Ο Κύκλος της Έρευνας & η Μεθοδολογία της Χωρικής Ανάλυσης

Transcript

1

2 ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. Τίτλος µαθήµατος: Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΟΜΗ της ΠΟΛΗΣ ιερεύνηση στο λεκανοπέδιο Αττικής 1988 Ι.Τσουδερός Καθηγητής Ε.Μ.Π., Α. Σωτηροπούλου Επίκουρη Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. Ακαδηµαϊκό έτος

3 Τα τελευταία χρόνια, οι νευροεπιστήµονες κατόρθωσαν µε ηλεκτρονικά µικροσκόπια και µαγνητικούς σαρωτές, να συνυφάνουν την ιατρική γνώση µε τους µαθηµατικούς αλγόριθµους, για να αποκαλύψουν τον τρόπο λειτουργίας της ανθρώπινης µνήµης και στη συνέχεια, της ανθρώπινης συνείδησης. Το Εργαστήριο Πολεοδοµικής Σύνθεσης, την τελευταία εικοσαετία προσπαθεί αντίστοιχα να συνυφάνει την εµπειρία από την Πολεοδοµική Λειτουργία, µε αλγόριθµους και µε την αποκάλυψη των Πολεοδοµικών δοµών, για να φανερώσει αξιόπιστα τον τρόπο µε τον οποίο λειτουργεί η πόλη. Σε αυτή την προσπάθεια παρουσιάζονται τα παρακάτω εµπόδια: 1. Η έλλειψη λεπτοµερών και εκτεταµένων στατιστικών στοιχείων στο χώρο και το χρόνο. 2. Η έλλειψη µαθηµατικής υποστήριξης για τη βελτίωση των µεθόδων που χρησιµοποιούνται, λόγω διοικητικών δυσκολιών στην πρόσληψη ειδικών επιστηµόνων και στη χρηµατοδότηση τους. Παρά ταύτα, αποφασίσαµε για δεύτερη χρονιά, µετά τα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα του περυσινού έτους, να συνεχίσουµε και να σας εκθέσουµε την προσπάθεια µας αυτή, µε την έννοια του ότι αποτελεί την απαρχή µιας σηµαντικής εξελικτικής πορείας. 1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το µάθηµα θα διδάσκεται επί 3ωρο εβδοµαδιαίως κατά την διάρκεια ενός τετραµήνου. ( 1 ½ ώρες θεωρία και 1 ½ ώρες άσκηση) Αντικείµενο και Εκπαιδευτικός Στόχος. Το Αντικείµενο του µαθήµατος είναι η διδασκαλία της φιλοσοφίας της Έρευνας, των Λογικών µεθόδων, και των απαιτούµενων Στατιστικών Τεχνικών για την αποτελεσµατική ανάλυση των πολεοδοµικών δεδοµένων του χώρου. Η ανάλυση έχει τέτοια µορφή, ώστε µετά το πέρας της, να είναι δυνατή η εξαγωγή συ- µπερασµάτων µε στόχο τον Προγραµµατισµό και Σχεδιασµό του χώρου και των λειτουργικών ενοτήτων του 1. 1 Ο εκπαιδευτικός αλλά χρηστικός στόχος (τόσο για την προώθηση της έρευνας όσον ακόµη και του επαγγέλ- µατος του πολεοδόµου) είναι προφανέστατος. 3

