ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ»

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ» ΜΥΪΚΗ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ του ΤΣΑΡΤΣΑΠΑΚΗ ΙΩΑΝΝΗ Μεταπτυχιακή Διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για την μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων για την απόκτηση του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών «κινησιολογία» του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σερρών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΣΕΡΡΕΣ 2011 Εγκεκριμένο από το Καθηγητικό σώμα: Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Κοΐδου Ειρήνη Μέλος: Ζαφειρίδης Ανδρέας Μέλος: Βράμπας Ιωάννης 0

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ» ΜΥΪΚΗ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ του ΤΣΑΡΤΣΑΠΑΚΗ ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για την μερική ολοκλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών «κινησιολογία» του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σερρών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΣΕΡΡΕΣ 2011 Εγκεκριμένο από το Καθηγητικό σώμα: Επιβλέπουσα: Κοΐδου Ειρήνη (Επίκουρη καθηγήτρια) Μέλος: Ζαφειρίδης Ανδρέας (Επίκουρος καθηγητής) Μέλος: Βράμπας Ιωάννης (Καθηγητής) 1

3 2011 Τσαρτσαπάκης Ιωάννης ALL RIGHTS RESERVED 2

4 Και όταν θα ανοιχτούν μπροστά σου πολλοί δρόμοι και δεν θα ξέρεις ποιόν να διαλέξεις, μην ακολουθήσεις έναν στην τύχη αλλά κάθισε και περίμενε. Περίμενε κι άλλο. Πάρε βαθιές ανάσες όπως την πρώτη φόρα που ήρθες στον κόσμο. Και όταν ακούσεις την καρδιά σου να μιλά, πήγαινε όπου σε πάει εκείνη 3

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Με την ολοκλήρωση αυτής της μεταπτυχιακής διατριβής κλείνει ένας κύκλος είκοσι τουλάχιστον χρόνων μιας επιθυμίας που έμενε ανεκπλήρωτη μέχρι σήμερα. Τα τελευταία τρία χρόνια κάποιοι άνθρωποι στάθηκαν δίπλα μου και συνέβαλλαν καθοριστικά στην ολοκλήρωση της προσπάθειάς μου. Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω και να εκφράσω το θαυμασμό μου για την ποιότητα που έχουν σαν δάσκαλοι αλλά και σαν άνθρωποι. Αρχικά θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην επίκουρη καθηγήτρια και κύρια επιβλέπουσα της εργασίας, κ. Ειρήνη Κοΐδου, για την αρχική προτροπή και παρακίνηση, για την διαύγεια και την υπομονή που επέδειξε στην διάρκεια των εποικοδομητικών μας συζητήσεων καθώς και για την αμέριστη συμπαράστασή της σε όλες τις φάσεις αυτής της διατριβής. Την ευχαριστώ ακόμη και για τον τρόπο που χειρίστηκε τα άγχη και τις ανησυχίες μου όλο αυτό το διάστημα. Ευχαριστώ τον κ. Ζαφειρίδη Ανδρέα, επίκουρο καθηγητή μέλος της συμβουλευτικής μου επιτροπής. Οι εξειδικευμένες γνώσεις του και η ενθαρρυντική του διάθεση σε συνδυασμό με τις πολύτιμες επιστημονικές συμβουλές του, συνέβαλαν καθοριστικά στην πορεία της διατριβής μου. Δεν θα μπορούσα να παραλείψω να ευχαριστήσω το τρίτο μέλος της συμβουλευτικής μου επιτροπής, τον καθηγητή κ. Ιωάννη Βράμπα, που με την εμπειρία του και τις γνώσεις του με ενθάρρυνε να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο, δείχνοντας αμείωτο ενδιαφέρον για την πορεία της έρευνάς μου. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω σε όλους τους αθλητές και συμμετέχοντες στην έρευνά μου. Η εθελοντική συνεργασία τους ήταν καθοριστική στην ομαλή πορεία της έρευνας. Τέλος θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου που είναι πάντοτε εκεί για μένα όταν τους χρειάζομαι. Ι.Τ. Σέρρες

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΣΑΡΤΣΑΠΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΥΪΚΗ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ (Υπό την επίβλεψη της επίκουρης καθηγήτριας, κ. Κοΐδου Ειρήνης) Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει την εμφάνιση της μυϊκής δυσμορφίας (Μ.Δ.) σε υψηλού επιπέδου αθλητές της σωματικής διάπλασης (Σ.Δ.). Ειδικότερα διερευνήθηκε η φύση του αθλήματος ως εγκλιτικός παράγοντας για την εμφάνιση του συνδρόμου. Διακόσιοι έντεκα υγιείς άντρες από όλη την Ελληνική επικράτεια, επιλέγηκαν και χωρίστηκαν σε τρείς ομάδες, με κριτήριο το άθλημα που συμμετείχαν και την αγωνιστική τους εμπειρία. Ομάδα Α: αθλητές της σωματικής διάπλασης (n=55), ομάδα Β: αθλητές ομαδικών αθλημάτων (n=87), ομάδα Γ: ομάδα ελέγχου (n=69). Όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών χαρακτηριστικών καθώς και το ερωτηματολόγιο της μυϊκής δυσμορφίας (MDI). Η ανάλυση one-way MANOVA έδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές των μέσων όρων μεταξύ των ομάδων. Το Post Hoc Scheffe έδειξε ότι η ομάδα Α, εμφάνισε σημαντικές διαφορές σε όλους τους παράγοντες που ελέγχει το MDI σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες. Αντίστοιχα η ομάδα Β, εμφάνισε σημαντικές διαφορές σε τέσσερις από τους έξι παράγοντες του MDI σε σύγκριση με την ομάδα Γ. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η συμμετοχή στον αθλητισμό αλλά και ιδιαίτερα η φύση του αθλήματος πιθανός δρα εγκλιτικά στην εμφάνιση συμπτωμάτων της μυϊκής δυσμορφίας. Λέξεις Κλειδιά: Μυϊκή δυσμορφία, σωματικές δυσμορφικές διαταραχές, εικόνα σώματος, σωματική δυσαρέσκεια, σωματική διάπλαση, διατροφικές διαταραχές. 5

7 ABSTRACT IOANNIS TSARTSAPAKIS MUSCLE DYSMORPHIA IN ADULT BODY BUILDING ATHLETES (Under the supervision of Assistant Professor Koidou Eirini) The purpose of this study was to investigate the appearance of muscle dysmorphia in elite body building athletes. In particular, the nature of the sport as a conducive factor to the syndrome s appearance was examined. Two hundred and eleven healthy men from all over the Greek area were selected and divided into three groups on the basis of the sport they participated and their athletic experience. Group A: body building athletes (n=55), group B: team athletes (n=87), group C: control (n=69). All the participants filled in a demographic questionnaire as well as the muscle dysmorphia inventory (MDI). The one-way MANOVA analysis revealed statistically significant differences in mean scores between groups. In addition, the Post-Hoc (Scheffe) indicated that group (A) showed significant differences in all six factors controlled by the MDI, in comparison to the other two groups. Respectively, group (B) revealed significant differences in four of six MDI factors in comparison to group (C). In conclusion, we could argue that sport participation and even more the nature of the sport is probably a conducive factor to the appearance of muscle dysmorphia s symptoms. Key Words: muscle dysmorphia, body dismorphic disorder, body image, body building, eating disorders. 6

8 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελίδα ΠΕΡΙΛΗΨΗ.i ABSTRACT.ii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...iii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ.iv ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ.v ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ vi ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ vi Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Μυϊκή δυσμορφία και διατροφικές διαταραχές Μυϊκή δυσμορφία και σωματική διάπλαση Κριτική Θεώρηση της Βιβλιογραφίας...13 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ..16 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 16 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ.16 ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ..18 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ..18 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 19 ΙII. ΜΕΘΟΔΟΣ..20 ΔΕΙΓΜΑ 20 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ...21 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ 21 Ερωτηματολόγιο δημογραφικών χαρακτηριστικών..21 Αυτοπεριγραφικό ερωτηματολόγιο σωματικού εαυτού (PSDQ)..21 Κλίμακα αυτοεκτίμησης του Rosenberg (RSES)..22 Τεστ διατροφικών στάσεων (EAT-26)..22 Ερωτηματολόγιο Μυϊκής Δυσμορφίας (MDI)..23 ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ...24 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 25 ΙV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Χαρακτηριστικά αγωνιστικού προφίλ των αθλητών του δείγματος..26 7

9 Συχνότητες παραμέτρων των δημογραφικών χαρακτηριστικών ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ Παράγοντας «σωματικό μέγεθος και την συμμετρία» Παράγοντας «εξάρτηση από την άσκηση» Παράγοντας «προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους» Παράγοντας «διαιτητική συμπεριφορά» Παράγοντας «χρήση φαρμακευτικών ουσιών» Παράγοντας «χρήση συμπληρωμάτων διατροφής» Παράγοντας «αυτοεκτίμηση» Παράγοντας «τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών» 35 Συσχετίσεις μεταξύ παραγόντων ερωτηματολόγιου (MDI) 35 V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Παράγοντας «χρήση φαρμακευτικών ουσιών» 48 Μηδενικές υποθέσεις ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 49 ΣΥΖΗΤΗΣΗ..53 VI. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..55 VII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 67 8

10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Σελίδα Πίνακας 1.1. Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά..26 Πίνακας 1.2. Χαρακτηριστικά αγωνιστικού προφίλ των αθλητών του δείγματος.. 26 Πίνακας 1.3. Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος.27 Πίνακας 1.4. Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος.27 Πίνακας 1.5. Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος.27 Πινάκας 1.6. Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος.28 Πίνακας 1.7. Περιγραφικές αναλύσεις ερωτηματολογίων.28 Πίνακας 2. Συσχετίσεις μεταξύ όλων των παραγόντων του MDI...36 Πίνακας 2.1. Συσχετίσεις μεταξύ MDI, RSES και ΕΑΤ Πίνακας 3. Περιγραφικές αναλύσεις ερωτηματολογίων..49 9

11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Σελίδα Γράφημα 1. Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ...30 Γράφημα 1.1. Παράγοντας «σωματικό μέγεθος και την συμμετρία» Γράφημα 1.2. Παράγοντας «εξάρτηση από την άσκηση»...31 Γράφημα 1.3. Παράγοντας «προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους» Γράφημα 1.4. Παράγοντας «διαιτητική συμπεριφορά»...33 Γράφημα 1.5. Παράγοντας «χρήση φαρμακευτικών ουσιών». 33 Γράφημα 1.6. Παράγοντας «χρήση συμπληρωμάτων διατροφής».34 Γράφημα 2. Παράγοντας «αυτοεκτίμηση»..34 Γράφημα 3. Παράγοντας «τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών»..35 Γράφημα 4. Συσχετίσεις μεταξύ των παραγόντων του ερωτηματολογίου της Μ.Δ 36 Γράφημα 5. Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ Γράφημα 6. Ερωτηματολόγιο αυτοεκτίμησης..52 Γράφημα. Ερωτηματολόγιο διατροφικών στάσεων

