Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδών και αμπζλου

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδών και αμπζλου Ενότθτα 13. Φουηικλάδια Αναςταςία Λαγοπόδθ Επίκ. Κακθγιτρια Φυτοπακολογίασ, Α.Ρ.Θ.

2 Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2

3 Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Ρρογράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3

4 Φουηικλάδια Αςκζνειεσ τθσ μθλιάσ, αχλαδιάσ και μεςπιλιάσ γνωςτζσ διεκνϊσ με το όνομα scab. Υπάρχουν ςε όλεσ τισ περιοχζσ του κόςμου όπου καλλιεργοφνται μθλοειδι. Ιδιαίτερα καταςτρεπτικζσ ςε χϊρεσ με ψυχρό και υγρό καιρό τθν άνοιξθ και το καλοκαίρι. 4

5 Φουηικλάδιο τθσ μθλιάσ Θεωρείται θ ςπουδαιότερθ αςκζνεια τθσ μθλιάσ με ςθμαντικζσ ηθμιζσ κάκε χρόνο οι οποίεσ οφείλονται ςε: Μείωςθ τθσ ετιςιασ παραγωγισ εξαιτίασ ανκόπτωςθσ, καρπόπτωςθσ και ακαταλλθλότθτασ των καρπϊν για εμπόριο. Υποβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ των καρπϊν. Αποφφλλωςθ και εξαςκζνθςθ του δζντρου. Αφξθςθ του κόςτουσ παραγωγισ εξαιτίασ των ψεκαςμϊν. Ρροςβάλλει φφλλα, άνκθ και καρποφσ και πολφ ςπάνια τα πράςινα κλαδιά. Στθ χϊρα μασ είναι επίςθσ γνωςτι με το όνομα «μουντηοφρα» ι «βοφλα». 5

6 Συμπτώματα (1/6) Στα φφλλα: κθλίδεσ με αςαφι όρια με ςχιμα κυκλικό και χρϊμα λαδί. Αργότερα το χρϊμα τουσ ςκουραίνει και θ επιφάνειά τουσ μοιάηει με βελοφδινθ. Θ επιφάνεια των κθλίδων ξεραίνεται, ςχίηεται και ακολουκεί πρόωρθ φυλλόπτωςθ. Στα άνκθ: εμφανίηονται παρόμοιεσ ςκοτεινολαδί κθλίδεσ ςε μορφι κάπνασ ςτα όργανα του άνκουσ. 6

7 Συμπτώματα (2/6) Χαρακηηριζηικές κηλίδες Φοσζικλαδίοσ με βελούδινη όυη. Magnus Gammelgaard Plantedoktoren Alemania viarural.com.ar 7

8 Συμπτώματα (3/6) Στουσ καρποφσ: εμφανίηονται παρόμοιεσ κθλίδεσ ςαν προεξοχζσ ι βυκιςμζνεσ, περιβάλλονται από ςταχτιά ηϊνθ, ςυνενϊνονται και ςχίηονται. Αργότερα αποκτοφν φελλϊδθ εμφάνιςθ. 8

9 Συμπτώματα (4/6) Κηλίδες με θελλώδη επιθάνεια ζε μήλα

10 Συμπτώματα (5/6) Κηλίδες με ζτιζίμαηα ζε μήλα. Biotechnical Faculty - Department for Agronomy Institute for Phytomedicine 10

11 Schurft bij appel CC BY-SA 3.0, Caricato da Rasbak Συμπτώματα (6/6) Κηλίδες με θελλώδη εμθάνιζη και ζτιζίμαηα ζε μήλα. Παραηηρείηαι παραμόρθφζη καρπού. Magnus Gammelgaard Plantedoktoren Alemania viarural.com.ar 11

12 Συμπτώματα Στουσ βλαςτοφσ: θ προςβολι είναι ςπάνια και προκαλεί φλφκταινεσ που γίνονται αργότερα ζλκθ ςε οριςμζνεσ μόνο ποικιλίεσ. βλζπε Φουηικλάδιο παρακάτω αχλαδιάσ. 12

13 Πακογόνο αίτιο (1/3) Κλάςθ: Ascomycetes Venturia inaequalis. Ατελ. Fusicladium dendriticum syn. Spilocaea pomi. 13

14 Πακογόνο αίτιο (2/3) Το μυκιλιο αναπτφςςεται κάτω από τθν εφυμενίδα (εφυμενίδωςθ) και βγάηει προσ τα ζξω κοντοφσ κονιδιοφόρουσ με απιοειδι (αχλαδόςχθμα) κονίδια. Κατά τθ νζκρωςθ του φφλλου το μυκιλιο ειςχωρεί βακφτερα και ςχθματίηει κάτω από τθν επιδερμίδα ψευδοκικια με πολυάρικμουσ αςκοφσ. Τα αςκοςπόρια μοιάηουν με αποτφπωμα ανδρικοφ παπουτςιοφ. 14

