ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ Οηθνινγηθή πνηόηεηα θαη δηαρείξηζε πδάησλ ζε επίπεδν ιεθάλεο απνξξνήο ΣΜΖΜΑΣΩΝ ΒΗΟΛΟΓΗΑ, ΓΔΩΛΟΓΗΑ θαη ΠΟΛΗΣΗΚΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΜΑΡΓΑΡΗΣΖ ΜΗΥΑΛΖ ΒΗΟΛΟΓΟ «Δπηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηηο παξάθηηεο βελζηθέο βηνθνηλφηεηεο ζε εθαξκνγή ηεο Οδεγίαο 2000/60/Δ.Κ., Β.Γ. Ρφδνο, Γσδεθάλεζα» ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 2011

2 ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSLONIKI INTERDISCIPLINARY POSTGRADUATE MASTER PROGRAM Ecological water quality and management at a river basin level BY THE SCHOOLS OF BIOLOGY, GEOLOGY and CIVIL ENGINEERING Μargaritis Michalis Bsc in BIOLOGY «Assessing the impacts of tourism development in coastal benthic communities by implementing the European Directive WFD 2000/60/EC (NW Rhodes, Dodecanese)» MASTER DISSERTATION THESIS THESSALONIKI 2011

3 Σξηκειήο Δμεηαζηηθή Δπηηξνπή : 1) Υαξίησλ Υηληήξνγινπ, Καζεγεηήο, Σκήκα Βηνινγίαο, ΑΠΘ, Επιβλέπων, 2) Βνπιηζηάδνπ Διέλε, Αλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα, Σκήκα Βηνινγίαο, ΑΠΘ, Μέλος, 3) Αικπαλάθεο Κσλζηαληίλνο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο, Σκήκα Γεσινγίαο, ΑΠΘ, Μέλος.

4 Σε όλη ηη διάρκεια ηης Ιζηορίας, ο άμθρφπος έπρεπε μα παλεύει με ηη Φύζη για μα επιβιώζει. Σ ασηόμ ηομ αιώμα, έτει αρτίζει μα ζσμειδηηοποιεί όηι για μα επιβιώζει, πρέπει μα ηημ προζηαηέυει. Ζαμ-Υβ Κοσζηώ

5 Πξφινγνο ΔΗΑΓΩΓΖ Γεληθά Ζ Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα (WFD, 2000/60/ΔΚ) Οδεγία 2008/58/ΔΚ Ηζηνξηθή αλαδξνκή αλαζθφπεζε θνπφο ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ Πεξηνρή Μειέηεο Γεληθά ζηνηρεία Γξαζηεξηφηεηεο θαη ηνπξηζκφο Γεληθά θξηηήξηα επηινγήο ζηαζκψλ δεηγκαηνιεςίαο Μεζνδνινγία πεδίνπ Αβηνηηθέο παξάκεηξνη Δξγαζηεξηαθέο αλαιχζεηο Βηνθνηλνηηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ Γείθηεο Οηθνινγηθήο Πνηφηεηαο Γείθηεο ΑΜΒΗ Γείθηεο BENTIX Ο δείθηεο Μ-ΑΜΒΗ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Αβηνηηθέο Παξάκεηξνη Φπζηθά θαη ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πδάηηλεο ζηήιεο Πξνζδηνξηζκφο νξγαληθήο χιεο ηδήκαηνο Μαθξνβελζηθέο Κνηλφηεηεο Σαμηλνκηθή πνηθηιφηεηα θαη αθζνλία Γείθηεο Οηθνινγηθήο Πνηφηεηαο Γείθηεο BENTIX Γείθηεο ΑΜΒΗ Γείθηεο Μ-ΑΜΒΗ Οκνηφηεηα ζηαζκψλ δεηγκαηνιεςίαο ΤΕΖΣΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

6 Πεξίιεςε Summary ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Ξελφγισζζε βηβιηνγξαθία Διιεληθή βηβιηνγξαθία Ζιεθηξνληθή βηβιηνγξαθία

7 Πξόινγνο Ζ παξνχζα εξγαζία εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ Γηαηκεκαηηθνχ Πξνγξάκκαηνο Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ «Οηθνινγηθή Πνηφηεηα θαη Γηαρείξηζε Τδάησλ ζε Δπίπεδν Λεθάλεο Απνξξνήο». Πξνζσπηθφο ζηφρνο ήηαλ ε ελαζρφιεζε κε ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ ηεο Νήζνπ Ρφδνπ θαη εηδηθφηεξα ε νηθνινγηθή πνηφηεηα ησλ παξάθηησλ πδάησλ ζηηο πεξηνρέο κε έληνλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Γηα ηνλ ιφγν απηφ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ Γάζθαιν κνπ, θαζεγεηή θ. Υαξίησλ Υηληήξνγινπ, πνπ κνπ έδσζε ηελ επθαηξία θαη κε ππνζηήξημε λα αζρνιεζψ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Αθφκα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ αλαπιεξψηξηα θαζεγήηξηα θα. Διέλε Βνπιηζηάδνπ θαη ηνλ αλαπιεξσηή θαζεγεηή θ. Κσλζηαληίλν Αικπαλάθε γηα ηελ θξηηηθή αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ θαη ηηο εχζηνρεο παξαηεξήζεηο ηνπο. Έλα κεγάιν επραξηζηψ νθείισ ζηελ δξ. Υξπζάλζε Αλησληάδνπ γηα ηελ βνήζεηα ηεο ζε φηη ρξεηαδφκνπλ απφ ηελ ζηηγκή πνπ ηελ γλψξηζα σο ηξηηνεηήο θνηηεηήο κέρξη ζήκεξα. Δηιηθξηλέο επραξηζηψ Υξχζα. Δπραξηζηψ ηνλ ππνςήθην δηδάθηνξα Παλαγηψηε Γακηαλίδε γηα ηελ παξέα ηνπ θαη ηελ κεγάιε βνήζεηα θαηά ηελ επίπνλε δηάξθεηα ηεο αλαγλψξηζεο. Δπραξηζηψ επίζεο φινπο ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ εξγαζηεξίνπ ζαιάζζηα βηνινγίαο ηνπ ηκήκαηνο. Ζ ιέμε επραξηζηψ είλαη ιίγε γηα ηνλ ππνςήθην δηδάθηνξα Κσλζηαληίλν Φξπγαληψηε θαη ηελ γπλαίθα ηνπ, θαζψο ηνπο είρα δίπια κνπ φηη θαη αλ ρξεηάζηεθα. Σέινο, επραξηζηψ ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ζπκπαξάζηαζε ηνπο θαη εηδηθφηεξα γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε κνπ, ζε κηα δχζθνιε νηθνλνκηθή πεξίνδν.

8 1.ΔΗΑΓΩΓΖ 1.1 Γεληθά Οη σθεαλνί θαιχπηνπλ ην 70% ηνπ πιαλήηε καο, ελψ αληηπξνζσπεχνπλ πάλσ απφ ην 95% ζηεο βηφζθαηξαο. Ζ βηνπνηθηιφηεηα ησλ ζαιάζζησλ νηθνζπζηεκάησλ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ησλ εζσηεξηθψλ πδάησλ θαη ησλ ρεξζαίσλ Γεληθά νη σθεαλνί πεξηιακβάλνπλ κηα ηεξάζηηα πνηθηιία βηνηφπσλ ζηνπο νπνίνπο εληνπίδνληαη 32 απφ ηα 34 θχια ηνπ δέλδξνπ ηεο δσήο ζηνλ πιαλήηε, ελψ 13 απφ απηά δνχλε απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ. Παξάιιεια ηα ζαιάζζηα νηθνζπζηήκαηα δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηνπ θιίκαηνο (έθζεζε Ο.Ζ.Δ., 2010). Καζνξηζηηθή είλαη θαη ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ θνηλσληθή επεκεξία θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ ιαψλ θαζψο ζρεηίδνληαη άκεζα κε δηάθνξεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο είλαη ε ηρζπνπαξαγσγή, ε αιηεία θαη ε ςπραγσγία. Δπίζεο ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, ν ηνπξηζκφο είλαη κηα απφ ηηο ηαρχηεξεο αλαπηπζζφκελεο βηνκεραλίεο θαη κπνξεί λα είλαη κηα αεηθφξνο ελαιιαθηηθή ιχζε απέλαληη ζηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ βιάπηνπλ ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Ο αεηθνξηθφο ηνπξηζκφο κπνξεί λα θαηαζηήζεη ηηο θνηλφηεηεο πεξήθαλεο γηα ηε δηαηήξεζε ησλ παξαδφζεσλ, ηεο γλψζεο θαη ηεο ηέρλεο ηνπο, νη νπνίεο ζπκβάινπλ ζηελ αεηθφξν ρξήζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. Ωζηφζν ν κε αεηθνξηθφο θαη ρσξίο ππεπζπλφηεηα ηνπξηζκφο κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο επηδξάζεηο (θαηαζηξνθή ελδηαηηεκάησλ, ππεξεθκεηάιιεπζε πφξσλ, ππεξπιεζπζκφο). χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ νη πηέζεηο πξνο ηε βηνπνηθηιφηεηα ησλ παξάθηησλ ζαιάζζησλ ζπζηεκάησλ ζα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη θαζψο πάλσ απφ ην 50% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ζα δεη κέρξη ην 2015 ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ηνπ θφζκνπ αζθψληαο ηεξάζηηεο πηέζεηο ζηνπο πφξνπο ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ. Ζ αλάγθε γηα ηελ αλάπηπμε νξζνινγηθήο θαη ζπλεπνχο πνιηηηθήο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ηνπιάρηζηνλ ζε Δπξσπατθφ επίπεδν, νδήγεζε ζηελ έθδνζε ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ πνπ ζεζπίδεη ζπγθεθξηκέλν πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο. 1.2 Ζ Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα (WFD, 2000/60/ΔΚ) Ζ Οδεγία Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα ςεθίζηεθε ην Γεθέκβξην ηνπ 2000 θαη απνηειεί πιένλ, καδί κε ηελ πξφζθαηε Οδεγία γηα ηε Θαιάζζηα ηξαηεγηθή 2008/56 ΔΚ, ην βαζηθφ λνκηθφ εξγαιείν δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 8