12 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΑΤΩΝ Σελίδα Σχεδιάγραμμα 1. Εννοιολογικό μοντέλο της Μ.Δ...68 Σχεδιάγραμμα 2. Παράγοντες που συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της Μ.Δ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ Μ.Δ. = Μυϊκή Δυσμορφία Σ.Δ. = Σωματική Διάπλαση Ο.Α. = Ομαδικά Αθλήματα Ο.Ε. = Ομάδα Ελέγχου Σ.Δ.Χ.Φ.Ο. = Αθλητές της Σωματικής Διάπλασης που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Α.Σ.Δ. = Αθλητές της Σωματικής Διάπλασης που δεν κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών. 11

13 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, εξυμνούνταν η μυϊκότητα και οι δυναμικοί άθλοι. Μυθικοί και βιβλικοί ήρωες όπως ο Ηρακλής, ο Σαμψών, ο Άτλας, ο Προμηθέας και οι Τιτάνες, παρουσιάζονταν με υπερφυσική μυϊκότητα σε αγάλματα και σε ψηφιδωτά (Kanayama και Pope, 2011). Η σωματική άσκηση, αποτελούσε ένα είδος αγωγής τόσο σπουδαίο, ώστε αυτοί που την παραμελούσαν χαρακτηρίζονταν αμόρφωτοι. Ειδικότερα, η λέξη πεπαιδευμένος χρησιμοποιούνταν για το άτομο εκείνο, το οποίο ανέπτυσσε αρμονικά το σώμα του και το πνεύμα του (Μουρατίδης, 1998). Ο Αριστοτέλης τονίζοντας τη σπουδαιότητα της γύμνασης αναφέρει ότι αν και κανείς από εμάς δεν κατηγορεί έναν που γεννήθηκε με σωματικά μειονεκτήματα, εντούτοις κατηγορούμε αυτούς των οποίων η σωματική ασχήμια οφείλεται σε αμέλεια και σε έλλειψη άσκησης (Μουρατίδης, 1998). Σήμερα μια σειρά μελετών επιβεβαιώνει την άποψη αυτή, αναγνωρίζοντας την αξία της άσκησης σε πολλές εκφάνσεις της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου (Bailey, Malina, & Mirwald, 1986; Weiss, 1987; Spink, 1992; Fox, 1997; Pangrazi, 1997). Σωματική διάπλαση ή σωματοδόμηση (Βody-building), καλείται η διαδικασία μεγιστοποίησης της μυϊκής μάζας και ταυτόχρονα μείωσης του σωματικού λίπους. Ως μέσα για την επίτευξη του στόχου χρησιμοποιούνται η γυμναστική με αντιστάσεις, η προσεγμένη και ισορροπημένη διατροφή καθώς και η επαρκής ξεκούραση και αποθεραπεία μετά το τέλος της άσκησης (Mosley, 2009). Ως άθλημα, η σωματική διάπλαση ξεκίνησε στις αρχές του 20 ο αιώνα. Έγινε όμως ευρέως γνωστή τη δεκαετία του ογδόντα (Mosley, 2009). Κριτήριο αξιολόγησης του αθλήματος αποτελεί η εμφάνιση. Οι αθλητές επιδεικνύουν το σώμα τους έναντι επιτροπής κριτών και κρίνονται για τη συνολική ποιότητα της μυϊκής τους ανάπτυξης (Mosley, 2009). Η αναζήτηση λοιπόν, ενός αρμονικού και μυϊκά ανεπτυγμένου σώματος οδηγεί μια μεγάλη μερίδα νέων αλλά και μεγαλύτερων ατόμων στο χώρο των κέντρων γύμνασης. Ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών επιθυμεί ένα συγκεκριμένο τύπο σώματος, ο οποίος και προβάλλεται, κατά κόρον, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Pope, Olivardia, Gruber και Borowiecki, 1999; Pope, Phillips και Olivardia, 2000). Σύμφωνα με τον Benson (2002), αυτή η υπέρμετρη προβολή του καλογυμνασμένου και μυώδους αντρικού σώματος συνέβαλλε και στην υιοθέτηση ανορθόδοξων συμπεριφορών (π.χ. χρήση αναβολικών στεροειδών) προκειμένου να οδηγηθούν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει μια σειρά μελετών (Drewnowski, & Yee, 1987; Silberstein, Striegel-Moore, Timko, & Robin, 1988). 12

14 Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη δεκαετία του εβδομήντα, το ποσοστό των ανδρών που δήλωναν δυσαρεστημένοι από την μυϊκή τους ανάπτυξη έφτανε το 25% (Berscheid, Walster, και Bohrnstedt, 1973). Το 2000 ο αριθμός των ανδρών που δήλωναν δυσαρεστημένοι με τη μυϊκή τους ανάπτυξη αυξήθηκε δραματικά φθάνοντας το ποσοστό του 85%. (Pope και συν., 2000). Ο όρος "μυϊκή δυσμορφία" (Μ.Δ.), περιγράφει μια μορφή σωματικής δυσμορφικής διαταραχής και ειδικότερα έναν τύπο διαταραχής της εικόνας του σώματος (Pope και συν. 1997; Pope και συν. 2000b; Olivardia, 2001). Είναι ένα πολύπλοκο σύνδρομο και χαρακτηρίζεται από μια σειρά στάσεων και συμπεριφορών οι οποίες συνάδουν στην έντονη επιθυμία για αύξηση της μυϊκής μάζας (Grieve, 2007). Ο Fussel (1992) είναι αυτός που πρώτος αναφέρεται σ αυτή με τον όρο η ασθένεια. Η διαταραχή περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1993, όταν οι Pope, Katz και Hudson παρατηρώντας μία σειρά συμπτωμάτων και χαρακτηριστικών σε αθλητές της σωματικής διάπλασης την ονόμασαν "αντίστροφη ανορεξία" λόγω των κοινών χαρακτηριστικών με την ψυχογενή ανορεξία. Οι Pope, Gruber, Choi, Olivardia και Phillps, (1997) πρότειναν τον όρο "μυϊκή δυσμορφία" θέλοντας να περιγράψουν ένα νέο είδος σωματικών δυσμορφικών διαταραχών. Επίσης, οι Phillips, O Sullivan και Pope (1997) αφού μελέτησαν την περίπτωση ενός εικοσιτριάχρονου άνδρα καθιέρωσαν τον όρο Μ.Δ.. Οι ερευνητές βασιζόμενοι στη δομημένη κλινική συνέντευξη των κριτηρίων του DSM-III-R μετά από προφορικές συνεντεύξεις κατάληξαν στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση αυτή προκαλεί σοβαρές ψυχικές και σωματικές δυσλειτουργίες καθώς και ότι η χρήση αναβολικών δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την παρουσία της Μ.Δ.. Ο όρος συναντάται διεθνώς και ως "αθλητική μεγαλορεξία" ή "σύμπλεγμα του Άδωνη" (Pope, Katz και Hudson, 1993; Pope, Olivardia και Phillips, 2000b; Wolke και Sapouna, 2008). Το άτομο που πάσχει από Μ.Δ. ανησυχεί έντονα για τη σωματική του εμφάνιση. Πιστεύει, λανθασμένα, ότι το σώμα του δεν είναι επαρκώς μυώδες και γυμνασμένο και, ως εκ τούτου, εκφράζει έντονα μια σωματική δυσαρέσκεια για αυτό ή για συγκεκριμένα μέρη του (Choi, Pope και Olivardia, 2002; Maida και Armstrong, 2005). Για να καταπολεμήσει αυτή τη δυσαρέσκειά του, δαπανά καθημερινά πολλές ώρες στο γυμναστήριο και εμπλέκεται σε καταναγκαστική άσκηση (μεγάλου όγκου και έντασης) με αντιστάσεις, με αποτέλεσμα συχνά να καταπονεί το σώμα του και να φθείρει σημαντικά την υγεία του (Olivardia, 2001; Phillips, O Sullivan, και Pope, 1997). Αποφεύγει συστηματικά τους χώρους που απαιτούν την έκθεση του σώματός 13

15 του σε δημόσια θέα και όταν αυτό δεν είναι εφικτό επιλέγει να φορά φαρδιά ρούχα για να είναι δυσδιάκριτο το σχήμα του σώματός του και η σύγκρισή του με εκείνο άλλων ατόμων (Pope και συν. 1993; Pope και συν. 1997; Olivardia, 2001). Η Μ.Δ. εκδηλώνεται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες από ότι στις γυναίκες (Goodale, Watkins και Cardinal, 2001; Gruber και Pope, 1999). Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, που αφορούν κυρίως στη συμπτωματολογία και στην κλινική έκφραση του συνδρόμου και όχι στη συχνότητα εμφάνισής του, θεωρείται ότι αντανακλούν διαφορετικούς βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, αλλά και διαφορετικές προσδοκίες που η κοινωνία και ο πολιτισμός κάθε χώρας επιβάλλει στον άνδρα και τη γυναίκα αντίστοιχα (Latz, Rhea και Cornelius, 2004; Olivardia, 2001; Olivardia, Pope και Hudson, 2001; Phillips, Menard και Fay, 2007; Pope και συν. 1997). Μέχρι σήμερα η Μ.Δ. δε συμπεριλαμβάνεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV-TR, 2000) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association, 2000). Σύμφωνα με τον Chung (2003), η αξιοπιστία της, σα διακριτή κλινική οντότητα, δεν έχει ακόμη αποδειχθεί. Περισσότερα ερευνητικά δεδομένα, από διαφορετικούς πληθυσμούς (αθλητές ομαδικών αθλημάτων, αθλήματα που έχουν σχέση με την εμφάνιση, με το σωματικό βάρος, το φύλο κ.α.), κρίνονται αναγκαία προκειμένου να αποσαφηνιστούν θέματα τα οποία αφορούν τόσο στην αιτιοπαθογένεια όσο και στα χαρακτηριστικά και στην αντιμετώπιση της διαταραχής. Καθώς η αιτιοπαθογένεια της Μ.Δ. παραμένει ασαφής, δεν έχει προσδιοριστεί ο μηχανισμός στον οποίο μπορεί να οφείλεται η εμφάνιση της διαταραχής. Σύμφωνα με τους Leone, Sedory και Gray (2005), το να κατατάξουμε τη Μ.Δ. υπό το πρίσμα ενός μόνο αιτιολογικού παράγοντα θα ήταν εξ ορισμού μια λανθασμένη πρακτική. Η Μ.Δ. πιθανόν να προκαλείται από γενετικούς ή/και κοινωνικούς παράγοντες (Pope και συν. 1997). O Brownnell, (1991, p.1), αναφέρει ότι: «η σύγχρονη κοινωνία βρίθει από πολίτες που ψάχνουν για το τέλειο σώμα». Σύμφωνα με τη κοινωνικο-πολιτιστική θεωρεία, οι άντρες αντιμετωπίζουν κοινωνικές πιέσεις οι οποίες έχουν ως πηγή εκδήλωσης την εμφάνισή τους (Cohane και Pope, 2001; Olivardia, 2001; Pope, Olivardia, Gruber και Borowiecki, 1999; Pope και συν. 2000). Επίσης, σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης (social comparison theory) τα άτομα κάνουν συγκρίσεις με τους συνανθρώπους τους μέσα στο κοινωνικό τους περιβάλλον για να αποκτήσουν προσωπικές πληροφορίες. Αυτή η κοινωνική σύγκριση μπορεί να γίνεται προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Αυτοί που συγκρίνουν τους εαυτούς τους με άλλους που 14