4 Η συνεισφορά του µαθήµατος που είναι µάθηµα βάσης είναι ουσιαστικής σηµασίας για κάθε θεµατική επιστηµονική κατεύθυνση, διότι διδάσκει και εξασφαλίζει τη µεθοδολογία συλλογής και σύνθεσης των εµπειρικών δεδοµένων Ενότητες µαθηµάτων : Α. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Ο ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ 1. Περί θεωρίας. 2. Ο καθορισµός του προβλήµατος. 3. Η παραγωγή της γνώσης. 4. Η ύπαρξη τάξης ή µη, στον αστικό χώρο. 2. ΟΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 1. Η γέννεση των υποθέσεων. 2. Η διαµόρφωση των υποθέσεων. 3. Η επιβεβαίωση των υποθέσεων. 4. Ο ρόλος των υποθέσεων. 3. ΠΕΡΙ ΜΕΘΟ ΩΝ. 1. Οι λογικές µέθοδοι επίλυσης προβληµάτων χώρου. 2. Η Αριστοτελική Επαγωγή. 3. H κατά Βάκωνα επαγωγή. 4. Η µέθοδος των υπολοίπων του Stuart Mill. 5. Χωρική εφαρµογή. Β. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 4. Η ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΒΑΣΗ. 1. Βασικά ερωτήµατα-ύπαρξη κανονικοτήτων. 2. Η λειτουργική δοµή της πόλης 3. υνάµεις Αστικής ιαµόρφωσης. 4. Ανάµειξη - ιαχωρισµός αστικών λειτουργιών. 5. Η φύση του χώρου. 6. Συσχέτιση και αιτιότητα. 5. Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ. 1. Η φύση των µεταβλητών. 2. Η περιγραφή των µεταβλητών. 3. Κλίµακες µέτρησης. 4. Η µήτρα των µεταβλητών 6. ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ. 1. Η ένταση της σχέσης (συσχέτιση). 2. Είδη συσχετίσεων. 3. Οι Παραγοντικές Αναλύσεις ως εργαλεία αποκάλυψης της Λειτουργικής οµής της Πόλης. 4

5 7. Η ΧΩΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ. 1. Tα τοπικά βάρη των Παραγόντων. 2. Χαρτογράφηση των Παραγόντων. 8. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ. 1. Η έλξη και άπωση των δραστηριοτήτων 2. Ερµηνείες Οι διαλέξεις των 9 εβδοµαδιαίων περιόδων : Τα παραπάνω κεφάλαια θα αναπτυχθούν σε 9 εβδοµαδιαίες περιόδους ως ακολούθως : 1. Ο Καθορισµός του Προβλήµατος 2. Περί Μεθόδων 3. Η Φύση του Χώρου και των Γεωγραφικών Μεταβλητών. 4. Η συσχέτιση των µεταβλητών της πόλης. 5. Η χαρτογράφηση των υπολοίπων της παλινδρόµησης ως εργαλείο διερεύνησης του λειτουργικού χαρακτήρα του αστικού χώρου. 6. Οι Παραγοντικές αναλύσεις ως Μέσο Απεικόνισης των ιαµορφωµένων ο- µών της πόλης. 7. Ανάλυση της Σύνθεσης των Παραγόντων που προκύπτουν από την Παραγοντική ανάλυση. 8. Η Χαρτογράφηση των Παραγόντων - Ερµηνεία της Χωροθέτησης τους. 9. Σύνοψη - Συµπεράσµατα Ζητούµενα του µαθήµατος Μέσω της άσκησης που θα διεξάγεται στο εργαστήριο Η/Υ θα πραγµατοποιηθεί: 1. Επιλογή από κάθε σπουδαστή ενός δήµου του λεκανοπεδίου Αττικής, και µέσω Η/Υ και υπό την καθοδήγηση της διδακτικής οµάδας. 2. Παροχή των προς ανάλυση στοιχείων (ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο και στοιχεία απασχόλησης). 3. Αποκάλυψη των οµών των οικονοµικών δραστηριοτήτων µέσω της Παραγοντικής Ανάλυσης στον υπό εξέταση δήµο που έχει επιλεγεί. 4. Χαρτογράφηση και ερµηνεία της Λειτουργικής δοµής του δήµου, Ερµηνεία των χωρικών κατανοµών, διατύπωση συµπερασµάτων, και 5. Σύγκριση των Λειτουργικών οµών των εξεταζόµενων από κάθε σπουδαστή δήµων Η αξιολόγηση και εξέταση των φοιτητών. Θα γίνει µέσω της αποτίµησης των εργασιών τους και της συνολικής τους παρουσίας και συµµετοχής κατά τη διάρκεια του µαθήµατος Βιβλιογραφία. 1. Ciceri (M.F)-Marchand (B.)-Rimbert(S.)_Introduction a l'analyse de l'espace.masson.paris Ebdon (D.)_Statistics in geography,a practical approach, Basil Blackwell,Oxford, George (P.)_Les methodes de la geographie, Presses Universitaire De France.. 5