15 Πακογόνο αίτιο (3/3) Αζκοζπόρια ζε βλάζηηζη. Αζκοζπόρια. Κονίδια Charles Krause United States Department of Agriculture commons.wikimedia.org 15

16 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (1/6) Διαχειμάηει ςτα προςβεβλθμζνα πεςμζνα φφλλα ωσ μυκιλιο το οποίο κατά τθ διάρκεια του χειμϊνα παράγει απιοειδι περικικια (ψευδοκικια), με αςκοςπόρια. Αςκοςπόρια πραγματοποιοφν τισ πρωτογενείσ μολφνςεισ. Στισ νζεσ κθλίδεσ παράγονται κονίδια ςε αλλεπάλλθλεσ γενεζσ που πραγματοποιοφν τισ δευτερογενείσ μολφνςεισ. 16

17 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (2/6) Για τθν ανάπτυξθ επιδθμίασ απαιτοφνται τα εξισ ςτοιχεία: 1. Ευπακισ ποικιλία. 2. Άφκονο μόλυςμα ςτα πεςμζνα φφλλα (άφκονεσ περςινζσ προςβολζσ-κθλίδεσ) για τθν πραγματοποίθςθ πρωτογενϊν μολφνςεων. Ο μφκθτασ είναι ετερόκαλλοσ. 3. Κατάλλθλεσ ςυνκικεσ το χειμϊνα για τθν ωρίμανςθ του πρωτογενοφσ μολφςματοσ (ωρίμανςθ αςκοκαρπίων- αςκοςπορίων). 4. Ευνοϊκζσ ςυνκικεσ για τθν απελευκζρωςθ και διαςπορά των αςκοςπορίων. 5. Κατάλλθλεσ ςυνκικεσ υγραςίασ και κερμοκραςίασ για τθ βλάςτθςθ των αςκοςπορίων και μόλυνςθ του ξενιςτι. 6. Ευνοϊκζσ ςυνκικεσ για παραγωγι, απελευκζρωςθ και δυνατότθτα μόλυνςθσ από τα κονίδια (δευτερογενείσ μολφνςεισ). 17

18 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (3/6) Κατάλλθλεσ ςυνκικεσ το χειμϊνα για τθν ωρίμανςθ του πρωτογενοφσ μολφςματοσ (ωρίμανςθ αςκοκαρπίων). Α φάςθ:σχθματιςμόσ αςκογονίων και αςκοκαρπίων από το μυκιλιο. Πψιμεσ κθλίδεσ ςτα φφλλα περιςςότερα ψευδοκικια. Τ = 8-12 ο C, RH 95%. Μεςολαβεί περίοδοσ λθκάργου 45 περίπου θμερϊν (ςυνκικεσ Αμερικισ). B φάςθ: Σχθματιςμόσ αςκϊν και ωρίμανςθ αςκοςπορίων. Χαμθλζσ κερμοκραςίεσ (Τ 10 ο C) περιςςότεροι αςκοί. Πότε κα ωριμάςουν τα αςκοςπόρια;;; Εξαρτάται από τθ κερμοκραςία π.χ. ςτουσ 10C το 95% ωριμάηει ςε 40 μζρεσ, ενϊ ςτουσ 20C το 95% ωριμάηει ςε 22 μζρεσ και ςυμβαίνει ςτθ χϊρα μασ από Φεβρουάριο ωσ και το Μάιο (άρα διακζςιμο μόλυςμα κα υπάρχει από τθν εποχι τθσ ζκπτυξθσ των οφκαλμϊν και για όλθ τθν άνοιξθ). 18

19 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (4/6) Ευνοϊκζσ ςυνκικεσ για τθν απελευκζρωςθ και διαςπορά των αςκοςπορίων: Εκτόξευςθ αςκοςπορίων: απαιτοφνται άφκονεσ βροχζσ, Τ = 0,5-32 ο C, Τopt = ο C Ξεκινά το Μάρτιο και ςυνεχίηεται με δφο μζγιςτα, α. ςτο ςτάδιο τθσ «πλιρουσ άνκθςθσ» και β. ςτο ςτάδιο «καρπιδίου». Γίνεται μόνο κατά τθ διάρκεια τθσ θμζρασ με μζγιςτα ςτισ 10:00 και ςτισ 14:00-17:00. Μεταφορά αςκοςπορίων: με τα ρεφματα του αζρα. Διατθροφν τθ βλαςτικι τουσ ικανότθτα μζχρι και 5 μινεσ. 19