16 θεωρούνται «καλύτεροι» (σύγκριση προς τα πάνω), παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυξημένη σωματική δυσαρέσκεια. Οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να συγκρίνουν τους εαυτούς τους με το κοινωνικοπολιτιστικό ιδεατό που είναι προς τα πάνω (Hausenblas, Janelle, Gardner, και Hagan, 2003). Ενώ ταυτόχρονα παρακινούνται από τα Μ.Μ.Ε. να φτιάξουν ένα σωματότυπο παρόμοιο με εκείνον που εμφανίζουν κάποιες ιδιαίτερες ομάδες (μοντέλα, αθλητές, άνθρωποι του θεάματος κτλ.) (Shaw και Waller 1995). Σύμφωνα με τον Kiesler (1999), υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες μεταβλητών οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη της Μ.Δ.. Οι κατηγορίες αυτές αντιπροσωπεύουν ένα βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο της ψυχοπαθολογίας. Συγκεκριμένα αναφέρεται, σε κοινωνικοπεριβαλοντικούς (Μ.Μ.Ε., συμμετοχή σε σπορ), συναισθηματικούς (αρνητικές συνέπειες), ψυχολογικούς (σωματική δυσαρέσκεια, αυτοεκτίμηση, τελειότητα, αντίληψη ιδανικού σώματος) και φυσιολογικούς παράγοντες (σωματική μάζα). Το 2001 ο Olivardia παρουσίασε ένα σύντομο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο για την ανάπτυξη της Μ.Δ. το οποίο περιλαμβάνει: γενετικούς παράγοντες, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την έντονη επιθυμία για αύξηση της μυϊκότητας, τις κοινωνικές πιέσεις σχετικά με την εμφάνιση και την αντίληψη της εικόνας σώματος. Οι Lantz, Rhea και Mayhew (2001) σε μια προσπάθεια να αποδώσουν ένα εννοιολογικό μοντέλο ανάπτυξης της Μ.Δ. συμπεριέλαβαν, μεταβλητές που επισπεύδουν την ανάπτυξη της Μ.Δ. (χαμηλή αυτοεκτίμηση, σωματική δυσαρέσκεια), ψυχο-συμπεριφορικά χαρακτηριστικά (σωματικό μέγεθος/συμμετρία, διαιτητικοί περιορισμοί, χρήση φαρμακευτικών ουσιών, χρήση συμπληρωμάτων διατροφής, εξάρτηση από την άσκηση και προστασία της έκθεσης του σώματος από τρίτους) καθώς και τα αρνητικά αποτελέσματα του ναρκισσισμού και της αποξένωσης (Σχέδ. 1). Ο Grieve (2007), παρατηρεί ότι στο μοντέλο του Lantz και συν., (2001), υπάρχει μία ευθεία σχέση μεταξύ της σωματικής δυσαρέσκειας και της Μ.Δ., ενώ επίσης υπάρχει και μια αμοιβαία σχέση μεταξύ της Μ.Δ. και των ψυχοσυμπεριφορικών χαρακτηριστικών που ορίζουν οι ερευνητές. Συμπληρώνοντας τα μοντέλα των Olivardia, (2001) και Lantz και συν., (2001), ο Cafri και συν., (2005), εξέτασε έναν επιπλέον παράγοντα, τον οποίο χαρακτήρισε «επικίνδυνες συμπεριφορές για την υγεία». Στον παράγοντα αυτό περιλαμβάνονται: η χρήση αναβολικών ουσιών, οι δίαιτες για απώλεια σωματικού βάρους και η διατροφή για αύξηση της μυϊκής μάζας. Το μοντέλο του περιλαμβάνει, βιολογικούς παράγοντες 15

17 (σωματική σύσταση/δ.μ.σ., βιολογική ανάπτυξη/ηλικία), κοινωνικούς παράγοντες (επηρεασμός από τα Μ.Μ.Ε., πιέσεις από οικογένεια και φίλους, χλευασμός, δημοτικότητα μέσα στον κοινωνικό περίγυρο), κοινωνική σωματική σύγκριση, δυσαρέσκεια της εικόνας σώματος (όσον αφορά τη μυϊκότητα και το σωματικό λίπος), ψυχολογικές λειτουργίες (αρνητικές επιπτώσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση) και τη συμμετοχή σε σπορ. Ο Grieve, (2007), αξιολογώντας το μοντέλο του Cafri και συν., (2005,) αναφέρει ότι είναι ένα γενικό μοντέλο που συνδυάζει παράγοντες και συμπεριφορές που συμβάλλουν σε μια σειρά διαφορετικών αποτελεσμάτων. Το 2007 ο Grieve, εστιάζοντας περισσότερο στην ανάπτυξη της Μ.Δ., παρουσίασε ένα αιτιολογικό μοντέλο στο οποίο αναφέρει ότι η Μ.Δ. είναι μία σχετικά καινούρια διαταραχή των ανδρών η οποία εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με τις διατροφικές διαταραχές. Κοινή συνισταμένη των δύο διαταραχών είναι η σωματική δυσαρέσκεια. Οι τρεις πιο σημαντικοί παράγοντες που συνδέονται με την αιτιοπαθογένεια της Μ.Δ. είναι: 1) η διαταραχή της εικόνας σώματος, 2) η σωματική δυσαρέσκεια και 3) η ιδανική εικόνα σώματος σύμφωνα με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Σχεδ. 2). Οι παραπάνω παράγοντες ίσως αποτελούν προϋποθέσεις για την εμφάνιση των θεμελιωδών καταστάσεων που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη της Μ.Δ.. Ωστόσο ο Grieve, (2007), επισημαίνει ότι αυτό είναι ένα θεωρητικό μοντέλο που απαιτεί περαιτέρω έρευνα και επαλήθευση. Η Μ.Δ. είναι μια χρόνια και πολυπαραγοντική διαταραχή. Προκειμένου να επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία για την αντιμετώπιση της, κρίνεται σημαντικό να οριοθετηθεί και να προσδιοριστεί η φύση της. Πολλοί ασθενείς δεν υποβάλλονται σε θεραπεία λόγω μη έγκαιρης διάγνωσης της διαταραχής (Dawes και Mankin, 2004; Pope, Katz και Hudson, 1993; Leone, Sedory και Gray, 2005). Η μεγαλύτερη, ίσως, δυσκολία αφορά στο να πειστεί το άτομο ότι έχει τη διαταραχή, καθώς δεν εμφανίζει αναγνωρίσιμα συμπτώματα (π.χ., μεταβολή του βάρους, διαταραχή στο λιπιδικό προφίλ) που να συνάδουν με οργανική νόσο ή άλλου τύπου διατροφική διαταραχή (π.χ., ψυχογενής ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία). Έτσι, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις εναρμονίζονται με τη συμπτωματολογία και οι θεραπευτές, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης, προβαίνουν σε μια σειρά κατάλληλων ενεργειών. 16

18 ΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Η διεθνής βιβλιογραφία ασχολείται με το θέμα της ΜΔ τα τελευταία 25 χρόνια. Οι πρώτες μελέτες αφορούσαν στη συμπτωματολογία του συνδρόμου καθώς και τη σχέση της με τις διατροφικές διαταραχές. Διερευνήθηκαν παράγοντες στους οποίους αποδόθηκε η εμφάνιση της καθώς και τρόποι οι οποίοι αφορούν στην αντιμετώπισή της. Μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευτεί περίπου 100 άρθρα τα οποία διερευνούν την σχέση της με συγκεκριμένα αθλήματα καθώς και υπό ποιο πρίσμα πρέπει να την κατατάξουν. Η βιβλιογραφική ανασκόπηση έγινε με αναζήτηση στις παρακάτω βάσεις δεδομένων: Pubmed Scopus Swetswise Σύστημα βιβλιοθηκών Α.Π.Θ. Οι λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: muscle dysmorphia, body dismorphic disorder, body image, body building, eating disorders Μυϊκή δυσμορφία και διατροφικές διαταραχές Η Μ.Δ παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με τις διατροφικές διαταραχές (Δ.Δ.). Το σημείο που θεωρητικά συνδέει τις δύο καταστάσεις είναι η σωματική δυσαρέσκεια. Λόγω των ομοιοτήτων πολλοί παράγοντες που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση των Δ.Δ. όπως, η σωματική εικόνα, η σωματική αρμονία και ο διαιτητικός έλεγχος επηρεάζουν και την ανάπτυξη της Μ.Δ. Οι Pope, Katz και Hudson (1993) εξαιτίας των ομοιοτήτων των χαρακτηριστικών εκδήλωσης μεταξύ της ψυχογενούς ανορεξίας και της Μ.Δ., χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τον όρο "αντίστροφη ανορεξία" για να περιγράψουν την διαταραχή σε ένα δείγμα 108 αθλητών της σωματικής διάπλασης. Οι αθλητές που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ιστορικό ψυχογενούς ανορεξίας σε ποσοστό 2.8%, πολύ υψηλότερο από εκείνο του 0.02%, που αναφέρεται σε μη αθλητές. Επίσης, το 8.3% των αθλητών του δείγματος δήλωσαν ότι θεωρούσαν τον εαυτό τους μικρόσωμο και αδύναμο (ενώ στην πραγματικότητα ήταν μεγαλόσωμοι και μυώδεις) και ότι δεν επιθυμούσαν να συνευρίσκονται σε κοινωνικές συναθροίσεις, να εκθέτουν το σώμα τους στην παραλία, ή να φορούν εφαρμοστά ρούχα. Οι Murray, Maguire, Russell και Touyz (2011), περιγράφουν την ατομική περίπτωση ενός εφήβου που παρουσίαζε ταυτόχρονα συμπτώματα πολυφαγικής διατροφικής διαταραχής 17