6 4. Hagget (P.)_Locational analysis in human geography, Edward Arnold,London, Hagget (P.)_L'analyse spatiale en geographie humaine, ARMAND COLIN,Paris, Τσουδερός (Ι). Χωρική συµπεριφορά αστικών δραστηριοτήτων. ΕΜΠ, Αθήνα Τσουδερός (Ι). Οργανική τοµεοποίηση του αστικού χώρου, ιδακτορική διατριβή, ΕΜΠ, Αθήνα Τσουδερός (Ι.)- Οι δοµές της εξέλιξης της Αστικής Βιοµηχανίας-Εφαρµογή ήµος Αθηναίων , ιδακτορική ιατριβή, Αθήνα, Vessereau (A.)_La statistique, Presses Universitaires De France 10.Viet (J.)_les methodes structuralistes dans les sciences sociales, MOUTON.Paris, Morrison (D.F.), Multivariate Statistical Methods, McGraw Hill, New York, Bartlett (M. S.)- The statistical analysis of spatial pattern., Chapman and Hall, London, Berry (B.J.L.)-City Classification Handbook, Methods and Applications,The Uni versity of Chicago, Wiley Inerscience, United States of America, Berry (B.J.L.)-Geography of market centers and retail distribution, Foundations of Economic Georgraphy Series, Prentice Hall Inc., London, Berry (B.J.L.)-The human consequences of urbanisation : divergent paths in the urban experience of the twentieth century, Macmillan Press, London ιµέλλη (.) Η Ποιοτική Εξέλιξη της Λειτουργικής Αστικής οµής, ιδακτορική ιατριβή, Αθήνα, Υλικοτεχνική Υποδοµή Θα χρησιµοποιηθεί η ήδη διαµορφωµένη αίθουσα του Εργαστηρίου Προσοµοίωσης Σηµειώσεις : Θα διανεµηθούν οι σηµειώσεις, 1. Ο κύκλος της έρευνας 2. Χωρική συµπεριφορά αστικών δραστηριοτήτων 3. Ατελείς πολεοδοµικές σχέσεις. 4. Η Λειτουργική θεώρηση του χώρου. 5. Τοπική και Υπερτοπική λειτουργία των αστικών τοµέων (Σπουδαστικές εργασίες ). 6. Οι ευνοούµενες σχετικές θέσεις χωροθέτησης των Αστικών ραστηριοτήτων στον Αστικό ιστό (Σπουδαστικές εργασίες ). 7. Ο Λειτουργικός Χαρακτήρας των Τόπων (Σπουδαστικές εργασίες ). 8. Η Λειτουργική οµή της Πόλης (Σπουδαστικές εργασίες ). 6