9 Με ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ ε νπνία επηθπξψζεθε γηα ηελ Διιάδα κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 51/2007 ζεζπίζηεθε έλα πιαίζην θνηλνηηθήο δξάζεο ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο ησλ πδάησλ, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία θαη ε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη ε πξνζηαζία φισλ ησλ λεξψλ, ππφγεησλ, εζσηεξηθψλ επηθαλεηαθψλ, κεηαβαηηθψλ θαη παξάθηησλ κε απψηεξν πεξηβαιινληηθφ ζηφρν ηελ θαιή θαηάζηαζε, ηνπιάρηζηνλ ησλ πδάησλ έσο ηεο 23/12/2015 θαη παξάιιεια ηελ εθαξκνγή απνηειεζκαηηθψλ ζρεδίσλ δηαρείξηζεο ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηα νπνία λα ελεκεξψλνληαη αλά εμαεηία (Άξζξν 1 & 4 Π.Γ. 51/2007). Ζ θαηλνηνκία ηεο Οδεγίαο είλαη ε εηζαγσγή ησλ πλζεθψλ Αλαθνξάο (Reference Conditions), δειαδή εθείλσλ πνπ αληαλαθινχλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ρσξίο αλζξσπνγελή πίεζε χκθσλα κε ην Άξζξν (2), Παξάγξαθνο (7) ηεο Οδεγίαο 2000/60/ΔΚ σο «παξάθηηα χδαηα» νξίδνληαη: «ηα επιθανειακά ύδαηα πος βπίζκονηαι ζηην πλεςπά ηηρ ξηπάρ μιαρ γπαμμήρ, κάθε ζημείο ηηρ οποίαρ βπίζκεηαι ζε απόζηαζη ενόρ ναςηικού μιλίος ππορ ηη θάλαζζα από ηο πληζιέζηεπο ζημείο ηηρ γπαμμήρ βάζηρ από ηην οποία μεηπάηαι ηο εύπορ ηων σωπικών ςδάηων και ηα οποία, καηά πεπίπηωζη, εκηείνονηαι μέσπι ηος απώηεπος οπίος ηων μεηαβαηικών ςδάηων». ηελ πεξίπησζε ησλ παξάθηησλ πδάησλ, ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ ζην Παξάξηεκα V (Παξάγξαθνο 1.1.4) πξνβιέπεη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ πνηνηηθψλ ζηνηρείσλ (βηνινγηθά, θπζηθνρεκηθά θαη Τδξνκνξθνινγηθά). χκθσλα κε ηνλ Dauer (1993) ηα βηνινγηθά ζηνηρεία παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, θαζψο: παξέρνπλ άκεζε εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο ρισξίδαο θαη ηεο παλίδαο ησλ νηθνζπζηεκάησλ, αλαδεηθλχνπλ πξνβιήκαηα κε αληρλεχζηκα ή ππνεθηηκεκέλα απφ άιιεο κεζφδνπο θαη παξέρνπλ κεηξήζεηο ηεο πξνφδνπ ησλ πξνζπαζεηψλ απνθαηάζηαζεο ελφο νηθνζπζηήκαηνο. ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ (Παξάξηεκα V, παξάγξαθνο 1.4.1) αλαθέξεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα απφ ηελ παξαθνινχζεζε ησλ βηνινγηθψλ ζηνηρείσλ ζα πξέπεη λα ζπγθξίλνληαη κε ηηο ζπλζήθεο αλαθνξάο (απηφ ηζρχεη γηα θάζε ηχπν επηθαλεηαθψλ πδάησλ) θαη λα εθθξάδνληαη σο ιφγνο ηεο απφθιηζεο ησλ νηθνινγηθψλ παξακέηξσλ 9

10 απφ ηηο ηηκέο ησλ παξακέηξσλ ζε ζπλζήθεο αλαθνξάο (EQR), (Π.Γ. 51/2007 Παξάξηεκα ΗΗΗ ζει ). Ζ Διιάδα αλήθεη ζηε Γεσγξαθηθή Οκάδα Γηαβαζκνλφκεζεο Μεζνγεηαθήο Οηθνπεξηνρήο (ΜΔD-GIG) γηα ηα παξάθηηα χδαηα, ε νπνία πεξηιακβάλεη επηπιένλ 6 Κξάηε Μέιε: Ηζπαλία, Γαιιία, Ηηαιία, ινβελία, Κχπξν θαη Μάιηα θαζψο θαη ηελ Κξναηία σο ρψξα δηεχξπλζεο. Οη ρψξεο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ άζθεζε αλέπηπμαλ αλεμάξηεηα ε θάζε κία εζληθέο κεζφδνπο γηα ηελ απνηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ παξάθηησλ πδάησλ κε βάζε ηα βελζηθά καθξναζπφλδπια θαη πξφηεηλαλ φξηα Τςειήο /Καιήο θαη Καιήο /Μέηξηαο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο. Ζ Διιάδα ζπκκεηείρε ελεξγά ζηελ άζθεζε δηαβαζκνλφκεζεο κε ηνλ δείθηε BΔΝΣΗΥ. Βέβαηα, ηα απνηειέζκαηα ησλ κεζφδσλ εθηίκεζεο ηεο πνηφηεηαο, φπνηεο εθ ησλ παξαπάλσ βηνινγηθψλ παξακέηξσλ θαη αλ ρξεζηκνπνηεζνχλ, πξέπεη λα εθθξάδνληαη ζηελ πεληαβάζκηα ρξσκαηηθή θιίκαθα πνηφηεηαο σο απφθιηζε απφ ηηο ζπλζήθεο αλαθνξάο φπσο νξίδεη ην Παξάξηεκα V ηεο Οδεγίαο θαη παξνπζηάδνληαη ζρεκαηηθά ζηελ εηθφλα (1). Δηθόλα 1. Σαμηλφκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ πνηακψλ ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 2000/60/ΔΚ. Figure 1. Classification of the rivers ecological quality according to Directive 2000/60/EC. 1.3 Οδεγία 2008/58/ΔΚ Ζ Οδεγία-Πιαίζην γηα ηελ ζαιάζζηα ζηξαηεγηθή ππνγξάθηεθε ζηηο 17 Ηνπλίνπ χκθσλα κε ην άξζξν 1, βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε θαζηέξσζε πιαηζίνπ εληφο ηνπ νπνίνπ ηα θξάηε-κέιε ιακβάλνπλ ηα αλαγθαία κέηξα γηα λα επηηχρνπλ ή λα δηαηεξήζνπλ ηελ θαιή πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε γηα ην ζαιάζζην πεξηβάιινλ ην αξγφηεξν έσο ην έηνο

11 Γηα ην ζθνπφ απηφ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ηα εμήο κέηξα: α) εμαζθάιηζε ηεο πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο, πξνιακβάλνληαο ηελ επηδείλσζή ηνπ ή, φηαλ απηφ είλαη δπλαηφλ, απνθαηάζηαζε ησλ ζαιάζζησλ νηθνζπζηεκάησλ, ζε πεξηνρέο φπνπ απηά έρνπλ ππνζηεί αξλεηηθέο επηδξάζεηο β) πξφιεςε θαη κείσζε ησλ ελαπνζέζεσλ ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ, κε ζηφρν ηε ζηαδηαθή εμαθάληζε ηεο ξχπαλζεο φπσο νξίδεηαη ζην άξζξν 3 παξάγξαθνο 8, γηα λα εμαζθαιίζνπλ φηη δελ ζα ππάξρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ή θίλδπλνη γηα ηε ζαιάζζηα βηνπνηθηιφηεηα, ηα ζαιάζζηα νηθνζπζηήκαηα, ηελ αλζξψπηλε πγεία ή ηηο ζεκηηέο ρξήζεηο ηεο ζάιαζζαο. 1.4 Ηζηνξηθή αλαδξνκή αλαζθόπεζε Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ κεγάιε θαηλνηνκία ηεο Οδεγίαο 2000/60/Δ.Κ. είλαη ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ βηνινγηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ παξάθηησλ πδάησλ. Σα πξνεγνχκελα ρξφληα ε πνηφηεηα ησλ παξάθηησλ πδάησλ ήηαλ απνηέιεζκα κειεηψλ ησλ θπζηθψλ, ρεκηθψλ παξακέηξσλ θαη ησλ κηθξνβηνινγηθψλ αλαιχζεσλ. Όκσο φπσο αλαθέξεηαη ζην Παξάζηεκα ΗΗΗ ηνπ Π.Γ. 51/2007, γηα ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ρξεζηκνπνηνχληαη βηνινγηθέο (π.ρ. ζχλζεζε θαη αθζνλία ηεο παλίδαο ησλ βελζηθψλ αζπνλδχισλ), θπζηθνρεκηθέο (π.ρ. ζπλζήθεο νμπγφλσζεο, αιαηφηεηα) θαη πδξνκνξθνινγηθέο παξακέηξνπο (π.ρ. ξεχκαηα θαη δνκή ππνζηξψκαηνο). ηελ παξνχζα κειέηε γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ εθηίκεζε ηεο δνκήο ησλ καθξνβελζηθψλ ζπλεπξέζεσλ θαη νη πηζαλέο επηπηψζεηο απφ ηελ έληνλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Απφ ηελ αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο θαίλεηαη λα πξνθχπηεη φηη νη πξψηεο εκπεξηζηαησκέλεο έξεπλεο γηα ηηο βελζηθέο ζπλεπξέζεηο είλαη απφ ηνπο Petersen (1913), Thorson (1957) θ.α. Μειέηεο ηνπ θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο ηεο ππνπαξαιηαθήο δψλεο ζηε Μεζφγεην έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 40. εκαληηθφηεξεο απφ απηέο, γηα ηε Γπηηθή Λεθάλε ηεο Μεζνγείνπ είλαη ησλ Gilat et al., 1954 θαη Peres & Picard, 1955, Γηα ηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην (εθηφο Αηγαίνπ) ζεκαληηθέο κειέηεο έρνπλ γίλεη απφ ηνπο Vatova (1947, 1975), Riedl (1961), Gamulin-Brida (1962, 1965, 1967, 1974) θαη Nikolaidou et al., Όζνλ αθνξά ηελ πεξηνρή ηνπ Αηγαίνπ, ε πξψηε κειέηε γηα ηηο καθξνβελζηθέο ζπλεπξέζεηο είλαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Γπηηθνχ αξσληθνχ ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 11

12 70 (Βακβαθάο Ν., 1971). Απφ ηελ πεξίνδν απηή θαη κεηά έρνπλ γίλεη αξθεηέο εξγαζίεο φπσο ε κειέηε ησλ ζπλεπξέζεσλ ηεο καθξνπαλίδαο ηεο πεξηπαξαιηαθεο δψλεο ηνπ Θεξκατθνχ (Εαξθαλέιαο, 1979), ηνπ ηξπκνληθνχ Κφιπνπ (Νηνχλαο, 1986), ηεο πεξηνρήο ηνπ Έβξνπ (Γθνχβεο, 1988), ηνπ θφιπνπ ηεο Καβάιαο (Παπαδαραξίαο, 1991) θ.α. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη κεηά πξαγκαηνπνηήζεθαλ αξθεηέο εξγαζίεο γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ βελζηθψλ βηνθνηλνηήησλ θαη ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ παξάθηησλ πδάησλ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο φπσο ζην Θεξκατθφ (Simboura & Reizopoulou, 2007), αξσληθφ (Simboura et al., 2005), Αιεμαλδξνχπνιε θαη Μπηηιήλε (Koutsoubas, 2008, 2009) θαη Β. & Ν. Δπβντθφο (Simbura & Reizopoulou, 2007, & Simboura et al., 2007). Οη παξαπάλσ κειέηεο έγηλαλ ζε πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζε κεγάια αζηηθά θέληξα ή ζε πεξηνρέο κε άιιεο δξαζηεξηφηεηεο (βηνκεραληθή δψλε, έληνλε αιηεία). Όκσο, δελ εληνπίζηεθε θακία κειέηε λα αζρνιείηαη κε ηηο επηπηψζεηο ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηηο βελζηθέο βηνθνηλφηεηεο ηεο ππνπαξαιηαθήο δψλεο. Όζνλ αθνξά ηελ πεξηνρή ησλ Γσδεθαλήζσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ηεο Ρφδνπ, δελ ππάξρνπλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο γηα ηηο βελζηθέο βηνθνηλφηεηεο, αλ θαη έρεη ραξαθηεξηζηεί σο άθξσο ελδηαθέξνπζα πεξηνρή απφ ηεο αξρέο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα (Bisacchi, ; Tortonese, 1947). Οη πεξηνξηζκέλεο πιεξνθνξίεο πνπ ππάξρνπλ αθνξνχλ ηνπο Πνιχραηηνπο (Ben-Eliahu, 1989a θαη Simboura & Nikolaidou, 1993), γηα ηα Καξθηλνεηδή (Lewinsohn, 1976; Thessalou-Legaki, 1992), γηα ηα Μαιάθηα (Barash & Danin, 1988/89; Zenetos & Van Aartsen, 1994) θαη ηε ζχλζεζε ηεο βελζηθήο καθξνπαλίδαο (Pancucci-Papadopoulou et al., 1999). ε αληίζεζε ππάξρνπλ αξθεηέο εξγαζίεο γηα ηα πδξνινγηθά θαηλφκελα (Lecomb et al., 1958; Ovchinov, 1976; Ovchinov & Plankin, 1976; Robinson et al., 1991 θαη Sur et al., 1993) θαη ηα ζαιάζζηα ξεχκαηα (Theocharis et al., 1993). 1.5 θνπόο θνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη αθνξά ζηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ζηελ παξάθηηα πεξηνρή ηεο Β.Γ. Ρφδνπ, κε ηνλ εθαξκνγή βηνινγηθψλ δεηθηψλ πνπ αμηνπνηνχλ ηε βηνπνηθηιφηεηα ησλ βελζηθψλ αζπφλδπισλ, ζε δνκηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ επίπεδν, πξνθεηκέλνπ λα απνηηκεζνχλ νη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηφρνπο ηεο εξγαζίαο απνηεινχλ: (1) ε θαηαγξαθή ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ησλ παξάθηησλ βελζηθψλ θνηλνηήησλ ηνπ θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο ζε 12