19 (EDNOS) και Μ.Δ.. Η περίπτωση αυτή δείχνει ότι η Μ.Δ., συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για περισσότερη άσκηση, μπορεί να παρουσιάζει και υπερφαγία. Οι ερευνητές προτείνουν τον έλεγχο των ατόμων με ΜΔ και για συμπτώματα Δ.Δ.. Οι Hildebrandt, Schlundtb, Langenbucher και Chung (2006) διερεύνησαν τους τύπους των διαταραχών της εικόνας του σώματος σε μη κλινικό πληθυσμό αθλητών της άρσης βαρών. Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων καταγράφηκαν πέντε ομάδες διαφορετικών τύπων συμπεριφορών. Η ομάδα που πληρούσε τα κριτήρια των ατόμων με Μ.Δ. έκανε χρήση αναβολικών στεροειδών, εκδήλωνε μεγάλο ενδιαφέρον για την εξωτερική εμφάνιση και είχε συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία στο φάσμα των ψυχαναγκαστικών διαταραχών. Οι McFarland και Kaminski (2009), εξέτασαν τη σχέση της γενικής σωματικής δυσαρέσκειας και των συμπτωμάτων της Μ.Δ.. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν τριακόσιοι τέσσερις φοιτητές οι οποίοι συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τη Μ.Δ., την αυτοεκτίμηση, την εικόνα σώματος και ένα ερωτηματολόγιο γενικών συμπτωμάτων. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι η γενική χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα υψηλά επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και η διαπροσωπική ευαισθησία μπορεί να αποτελέσουν παράγοντες πρόβλεψης για πιθανά προβλήματα εικόνας σώματος στους άντρες. Ακόμη διευκρινίζουν ότι τα παραπάνω συμπτώματα μας δίνουν ενδεικτικά σημάδια για την εμφάνιση γενικής σωματικής δυσαρέσκειας, ενώ δεν αποτελούν συγκεκριμένα συμπτώματα της Μ.Δ.. Επιπροσθέτως, οι ανορεξικές και βουλιμικές συμπεριφορές, τα ψυχαναγκαστικά συμπτώματα και οι προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις συνδέονται επίσης με συμπτώματα της Μ.Δ. Ο Mosley (2009), σε μια μελέτη περίπτωσης ενός άντρα με προηγούμενο ιστορικό ψυχογενούς βουλιμίας και κατάθλιψης, προτείνει την κατάταξη της Μ.Δ. υπό το πρίσμα των Δ.Δ. και καταλήγει στο συμπέρασμα πως εάν το κίνητρο για άσκηση με αντιστάσεις είναι η σωματική εμφάνιση, τότε υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης Μ.Δ.. Οι Segura-Garcia, Ammendolia, Procopio, Papaianni, Sinopli και συν., (2010). Σε δείγμα 154 ατόμων (Ομάδα Α: άντρες που ήθελαν να αυξήσουν το βάρος τους. Ομάδα Β: άντρες που ήθελαν να μειώσουν το βάρος τους, Ομάδα Γ: γυναίκες που ήθελαν να μειώσουν το βάρος τους και Ομάδα Δ: γυναίκες που είχαν διαγνωσμένη κάποια διατροφική διαταραχή) μελέτησαν την εμφάνιση διαταραχών εικόνας σώματος. Διαπίστωσαν ότι οι ομάδες Β και Γ παρουσίασαν ηπιότερες μορφές διαταραχής της εικόνας σώματος, ενώ όπως αναμένονταν οι ομάδες Α και Δ, 18

20 παρουσίασαν εντονότερα συμπτώματα διαταραχών εικόνας σώματος. Κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων ομάδων η χρήση διουρητικών και καθαρτικών φαρμάκων. Οι ερευνητές προτείνουν τη σωστή επιμόρφωση των αθλητικών επιστημόνων σε θέματα της διαταραχής εικόνας σώματος και Μ.Δ. έτσι ώστε να αναγνωρίζουν και να προτείνουν έγκαιρα την ψυχολογική υποστήριξη των ατόμων με τάσεις για τέτοιες συμπεριφορές Μυϊκή δυσμορφία και σωματική διάπλαση Η συμπτωματολογία της Μ.Δ, αρχικά παρατηρήθηκε σε πελάτες γυμναστηρίων και αθλητών δύναμης. Συνδέθηκε με ψυχιατρικές διαταραχές και καταναγκασμό (Choi και συν. 2002; Maida και συν. 2005). Ειδικότερα, έρευνα των Pope και Hatz, (1994) έδειξε ότι το 10% των αθλητών της σωματικής διάπλασης πάσχουν από Μ.Δ.. Ο Heywood (1997) αναφέρει ότι η σωματική διάπλαση ως αθλητική δραστηριότητα, προκαλεί στους αθλητές μια κατάσταση ανασφάλειας για τον ακριβή προσδιορισμό της μυϊκής τους μάζας. Ο Grieve (2007) διαπιστώνει ότι τα άτομα που συμμετέχουν σε αθλήματα τα οποία δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη μεγάλη μυϊκή μάζα, είναι πολύ πιθανό, λόγω της έντονης ψυχολογικής πίεσης, να εμφανίσουν συμπτώματα Μ.Δ.. Οι Blouin και Goldfield (1995) μελέτησαν τη σχέση μεταξύ της αυτοεκτίμησης και των παραγόντων κινδύνου που αφορούν στη χρήση αναβολικών στεροειδών σε αθλητές της σωματικής διάπλασης. Διαπίστωσαν ότι η Μ.Δ. σχετίζεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά όχι σε μεγαλύτερο βαθμό συγκρινόμενη με άλλες διαταραχές που η σωματική δυσαρέσκεια αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπτωμα ή κριτήριο όπως, για παράδειγμα η ψυχογενής ανορεξία. Οι Lantz, Rhea και Cornelius (2002) διερεύνησαν εάν τα χαρακτηριστικά της Μ.Δ. είναι διαφορετικά μεταξύ αθλητών σωματικής διάπλασης, υψηλού αγωνιστικού επιπέδου και αθλητών της άρσης βαρών. Τα αποτελέσματά τους κατέδειξαν ότι οι αθλητές σωματικής διάπλασης, σε σχέση με εκείνους της άρσης βαρών, ασχολούνταν περισσότερο με το μέγεθος, τη συμμετρία και την εικόνα του σώματός τους, τη διαιτητική τους συμπεριφορά και τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών. Οι Pickett, Lewis και Cash (2005) μελέτησαν τη σωματική σύσταση, την εικόνα του σώματος, τη διατροφική συμπεριφορά και την κοινωνική αυτοπεποίθηση σε ερασιτέχνες αθλητές της σωματικής διάπλασης, σε επαγγελματίες αθλητές της σωματικής διάπλασης και σε συστηματικά ασκούμενους. Βρέθηκε ότι οι επαγγελματίες αθλητές της σωματικής διάπλασης, συγκριτικά με τα άτομα των άλλων ομάδων, είχαν μεγαλύτερη μυϊκή 19

21 μάζα. Επιπροσθέτως, οι ίδιοι αθλητές δήλωναν ότι επιθυμούσαν μεγαλύτερο σωματικό βάρος από τους συστηματικά ασκούμενους. Οι τελευταίοι ανέφεραν μεγαλύτερη κοινωνική αυτοπεποίθηση αλλά εμφάνισαν και διατροφικές διαταραχές σε μεγαλύτερο ποσοστό. Αν και οι ομάδες δε διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους στην εικόνα του σώματος, εντούτοις οι ερασιτέχνες και οι επαγγελματίες αθλητές της σωματικής διάπλασης διέθεταν πιο θετική άποψη για την συνολική τους εμφάνιση και δήλωναν πιο ικανοποιημένοι από το μυϊκό τους όγκο και τη σωματική τους εμφάνιση. Οι αθλητές της σωματικής διάπλασης έχει βρεθεί να παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα διατροφικών διαταραχών και διαταραχών εικόνας σώματος (Hallsworth, Wade και Tiggemann, 2009). Οι ερευνήτριες βασιζόμενες στη θεωρία της αντικειμενοποίησης (Friedricson και Roberts, 1997) προσπάθησαν να εξηγήσουν αυτές τις διαφοροποιήσεις στη διαταραχή της εικόνας σώματος των ανδρών. Χρησιμοποίησαν ένα δείγμα 83 ανδρών (31 αθλητές σωματικής διάπλασης, 17 αθλούμενους με αντιστάσεις και 35 άτομα ομάδα ελέγχου). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης σημείωσαν υψηλότερες βαθμολογίες στην κλίμακα της αυτό-αντικειμενοποίησης από τους αθλούμενους με αντιστάσεις και την ομάδα ελέγχου. Επίσης βαθμολογούνταν υψηλοτέρα στην κλίμακα που μετρούσε τη σωματική δυσαρέσκεια και την τάση για αύξηση της μυϊκότητας από την ομάδα ελέγχου. Οι ερευνήτριες συμπέραναν ότι η σωματική διάπλαση ως άθλημα συνδέεται με καταστάσεις οι οποίες δε συμβάλουν στη συνολική υγεία των ανδρών που επιλέγουν αυτό το άθλημα καθώς και ότι η θεωρία της αντικειμενοποίησης μας παρέχει ένα χρήσιμο εργαλείο για την εξέταση των διαφορών της εικόνας σώματος ανάμεσα σε ομάδες αθλούμενων και αθλητών. Στην έρευνά τους οι Kuennen και Waldron (2007), εξέτασαν την επίδραση μεταβλητών της προσωπικότητας, μεταβλητών της άσκησης και της άλιπης μυϊκής μάζας σώματος στην εκδήλωση της Μ.Δ.. Σαράντα εννέα άντρες που έκαναν προπόνηση με αντιστάσεις ηλικίας από 20 έως 59 συμμετείχαν στην έρευνα και συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών χαρακτηριστικών, το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. (MDI), το Narcissistic Personality Inventory (NPI), το Multidimensional Perfectionism Scale (MPS), και το Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES). Μεταξύ των ανδρών που είχαν υψηλά ποσοστά άλιπης μυϊκής μάζας και εκείνων που είχαν χαμηλά ποσοστά άλιπης μυϊκής μάζας, βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στον παράγοντα μέγεθος και συμμετρία του ερωτηματολογίου 20