7 2. ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Η Λειτουργική οµή της Πόλης. ιερεύνηση στο Λεκανοπέδιο Αττικής 1988 Η σηµασία των πραγµατοποιηµένων δραστηριοτήτων µέσα στο Αστικό Ιστό είναι καθοριστική για την ίδια τη φύση της πόλης και διαµορφώνει το λειτουργικό χαρακτήρα της. Η κατανοµή όµως των χρήσεων γης, µέσα στο σώµα της πόλης και οι σχετικές τους θέσεις αποτελούν το κλειδί για - την ορθή λειτουργία - το κυκλοφοριακό - το περιβάλλον, και - την κοινωνική υποδοµή του. Κατά τη διάρκεια της ιζηµατογενούς εξέλιξης των πόλεων επί εκατονταετίες διάφορες θεωρήσεις αναπτύχθηκαν και εφαρµόστηκαν αναφορικά. Η βασική θεώρηση της χωροθέτησης των Χρήσεων γης που προκύπτει από αυτές τις θεωρήσεις είναι λειτουργική. Θα µπορούσαµε να πούµε σίγουρα ότι: «Η χωροθέτηση µιας δραστηριότητας εξυπηρετεί τόσο τη λειτουργία της ίδιας, όσο και του ευρύτερου χώρου στον οποίο αυτή εντάσσεται». Χωροθετώ µια λειτουργία στη συγκεκριµένη περιοχή που χρειάζεται να εξυπηρετήσει. Έτσι χωροθετώ ένα σχολείο «εντός» της περιοχή κατοικίας, τα παιδιά της οποίας θα εκπαιδευτούν σ αυτό. Ο πολλαπλασιασµός του είδους των αστικών δραστηριοτήτων µε την ταυτόχρονη χωρική επέκταση των πόλεων, και την εξειδίκευση σε ειδικότερες δραστηριότητες, ενεργοποίησε «Χωροθετήσεις κλίµακος» που περιέπλεξαν τα πράγµατα. Γρήγορα διαπιστώθηκε η ύπαρξη «κατωφλίων» πέραν των οποίων, η απαίτηση για νέες χωροθετήσεις αύξανε. Η ανελαστική φύση του χώρου έκανε απαιτητή την ανάγκη νέων σχεδιαστικών συστηµάτων µε υψηλές µεταβολικές ικανότητες. Τα παραπάνω δηµιούργησαν την ανάγκη για βαθύτερη διερεύνηση της συµπεριφοράς των οικονοµικών δραστηριοτήτων µέσα στην πόλη. Το µεταπτυχιακό µάθηµα «Ο κύκλος της έρευνας και η Μεθοδολογία της Χωρικής Α- νάλυσης» πραγµατεύεται µεθόδους διερεύνησης της θεµατικής και χωρικής κατανοµής των Απασχοληµένων στις Οικονοµικές ραστηριότητες,«χρήσεις γης», του δήµου Αθηναίων, τον τρόπο ερµηνείας των, και την εξαγωγή κανονικοτήτων ή «patterns» της χωροθετησής τους. Στα πλαίσια της άσκησης του Ακαδηµαϊκού έτους θα αντιµετωπισθούν προβλήµατα µε γενικότερο θεµατικό αντικείµενο: 7

8 Η Λειτουργική οµή της Πόλης Η γεωγραφική παρατήρηση σηµειώνει µέσα στο Αστικό σώµα την ύπαρξη µιας συµπληρωµατικότητας µεταξύ των περιοχών κατοικίας, (της αδρανούς µάζας της πόλης που απαιτεί περισσότερο αστικό χώρο, παρά τους αυξηµένους συντελεστές δόµησης) και των περιοχών παραγωγής και υπηρεσιών που είναι περιοχές ή τοµείς σηµειακοί συγκριτικά, αλλά και που τα τελευταία χρόνια απλώνονται στο σύνολο του α- στικού ιστού. Ένας τρόπος να εκτιµήσουµε αυτή τη συµπληρωµατικότητα στη λειτουργία του χώρου είναι να επικαλεστούµε την έννοια της κεντρικότητας 2. Έτσι καταδεικνύεται σε ποιο µέτρο-βαθµό, η πόλη εξασκεί τις διάφορες λειτουργίες της στο εσωτερικό του σώµατός της. Αλλά η συµπληρωµατικότητα αναπτύσσεται και στις επιµέρους χρήσεις γης, διαµορφώνοντας οµάδες δραστηριοτήτων συµβατές και συµπληρωµατικές λειτουργικά µεταξύ τους, που συλλειτουργούν µέσα στον αστικό ιστό. Οι οµαδοποιήσεις αυτές φανερώνουν τη Λειτουργική οµή των αστικών τοµέων, εντός των οποίων εκδηλώνονται και κυριαρχούν. Στόχος της άσκησης είναι η αποκάλυψη αυτών των Λειτουργικών οµών. Ειδικότερα: η διαπίστωση των δοµών των Οικονοµικών δραστηριοτήτων (που έχουν λειτουργική βάση) και των Χωρικών Αστικών Τοµέων εντός των οποίων διαπιστώνονται, και η διαπίστωση των µορφών µε τις οποίες πραγµατοποιούνται στον αστικό χώρο. Με τον τρόπο αυτό, θα προκύψει τελικά η Λειτουργική οµή των ήµων του λεκανοπεδίου Αττικής. 2 Τοπική και υπερτοπική κεντρικότητα. 8