13 ζεκεία απφιεμεο ιπκάησλ μελνδνρεηαθψλ επηρεηξήζεσλ, (2) ε αλάιπζε ησλ πξνηχπσλ δηαβάζκηζεο ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ζηελ θιίκαθα ηνπ ρψξνπ, ψζηε λα εληνπηζηνχλ νη θχξηνη παξάγνληεο (πεξηβαιινληηθνί, βηνηηθνί θαη αλζξσπνγελείο) πνπ θαζνξίδνπλ ην βηνηηθφ πξφηππν θαη (3) ε ζπγθξηηηθή απνηίκεζε ησλ δηαθφξσλ δεηθηψλ εθηίκεζεο ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο πνπ έρνπλ κέρξη ζήκεξα πξνηαζεί γηα ηα παξάθηηα χδαηα, κε βάζε ηα βελζηθά αζπφλδπια, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηεί ν πιένλ θαηάιιεινο. Μέζσ ησλ παξαπάλσ δξάζεσλ ζα δεκηνπξγεζεί θαη κία βάζε δεδνκέλσλ γηα ηελ πεξηνρή ηεο Ρφδνπ, γηα ηελ νπνία, φπσο αλαθέξζεθε εθηελψο θαη ζηελ εηζαγσγή, ηα δεδνκέλα είλαη ειάρηζηα. Μηα ηέηνηα ρξνλνζεηξά ζα απνηειέζεη θαη ηε βάζε γηα ηε κειινληηθή απνηίκεζε ηεο εμέιημεο ηνπ ζπζηήκαηνο ζην ρξφλν, ψζηε λα είλαη δπλαηή ε δηαρείξηζε ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πεξηνρή, εθαξκφδνληαο πξνζεγγίζεηο βαζηζκέλεο ζην νηθνζχζηεκα πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ αεηθφξν ρξήζε αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ έρνληαο σο πξνηεξαηφηεηα ηελ επίηεπμε ή δηαηήξεζε θαιήο πεξηβαιινληηθήο θαηάζηαζεο, φπσο νξίδεηαη θαη ζηηο ζρεηηθέο θνηλνηηθέο νδεγίεο (2000/60/ΔΚ, 2008/56/ΔΚ). 13

14 2.ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ 2.1 Πεξηνρή Μειέηεο Γεληθά ζηνηρεία Ζ πεξηνρή κειέηεο φπσο αλαθέξζεθε ζην θεθάιαην 1.3 ραξαθηεξίδεηαη απφ ηδηαίηεξα σθεαλνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά. χκθσλα κε ηνπο Pancucci et al., (1999) ε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή (Β.Γ. Ρφδνο) ραξαθηεξίδεηαη νιηγφηξνθε, κε εμαίξεζε ηελ πεξηνρή πνιχ θνληά ζηελ πφιε ηεο Ρφδνπ φπνπ νη ηηκέο ησλ ζξεπηηθψλ απμάλεηαη ιφγσ ησλ αζηηθψλ ιπκάησλ. Δπίζεο ζηελ πεξηνρή ηεο Ρφδνπ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε θίλεζε ησλ ξεπκάησλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο, θαζψο θαη ε κεηαθνξά ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ απφ ηα επηθαλεηαθά ξεχκαηα ηεο Λεβαληίλεο πξνο ηελ Κξήηε (Δηθφλα 2) θαη κε αληίζεηε θνξά ζε βαζχηεξα ζηξψκαηα ζχκθσλα Souvermezoglou et al., (1993). Δηθόλα 2. Υάξηεο θπθινθνξίαο ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ ζην Αηγαίν Πέιαγνο (ηξνπνπνηεκέλν απφ Theocharis et. al., 1993). Figure 2. Map circulation of surface waters in the Aegean Sea (modified by Theocharis et. Al., 1993). Σν λεζί ηεο Ρφδνπ βξίζθεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφ Αηγαίν θαη είλαη ην ηέηαξην ζε έθηαζε λεζί ηνπ Αηγαίνπ (1405,6 km 2 ). Ζ πφιε ηεο Ρφδνπ είλαη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Γσδεθαλήζνπ θαη κηα απφ ηηο δχν έδξεο (ε δεχηεξε είλαη ε Δξκνχπνιε ηεο χξνπ) ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ (Καιιηθξάηεο 2011, Νφκνο 3852/2010). 14

15 Απέρεη 260 λαπηηθά κίιηα απφ ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά, κε ην νπνίν ζπλδέεηαη θαζεκεξηλψο αθηνπιντθά. Δηθόλα 3. Σν λεζί ηεο Ρφδνπ ζε ζρέζε κε ηελ ππφινηπε Διιάδα, ζην θφθθηλν πιαίζην είλαη ε πεξηνρή κειέηεο, ελψ κε ην γθξη ρξψκα είλαη ε πεξηνρή πνπ νξίδεηαη σο παξάθηηα χδαηα. Figure 3. The island of Rhodes compared with Greece, the red box is the study area, while the gray area is defined as coastal waters. Σν πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα ηεο πφιεο ηεο Ρφδνπ έρεη πιεζπζκφ θαηνίθνπο (απνγξαθή ΔΤΔ 2001), σζηφζν απφ ζηνηρεία ηνπ Γήκνπ ηεο Ρφδνπ ν πιεζπζκφο ηεο πφιεο ην 2009 αλέξρεηαη ζε θαηνίθνπο, θπξίσο ιφγσ ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο. Οη δεηγκαηνιεςίεο γηα ηελ ελ ιφγσ εξγαζία πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηνλ φξκν Ημηάο- Κξεηηθψλ. Οη πεξηνρέο απηέο ζχκθσλα κε ηνλ λφκν Καπνδίζηξηα γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε αλήθαλ ζε δηαθνξεηηθνχο δήκνπο. Ζ Ημηά αλήθε ζηνλ δήκν Ηαιπζνχ, φπνπ ν πιεζπζκφο αλεξρφηαλ θαηνίθνπο (ε πεξηνρή ηεο Ημηάο ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο θαιχπηεηαη απφ κεγάια ηνπξηζηηθά ζπγθξνηήκαηα), ελψ ηα Κξεηηθά ζεσξνχληαλ πξνάζηην ηεο πφιεσο Ρφδνπ κε πιεζπζκφ 252 θαηνίθνπο. 15

16 2.1.2 Γξαζηεξηφηεηεο θαη ηνπξηζκφο Ζ πεξηνρή ηεο Ημηάο είλαη απφ ηηο πξψηεο πεξηνρέο ηεο Ρφδνπ πνπ αλαπηχρζεθαλ ηνπξηζηηθά απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50. Σελ ηειεπηαία εηθνζαεηία ε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή έρεη κεγάιε αλάπηπμε θπξίσο ιφγσ ησλ κεγάισλ μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ (πνπ παξέρνπλ πιήζνο δξαζηεξηνηήησλ) θαη ησλ 2 κεγάισλ ζπλεδξηαθψλ θέληξσλ. Αληηζέησο ε πεξηνρή ησλ Κξεηηθψλ είλαη κία ζηελφκαθξε ισξίδα απφ κνλνθαηνηθίεο φπνπ κεξηθέο δεθαεηίεο πξηλ αλήθαλ ζε Μνπζνπικαληθήο θαηαγσγήο θαηνίθνπο ηεο Ρφδνπ. ηελ πεξηνρή ππάξρνπλ 2 κεγάιεο μελνδνρεηαθέο κνλάδεο. Σελ παξαιία ησλ Κξεηηθψλ ηελ επηζθέπηνληαη θάζε ρξφλν αξθεηνί ιάηξεηο ησλ extreme sports, ιφγσ ηνπ φηη ζηελ πεξηνρή επηθξαηνχλ ζπλέρεηα ηζρπξνί άλεκνη θαηάιιεινη γηα ηέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηα μελνδνρεία ηεο πεξηνρήο θαη ηα κεγάιεο ρσξεηηθφηεηαο ελνηθηαδφκελα δσκάηηα. Πίλαθαο 1. Καηάινγνο μελνδνρείσλ απφ ηελ πεξηνρή Ημηαο-Κξεηηθψλ, απφ ηνλ Ξελνδνρεηαθφ νδεγφ γηα ην 2011 (Έλσζε Ξελνδφρσλ Ρφδνπ) Table 1. List hotels by Ixia area-cretans, from the Hotel Guide for 2011 (Hotel Association of Rhodes) Ξελνδνρείν Κιάζε (* ) Αξηζκφο Γσκαηίσλ Αξηζκφο Κιηλψλ Amathus Beach Hotel Rhodes Capsis Hotel Rhodos Miramare Wonderland Olympic Palace Rodos Palace Sheraton Rhodos Resort The Ixizn Grand Villa Di Mare Avra Beach Hotel Atlantica Princess Belair Beach Hotel Blue Horizon Palm Beach Hotel & Bangalows Blue Bay Beach Hotel Dionysos Hotel Electra Palace Filerimos Village Forum Beach Ialyssos Bay K Boutique Hotel

17 Latino Bay Mareblue Cosmopolitan Beach Resort Oceanis Paleos Apartments Hotel Sea Melody Sun Beach Resort Complex Sunshine Vacation Club Allia Apartments Argo Sea Belle Helena Hotel Caravel Apartment Hotel Edem Hotel Eleonas Hotel Forum Beach Forum Lito Matoula Beach Niki Hotel Apartments Pylea Beach Hotel Solemar Summer Land The Residence Anixis Apartments Benelux Blue Eyes Debby Eleni Hotel Filmar Hippocampos Iskas Katia Hotel Apts Palmasol Hotel Apartments Tasi-Mari Terinikos Hotel Apartments & Pool Garden Trianta Hotel Vergina Hotel Wing Apartments Alexandra Apartments Green View Rodina' s Takis χλνιν