22 της Μ.Δ.. Συγκεκριμένα οι άντρες που είχαν χαμηλό ποσοστό άλιπης μυϊκής μάζας σημείωσαν υψηλότερες βαθμολογίες στην τάση για αύξηση της μυϊκής μάζας. Ένα σημαντικό συμπέρασμα της έρευνας ήταν ότι, η τελειομανία, η αυτοεκτίμηση, και η μεγάλη χρονική διάρκεια της προπόνησης με αντιστάσεις μπορεί να είναι παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την εκδήλωση των συμπτωμάτων της Μ.Δ. καθώς η άλιπη σωματική μάζα φάνηκε να παίζει πολύ μικρό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής. Οι Wolke και Sapouna (2008), μελέτησαν ένα δείγμα εκατό αθλητών της σωματικής διάπλασης υποθέτοντας ότι η Μ.Δ. συσχετίζεται με τη θυματοποίηση στην παιδική ηλικία καθώς και με άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Οι αθλητές του δείγματος εμφάνισαν ψυχοπαθολογικά προβλήματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση σημειώνοντας υψηλές βαθμολογίες στο ερωτηματολόγιο της Μ.Δ., καθώς επίσης και στο ερωτηματολόγιο της θυματοποίησης. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η παιδική θυματοποίηση σε συνδυασμό με συμπτώματα της Μ.Δ. συνδέονται με χαμηλή αυτοεκτίμηση και ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Οι Baghurst και Lirgg (2009), σε μια προσπάθεια να διερευνήσουν αν υπάρχουν διαφορές στην εμφάνιση της Μ.Δ. μεταξύ αθλητών της σωματικής διάπλασης που κάνουν χρήση αναβολικών, αθλητών της σωματικής διάπλασης που δεν κάνουν χρήση αναβολικών, αθλουμένων με αντιστάσεις και αθλητών Ράγκμπυ, διαπίστωσαν ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης που έκαναν χρήση απαγορευμένων ουσιών σε σύγκριση με εκείνους που δεν έκαναν, σημείωσαν ακριβώς τα ίδια σκορ στην αντίστοιχη κλίμακα μέτρησης των συμπτωμάτων της Μ.Δ., εκτός της χρήσης των ουσιών αυτών. Οι αθλητές της σωματικής διάπλασης γενικά, διέφεραν από τους αθλούμενους με αντιστάσεις στην εμμονή και στην τήρηση του προγράμματος διατροφής καθώς και στη χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής. Τέλος, οι αθλητές του Ράγκμπυ σημείωσαν τα χαμηλότερα σκορ σε όλες τις υποκατηγορίες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. εκτός από την έκθεση του σώματός τους σε κοινή θέα όπου εμφάνισαν υψηλή βαθμολογία. Η έρευνα κατέδειξε ότι οι αθλητές των οποίων η προπόνηση περιέχει και προγράμματα με αντιστάσεις, εμφανίζουν συμπτώματα της Μ.Δ. αλλά διαφορετικά από τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι αθλητές της σωματικής διάπλασης. Σύμφωνα με την έρευνα των Raudenbush και Meyer (2003), η Μ.Δ. φαίνεται να είναι η επικρατούσα διαταραχή ανάμεσα στους αθλητές οι οποίοι χρησιμοποιούν συμπληρώματα διατροφής για την αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Οι αθλητές αυτοί έχουν μεγαλύτερο σωματικό βάρος 21

23 από αθλητές άλλων αθλημάτων και προπονούνται περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε σχέση με αυτούς που δε χρησιμοποιούν συμπληρώματα διατροφής. Οι Hale, Roth, DeLong και Briggs (2010), υπέθεσαν ότι υπάρχουν διαφορές στην εξάρτηση από την άσκηση και στην τάση για αύξηση της μυϊκής μάζας, ενώ άλλοι ερευνητές δε βρήκαν τέτοια θετική συσχέτιση (Hallsworth, Wade, και Tiggemann, 2005; Lantz, Rhea και Cornelius, 2002). Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 146 άντρες (59 αθλητές σωματικής διάπλασης, 47 αθλητές power lifting και 40 ασκούμενοι με βάρη). Τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν ήταν το ερωτηματολόγιο εξάρτησης από την άσκηση, το ερωτηματολόγιο εξάρτησης από την σωματική διάπλαση και το ερωτηματολόγιο τάσης προς τη μυϊκότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης και οι Power lifters βαθμολογηθήκαν υψηλότερα σε σχέση με τους αθλούμενους με αντιστάσεις, στο ερωτηματολόγιο της εξάρτησης από την άσκηση (συνολικά σε όλες τις κατηγορίες) και του ερωτηματολογίου της τάσης για αύξηση της μυϊκότητας. Σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες, οι Powerlifters βρέθηκε να βαθμολογούνται υψηλότερα στο ερωτηματολόγιο της τάσης για αύξηση της μυϊκότητας από τους αθλητές της σωματικής διάπλασης. Φάνηκε ότι η εξάρτηση από την άσκηση στους αθλητές που η βασική τους προπόνηση περιλαμβάνει χρήση αντιστάσεων, έχει άμεση σχέση με την τάση για αύξηση της μυϊκότητας. Την επίδραση μιας προπόνησης με αντιστάσεις πάνω στα συμπτώματα της Μ.Δ., νεαρών ανδρών που έκαναν συστηματική προπόνηση με αντιστάσεις, μελέτησαν οι Thomas, Tod, και Lavallee (2011). Χώρισαν το δείγμα των 30 ανδρών τυχαία σε δύο ομάδες και συμπληρώσαν το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. (Hildebrandt, et al., 2004) δύο φορές. Την πρώτη μέρα, η πρώτη ομάδα συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο αμέσως μετά από την προπόνηση με αντιστάσεις ενώ η δεύτερη ομάδα το συμπλήρωσε χωρίς να κάνει προπόνηση. Την δεύτερη μέρα έγινε ακριβώς η αντίθετη διαδικασία και για τις δύο ομάδες. Ο μέσος όρος βαθμολόγησης για την τάση για αύξηση της μυϊκότητας ήταν υψηλότερος την ημέρα της ξεκούρασης σε σχέση με την ημέρα της προπόνησης και για τις δύο ομάδες. Επίσης, ο μέσος όρος για τη δυσαρέσκεια της μυϊκής εμφάνισης ήταν σημαντικά υψηλότερος την ημέρα της ξεκούρασης, συγκρινόμενος με αυτόν που σημειώθηκε την ημέρα της προπόνησης και για τις δύο ομάδες. Τέλος, ο μέσος όρος των λειτουργικών διαταραχών που ανέφεραν οι άντρες του δείγματος ήταν ομοίως σημαντικά υψηλότερος την ημέρα της ξεκούρασης σε σχέση με την ημέρα της προπόνησης και για τις δύο ομάδες. Τα 22

24 αποτελέσματα της έρευνας υποστηρίζουν ότι τα συμπτώματα της Μ.Δ. επηρεάζονται από συγκεκριμένες καταστάσεις και από την αθλητική δραστηριότητα. Προτείνεται να λαμβάνονται στις αξιολογήσεις παράγοντες όπως ο χρόνος προπόνησης, η ημέρα προπόνησης καθώς και άλλες περιβαλλοντικές συνθήκες. Σε ανασκοπητική έρευνα του Rohman, (2009), διερευνήθηκαν τα χαρακτηριστικά της Μ.Δ. σε σχέση με την συστηματική χρήση αναβολικών στεροειδών φαρμάκων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο αν η χρήση αναβολικών είναι προδιαθεσικός, επισπεύδων ή διαιωνίζων παράγοντας της Μ.Δ.. Επιπλέον εξετάστηκαν οι ψυχικές επιπλοκές της κατάχρησης αναβολικών ουσιών. Η ανασκοπητική έρευνα κατέδειξε ότι η συστηματική χρήση αναβολικών στεροειδών φαρμάκων είναι κατά πάσα πιθανότητα διαιωνίζων παράγοντας της Μ.Δ.. Οι ψυχικές επιπλοκές της κατάχρησης αναβολικών ουσιών περιλαμβάνουν αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά, αντιληπτικές ανωμαλίες καθώς και συμπτώματα στέρησης των πασχόντων. Επιπλέον προτείνεται η περαιτέρω εξέταση των θεραπευτικών επιλογών για τη Μ.Δ. καθώς η χρήση αναβολικών στεροειδών μπορεί να είναι ένας παράγοντας πρόβλεψης της νοσολογίας της. Οι Cafri, van den Berg και Thompson (2006), διερεύνησαν τα συμπτώματα της Μ.Δ. σε εφήβους στις ΗΠΑ καθώς και τη χρήση αναβολικών στεροειδών αλλά και άλλων φαρμάκων για την αύξηση της μυϊκής μάζας. Το δείγμα αποτέλεσαν 269 έφηβοι ηλικίας από ετών τα οποία αξιολογήθηκαν, μέσω των απαντήσεών τους σε ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, για το επίπεδο διαφόρων συναφών επικίνδυνων συμπεριφορών που αφορούσαν στην επιδίωξη για αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Συμπεριλήφθηκαν και παρόντες όπως η χρήση ουσιών όπως: αναβολικά, προορμόνες και εφεδρίνη. Επίσης αξιολογήθηκαν οι διατροφικές συνήθειές τους, και η σχέση μεταξύ αυτών των συμπεριφορών με μια ποικιλία υποτιθέμενων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων κινδύνου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μεγάλο ποσοστό του δείγματος έκανε χρήση ουσιών. Συγκεκριμένα οι έφηβοι έκαναν συνεχόμενη χρήση στεροειδών σε ποσοστό 2,6%, προορμονικών 4,5% και εφεδρίνης 6%. Βρέθηκε ότι η συμμετοχή σε δυναμικά αθλήματα και τα συμπτώματα της Μ.Δ., σχετίζονται με αυξημένη χρήση αναβολικών ουσιών, γεγονός που ενισχύει και παλιότερες έρευνες (Blouin και Goldfield, 1995; Stilger και Yesalis, 1999; Wichstrom και Pedersen, 2001). Η σωματική δυσαρέσκεια και ο χαμηλός δείκτης μάζας σώματος των εφήβων είναι σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης για τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων με σκοπό την αύξηση του σωματικού βάρους. 23

