διαμορφώνεται μεταξύ του γεωγραφικού αναγλύφου και της ανθρώπινης επέμβασης, από την οποία αναδύεται ο χώρος διαβίωσης. Η έννοια «τόπος» αποτελεί προϋπόθεση για να «λάβει χώρα» ένα αρχιτεκτονικό έργο. Η αρχιτεκτονική διαμορφώνεται πέρα από το κτίριο. Μία αρχιτεκτονική που γεννιέται «επί τόπου», μία σχεδιαστική προσέγγιση όπου το κτίριο αντλεί από τη φύση την οντότητά του, δίνοντας με τη σειρά του πίσω στο τοπίο μια νέα μορφή, μία νέα κλίμακα. Αυτό βέβαια σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει μίμηση της φύσης. Η μίμηση αποτελεί καταστροφή! Αυτό που οφείλει ένα αρχιτεκτόνημα είναι να αναπτύσσει μια δυναμική διαλεκτική με το τοπίο διατηρώντας πάντα την αυτονομία του. Ερευνώ επίσης την αρχιτεκτονική, στη μορφή και την ιστορία της πόλης, αλλά κυρίως στον τρόπο που αυτή βιώνεται και κατοικείται. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σχέση του χώρου διαβίωσης με τη θέση του στο αστικό τοπίο. Η αστική κατοικία, μορφολογικά, εκφράζει αυτή τη σχέση κατά την προσέγγιση του χρήστη προς αυτήν, τη διαδρομή του εντός αυτής, όπου οι φυγές προς τον αστικό χώρο, μεταβάλλονται συνεχώς αλλά και την εναλλαγή μεταξύ εσωτερικών χώρων κατοίκησης και εξωτερικών χώρων εκτόνωσης, απ όπου επιτρέπεται σε μέρος του αστικού τοπίου να εισχωρήσει και να γίνει μέρος καθημερινής εμπειρίας. Πιστεύω πως η κοινωνική επιρροή, που είναι ευθύνη κάθε διανοούμενου δεν σταματά με την κατασκευή ή με τη λύση των προσωπικών προβλημάτων του κάθε πελάτη. Η κοινωνική ευθύνη του αρχιτέκτονα ξεκινά ήδη από τη σχέση του με τον πελάτη. Στην ουσία πρόκειται για μια «εκπαιδευτική διαδικασια». Το να ζητείται αργότερα η συμβουλή μου μ ευχαριστεί ιδιαίτε-

5 ρα, γιατί δείχνει πως έχω επηρεάσει και αυτή είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση που μπορεί να έχει ένας αρχιτέκτονας. Πιστεύω ότι οι αρχές της Μοντέρνας αρχιτεκτονικής έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και φθάνουν μέχρι την ελληνική παράδοση. Αντίθετα, δεν πιστεύω στις εφήμερες μόδες και τα παροδικά ρεύματα. Θεωρώ ότι κάθε έργο κάνει τον κύκλο του, που όσο πιο βραδύς είναι, τόσο πιο αξιόλογο αποδεικνύεται το επίτευγμα, και πάντα με δεδομένο ότι καθετί έχει το δικαίωμα να «πεθάνει». Πιστεύω ότι κάθε ιδέα «κουβαλάει» και τα υλικά της. Πολλές φορές είναι κάποιο υλικό που υπάρχει στον τόπο και απλά τροποποιείται (π.χ. πέτρα), κι αυτό είναι καθοριστικό για την σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον του. Καθοριστικό είναι και το υλικό που θα χρησιμοποιήσει για να αποκαταστήσει τη συνέχεια μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου. Θεωρώ το μπετόν «παρεξηγημένο» αισθητικά, υλικό, και την Αθήνα αδικημένη που χαρακτηρίζεται αρνητικά ως τσιμεντούπολη. Δεν υπάρχουν καλά και κακά, αισθητικά, υλικά. Την «προσωπικότητά» τους την αποκτούν από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται. Οι επιλογές μου παραπέμπουν στο Μοντέρνο Κίνημα, σύγχρονα μεταφρασμένο. Λιτές καθαρές γραμμές, ειλικρίνεια στα υλικά και τους όγκους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σε κάθε περίπτωση διαφαίνεται η λειτουργία από τη μορφή, όλα δημιουργούνται με ισχυρή δόση πειραματισμού και αμφισβήτησης. Τέλος, πιστεύω πως κάθε επέμβαση πρέπει να είναι διορθωτική και όχι φορμαλιστική. Η αρχιτεκτονική αντιπαραβάλλεται με τα γεωγραφικά, ορογραφικά και ιστορικά χαρακτηριστικά κάθε τόπου, αστικού και μη, τον μεταποιεί, και άρα η ουσία βρίσκεται στον τρόπο ένταξης της αρχιτεκτονικής επέμβασης. Νίκος Κτενάς, αρχιτέκτων Αθήνα, Απρίλιος,

6 Σπίτι διακοπών στον Μαραθόκαμπο, Σάμος 1994 φωτογραφίες: Εριέτα Αττάλη εικ. 2, 3, 4, 5

7 247

8 εικ. 6, 7, 8, 9

9 249

10 Κατοικία στη Χαλκίδα, Εύβοια Μελέτη 2007 εικ. 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16

11 εικ. 17, 18,

12 Διπλοκατοικία στην Πάρνηθα, Αττική 2006 εικ. 20, 21, 22

13 εικ. 23, 24,

14 εικ. 26, 27, 28, 29

15 εικ

16 Τρείς κατοικίες στην Εκάλη, Αττική 1998 φωτογραφίες: Εριέτα Αττάλη εικ. 31, 32, 33

17 εικ. 34,

18 εικ. 36, 37, 38

19 εικ. 39,

20 εικ. 41

21 εικ. 42,

22 εικ. 44

23 εικ

24 Διπλοκατοικία στην οδό Κύπρου, Παπάγου 1999 φωτογραφίες: Εριέτα Αττάλη εικ. 46, 47, 48

25 εικ

26 εικ. 50, 51

27 εικ. 52,

28 εικ. 54, 55, 56

29 269 37

30 Κατοικία στον Διόνυσο, Αττική Μελέτη 2010 εικ. 57, 58, 59, 60

31 εικ. 61, 62, 63, 64,

32 Πολυκατοικία στο Ν. Ψυχικό εικ. 66, 67, 68, 69

33 εικ. 70, 71, 73,

34 εικ. 75, 76, 77, 78, 79

35 εικ

36 εικ. 81, 82, 83, 84

37 277

38 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα» του ΕΜΠ έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

39 07 Τρία κείμενα για τη διδασκαλία της «Κατοικίας» στο Β Έτος στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ Από τους διδάσκοντες του ακαδημαϊκού έτους : Νέλλη Μάρδα Ματθαίο Παπαβασιλείου Σοφία Τσιράκη 279