18 Ζ ζαιάζζηα πεξηνρή Ημίαο Κξεηηθψλ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα (κέρξη ην 2009) επηβαξπλφηαλ απφ ηα αζηηθά ιχκαηα. Ζ ξίςε ησλ ιπκάησλ (κεηά απφ κηθξή επεμεξγαζία) γίλνληαλ κέζσ ελφο αγσγνχ, ζε κήθνο 270m απφ ηελ αθηή θαη ε θαηαζθεπή ηεο βάζεο ηεο ηειηθήο απφιεμεο έπξεπε λα είλαη ζην χςνο ηνπ ππζκέλα (Ννκαξρηαθή απφθαζε γηα ηα λεζηά ηεο Ρφδνπ, Κσ, Καιχκλνπ, Λέξνπ θαη Πάηκνπ απφ ηνλ Ννκάξρε Γσδεθαλήζνπ Η. Παλαγησηίδε ε νπνία δεκνζηεχηεθε ζην θχιιν 209 ηεο Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο, Απξίιηνο 1981). χκθσλα κε πιεξνθνξίεο απφ ηελ Τπεξεζία Γεκφζηαο Τγείαο ηεο Πεξηθέξεηαο Ννηίνπ Αηγαίνπ θαη ηνλ Γήκνπ Ηαιπζνχ, κέρξη ην 2009 φια ηα Ξελνδνρεία ηεο πεξηνρήο Ημηάο ππνρξενχληαλ λα έρνπλ ζπλδεζεί κε ηε απνρέηεπζε ηνπ ηφηε Γήκνπ Ηαιπζνχ. ηελ πεξηνρή κειέηεο φια ηα κεγάια μελνδνρεία έρνπλ ζπλδεζεί κε ηελ απνρέηεπζε (αλ θαη ππάξρνπλ ηζρπξηζκνί γηα κεξηθή ξίςε ιπκάησλ ζηελ πεξηνρή) έθηνο ηνπ μελνδνρείνπ Capsis Hotel (επηθνηλσλία κε ηελ Έλσζε Ξελνδφρσλ Ρφδνπ), ιφγσ ησλ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ηα ηειεπηαία ρξφληα. Μέρξη ην 2009 ηα μελνδνρεία ηεο πεξηνρήο δηνρέηεπαλ ηα ιχκαηα ηνπο ζηελ ζαιάζζηα πεξηνρή κεηά απφ κηθξή επεμεξγαζία. Αξθεηέο θνξέο ηα πεξηζζφηεξα μελνδνρεία ηα δηνρέηεπαλ ρσξίο επεμεξγαζία ζηελ ζαιάζζηα πεξηνρή κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη έληνλε δπζνζκία (πξνθνξηθή επηθνηλσλία κε ηνλ ππεχζπλν ηνπ Κεληξηθνχ Ληκελαξρείνπ Ρφδνπ). Δηθόλεο 4 θαη 5. Ζ πεξηνρή κπξνζηά απφ ηα μελνδνρεία Rodos Palace θαη Olympic Palace, φπνπ θαίλεηαη έλαο αγσγφο απφ ηα μελνδνρεία ζηνλ νπνίν γίλνληαη εξγαζίεο ζπληήξεζεο απφ ππάιιεινπο ηνπ δήκνπ. Figures 4 and 5. The area in front of the hotels Rodos Palace and Olympic Palace, showing a pipeline from the hotels which are maintenance by municipal officials. 18

19 2.2 Γεληθά θξηηήξηα επηινγήο ζηαζκώλ δεηγκαηνιεςίαο Ζ επηινγή ησλ ζηαζκψλ δεηγκαηνιεςίαο έγηλε κε βαζηθφ θξηηήξην ηα ζεκεία απφιεμεο ησλ αγσγψλ ιπκάησλ, ησλ κεγαιχηεξσλ μελνδνρείσλ. Σα 3 ζεκεία πνπ επηιέρζεθαλ, εθηφο ηνπ παξαπάλσ θξηηεξίνπ, θαιχπηνπλ θαη ηελ πεξηνρή ηνπ θφιπνπ Ημηάο-Κξεηηθψλ. Δπίζεο απαξαίηεηνο παξάγνληαο ήηαλ ε παξνπζία θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο ζηελ πεξηνρή, ψζηε φιεο νη δεηγκαηνιεςίεο λα γίλνπλ κε ηελ ίδηα κεζνδνινγία θαη ζε ίδηεο βηνθνηλφηεηεο νξγαληζκψλ. Δηθόλα 6. Ζ πεξηνρή κειέηεο κε ηνπο ζηαζκνχο δεηγκαηνιεςίαο. Figure 6. The study area with the sampling stations. 19

20 Δηθόλα 7. Φπζηνγλσκία ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Figure 7. Profile of the study area. Σα 3 μελνδνρεία πνπ έγηλαλ δεηγκαηνιεςίεο είλαη: Rodos Palace (R), Olympic Palace (O) θαη Sunshine Vacation Club (S). Καηά ην ζρεδηαζκφ ησλ δεηγκαηνιεςηψλ θξίζεθε απαξαίηεην λα ζπιιερζνχλ δείγκαηα θαη απφ παξαπιήζηα ζεκεία ησλ αγσγψλ γηα λα δηαπηζησζεί αλ ππάξρεη δηαθνξά ζηελ ζχλζεζε ηεο βελζηθήο βηνθνηλσλίαο. Δπίζεο λα εθηηκεζεί ε νηθνινγηθή πνηφηεηα ησλ παξάθηησλ λεξψλ ηεο πεξηνρήο κε ηε ρξήζε δεηθηψλ. Έηζη ζε θάζε ζεκείν πξαγκαηνπνηήζεθαλ (3) πνζνηηθέο δεηγκαηνιεςίεο (3 επαλαιήςεηο): m πξηλ απφ ηνλ αγσγφ (R1, O1, S1) 2. ην ζεκείν απφιεμεο ηνπ αγσγνχ (R2, O2, S2) θαη m κεηά ηνλ αγσγφ (R3, O3, S3) Ζ ζπγθεθξηκέλε απφζηαζε επηιέρζεθε γηαηί ζε κεγαιχηεξε απφζηαζε απφ ηνλ αγσγφ ην βάζνο είλαη αξθεηά κηθξφ, νπφηε ζα έπξεπε λα ρξεζηκνπνηεζεί δηαθνξεηηθφο ηχπνο δεηγκαηνιήπηε θαη δε ζα ήηαλ εχθνιν λα γίλεη ζχγθξηζε ησλ απνηειεζκάησλ. 20

21 2.3 Μεζνδνινγία πεδίνπ Ζ δεηγκαηνιεςία πξαγκαηνπνηήζεθε κε αιηεπηηθφ ζθάθνο θαη κε ρξήζε δεηγκαηνιήπηε ηχπνπ αξπάγεο Van Veen επηθάλεηαο 0,1 m 2 (Δηθφλα 8 θαη 9). Ζ αξπάγε ηχπνπ Van Veen δεηγκαηνιεπηηθήο επηθάλεηαο 0,1 m 2 ζεσξείηαη ην πιένλ θαηάιιειν εξγαιείν γηα ηε δεηγκαηνιεςία ηεο βελζηθήο καθξνπαλίδαο θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο (Dybern et al. 1976, Eleutheriou & Moore 2005, Pohle & Thomas 2001). Πξάγκαηη ν ζπγθεθξηκέλνο δεηγκαηνιήπηεο είλαη θαηάιιεινο γηα φινπο ζρεδφλ ηνπο ηχπνπο θηλεηψλ ππνζηξσκάησλ (ηιπψδε θαη ακκψδε ππνζηξψκαηα), είλαη ζρεηηθά ειαθξχο θαη θιείλεη εχθνια ρσξίο λα επηηξέπεη απψιεηεο ηδήκαηνο θαη ελδνπαλίδαο. Αθφκε, ε επηινγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ δεηγκαηνιήπηε πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ζχγθξηζεο ησλ απνηειεζκάησλ κε άιιεο αληίζηνηρεο έξεπλεο θαζψο απνηειεί ην επξχηεξα ρξεζηκνπνηνχκελν εξγαιείν ζηε κειέηε ησλ βηνθνηλνηήησλ ηνπ θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο. ε θάζε ζηαζκφ θαη ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο ζπιιέρζεθαλ ηξία επαλαιεπηηθά δείγκαηα. Μεηά ηε ζπιινγή θάζε δείγκαηνο, ζην ζθάθνο, έγηλε ππνδεηγκαηνιεςία ηδήκαηνο κε ηε βνήζεηα ππξελνδεηγκαηνιήπηε (150ml), απφ ηα εηδηθά πνξηάθηα ηνπ δεηγκαηνιήπηε (Δηθφλεο 8 θαη 9), κε ζθνπφ ηελ θνθθνκεηξηθή ηνπ αλάιπζε. ηε ζπλέρεηα άλνηγε ε αξπάγε θαη ην ππφινηπν δείγκα μεπιελφηαλ κε ζαιαζζηλφ λεξφ κέζα απφ θφζθηλν αλνίγκαηνο πφξσλ 0,5 mm γηα ηε κείσζε ηνπ φγθνπ ηνπ. Σν άλνηγκα πφξσλ 0,5 mm ζεσξείηαη ην πιένλ θαηάιιειν γηα ηε ζπγθξάηεζε ησλ νξγαληζκψλ ηεο βελζηθήο καθξνπαλίδαο, ηδηαίηεξα ζε νιηγφηξνθεο πεξηνρέο, φπσο ην ΝΑ Αηγαίν, φπνπ ηφζν ην ζσκαηηθφ κέγεζνο, φζν θαη ε αθζνλία ησλ νξγαληζκψλ είλαη πεξηνξηζκέλα (Dybern et al. 1976, Eleftheriou & Moore 2005, Pohle & Thomas 2001). ηε ζπλέρεηα, ηα δείγκαηα ηνπνζεηήζεθαλ ζε θαηάιιεια δνρεία θαη ζπληεξήζεθαλ κε δηάιπκα θνξκφιεο 10%. 21

22 Δηθόλεο 8 θαη 9. Γεηγκαηνιεςία ηδήκαηνο θαη καθξνπαλίδαο. Figure 8 and 9. Sampling sediment and macrofauna. 2.4 Αβηνηηθέο παξάκεηξνη ε θάζε ζηαζκφ, παξάιιεια κε ηηο δεηγκαηνιεςίεο βέλζνπο, κε ην πνιπφξγαλν κέηξεζεο θπζηθνρεκηθψλ παξακέηξσλ (TOA-DKK) έγηλαλ κεηξήζεηο ζεξκνθξαζίαο, αιαηφηεηαο, αγσγηκφηεηαο, ζνιεξφηεηαο, ph θαη Γηαιπκέλνπ νμπγφλνπ (DO%).Οη παξαπάλσ παξάκεηξνη κεηξήζεθαλ ζηα 3 ζεκεία απφιεμεο ησλ αγσγψλ ησλ μελνδνρείσλ θαη ζε απφζηαζε ζρεδφλ 300m απφ ηελ αθηή. Δπίζεο ζηνλ ηειεπηαίν ζηαζκφ ιφγσ ηνπ κεγάινπ βάζνο έγηλε θαη κέηξεζε ησλ θπζηθνρεκηθψλ παξακέηξσλ ζε βάζνο 40m κε ηελ βνήζεηα δεηγκαηνιήπηε λεξνχ. Αθφκα κε ηελ βνήζεηα ηνπ βπζνκέηξνπ ηνπ αιηεπηηθνχ ζθάθνπο ζε θάζε ζηαζκφ δεηγκαηνιεςίεο γηλφηαλ κεηξήζεηο ηνπ βάζνπο ζε θάζε ζέζε δεηγκαηνιεςίαο. Όιεο νη κεηξήζεηο ησλ θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ έγηλαλ πξσηλέο ψξεο θαη κε ηηο ίδηεο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Άπλνηα, ζπλλεθηά, ελψ ε ζρεηηθή πγξαζία ήηαλ πεξίπνπ 45%. 22