25 Επιπροσθέτως, διαπιστώθηκε ότι η εξάρτηση από την άσκηση, η αρνητική επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η συμμετοχή σε αθλήματα - σπορ, μπορεί να αποτελέσει προβλεπτικό παράγοντα της Μ.Δ.. Οι Hildebrandt, Alfano, και Langenbucher, (2010) μελέτησαν 1000 άντρες, χρήστες φαρμάκων, προκειμένου να διαπιστώσουν την πιθανή ανομοιογένεια των συμπτωμάτων της διαταραχής της εικόνας σώματος. Η μελέτη είχε διάρκεια 4 χρόνων και διενεργήθηκε μέσω διαδικτύου. Το 84% των αντρών του δείγματος δήλωσαν ότι έκαναν χρήση αναβολικών στεροειδών, αγγειοδιασταλτικών, θερμογεννετικών φαρμάκων, αυξητικής ορμόνης και ινσουλίνης για τη βελτίωση της εμφάνισής τους ή για την αύξηση της αθλητικής τους απόδοσης. Εμφανίστηκαν διαφορές ως προς τη δοσολογία και τον αριθμό των κύκλων θεραπείας που έκαναν με τη χρήση των παραπάνω φαρμάκων. Ο μέσος όρος του χρόνου που γυμνάζονταν ήταν 8.9 ± 7.9 χρόνια. Οι ερευνητές ταξινόμησαν το δείγμα σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των συμπτωμάτων που παρουσίαζαν με κοινό παρονομαστή τη σοβαρότητα της διαταραχής της εικόνας σώματος. Προτείνουν δε την περαιτέρω ερευνητική διερεύνηση της κλίμακας Κριτική Θεώρηση της Βιβλιογραφίας Η έννοια της Μ.Δ. είναι σχετικά ένας νέος όρος στο επιστημονικό πεδίο της έρευνας. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2011 υπήρχε ένα σύνολο 96 δημοσιευμένων ερευνών που αφορούν στη Μ.Δ. ή τις συσχετιζόμενες με αυτή έννοιες. Αρχικά οι έρευνες εστιάστηκαν στην εννοιολογική απόδοση της διαταραχής και στην υποστήριξή της ή όχι ως κλινική οντότητα (McCabe και Ricciardelli, 2001; Fussel, 1992; Pope και συν., 1993; Morgan, 2000;). Καθώς η Μ.Δ. δε συμπεριλαμβάνεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV-TR; 2000), αρκετές έρευνες προσπάθησαν να την κατατάξουν κάτω από το πρίσμα των διατροφικών διαταραχών (Pope και συν., 1993; Davis και συν., 2000; Goodale και συν.,2001; Ravaldi και συν., 2003; Mosley, 2009; Segura-Garcia και συν., 2010; Murray και συν., 2011) ή σαν υποκατηγορία των Σωματικών Δυσμορφικών διαταραχών (Chung, 2003; Grieve, 2007; Hitzeroth και συν., 2001; Leone και συν., 2005; Olivardia, 2002; Phillips και συν., 2001; Mosley και συν., 2009). Αρκετές μελέτες βρήκαν κοινά χαρακτηριστικά τόσο με τις ψυχαναγκαστικές διαταραχές όσο και με τις σωματομορφικές διαταραχές (Olivardia και συν., 2000; Oliveira και Araujo, 2004; Maida και Armstrong, 2005; Wolke και Sapouna, 2008). Κλινικά 24

26 κριτήρια αναγνώρισης της Μ.Δ., πρότειναν οι Pope και συν., (1997) και ο Olivardia, (2001), τονίζοντας ιδιαίτερα ότι η εμμονή με τη μυϊκότητα είναι ο κύριος λόγος που προκαλούνται αρκετά από τα κλινικά συμπτώματα της διαταραχής. Πέντε έρευνες πρότειναν αιτιολογικά μοντέλα ανάπτυξης της Μ.Δ., προσπαθώντας να αποδώσουν μια πιο επιστημονική εξήγηση για την αιτιοπαθογένεια της διαταραχής (Kiesler, 1999; Olivardia, 2001; Lantz και συν., 2001; Gafri και συν., 2005; Grieve, 2007). Με την επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της σύγχρονης κοινωνικής κουλτούρας πάνω στα σωματικά πρότυπα των ανδρών και των γυναικών ασχολήθηκαν δεκαεπτά έρευνες (Strauss και συν., 1982; Brownell, 1991; Shaw και συν., 1995; Brownell, 1995; Norton και συν., 1996; Feldman και συν., 1998; Pope και συν., 1999; Pope και συν., 2000; Pope και συν., 2001; McCabe και συν., 2001; Benson, 2002; Hausenblas και συν., 2003; Cafri και συν., 2005; Baghurst και συν., 2006; Baghurst και συν., 2007; Thompson και συν., 2007; Segura-Garcia και συν., 2010). Επτά έρευνες μελέτησαν αθλητές της σωματικής διάπλασης ως προς την εκδήλωση των συμπτωμάτων της Μ.Δ.. Συγκρίθηκαν αθλητές της σωματικής διάπλασης που έκαναν χρήση αναβολικών με αθλητές της σωματικής διάπλασης που δεν έκαναν χρήση αναβολικών (Pope και συν., 1993; Baghurst και Lirgg, 2009), αθλητές της σωματικής διάπλασης με γυναίκες που είχαν διαγνωσμένη ψυχογενή ανορεξία (Davis και συν., 2000), αθλητές της σωματικής διάπλασης με αθλητές του power lifting (Lantz και συν., 2002; Rhea και συν., 2004), αθλητές της σωματικής διάπλασης με αθλητές του στίβου και αθλούμενους με αντιστάσεις (Picket και συν., 2005), αθλητές της σωματικής διάπλασης με αθλητές του Ράγκμπυ και αθλούμενους με αντιστάσεις (Baghurst και Lirgg, 2009), αθλητές και αθλήτριες της σωματικής διάπλασης με συστηματικά αθλούμενους με αντιστάσεις (Rhea και συν., 2004; Hitzeroth και συν., 2001). Η χρήση αναβολικών ουσιών ανάμεσα στους αθλητές της σωματικής διάπλασης αλλά και των αθλούμενων με αντιστάσεις και η σχέση της ως παράγοντα ανάπτυξης της Μ.Δ. απασχόλησε δεκατρείς έρευνες (Pope και συν., 1994; Blouin και Goldfield, 1995; Evans, 1997; Gruber και Pope, 1999; Friedl, 2000; Kanayama και συν., 2001; Kanayama και συν., 2001b; Raudenbush και συν., 2003; Grunfeld και συν., 2006; Kanayama και συν., 2006; Hildebrandt και συν., 2006; Rohman, 2009; Hildebrandt και συν., 2010;). Τέλος οι Rhea και συν. (2004) ανέπτυξαν το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. (MDI) το οποίο μετράει ψυχολογικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την εμφάνιση της Μ.Δ., ενώ οι Mayville και συν. (2002) εξέλιξαν το 25

27 Muscle Appearance Satisfaction Scale (MASS) το οποίο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την διερεύνηση της εμφάνισης Μ.Δ. σε αθλητές της σωματικής διάπλασης και στο γενικό πληθυσμό που κάνει άσκηση με αντιστάσεις. Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι είναι περιορισμένες οι μελέτες που διερευνούν τη φύση του αθλήματος ως εγκλιτικό παράγοντα για την εμφάνιση του συνδρόμου. Καθώς η συμμετοχή στον αθλητισμό μπορεί να αποτελέσει προδιαθεσικό παράγοντα για την πρόκληση συμπτωμάτων της Μ.Δ., θα ήταν δόκιμο να μελετήσουμε ποια είναι εκείνα τα αθλήματα που παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες για την πρόκληση της διαταραχής. 26

28 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να διερευνήσει την εμφάνιση της Μ.Δ. σε υψηλού αγωνιστικού επιπέδου αθλητές της σωματικής διάπλασης. Επιπροσθέτως, διερευνήθηκε η φύση του αθλήματος ως εγκλιτικός παράγοντας για την εμφάνιση του συνδρόμου. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η μελέτη παρουσιάζει τόσο θεωρητικό όσο και εφαρμοσμένο ενδιαφέρον. Σε θεωρητικό επίπεδο, θα συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών ή των παραγόντων που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση της Μ.Δ. καθώς η συμμετοχή στα σπορ έχει συνδεθεί με την αιτιοπαθογένεια της εκδήλωσης των συμπτωμάτων που πιθανόν είναι υπεύθυνα για την πρόκληση της διαταραχής. Σε εφαρμοσμένο επίπεδο, θα συμβάλει στη δημιουργία ή/και στη βελτίωση τρόπων παρέμβασης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της διαταραχής. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ Σωματική διάπλαση: καλείται η διαδικασία μεγιστοποίησης της μυϊκής μάζας και ελάττωσης του σωματικού λίπους με συνδυασμό άρσης βαρών, επαρκούς πρόσληψης θερμίδων και θρεπτικών συστατικών καθώς και ξεκούρασης. Μυϊκή δυσμορφία: είναι μια μορφή σωματικής δυσμορφικής διαταραχής και χαρακτηρίζεται από μια σειρά στάσεων και συμπεριφορών οι οποίες συνάδουν στην έντονη επιθυμία για αύξηση της μυϊκής μάζας χωρίς την ταυτόχρονη αύξηση του λιπώδους ιστού. Αυτοεκτίμηση: Η γενικότερη αξιολόγηση που κάνει το άτομο για τον εαυτό του. Είναι το σύνολο των σκέψεων και των συναισθημάτων που έχει κανείς για τον εαυτό του. Αυτοαντίληψη: Το σύνολο των αντιλήψεων που έχει το άτομο για τον εαυτό του και τις ικανότητες του. Η εικόνα του εαυτού καθορίζεται από την εικόνα των άλλων (αντίληψη - αξιολόγηση) για αυτόν. Διατροφικές διαταραχές: χαρακτηρίζονται, από την υπερβολική ανησυχία για το σωματικό βάρος η οποία μπορεί να επιφέρει μη φυσιολογικές διατροφικές συνήθειες. Σωματικές δυσμορφικές διαταραχές: Είναι ψυχιατρική πάθηση (DSM-IV, 1994). Το ενδιαφέρον του ατόμου συγκεντρώνεται αποκλειστικά στη σωματική εμφάνιση, την οποία αντιλαμβάνεται ως απαράδεκτη, γελοία, αποκρουστική και παραμορφωμένη. 27

29 Εικόνα του σώματος: όρος "εικόνα του σώματος" αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τη σωματική του εμφάνιση. Αφορά στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο κάποιος αντιλαμβάνεται την εξωτερική του εμφάνιση αλλά και στον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται η αντίληψη αυτή. Αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα και κριτήριο των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Σωματική δυσαρέσκεια: Εκφράζει την αντιπάθεια του ατόμου για το σώμα του ή για συγκεκριμένα μέρη του σώματός του. Διαταραχή της εικόνας σώματος: Χαρακτηρίζει την ανικανότητα ενός ατόμου να αξιολογεί επακριβώς το σωματικό του μέγεθος. Εξάρτηση από την άσκηση: δηλώνει έναν υπερβάλλον ζήλο για φυσική δραστηριότητα ο οποίος έχει σαν αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη και υπερβολική άσκηση. Η υπερβολή εκδηλώνεται τόσο με σωματικά όσο και με ψυχολογικά συμπτώματα. Σωματικό λίπος: θεωρείται το σύνολο των λιπιδίων που βρίσκονται στο ανθρώπινο σώμα και υπάρχουν είτε στο λιπώδη ιστό είτε σε άλλους ιστούς του σώματος. Έχει ουσιαστικό νόημα όταν εκφράζεται επί τις εκατό (%) του συνολικού σωματικού βάρους. Σωματική εμφάνιση: είναι τα ιδιαίτερα στοιχεία της εμφάνισης που χαρακτηρίζουν την μοναδικότητα ενός ατόμου. Προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους: είναι η αποφυγή της έκθεσης του σώματος σε δημόσια θέα. Συμπληρώματα διατροφής: είναι ειδικά προϊόντα τα οποία περιέχουν μεμονωμένα ή συνδυαζόμενα συστατικά και ουσίες που, στη "φυσική τους μορφή", εμπεριέχονται σε διάφορες τροφές. Τα συμπληρώματα απλά συμπληρώνουν τη διατροφή μας, δεν αντικαθιστούν τις τροφές, δεν αποτελούν υποκατάστατό τους και δεν έχουν θεραπευτικές ή άλλες, ιδιότητες. Αναβολικά στεροειδή: Είναι φυσικές ή τεχνητές ενώσεις που δρουν με τρόπο παρόμοιο με την ορμόνη τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη προκαλεί την ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών του φύλου (ανδρογόνος δράση) και τη σταδιακή αύξηση του μυϊκού ιστού (αναβολική δράση). 28