20 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (5/6) Κατάλλθλεσ ςυνκικεσ υγραςίασ και κερμοκραςίασ για τθ βλάςτθςθ των αςκοςπορίων και μόλυνςθ του ξενιςτι: Βλάςτθςθ αςκοςπορίων: απαιτείται νερό βροχι ι RH = 100%, Τ = 0-32 ο C, Τopt = ο C. -SOS: Θ κερμοκραςία κακορίηει το χρόνο που χρειάηεται το αςκοςπόριο να μείνει ςε νερό για να βλαςτιςει βλζπε «Κρίςιμεσ περίοδοι του Mills». Μόλυνςθ του ξενιςτι με απρεςςόριο και απευκείασ διάτρθςθ. Χρόνοσ επώαςθσ: εξαρτάται από τθ κερμοκραςία π.χ. 8 θμζρεσ ςε 8 ο C, 17 θμζρεσ ςε 26 ο C. 20

21 Κρίςιμεσ περίοδοι του Mills Κϊςτασ Θαναςουλόπουλοσ. Μυκθτολογικζσ Αςκζνειεσ Δενδρωδϊν και Αμπζλου. Εκδόςεισ Ηιτθ Θεςςαλονίκθ. 21

22 Εξζλιξθ αςκζνειασ επιδθμιολογία (6/6) Ευνοϊκζσ ςυνκικεσ για παραγωγι, απελευκζρωςθ και δυνατότθτα μόλυνςθσ από τα κονίδια (δευτερογενείσ μολφνςεισ). Χρόνοσ εμφάνιςθσ κονιδιοφόρων: Τopt = ο C, RH 90% τζλθ Απριλίου-αρχζσ Μαΐου. Ελευκζρωςθ κονιδίων με βροχι και μόνο κατά τθν θμζρα. Βλάςτθςθ κονιδίων: Τopt = ο C, νζα γενιά κονιδίων ςε 8 θμζρεσ. 22

23 Καταπολζμθςθ (1/4) Βαςίηεται ςτθ μείωςθ του πρωτογενοφσ ι δευτερογενοφσ μολφςματοσ: 1. μειϊνοντασ το ίδιο το μόλυςμα. 2. αλλοιϊνοντασ τισ ςυνκικεσ που ευνοοφν τθν ανάπτυξθ του μολφςματοσ. 23

24 Καταπολζμθςθ (2/4) Προλθπτικά μζτρα: 1. Να αποφεφγεται εγκατάςταςθ του μθλεϊνα ςε υγρζσ περιοχζσ. 2. Ανκεκτικζσ ποικιλίεσ. 3. Επιμελθμζνο κλάδεμα που να διευκολφνει τον αεριςμό-ςτζγνωμα των δζντρων και τθν καλι κάλυψθ με το ψεκαςτικό υγρό. 4. Ιςορροπθμζνθ λίπανςθ, αποφυγι τθσ υπερβολικισ αηωτοφχου. 5. SOS!!! Βακφ παράχωμα των φφλλων ςτο ζδαφοσ του δενδροκομείου ι ψεκαςμόσ τουσ με διάλυμα ουρίασ. 24

25 Καταπολζμθςθ (3/4) 6. Ρροςτατευτικοί ψεκαςμοί ενδεικτικά και ανάλογα με τισ καιρικζσ ςυνκικεσ προτείνονται: 1οσ: Στάδιο τθσ «πράςινθσ κορυφισ». 2οσ: Στάδιο τθσ «ρόδινθσ κορυφισ». 3οσ: Στάδιο τθσ πτϊςθσ των πετάλων. 4οσ: Στάδιο «καρπιδίου». 5οσ: θμζρεσ αργότερα. 25

26 Καταπολζμθςθ (4/4) Καταςταλτικά μζτρα: 1. Καταςταλτικοί ψεκαςμοί για τθ διακοπι τθσ εξζλιξθσ τθσ αςκζνειασ αφοφ επιςθμανκοφν οι κρίςιμεσ περίοδοι μόλυνςθσ. 2. Απαιτοφν καλι γνϊςθ τθσ επιδθμιολογίασ τθσ αςκζνειασ, των ςυνκθκϊν τθσ περιοχισ και καλι οργάνωςθ. 3. Στισ χϊρεσ τθσ Βόρειασ και Δυτικισ Ευρϊπθσ λειτουργεί ςυμβουλευτικό δίκτυο για τθν καταπολζμθςθ του Φουηικλαδίου (Ρρόγραμμα RIMPRO Δθμιουργία Marc Trapman όπου οι ψεκαςμοί προγραμματίηονται με βάςθ τισ καιρικζσ ςυνκικεσ. 26

27 Φουηικλάδιο τθσ αχλαδιάσ Σθμαντικζσ ηθμιζσ ςτθν ποικιλία Τςακϊνικα. Διαφζρει από τθν προθγοφμενθ αςκζνεια ςτο ότι παρατθρείται ζντονθ προςβολι των νεαρϊν βλαςτϊν. 27