23 Δηθόλεο 10 θαη 11. Σν φξγαλν κέηξεζεο θπζηθνρεκηθψλ παξακέηξσλ θαη ν δεηγκαηνιήπηεο λεξνχ. Figures 10 and 11. The measurement instrument of physicochemical parameters and the water sampler. 2.5 Δξγαζηεξηαθέο αλαιύζεηο Ζ επεμεξγαζία ησλ βηνινγηθψλ δεηγκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην εξγαζηήξην Θαιάζζηαο Βηνινγίαο ηνπ Σκήκαηνο Βηνινγίαο ηνπ Α.Π.Θ. Αθνινπζήζεθαλ ηα εμήο βήκαηα: Έγηλε απφπιπζε ησλ δεηγκάησλ κε λεξφ βξχζεο κέζα απφ θφζθηλν αλνίγκαηνο πφξσλ 0,5mm γηα ηελ απνκάθξπλζε ηεο θνξκφιεο. Μεηά έγηλε ε δηαινγή ησλ καθξνβελζηθψλ νξγαληζκψλ απφ ηα κεξίδηα ηδήκαηνο θαη ηνπο λεθξνχο νξγαληζκνχο. Ζ ζπληήξεζε ησλ νξγαληζκψλ κεηά ηε δηαινγή ηνπο έγηλε κε δηάιπκα αηζπιηθήο αιθνφιεο 70% (Klemm et al. 1990) ζε κπνπθαιάθηα αλά δείγκα θαη ηαμηλνκηθή νκάδα. ηε ζπλέρεηα, κε ηε βνήζεηα ζηεξενζθνπίνπ θαη κηθξνζθνπίνπ θαη κε ηε ρξήζε θαηάιιεισλ βηβιηνγξαθηθψλ πεγψλ, έγηλε ν πξνζδηνξηζκφο θάζε ηαμηλνκηθήο νκάδαο ζε επίπεδν είδνπο, φπνπ απηφ ήηαλ εθηθηφ. Σέινο έγηλε ε θαηακέηξεζε ησλ νξγαληζκψλ γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αθζνλίαο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαγλψξηζεο ησλ νξγαληζκψλ, ιφγσ ηεο κε επάξθεηαο ρξφλνπ, απνθαζίζηεθε λα γίλεη επεμεξγαζία ζε 2 απφ ηα 3 επαλαιεπηηθά δείγκαηα πνπ είραλ ζπιιερζεί απφ θάζε ζηαζκφ, ηα νπνία θαη επηιέρζεθαλ κε ηπραίν ηξφπν. 23

24 Όζνλ αθνξά ηνλ νξγαληθφ άλζξαθα, ν ππνινγηζκφο ηνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα 6 δείγκαηα πνπ ζπιιέρζεθαλ απφ ηελ πεξηνρή κειέηεο. Σα δείγκαηα πξνέξρνληαλ απφ ην ζεκείν απφιεμεο ησλ αγσγψλ (300m απφ ηελ αθηή) θαη απφ ηα πην βαζηά ζεκεία (400m απφ ηελ αθηή). Ζ δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε είλαη ε κέζνδνο απψιεηαο βάξνπο κε αλάθιεμε, θαηά ηελ νπνία ηνπνζεηήζεθε κηα πξνδπγηζκέλε μεξή πνζφηεηα ηδήκαηνο ζε πνηήξη δέζεσο θαη αθνχ πξνζηέζεθε 30% Ζ 2 Ο 2 (Perydrol) ηνπνζεηήζεθε ζε ζεξκαληηθή πιάθα ζηνπο ν C. ηε ζπλέρεηα αθνχ ζηακαηήζεη ν αλαβξαζκφο κεηά απφ κία εκέξα δηαρσξίζηεθε ην ππεξθείκελν θαη ηνπνζεηήζεθε ζε θνχξλν (40 ν C) γηα λα απνμεξαζεί. Σέινο, δπγίζηεθε ην μεξφ δείγκα, βξέζεθε ε απψιεηα ζε βάξνο απφ ην αξρηθφ μεξφ δείγκα (απηή απνηειεί ηελ πνζφηεηα νξγαληθψλ πιηθψλ πνπ ππήξρε ζην δείγκα πξηλ απφ ηελ απνκάθξπλζή ηνπο) θαη ππνινγίζηεθε ε επί ηνηο εθαηφ (%) αλαινγία ηνπο θαηά βάξνο (Schulte, 1996). 2.6 Βηνθνηλνηηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ Σα δεδνκέλα αξηζκεηηθήο αθζνλίαο ησλ εηδψλ ηεο καθξνβελζηθήο παλίδαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ εηδψλ (S), θαη ησλ δεηθηψλ πνηθηιφηεηαο ησλ Gleason-Margalef (d), Shannon Wiener (Ζ ) θαη Pielou s Evenness (J ). Ο δείθηεο Gleason-Margalef (d) εθθξάδεηαη απφ ην καζεκαηηθφ ηχπν d = (S 1)/logN, φπνπ S είλαη ν αξηζκφο ησλ εηδψλ θαη N ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ αηφκσλ. Ο δείθηεο απηφο εθθξάδεη θπξίσο ησλ αξηζκφ ησλ δηαθνξεηηθψλ εηδψλ ζε κηα βηνθνηλφηεηα, φκσο επεξεάδεηαη έληνλα απφ ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο (Hairston, 1959, Bakus, 2007). O δείθηεο Shannon-Wiener (Shannon & Wiener, 1949) πεξηγξάθεηαη απφ ηε καζεκαηηθή ζρέζε Ζ = i p i (logp i ), φπνπ p i είλαη ε αλαινγία ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ αηφκσλ γηα θάζε αληίζηνηρν είδνο. Παίξλεη ηηκέο απφ κεδέλ, φηαλ φια ηα άηνκα αλήθνπλ ζην ίδην είδνο, κέρξη έλαλ ζεηηθφ αξηζκφ, ζεσξεηηθά άπεηξν, φηαλ φια ηα άηνκα αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά είδε. Ο δείθηεο πξνυπνζέηεη φηη φια ηα είδε ηεο βηνθνηλφηεηαο αληηπξνζσπεχνληαη ζην δείγκα. Ωζηφζν είλαη γλσζηφ φηη φζα πεξηζζφηεξα άηνκα ζπιιέγνληαη (ή φζα πεξηζζφηεξα δείγκαηα ιακβάλνληαη) ηφζα πεξηζζφηεξα είδε εληνπίδνληαη. Αλ θαη απφ ηνλ ηχπν δίλεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηα είδε πνπ εκθαλίδνληαη ζε κηθξέο αθζνλίεο, ν δείθηεο Shannon-Wiener βαζίδεηαη ζηελ ζεψξεζε φηη πςειή βηνπνηθηιφηεηα εθθξάδεη θαη πςειή εηεξνγέλεηα κεηαμχ ησλ εηδψλ. πλνπηηθά, ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ δείθηε Shannon-Wiener ηεθκεξηψλνληαη 24

25 απφ ηελ εμάξηεζε πνπ παξνπζηάδεη ζηνπο εμήο παξάγνληεο: α) ζην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο, β) ζηελ επνρηαθή κεηαβιεηφηεηα θαη γ) ζηε κέζνδν δεηγκαηνιεςίαο. Ζ ρξεζηκφηεηα ηνπ δείθηε έρεη ακθηζβεηεζεί έληνλα απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο θαη ε ρξήζε ηνπ ηειηθά ζηεξίδεηαη πεξηζζφηεξν ζε εκπεηξηθά παξά ζε ζεσξεηηθά ζηνηρεία (Hulbert, 1971). Παξά ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ν δείθηεο Shannon-Wiener ζπλερίδεη λα ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζήκεξα κε θχξην ζηφρν ηε ζχγθξηζε απνηειεζκάησλ ιφγσ ηεο εθηελνχο ρξήζεο ηνπ θαηά ην παξειζφλ (Magurran, 2004), ελψ έρεη δηεξεπλεζεί θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ ζηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο (Molvaer et al., 1997; Simboura et al., 2005; Muxica et al., 2007). Ο δείθηεο νκνηνκνξθίαο ηεο θαηαλνκήο, Pielou s Evenness (J ), απνδίδεη ηελ αλαινγία ηεο παξαηεξνχκελεο πξνο ηε κέγηζηε δπλαηή πνηθηιφηεηα (Pielou, 1965). Οη ηηκέο ηνπ θπκαίλνληαη απφ 0, φηαλ επηθξαηεί κφλν έλα είδνο, κέρξη 1, φηαλ φια ηα άηνκα αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά είδε. Ζ κήηξα ησλ δεδνκέλσλ αθζνλίαο αηφκσλ / εηδψλ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ εθαξκνγή πνιπκεηαβιεηψλ αλαιχζεσλ, πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αλεχξεζε θπζηθψλ νκαδνπνηήζεσλ, ψζηε ηα δείγκαηα ζε θάζε νκάδα λα παξνπζηάδνπλ γεληθά κεγαιχηεξε νκνηφηεηα κεηαμχ ηνπο απ φηη ηα δείγκαηα πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο νκάδεο (Clarke & Warwick 2001). Πην ζπγθεθξηκέλα εθαξκφζηεθε ε αλάιπζε ηεξαξρηθνχ δελδξνγξάκκαηνο (Hierarchical Cluster Analysis) θαη ε πνιπδηάζηαηε απεηθφληζε (Multi-Dimensional Scaling MDS). Γηα ηηο παξαπάλσ αλαιχζεηο ππνινγίζηεθε ν ζπληειεζηήο νκνηφηεηαο ησλ Bray-Curtis (Bray & Curtis 1957) ζε ινγαξηζκεκέλα δεδνκέλα αξηζκεηηθήο αθζνλίαο. Πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ ηα είδε πνπ είλαη ππεχζπλα ηφζν γηα ηελ νκνηφηεηα εληφο ησλ νκάδσλ, φζν θαη γηα ηε κεηαμχ ηνπο αλνκνηφηεηα εθαξκφζηεθε ε δνθηκαζία SIMPER. Γηα ηηο παξαπάλσ αλαιχζεηο ρξεζηκνπνηήζεθε ην ινγηζκηθφ PRIMER (Clarke & Gorley 2006). 2.7 Γείθηεο Οηθνινγηθήο Πνηόηεηαο Γηα ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ηεο παξάθηηαο πεξηνρήο Ημηάο-Κξεηηθψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη βηνηηθνί δείθηεο AMBI, BENTIX θαη Μ-ΑΜΒΗ Γείθηεο ΑΜΒΗ Ο δείθηεο ΑΜΒΗ (Borja et al., 2000) βαζίδεηαη ζε πξνγελέζηεξα εξεπλεηηθά δεδνκέλα ησλ Glemarec & Hily (1981), ηνπ Hily (1984) θαη ησλ Grall & Glemarec (1997) πνπ νκαδνπνηνχλ ηε βελζηθή καθξνπαλίδα ηνπ θηλεηνχ ππνζηξψκαηνο ζε 25