30 ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η εργασία περιορίστηκε στη μελέτη της Μ.Δ. σε αθλητές της σωματικής διάπλασης και σε αθλητές ομαδικών αθλημάτων. Οι συμμετέχοντες είναι ενεργοί αθλητές με κοινά χαρακτηριστικά (προπονητική ηλικία, συχνότητα προπόνησης, όγκος προπόνησης κτλ.). Οι συμμετέχοντες δεν επιβαρύνονταν με ιατρικό ιστορικό ή συμπτώματα χρόνιας ασθένειας ή νευρολογικής διαταραχής. Επίσης δε νοσηλεύτηκαν λόγο διαταραχών πρόσληψης τροφής και δεν έλαβαν μέρος σε παρόμοια μελέτη στο παρελθόν. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της προετοιμασίας για τους αθλητές της μυϊκής διάπλασης και στην αγωνιστική περίοδο για τους αθλητές των ομαδικών αθλημάτων. Στην έρευνα έλαβαν μέρος μόνον άντρες αθλητές. Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκε σε ημέρα προπόνησης. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Δεν μπορούμε να ελέγχουμε την ειλικρίνεια και την ορθότητα των απαντήσεων των ερωτηθέντων. Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων από τους αθλητές της Σ.Δ. και την ομάδα ελέγχου έγινε ατομικά με την παρουσία του ερευνητή, ενώ η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων από τους αθλητές των Ο.Α. έγινε ομαδικά και υπήρχε περίπτωση να ελέγχει ο ένας αθλητής τις απαντήσεις του άλλου ή να μη μπορεί κάποιος να απαντήσει με πλήρη ειλικρίνεια. 29

31 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 1 η υπόθεση: Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων: των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς τη μυϊκή δυσμορφία. 2 η υπόθεση: Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων: των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς την αυτοεκτίμησή τους. 3 η υπόθεση: Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων: των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών. 30

32 ΙII. ΜΕΘΟΔΟΣ Δείγμα Το σύνολο του δείγματος αποτέλεσαν 211 άντρες οι οποίοι χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με κριτήριο το είδος του αθλήματος που συμμετείχαν καθώς και τον τρόπο αξιολόγησης της επίδοσης. Την πρώτη ομάδα αποτέλεσαν, 55 αθλητές υψηλού αγωνιστικού επιπέδου της σωματικής διάπλασης από την Ελληνική επικράτεια (ηλικία: 27,75±4,990, Δ.Μ.Σ.: 26,15±2,730). Τη δεύτερη ομάδα αποτέλεσαν 87 αθλητές ομαδικών αθλημάτων υψηλού αγωνιστικού επιπέδου (ηλικία: 26,87±5,691, Δ.Μ.Σ.: 22,75±2,347), ενώ την τρίτη ομάδα (ομάδα ελέγχου), αποτέλεσαν 69 άτομα, τα οποία απείχαν από κάθε αθλητική δραστηριότητα τα τελευταία δύο χρόνια (ηλικία: 31,58±7,722, Δ.Μ.Σ.: 23,88±3,323). Οι συμμετέχοντες δεν επιβαρύνονταν με ιατρικό ιστορικό ή συμπτώματα χρόνιας ασθένειας ή νευρολογικής διαταραχής. Επίσης δεν νοσηλεύτηκαν λόγο διαταραχών πρόσληψης τροφής και δεν έλαβαν μέρος σε παρόμοια μελέτη στο παρελθόν. Όσον αφορά στην πρώτη ομάδα (αθλητές της Σωματικής Διάπλασης), η προπονητική ηλικία των συμμετεχόντων ήταν ίση ή μεγαλύτερη των δύο ετών. Κρίθηκε επίσης απαραίτητο να έχουν τουλάχιστον μία συμμετοχή σε πανελλήνιους ή και διεθνείς αγώνες και η συχνότητα προπόνησης τους ήταν τρεις προπονήσεις/ εβδομάδα, ενώ ο όγκος της κάθε προπόνησης ήταν ίσος ή μεγαλύτερος των σαράντα πέντε λεπτών/ ημέρα. Στη δεύτερη ομάδα (ομαδικών αθλημάτων), οι αθλητές συμμετείχαν σε αθλήματα όπου η σωματική εμφάνιση δεν αποτελεί κριτήριο στο αποτέλεσμα του αγώνα (π.χ. μπάσκετ, ποδόσφαιρο, υδατοσφαίριση κτλ). Η προπονητική ηλικία των συμμετεχόντων ήταν ίση ή μεγαλύτερη των δύο ετών. Οι αθλητές των ομαδικών αθλημάτων που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν μία ή και περισσότερες χρονιές συμμετοχής σε πανελλήνιους ή διεθνείς αγώνες. Η συχνότητα προπόνησης των συμμετεχόντων ήταν τουλάχιστον τρεις προπονήσεις/ εβδομάδα, ενώ ο όγκος της κάθε προπόνησης, χρονικά, ήταν ίσος ή μεγαλύτερος των σαράντα πέντε λεπτών/ημέρα. Στην τρίτη ομάδα (ομάδα ελέγχου), μετείχαν άνδρες υγιείς που δε λάμβαναν μέρος σε καμία αθλητική δραστηριότητα για τουλάχιστον δύο χρόνια. 31

33 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Όλοι οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τον σκοπό της έρευνας και έδωσαν την γραπτή τους συγκατάθεση για την εθελοντική συμμετοχή τους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων και όλοι οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τον τρόπο συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων. Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε από τους ίδιους μετά την προπόνηση με την παρουσία του ερευνητή. Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα εργαλεία και όργανα μέτρησης: Muscle Dysmorphia Inventory (MDI), Physical Self Description Questionnaire (PSDQ), Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES), Eating Attitude Test (EAT-29) και ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών χαρακτηριστικών που κατασκευάστηκε για τις ανάγκες της έρευνας. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ψηφιακός ζυγός (seca 220e, Germany) και αναστημόμετρο (seca 220e, Germany). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Ερωτηματολόγιο δημογραφικών χαρακτηριστικών Το ερωτηματολόγιο των δημογραφικών χαρακτηριστικών κατασκευάστηκε για την παρούσα μελέτη και αφορά: α) στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, β) στην οικογενειακή τους κατάσταση, γ) στην εργασιακή τους κατάσταση, δ) στο μορφωτικό τους επίπεδο και ε) πληροφορίες για το είδος της άσκησης που κάνουν και το πόσο συχνά συμμετέχουν σε αυτή. Αυτοπεριγραφικό ερωτηματολόγιο σωματικού εαυτού (Physical Self Description Questionnaire). (Marsh και οι συν., 1994) Το PSDQ (Physical Self Description Questionnaire) είναι ένα ερωτηματολόγιο που αποτελείται από 70 ερωτήσεις επιλεγμένες για την μέτρηση εννέα ειδικών συνιστωσών: της σωματικής αυτo-αντίληψης (δύναμη, σωματικό λίπος, δραστηριότητα, αντοχή/fitness, αθλητική ικανότητα, συντονισμός, υγεία, εμφάνιση, ευλυγισία), της γενικής σωματικής αυτοαντίληψης (global physical self-concept) και της συνολικής αυτοεκτίμησης (global self-esteem). 32

34 Το PSDQ βασίστηκε πάνω στο θεωρητικό μοντέλο των Shalveson, Hubner, και Stanton, (1976) στην αναθεώρησή του από τους Marsh και Shalveson και στην προηγούμενη έρευνα των αυτο-περιγραφικών ερωτηματολογίων (SDQ). Τόσο η παραγοντική δομή, όσο η δομική αξιοπιστία αλλά και η θετική συσχέτιση του ερωτηματολογίου με εξωτερικά κριτήρια (τεστ αντοχής, δύναμης, μετρήσεις σωματικού λίπους κ.ά.) αποδείχθηκαν σε επόμενες έρευνες τόσο από τον ίδιο τον Marsh όσο και από άλλους ερευνητές (Marsh, Richards, Johnson, Roche, και Tremayne, 1994, Marsh και Redmayne, 1994). Επίσης ο Marsh και οι συν., (1994) χρησιμοποιώντας στατιστική ανάλυση (multitraitmultimethod analysis, MTMM), απέδειξαν σημαντική αντιστοιχία και αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των αντίστοιχων κλιμάκων του PSDQ και του PSPP. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης κατέδειξαν τη δομή της σωματικής αυτοαντίληψης, όπως επίσης και την αξιοπιστία των συγκεκριμένων ερωτηματολογίων. Κλίμακα αυτοεκτίμησης του Rosenberg (Rosenberg Self-Esteem Scale, 1991). Ένα από τα πιο αξιόπιστα ψυχομετρικά εργαλεία μέτρησης της συνολικής αυτοεκτίμησης είναι το RSES (Rosenberg Self-Esteem Scale, 1991), του Rosenberg. Το ερωτηματολόγιο που έχει ως θεωρητική βάση το μονοδιάστατο σφαιρικό μοντέλο της έννοιας του εαυτού, αποτυπώνει άμεσα τη σφαιρική αυτοεκτίμηση μέσα από δέκα ερωτήματα (πέντε με θετική και πέντε με αρνητική νοηματοδότηση). Οι ερωτήσεις είναι του τύπου «Αισθάνομαι ότι αξίζω τουλάχιστον όσο και οι άλλοι άνθρωποι» ή «Νομίζω ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτε σωστό» και απαντώνται μέσω μιας τετραβάθμιας κλίμακας (τύπου Likert) από το «συμφωνώ απόλυτα» έως το «διαφωνώ απόλυτα» Το ερωτηματολόγιο απευθύνεται σε άτομα άνω των 12 ετών. Η Ελληνική μετάφραση του RSES, έδειξε στατιστικά σημαντική εσωτερική εγκυρότητα και αξιοπιστία (α =.86). Τεστ διατροφικών στάσεων (Eating Attitude Test). (Garner και Garfinkel, 1982) Οι Garner και Garfinkel (1982) κατασκεύασαν την Κλίμακα Διατροφικών Στάσεων EAT-26 (Eating Attitude Test). Το ΕΑΤ-26 είναι ένα ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς. Οι ερωτήσεις αφορούν στάσεις, πιστεύω και ανησυχίες για το φαγητό, το σχήμα του σώματος και το σωματικό βάρος. Το ΕΑΤ περιέχει 26 ερωτήσεις που απαντώνται σε 6-βάθμια κλίμακα τύπου Likert. Οι εξεταζόμενοι προσδιορίζουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας τους, με προτάσεις της μορφής Αποφεύγω να τρώω όταν πεινάω. Οι 33