28 Συμπτώματα (1/3) Σε φφλλα και καρποφσ: βλζπε Φουηικλάδιο τθσ μθλιάσ. Οι κθλίδεσ ςτα φφλλα είναι ςυχνότερεσ ςτθν κάτω επιφάνεια του φφλλου. 28

29 Συμπτώματα (2/3) Μοιάηει με τθν προςβολι από το άκαρι Eriophyes pyri. utahpests.usu.edu 29

30 Συμπτώματα (3/3) Στουσ βλαςτοφσ: Εμφανίηονται φλφκταινεσ που διατθροφνται όλθ τθ διάρκεια του επόμενου χειμϊνα. Τθν αρχι τθσ άνοιξθσ θ εφυμενίδα τθσ φλφκταινασ ςχίηεται και μοιάηει με μικρό ζλκοσ

31 Πακογόνο αίτιο Κλάςθ: Ascomycetes Venturia pirina Ατελ. Fusicladium pirinum 31

32 Εξζλιξθ αςκζνειασ - επιδθμιολογία βλζπε Φουηικλάδιο τθσ μθλιάσ. Επιπλζον: διαχειμάηει ωσ μυκιλιο ςτισ φλφκταινεσ και ςτα λζπια των οφκαλμϊν. Οι πρωτογενείσ μολφνςεισ γίνονται από αςκοςπόρια που παράγονται ςτα πεςμζνα φφλλα και από κονίδια που παράγει το μυκιλιο. 32

33 Καταπολζμθςθ βλζπε Φουηικλάδιο τθσ μθλιάσ. Ρροςοχι ςτθ χριςθ οριςμζνων φαρμάκων που είναι τοξικά ςτθν αχλαδιά. Επιπλζον: προςεκτικι ςυλλογι και καταςτροφι προςβεβλθμζνων βλαςτϊν (εναλλακτικά εφαρμογι ενόσ χειμερινοφ ψεκαςμοφ με κειαςβζςτιο). 33

34 Φουηικλάδιο τθσ μεςπιλιάσ Θ ςπουδαιότερθ αςκζνεια τθσ μεςπιλιάσ. Συμπτϊματα παρόμοια των δφο προθγοφμενων αςκενειϊν εμφανίηονται ςε φφλλα, άνκθ, βλαςτοφσ και καρποφσ. 34

35 Συμπτώματα Κηλίδες Φοσζικλαδίοσ ζε καρπούς μεζπιλιάς. Φωτογραφία: Αρχείο Εργαςτθρίου. 35

36 Πακογόνο αίτιο Κλάςθ: Ατελείσ Μφκθτεσ Fusicladium eriobotryae syn. Spilocaea eriobotryae 36

37 Εξζλιξθ αςκζνειασ - επιδθμιολογία Σχθματίηει μυκθλιακό ςτρϊμα μεταξφ εφυμενίδασ και επιδερμίδασ. Θ αςκζνεια ευνοείται από υγρό καιρό και χαμθλζσ κερμοκραςίεσ, ζτςι οι προςβολζσ γίνονται κεωρθτικά όλο το χρόνο εκτόσ από το καλοκαίρι (νζα βλάςτθςθ και άνκθ εκπτφςςονται το φκινόπωρο). 37

38 Καταπολζμθςθ Συλλογι και κάψιμο προςβεβλθμζνων τμθμάτων. Ψεκαςμοί: 1) ςτθν άνκθςθ, 2) μετά τθν άνκθςθ και 3) μετά ανάλογα με τισ ςυνκικεσ ανά 5-20 μζρεσ. Αφαίρεςθ των προςβεβλθμζνων βλαςτϊν και καρπϊν πριν από τθν ζναρξθ των βροχϊν. Δυςχζρειεσ ςτθν εφαρμογι χθμικισ καταπολζμθςθσ προκαλοφν: οι βροχοπτϊςεισ. θ καταςκευι του φφλλου (ςκλθρό-δερματϊδεσ από πάνω και με πολλζσ τρίχεσ από κάτω) που δεν επιτρζπει τθ ςυγκράτθςθ του ψεκαςτικοφ. 38

39 Σθμείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Λαγοπόδθ Αναςταςία «Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου. Φουηικλάδια.». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: 39

40 Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Ραρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] 40

41 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ ενότθτασ Επεξεργαςία: Φλϊροσ Γεϊργιοσ Θεςςαλονίκθ, Μάιοσ 2015

42 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σθμειώματα

43 Σθμείωμα Ιςτορικοφ Εκδόςεων Ζργου Το παρόν ζργο αποτελεί τθν ζκδοςθ

44 Διατιρθςθ Σθμειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 44