26 πέληε νηθνινγηθέο νκάδεο, αλάινγα κε ηε επαηζζεζία ηνπο ζηε δηαβάζκηζε ησλ πηέζεσλ εμαηηίαο ηεο απμαλφκελεο ζπγθέληξσζεο ηεο νξγαληθήο χιεο ηνπ ηδήκαηνο, σο εμήο: Οικολογική ομάδα I: Δίδε επαίζζεηα ζε δηαηαξαρέο θαη ζηελ αχμεζε ηνπ νξγαληθνχ θνξηίνπ πνπ εληνπίδνληαη ζε κε ξππαζκέλεο βηνθνηλφηεηεο πνπ βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο. Οικολογική ομάδα II: Δίδε αδηάθνξα ζε δηαηαξαρέο, πνπ δελ επεξεάδνληαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ νξγαληθνχ θνξηίνπ. Σα είδε απηά εληνπίδνληαη ζε ρακειέο ππθλφηεηεο ρσξίο ζεκαληηθέο κεηαβνιέο θαηά ηε κεηάβαζε ηεο βηνθνηλφηεηαο απφ ηελ αξρηθή θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο πξνο ηελ ειαθξηά αζηάζεηα. Οικολογική ομάδα IΙI: Δίδε αλζεθηηθά ζε δηαηαξαρέο θαη ζηελ αχμεζε ηνπ νξγαληθνχ θνξηίνπ. Σα είδε απηά εληνπίδνληαη θαη ζε κε επηβαξπκέλεο πεξηνρέο, σζηφζν ε πιεζπζκηαθή ηνπο ππθλφηεηα είλαη ρακειή θαη απμάλεηαη κφλν ππφ ηελ επίδξαζε ηεο νξγαληθήο ξχπαλζεο θαη φηαλ ε βηνθνηλφηεηα βξίζθεηαη ππφ ζπλζήθεο ειαθξηάο αζηάζεηαο. Οικολογική ομάδα IV: Δπθαηξηαθά είδε δεχηεξεο ηάμεο πνπ εληνπίδνληαη ζε βηνθνηλφηεηεο πνπ βξίζθνληαη ζε έληνλε αζηάζεηα. Οικολογική ομάδα V: Δπθαηξηαθά είδε πξψηεο ηάμεο πνπ εληνπίδνληαη ζε βηνθνηλφηεηεο πνπ βξίζθνληαη ζε έληνλε αζηάζεηα. Ζ έληαμε ησλ εηδψλ ζηηο πξναλαθεξζείζεο νηθνινγηθέο νκάδεο βαζίδεηαη (α) ζηε δηαδνρή ησλ εηδψλ ζε πεξηβάιινληα ππφ πίεζε θαη (β) ζηηο νηθνινγηθέο ζηξαηεγηθέο πξνζαξκνγήο ησλ εηδψλ r θαη K (Borja et al., 2000). Απηή ε πξνζέγγηζε ζπκβαδίδεη κε ηηο επηηαγέο ηεο Οδεγίαο/Πιαίζην γηα ηα Ύδαηα πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηελ παξνπζία ή απνπζία ησλ επαίζζεησλ/αλζεθηηθψλ ηάμσλ ησλ βελζηθψλ αζπφλδπισλ ζηνπο παξάγνληεο πνπ πξέπεη θαλείο λα ζπλππνινγίζεη θαηά ηελ εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο (παξάγξαθνο 1.2.4, Παξάξηεκα V, 2000/60/EΚ). Παξφια απηά, ε θαηάηαμε ησλ εηδψλ ζε απηέο ηηο θαηεγνξίεο είλαη ζε έλα βαζκφ ππνθεηκεληθή θαζψο πξνζδηνξίδεηαη χζηεξα απφ αλαζθφπεζε ηεο δηεζλήο βηβιηνγξαθίαο ή ζχκθσλα κε ηελ θξίζε ηνπ εξεπλεηή. Ζ θαηαλνκή ησλ εηδψλ, αλάινγα κε ηελ επαηζζεζία ηνπο ζηελ νξγαληθή ξχπαλζε επηηξέπεη ηε δεκηνπξγία ελφο βηνηηθνχ δείθηε κε επηά επίπεδα (απφ 0 σο 7). Αληίζεηα κε ηνλ BI, πνπ δίλεη δηαθξηηέο ηηκέο κεηαμχ 0 θαη 7, ν AMBI είλαη κηα εμίζσζε πνπ βαζίδεηαη ζηελ πνζνζηηαία (επί ηεο εθαηφ) ζπκκεηνρή ηεο θάζε νηθνινγηθήο νκάδαο ζηελ ζπλνιηθή αθζνλία: 26

27 BC= {(0x%GI)+(1,5x%GII)+(3x%GIII)+(4,5x%GIV) +(6XGV)}/100 Με απηή ηε κέζνδν, ν δείθηεο κπνξεί λα ιάβεη ηηκέο απφ ην 0 σο ην 6 (7 αληηζηνηρεί ζηελ αδσηθή δψλε) θαη λα πξαγκαηνπνηήζεη κηα εληαία θαηεγνξηνπνίεζε ηεο ξχπαλζεο, επηηξέπνληαο ηε ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Οη ηηκέο ηνπ δείθηε αληηζηνηρνχλ ζε ηηκέο EQR κε ηε ζρέζε 1/ΑΜΒΗ. Απηή ε θαηεγνξηνπνίεζε βαζκνλνκήζεθε ζηηο θιάζεηο πνπ πξνηείλεη ε Οδεγία 2000/60/ΔΚ θαη ηα φξηα ησλ θιάζεσλ ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο ζε ηηκέο ΑΜΒΗ, φπνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη ζηε παξνχζα κειέηε, είλαη ηα εμήο (Muxica et al., 2005a): Δηθόλα 12. Αληηζηνίρεζε ησλ ηηκψλ ηνπ βηνηηθνχ δείθηε κε ηα φξηα ηηο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ηνπ δείθηε ΑΜΒΗ (πεληάρξσκε θιίκαθα ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 2000/60/Δ.Κ.). Figure 12. Assign values of biotic index with limits the ecological quality AMBI index (five scale according to Directive 2000/60/EC.). Ζ ηαμηλφκεζε ησλ εηδψλ ζηηο νηθνινγηθέο νκάδεο θαηαγξάθεηαη ζε κηα θεληξηθή ιίζηα, πνπ ζήκεξα αξηζκεί 4441 είδε θαη πξνζθέξεηαη απφ ηελ ηζηνζειίδα Με ηελ βνήζεηα πξνγξάκκαηνο απφ ηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνζειίδα, ππνινγίζηεθε ν δείθηεο ΑΜΒΗ θαη θαηαζθεπάζηεθαλ θαη ηα απαξαίηεηα δηαγξάκκαηα. 27

28 2.7.2 Γείθηεο BENTIX Ο δείθηεο Bentix (Simboura & Zenetos, 2002) ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ ίδηα λννηξνπία ησλ παξαπάλσ (Grall & Glemarec, 1997; Borja et al., 2000), αιιά αλαγλσξίδεη κφλν ηξείο νηθνινγηθέο νκάδεο (Gray, 1979; Simboura & Zenetos, 2002): I: Δίδε επαίζζεηα ζε δηαηαξαρέο, εληνπίδνληαη ζε κε ξππαζκέλεο βηνθνηλφηεηεο (θπξίσο είδε Κ-ζηξαηεγηθήο, αιιά θαη φζα δελ εκθαλίδνπλ απφθξηζε ζε δηαηαξαρέο ηα νπνία εληνπίδνληαη ζε βηνθνηλφηεηεο ζε ρακειέο αθζνλίεο θαη ρσξίο ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζην ρξφλν) II: Δίδε αλζεθηηθά ζε δηαηαξαρέο, νη πιεζπζκνί ηνπο απνθξίλνληαη ζηε ξχπαλζε απμάλνληαο ηελ ππθλφηεηα (επθαηξηαθά είδε δεχηεξεο ηάμεο _ ηειηθνί απνηθηζηέο αξρηθψλ ζηαδίσλ νηθνινγηθήο δηαδνρήο _, είδε r-ζηξαηεγηθήο). IΗI: Δπθαηξηαθά είδε πξψηεο ηάμεο, επηθξαηνχλ ζε ζπλζήθεο παξαηεηακέλεο δηαηαξαρήο (αξρηθνί απνηθηζηέο νηθνινγηθήο δηαδνρήο, αλζεθηηθά ζε ζπλζήθεο ππνμίαο). Δπηπιένλ, ε κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ Bentix ελψλεη ηηο νκάδεο ΗΗ θαη ΗΗΗ, κε απνηέιεζκα, νπζηαζηηθά νη νηθνινγηθέο νκάδεο λα είλαη ηειηθά δχν (Δπαίζζεηα θαη Αλζεθηηθά είδε). Απηή ε ελνπνίεζε θαη ε ρξήζε ησλ δχν απηψλ γεληθψλ νκάδσλ ζηελ εμίζσζε ηνπ δείθηε Bentix βαζίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη ε πηζαλφηεηα έλα είδνο ηπραία επηιεγκέλν απφ ηε καθξνπαλίδα λα είλαη αλζεθηηθφ ζε ζπλζήθεο ξχπαλζεο είλαη 3:1 ζε ζρέζε κε ηα επαίζζεηα ζηε ξχπαλζε είδε (Simboura & Zenetos, 2002). Μηα ηέηνηα ηξνπνπνίεζε αίξεη ηελ αβεβαηφηεηα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ ππνθεηκεληθή θαηάηαμε ησλ εηδψλ ζε πέληε νκάδεο κε ιεπηνχο δηαρσξηζκνχο. Ζ ζεψξεζε φηη ηα είδε έρνπλ φκνηα νηθνινγηθή ζπκπεξηθνξά ζε φιε ηελ έθηαζε ηεο βηνγεσγξαθηθήο ηνπο εμάπισζεο κπνξεί λα είλαη παξαθηλδπλεπκέλε, θαζψο ηα είδε κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθή ζπκπεξηθνξά θάησ απφ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο θαη αιιειεπηδξάζεηο κε άιια είδε (Rosenberg et al., 2004; Dauvin, 2007). πλεπψο, ν καζεκαηηθφο ηχπνο ηνπ Bentix δηακνξθψλεηαη σο εμήο (Simboura & Zenetos, 2002): Bentix = {6x%GI + 2x(%GII + %GIII)}/100 ή 28

29 Bentix= (6 X %GS + 2 X %GT)/100 φπνπ GS είλαη γεληθψο ηα επαίζζεηα ζηε ξχπαλζε είδε ελψ GT ηα αλζεθηηθά. Ο δείθηεο κπνξεί λα ιάβεη ζπλερείο ηηκέο απφ ην 2 σο ην 6, κε ηελ αλψηεξε ηηκή λα αληηζηνηρεί ζε αδηαηάξαθηεο ζπλζήθεο (αληίζηξνθε θιίκαθα ζε ζχγθξηζε κε ηνλ ΑΜΒΗ). πλεπψο, ηα επαίζζεηα είδε έρνπλ σο ζπληειεζηή ην 6 (απνδίδεηαη ε κέγηζηε ηηκή φηαλ ε ζπλνιηθή αθζνλία πεξηιακβάλεη κφλν επαίζζεηα είδε) θαη ηα αλζεθηηθά έρνπλ σο ζπληειεζηή ην 2 (πνπ πξνθχπηεη απφ ην ιφγν 3:1). Ζ ηηκή 0 ζπλαληάηαη κφλν ζε αδσηθέο ζπλζήθεο, φπνπ φιεο νη νκάδεο έρνπλ κεδεληθή αθζνλία. Αμηνζεκείσην είλαη φηη νη δείθηεο AMBI θαη Bentix δελ εμαξηψληαη απφ ηε δεηγκαηνιεπηηθή πξνζπάζεηα. Δηθόλα 13. Αληηζηνίρεζε ησλ ηηκψλ ηνπ βηνηηθνχ δείθηε κε ηα φξηα ηηο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ηνπ δείθηε Bentix (πεληάρξσκε θιίκαθα ζχκθσλα κε ηελ Οδεγία 2000/60/Δ.Κ.). Figure 13. Assign values of biotic index with the limits of ecological quality Bentix index (five scale according to Directive 2000/60/EC.). Ζ ηαμηλφκεζε ησλ εηδψλ ζηηο δχν νηθνινγηθέο νκάδεο αλαθέξεηαη ζε κηα θεληξηθή ιίζηα, πνπ ζήκεξα αξηζκεί 1116 είδε θαη πξνζθέξεηαη απφ ηελ ηζηνζειίδα ( services/env_aspects/bentix.html). Με ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο απφ ηελ ζπγθεθξηκέλε ηζηνζειίδα ππνινγίζηεθε ν δείθηεο Bentix θαη θαηαζθεπάζηεθαλ ηα δηαγξάκκαηα Ο δείθηεο Μ-ΑΜΒΗ 29

30 O δείθηεο Μ-ΑΜΒΗ (Muxica et al., 2007) απνηειεί κηα πνιπκεηαβιεηή πξνζέγγηζε πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηελ αθζνλία ησλ εηδψλ S, ην δείθηε πνηθηιφηεηαο ησλ Shannon-Wiener θαη ην βηνηηθφ δείθηε ΑΜΒΗ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε εθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ιακβάλεη ππ φςε εθηφο απφ ηελ παξνπζία επαίζζεησλ/αλζεθηηθψλ ηάμσλ θαη ηα ππφινηπα πνηνηηθά ζηνηρεία πνπ αλαθέξεη ε Οδεγία, δειαδή ηελ πνηθηιφηεηα θαη ηελ αθζνλία ηεο καθξνπαλίδαο. Δπίζεο αίξεη πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ρξήζε κφλν ηνπ ΑΜΒΗ, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε ππεξεθηίκεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηάζηαζεο πνπ έρεη αλαθεξζεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο (Simboura, 2004; Borja et al., 2004b, Muxica et al., 2005; Gomez-Gesteira & Dauvin, 2005). Ύζηεξα απφ ηελ ηαμηζέηεζε κηαο παξαγνληηθήο αλάιπζεο πνπ πεξηιάκβαλε πνιιέο νηθνινγηθέο παξακέηξνπο, νη παξαπάλσ ηξεηο δείθηεο θάλεθε λα ζπζρεηίδνληαη θαιχηεξα κε ηελ νηθνινγηθή πνηφηεηα θαη επνκέλσο επηιέρζεθαλ σο νη θαηαιιειφηεξνη. Ζ ζρέζε ηνπ Μ-ΑΜΒΗ κε απηνχο ηνπο δείθηεο είλαη ε εμήο: Μ-ΑΜΒΙ = K + αambi + bh + cs χκθσλα κε απηή ηελ εμίζσζε ν δείθηεο Μ-ΑΜΒΗ ιακβάλεη ηηκέο απφ ην 0 σο ην 1, πνπ αληηζηνηρνχλ άκεζα κε ηελ θαηάζηαζε νηθνινγηθήο πνηφηεηαο (Πίλαθαο 2). Γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα φξηα ησλ Borja et al., Πίλαθαο 2. Αληηζηνίρηζε ησλ νξίσλ ησλ ηηκψλ ηνπ δείθηε Μ-ΑΜΒΗ θαη ηεο θαηάζηαζεο ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ησλ παξάθηησλ πδάησλ (Borja et al., 2007) Table 2. Matching the limits of the price index M-AMBI and condition of the ecological quality of coastal waters (Borja et al., 2007) Οηθνινγηθή θαηάζηαζε Μ-ΑΜΒΗ Τςειή >0,83 Καιή 0,62 0,83 Μέηξηα 0,41 0,62 Διιηπήο 0,20 0,41 Καθή 0 Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ βηνηηθνχ δείθηε Μ-ΑΜΒΗ θαη ηελ θαηαζθεπή ησλ απαξαίηεησλ γξαθεκάησλ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ινγηζκηθφ ΑΜΒΗ 4.1. (Azti Tecnalia, 30

31 2008) πνπ δηαηίζεηαη απφ ηελ ηζηνζειίδα Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ Μ- ΑΜΒΗ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα φξηα θιάζεσλ απφ ηνπο Borja et al. (2007) θαη Simboura & Reizopoulou (2008). 31

32 3.ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 3.1 Αβηνηηθέο Παξάκεηξνη Φπζηθά θαη ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πδάηηλεο ζηήιεο Πίλαθαο 3. Σηκέο βάζνπο ζηα 9 ζεκεία ησλ ζηαζκψλ δεηγκαηνιεςίαο Table 3. Prices of depth at sampling stations Station Απφζηαζε απφ ηελ αθηή (m) Βάζνο (m) R 1 200m 6,3 m R 2 300m 9,9m R 3 400m 17,1m O 1 200m 7,2 m O 2 300m 8,82m O 3 400m 18,3m S 1 200m 22,14m S 2 300m 38,34m S 3 400m 45,36m Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ Πίλαθα 3, παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν βάζνο έρνπλ νη ζέζεηο ηνπ ζηαζκνχ S, ελψ ην βάζνο ζηηο ζέζεηο ησλ ζηαζκψλ R θαη Ο είλαη παξφκνην. Πίλαθαο 4. Σηκέο ησλ θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο Table 4. Values of physical and chemical characteristics of the sea surface Φπζηθνρεκηθέο Παξάκεηξνη ηαζκφο R ηαζκφο Ο ηαζκφο S T ν C 26,8 o C 26,9 o C 27 o C ph 8,03 7,98 8 DO 2 % 120% 125% 91% Conductivity ,39 5,32 Turbidity 7,1 5,6 3,9 Salinity 35 o / oo 36,1 o / oo 35,7 o / oo 32

33 Πίλαθαο 5. Σηκέο θπζηθψλ θαη ρεκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζε βάζνο 40m ηνπ ζηαζκνχ S3 Table 5. Values of physical and chemical characteristics at depth of 40m station S3 T ο C 23 o C ph 8 DO % 104% Conductivity (mj/cm) 5,41 Turbidity (NTU) 7,6 Salinity 36,2 o / oo Όπσο γίλεηαη εκθαλέο απφ ηηο κεηξήζεηο ησλ θπζηθνρεκηθψλ παξακέηξσλ δελ παξαηεξείηαη αηζζεηή κεηαβνιή ζηηο ηηκέο, κε εμαίξεζε ην DO% θαη ηελ αιαηφηεηα. ηνλ ζηαζκφ (3) ε ηηκή ηνπ DO% είλαη κηθξφηεξε απφ φηη ζηνπο άιινπο δχν ζηαζκνχο Πξνζδηνξηζκφο νξγαληθήο χιεο ηδήκαηνο Απφ πίλαθα (6) παξαηεξνχκε φηη ε κεγαιχηεξε ηηκή νξγαληθνχ πιηθνχ είλαη ζην ζεκείν Ο3, θαζψο ζην ζηαζκφ απηφ παξαηεξήζεθε πιεζψξα νξγαληθψλ ζξπκκάησλ. Δλψ ην ζεκείν κε ηελ κηθξφηεξε ηηκή είλαη ην S2, κε βάζνο 38m θαη κε δηαθνξεηηθή ζχζηαζε ππνζηξψκαηνο (ηιπψδεο). Σέινο, εμαηηίαο έθηαθησλ ηερληθψλ πξνβιεκάησλ (θαηάιεςε), δελ πξαγκαηνπνηήζεθε θνθθνκεηξηθή αλάιπζε ηνπ ηδήκαηνο. Πίλαθαο 6. Σηκέο ηεο νξγαληθήο χιεο Table 6. Values of organic matter ηαζκνί Οξγαληθή χιε % Βάζνο (m) Απφζηαζε απφ ηελ αθηή (m) R2 9,9 9,9 300 R3 8,4 17,1 400 O2 8,01 8, O ,3 400 S2 0,57 38, S3 1,75 45,

34 3.2 Μαθξνβελζηθέο Κνηλόηεηεο Σαμηλνκηθή πνηθηιφηεηα θαη αθζνλία πλνιηθά απφ ηελ πεξηνρή κειέηεο θαηαγξάθεθαλ πεξηζζφηεξα απφ 1026 άηνκα βελζηθψλ καθξναζπφλδπισλ, ηα νπνία αλήθνπλ ζε 5 αλψηεξεο ηαμηλνκηθέο νκάδεο: Πνιχραηηνπο, Μαιάθηα, Καξθηλνεηδή, σιελνεηδή θαη Δρηλφδεξκα. Αθφκα βξέζεθαλ θαη 4 άηνκα πνπ αλήθνπλ ζην θχιν ησλ Υνξδσηψλ. Κπξίαξρε ηαμηλνκηθή νκάδα ζε αθζνλία ήηαλ νη Πνιχραηηνη πγθεθξηκέλα απφ ηα Μαιάθηα θπξηαξρνχζαλ ηα είδε Dosinia exoleta θαη Dosinia lupinus, απφ ηνπο Πνιχραηηνπο ηα είδε Melina palmata θαη Nematonereis unicornis. Δπίζεο θαηαγξάθηεθε ζεκαληηθή αθζνλία, ζε θάπνηνπο ζηαζκνχο, ηνπ είδνπο Onchnesoma steenstrupii steenstrupii πνπ αλήθεη ζηα σιελνεηδή, ελψ απφ ηα Καξθηλνεηδή, ηε κεγαιχηεξε αθζνλία παξνπζίαζε ην είδνο Anapagurus laevis. Δηθόλεο Δηθφλεο ησλ ραξαθηεξηζηηθφηεξσλ εηδψλ απφ θάζε ηαμηλνκηθή νκάδα. Α) Dosinia exoleta, B) Dosinia lupinus, C) Melinna palmata, D) Nematonereis unicornis, E) Ophioura ophioura θαη F) Ampiura chajei 34

35 Figure Picture of characteristic species from any taxonomic group. Α) Dosinia exoleta, B) Dosinia lupinus, C) Melinna palmata, D) Nematonereis unicornis, E) Ophioura ophioura θαη F) Ampiura chajei πλνιηθά, αλαγλσξίζηεθαλ 67 είδε αζπφλδπισλ νξγαληζκψλ θαη δχν είδε ρνξδσηψλ, έλα ςάξη πνπ δελ ηαπηνπνηήζεθε ζε επίπεδν είδνπο θαη ν ακθίνμνο, Branchiostoma lanceolatum. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαινγήο ησλ νξγαληζκψλ απφ ηα κεξίδηα ηνπ ηδήκαηνο παξαηεξήζεθε κεγάιε αθζνλία λεθξψλ νξγαληζκψλ. πγθεθξηκέλα ζηα δείγκαηα απφ ηνπο ζηαζκνχο Rodos Palace (R) θαη Olympic Palace (O) ππήξρε κεγάιε αθζνλία λεθξψλ γαζηεξφπνδσλ, θειχθε λεθξψλ δίζπξσλ θαη ηεξάζηηα αθζνλία ηξεκαηνθφξσλ. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη δηαγξάκκαηα ηεο αθζνλίαο θαη ηεο πνηθηιφηεηαο ησλ νξγαληζκψλ ζεσξψληαο α) θάζε replica σο μερσξηζηφ ζηαζκφ θαη β) θάζε ζεκείν κπξνζηά απφ ηα μελνδνρεία σο ζηαζκφ. Δηθόλα 20. Αθζνλία νξγαληζκψλ αλά δεηγκαηνιεςία Figure 20. Abundance of organisms per sample Δηθόλα 21. Αξηζκφο εηδψλ αλά δεηγκαηνιεςία. Figure 21. Number of species per sample. 35

36 Όζνλ αθνξά ηηο επαλαιήςεηο (replicates) ν ζηαζκφο κε ηελ κεγαιχηεξε πνηθηιφηεηα θαη αθζνλία είλαη ν ζηαζκφο R2.3 κε 23 είδε θαη 155 άηνκα θαη κε ηελ κηθξφηεξε ν ζηαζκφο S2.3 κε 6 είδε θαη 6 άηνκα. Δηθόλα 22. Αθζνλία νξγαληζκψλ αλά ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο. Figure 22. Abundance of organisms per sampling site Δηθόλα 23. Αξηζκφο εηδψλ αλά ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο. Figure 23. Number of species per sampling site. Ζ θαηαλνκή ηεο αθζνλίαο ηεο καθξνπαλίδαο εκθάληζε δηαθπκάλζεηο κεηαμχ ησλ ζηαζκψλ θαη ησλ ζέζεσλ δεηγκαηνιεςίαο (Δηθφλεο 20 θαη 22). Οη κεγαιχηεξεο ηηκέο θαηαγξάθεθαλ ζην ζηαζκφ Ο ζηε ζέζε 3, δειαδή βαζχηεξα ηνπ ζεκείνπ απφιεμεο ηνπ αγσγνχ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ε πνιχ ρακειή αθζνλία νξγαληζκψλ ζην ζηαζκφ S, ηδηαίηεξα ζηε ζέζε απφιεμεο ηνπ αγσγνχ (2). ε φηη αθνξά ζηελ πνηθηιφηεηα ηεο καθξνπαλίδαο, εθθξαζκέλεο σο αξηζκφ εηδψλ, νη ρακειφηεξεο ηηκέο εληνπίδνληαη θαη πάιη ζηα δείγκαηα ηνπ ζηαζκνχ S (Δηθφλα 23). 36

37 Δηθόλα 24. Πνζνζηηαία θαηαλνκή ηεο αθζνλίαο ησλ ηαμηλνκηθψλ νκάδσλ αλά ζέζε δεηγκαηνιεςίαο. Figure 24. Percentage distribution of taxa abundance per sampling site Με εμαίξεζε ηνλ ζηαζκφ R2.3 φπνπ θαηαγξάθζεθε ζεκαληηθή αθζνλία Μαιαθίσλ ζηνπο ππφινηπνπο ζηαζκνχο θπξίαξρε ηαμηλνκηθή νκάδα είλαη νη Πνιχραηηνη, ελψ ηα θαξθηλνεηδή ζε φινπο ηνπο ζηαζκνχ έρνπλ κηθξφ πνζνζηφ παξνπζίαο. Δπίζεο αμηνζεκείσηε είλαη ε παξνπζία ηνπ κνλαδηθνχ είδνπο απφ ηα σιελνεηδή. ην δηάγξακκα ηεο εηθφλαο (25) θαίλεηαη ην πνζνζηφ ηεο αθζνλίαο ησλ νξγαληζκψλ κε ηελ κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζηνπο ζηαζκνχο. Αμηνζεκείσην είλαη ην πνζνζηφ αθζνλίαο ηνπ πνιχραηηνπ Owenia fusiformis, φπνπ θαηαγξάθεθε ζε κεγάια πνζνζηά ζηνπο ζηαζκνχο S 1 θαη 3 θαη ηνπ ζσιελνεηδνχο Onchnesoma steestrupii steestrupii Δηθφλα 25. Πνζνζηηαία θαηαλνκή ησλ πην άθζνλσλ εηδψλ αλά ζεκείν δεηγκαηνιεςίαο. Figure 25. Percentage distribution of the most abundant species per sampling site. 37

38 Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη ζηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο ηνπ ζηαζκνχ S ε παξνπζία ησλ σιελσεηδψλ θαη ησλ Μαιαθίσλ κεηψλεηαη αηζζεηά, ζε αληίζεζε κε ηα Δρηλφδεξκα πνπ εκθαλίδνληαη κε ζεκαληηθφ πνζνζηφ αθζνλίαο κφλν ζε απηφλ ηνλ ζηαζκφ. Σέινο ην πνζνζηφ αθζνλίαο ησλ Καξθηλνεηδψλ είλαη παξφκνηα κε ησλ ππφινηπσλ ζηαζκψλ. Δηθόλα 26. Πνζνζηηαία θαηαλνκή ησλ ηαμηλνκηθψλ νκάδσλ ζην ζχλνιν ησλ δεηγκάησλ Figure 26. Percentage distribution of taxonomic groups in all samples Απφ ην δηάγξακκα ηεο εηθφλαο (26) είλαη εκθαλέο ην κεγάιν πνζνζηφ ησλ σιελνεηδψλ θαη ην πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ησλ Καξθηλνεηδψλ. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ δεηθηψλ πνηθηιφηεηαο (δείθηεο Shannon Wienner, Ζ ), ηεο ηζνδηαλνκήο νκνηνκνξθίαο (δείθηεο Pielou s Evanness, J ) θαη ηεο αθζνλίαο ησλ εηδψλ (Gleason Margalef, d) γηα ηηο ζέζεηο δεηγκαηνιεςίαο πνπ εμεηάζηεθαλ. Πίλαθαο 7. Σηκέο ησλ δεηθηψλ πνηθηιφηεηαο (Shannon Wienner, Ζ ), ηζνδηαλνκήο νκνηνκνξθίαο (Pielou s Evanness, J ) θαη ηεο αθζνλίαο ησλ εηδψλ (Gleason Margalef, d) Table 7. Values of diversity indices (Shannon - Wienner, H), uniformity (Pielou's - Evanness, J) and abundance (Gleason - Margalef, d) Sample D J' H' R1 3,219 0,7438 2,107 R2 4,868 0,7466 2,433 R3 3,716 0,7433 2,189 O1 5,477 0,8524 2,777 38

39 O2 3,778 0,8966 2,486 O3 3,787 0,7635 2,36 S1 4,072 0,7798 2,254 S2 2,956 0,9171 2,112 S3 2,531 0,8068 1,858 Δηθόλα 27. Γηάγξακκα ησλ δεηθηψλ Shannon Wienner, (Ζ ), Pielou s Evanness, (J ) θαη Gleason Margalef, (d). Figure 27. Indicators Shannon - Wienner, (The), Pielou's - Evanness, (J) and Gleason - Margalef, (d). Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηε εηθφλα (27) νη ηηκέο ηνπ δείθηε Gleason Margalef παξνπζηάδνπλ κεγάιε δηαθχκαλζε, θαζψο ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο επεξεάδεηαη έληνλα απφ ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο (Hairston, 1959). Ζ κεγαιχηεξε ηηκή παξνπζηάδεηαη ζηνλ ζηαζκφ Olympic 1 (O1) θαη κηθξφηεξε ζηνλ ζηαζκφ Sunshine 3 (S3). Δπίζεο ν δείθηεο πνηθηιφηεηαο Shannon Wiener (Ζ ) έρεη ηε κεγαιχηεξε θαη ηε κηθξφηεξε ηηκή ίδηνπο ζηαζκνχο, κε κηθξφηεξε σζηφζν δηαθχκαλζε. Όζνλ αθνξά ησλ δείθηε νκνηνκνξθίαο Pielou s Evanness (J) νη ηηκέο ηνπ έρνπλ κηθξή δηαθχκαλζε θαη είλαη πιεζίνλ ηεο κνλάδαο. Ζ κεγαιχηεξε ηηκή είλαη ζηνλ ζηαζκφ Sunshine 2 (S2) φπνπ ηα πεξηζζφηεξα άηνκα αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθά είδε. 3.3 Γείθηεο Οηθνινγηθήο Πνηόηεηαο Γείθηεο BENTIX Οη ηηκέο ηνπ δείθηε Bentix εθηηκήζεθαλ μερσξηζηά γηα θάζε επαλαιεπηηθφ δείγκα (Πίλαθαο 8, Δηθφλα 28 & 29) θαη ζηε ζπλέρεηα εθηηκήζεθε ν κέζνο φξνο ηνπ δείθηε αλά ζέζε θαη αλά ζηαζκφ δεηγκαηνιεςίαο (Πίλαθαο 9). 39

40 Πίλαθαο 8. Σηκέο ηνπ δείθηε Bentix, ηεο αθζνλίαο, ηνπ αξηζκνχ ησλ εηδψλ ρξσκαηηζκέλα κε ηελ πεληαβάζκηα ρξσκαηηθή θιίκαθα, αλάινγα ηελ νηθνινγηθή πνηφηεηα. (GS%, αθζνλία % ησλ επαίζζεησλ ζηε ξχπαλζε νξγαληζκψλ), (GT%, αθζνλία % ησλ αλζεθηηθψλ ζηελ ξχπαλζε νξγαληζκψλ), (Ν/Α%, αθζνλία % ησλ νξγαληζκψλ πνπ δελ βξίζθνληαη ζηελ ιίζηα βαζκνινγίαο ηνπ Bentix) Table 8. Bentix values of abundance, number of colored species with five-color scale, depending on the ecological quality. (GS%,% abundance of pollution sensitive organisms), (GT%,% abundance of pollution-tolerant organisms), (N / A%% abundance of organisms are not in the list of Bentix) Σταθμοί Επίπεδο εμπιςτοςφνησ GS% GT% N.A.(%) Αριθμόσ Ειδών Αφθονία Αφθ. Ευαίςθητων ειδών Αφθ. Ανθεκτικών ειδών Bentix EQR Οικολογική ποιότητα R ,00% 66,67% 3,33% ,13 0,52 Μέτρια R1.3 52,59% 45,69% 1,72% ,07 0,68 Καλή R2.2 42,86% 52,38% 4,76% ,62 0,60 Καλή R2.3 53,55% 43,23% 3,23% ,08 0,68 Καλή R3.2 33,33% 62,75% 3,92% ,25 0,54 Μέτρια R3.3 24,73% 73,12% 2,15% ,95 0,49 Μέτρια O1.1 33,33% 66,67% 0,00% ,33 0,56 Μέτρια O1.3 37,66% 54,55% 7,79% ,35 0,56 Μέτρια O2.1 80,00% 13,33% 6,67% ,07 0,84 Εξαιρετική 40

41 O2.2 45,00% 55,00% 0,00% ,80 0,63 Καλή O3.2 50,00% 50,00% 0,00% ,00 0,67 Καλή O3.3 30,15% 68,38% 1,47% ,18 0,53 Μέτρια S1.1 47,83% 45,65% 6,52% ,78 0,63 Καλή S1.2 66,67% 28,57% 4,76% ,57 0,76 Εξαιρετική S2.2 23,53% 76,47% 0,00% ,94 0,49 Μέτρια S2.3 33,33% 66,67% 0,00% ,33 0,56 Μέτρια S3.2 45,71% 42,86% 11,43% ,60 0,60 Καλή S3.3 60,00% 40,00% 0,00% ,40 0,73 Καλή 41

42 Δηθόλα 28. Γηάγξακκα ηεο νηθνινγηθήο πνηφηεηαο ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ δείθηε Bentix. Figure 28. Ecological quality graphs according to the results of Bentix index. Δηθόλα 29. Γηάγξακκα ησλ επαίζζεησλ αλζεθηηθψλ ζε ξχπαλζε νξγαληζκψλ θαη νξγαληζκψλ πνπ δελ βαζκνινγνχληαη απφ ηνλ δείθηε Bentix. Figure 29. Sensitive tolerant organisms graphs, against pollution and organisms which are not scored by the Bentix. 42