35 απαντήσεις που προσδιορίζουν το ένα άκρο της κλίμακας (Μερικές Φορές, Σπανίως ή Ποτέ) βαθμολογούνται με 0. Οι απαντήσεις στο αντίθετο άκρο της κλίμακας (Πάντα, Συνήθως, Συχνά), βαθμολογούνται με 3, 2 και 1 αντίστοιχα. Οι 26 ερωτήσειςτοποθετήσεις ομαδοποιούνται σε τρεις υποκλίμακες: 1) δίαιτα 2) βουλιμία και προκατοχή με το φαγητό και 3) έλεγχος κατάποσης (Garner & Garfinkel, 1979). Οι εξεταζόμενοι που συνολικά σκοράρουν στα 26 θέματα ακριβώς ή πάνω από 20, ανήκουν στην ομάδα με την τάση να εμφανίσει διατροφικές διαταραχές. Το ΕΑΤ-26 από μόνο του δεν μπορεί να διαγνώσει διαταραχές της διατροφής, έχει όμως αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικό εργαλείο για την ανίχνευση τους (Garner & Garfinkel, 1982). Ερωτηματολόγιο Μυϊκής Δυσμορφίας (Muscle Dysmorphia Inventory). (Rhea, Lantz και Mayhew, 2004) Το MDI (Muscle Dysmorphia Inventory) των Rhea, Lantz και Mayhew (2004), είναι ένα ερωτηματολόγιο που στοχεύει στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών που συνδέονται με τη Μ.Δ.. Βασίζεται στα κριτήρια που πρότειναν ο Lantz και συν. (2001). Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 27 ερωτήσεις, οι οποίες απαντώνται σε μία εξαβάθμια κλίμακα τύπου Likert από το «ποτέ» μέχρι το «πάντα». Οι παράγοντες που μετρά το ερωτηματολόγιο είναι έξι και είναι οι παρακάτω: Μέγεθος / συμμετρία, προστασία σωματικής έκθεσης, εξάρτηση από την άσκηση, χρήση συμπληρωμάτων διατροφής, διαιτητική συμπεριφορά, και χρήση φαρμάκων. Ο κάθε παράγοντας πρέπει να μετριέται ανεξάρτητα καθώς το ερωτηματολόγιο έχει σχεδιαστεί να μετράει ανεξάρτητα μεταξύ τους εννοιολογικά χαρακτηριστικά. Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου ελέγχτηκε με τρεις ξεχωριστές έρευνες από τους κατασκευαστές του. Οι αρχικές δοκιμασίες έδειξαν ότι το MDI μας δίνει αξιόπιστες μετρήσεις αξιολόγησης των ψυχικών χαρακτηριστικών της Μ.Δ.. Η Rhea και συν. (2004), τονίζει ότι το MDI δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν διαγνωστικό εργαλείο της Μ.Δ. και ότι δεν έχει προς το παρόν χρησιμοποιηθεί σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Το ερωτηματολόγιο αυτό χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε Ελληνικό πληθυσμό και έγινε έλεγχος αξιοπιστίας του εργαλείου. 34

36 ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ Η αξιοπιστία των ερωτηματολογίων που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα ελέγχθηκε με τη χρήση του δείκτη αξιοπιστίας Cronbach s alpha. Το ερωτηματολόγιο της Μυϊκής Δυσμορφίας (Muscle dysmorphia inventory), (Rhea, Lantz και Mayhew, 2004), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε μελέτη σε Ελληνικό πληθυσμό. Ακολουθήθηκαν όλες οι διαδικασίες που προβλέπονται για τον έλεγχο της αξιοπιστίας ενός εργαλείου. Ο συντελεστής αξιοπιστίας Cronbach s alpha μας έδωσε την τιμή a=0,960. Οι κατασκευαστές του ερωτηματολογίου συστήνουν τον έλεγχο της αξιοπιστίας για κάθε έναν από τους έξι παράγοντες του ερωτηματολογίου. Μετά από τον έλεγχο της αξιοπιστίας κάθε παράγοντα χωριστά, βρέθηκαν οι παρακάτω τιμές a: Διαιτητικός έλεγχος, a=.884, Προστασία Σωματικής Έκθεσης, a=.869, Μέγεθος και συμμετρία, a=.885, Εξάρτηση από την Άσκηση a=.916, Χρήση Συμπληρωμάτων Διατροφής a=.921, Χρήση Φαρμακευτικών Ουσιών, a=.840. Τα παραπάνω αποτελέσματα καταδεικνύουν την υψηλή αξιοπιστία όλων των παραγόντων του ερωτηματολογίου και κατόπιν τούτου αποφασίστηκε η περαιτέρω ανάλυση των αποτελεσμάτων. Το ερωτηματολόγιο που εξετάζει τάσεις για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών (ΕΑΤ-26) έδωσε τιμή a=0,820, ενώ το ερωτηματολόγιο που εξετάζει την αυτοεκτίμηση (RSES) έδωσε τιμή a=0,823. Το Αυτοπεριγραφικό ερωτηματολόγιο σωματικού εαυτού (PSDQ) έδωσε τιμή a=0,504. Λόγω της χαμηλής αξιοπιστίας του PSDQ ανάμεσα στους αθλητές της Σ.Δ. (a=.138) και της Ο.Ε. (a=.436), δεν έγινε περαιτέρω ανάλυση των αποτελεσμάτων που αφορούσαν στο συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο. 35

37 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Για την στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS Έγινε έλεγχος κατανομής με το Kolmogorov Smirnov test και διαπιστώθηκε η ομαλή κατανομή των αποτελεσμάτων και των τριών ομάδων του δείγματος. Ελέγχθηκε η αξιοπιστία όλων των ερωτηματολογίων, με τη χρήση του δείκτη αξιοπιστίας Cronbach s alpha. Υπολογίστηκαν περιγραφικές αναλύσεις για όλες τις μεταβλητές. Συγκεκριμένα για την ηλικία, δείκτη μάζας σώματος, ώρες προπόνησης/ημέρα, προπονήσεις ανά εβδομάδα, χρόνια συμμετοχής σε αγώνες, υπολογίστηκαν οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις, ενώ για την οικογενειακή κατάσταση, εκπαίδευση, εργασία, μηνιαίες αποδοχές και διακρίσεις υπολογίστηκαν οι συχνότητες. Η διαδικασία των περιγραφικών αναλύσεων έγινε επίσης και για τις διάφορες μεταβλητές των ερωτηματολογίων που αξιολογούν την εμφάνιση της Μ.Δ.. Χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης Pearson-Correlation Coefficient προκειμένου να εξεταστεί η συσχέτιση μεταξύ των διαφόρων μεταβλητών των ερωτηματολογίων που αξιολογούν την εμφάνιση της Μ.Δ.. Για την επαγωγική ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε ανάλυση διακύμανσης με πολλαπλές εξαρτημένες μεταβλητές και έναν παράγοντα (ομάδα) (MANOVA). Εξετάστηκε κατά πόσο οι μέσες τιμές των διαφόρων μεταβλητών των ερωτηματολογίων που αξιολογούν την εμφάνιση της Μ.Δ., παρουσίασαν στατιστικά σημαντικές διαφορές για την καθεμία από τις τρείς ομάδες σε σχέση με τις άλλες δύο (Post Hoc Scheffe). 36

38 ΙV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Από την αξιολόγηση των ερωτηματολογίων σχετικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά προέκυψαν οι παρακάτω τιμές των μέσων όρων (Μ.Ο.) και των τυπικών αποκλίσεων (Τ.Α.), για τις μεταβλητές: ηλικία, ύψος, βάρος, Δ.Μ.Σ., (Πίν. 1.1) και για τις τρεις ομάδες: Ομάδα αθλητών Ομάδα αθλητών Ομάδα Σωματικής διάπλασης Ομαδικών αθλημάτων Ελέγχου Μ.Ο. Τ.Α. Μ.Ο. Τ.Α. Μ.Ο. Τ.Α. Ηλικία 27,75 4,990 26,87 5,691 31,58 7,722 Ύψος 180,54 6, ,1 9, ,9 6,155 Βάρος 94,67 10,85 83,62 11,76 84,97 11,70 Δ.Μ.Σ. 26,15 2,730 22,75 2,347 23,88 3,323 Πινάκας 1.1. Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά: Ηλικία =έτη, Ύψος = εκατοστά, Σωματικό βάρος = κιλά, Δ.Μ.Σ. = Δείκτης Μάζας σώματος Χαρακτηριστικά αγωνιστικού προφίλ των αθλητών του δείγματος. Οι ώρες προπόνησης ανά ημέρα, οι προπονήσεις ανά εβδομάδα και τα χρόνια συμμετοχής σε αγώνες των αθλητών, παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα με τους μέσους όρους (Μ.Ο.) και την τυπική απόκλιση (Τ.Α.) (Πιν. 1.2). Ομάδα αθλητών Ομάδα αθλητών Ομάδα Σωματικής διάπλασης Ομαδικών αθλημάτων Ελέγχου Μ.Ο. Τ.Α. Μ.Ο. Τ.Α. Μ.Ο. Τ.Α. Διάρκεια προπόνησης σε ώρες/ημέρα 2,00,471 2,53, Προπονήσεις την βδομάδα 5,15,803 5,38, Χρόνια συμμετοχής σε αγώνες 4,36 3,217 12,60 5, Πινάκας 1.2 Χαρακτηριστικά αγωνιστικού προφίλ των αθλητών του δείγματος. 37

39 Συχνότητες παραμέτρων των δημογραφικών χαρακτηριστικών. Για τις μεταβλητές: οικογενειακή κατάσταση (Πίν. 1.3), μόρφωση (Πίν. 1.4), εργασία (Πίν. 1.5) και εισόδημα (Πίν. 1.6), προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα όσον αφορά στις συχνότητες και στο ποσοστό εμφάνισης (%) των παραμέτρων που εξετάστηκαν. Πινάκας 1.3 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Οικογενειακή Αθλητές Αθλητές Ομάδα Κατάσταση Σ.Δ. Ο.Α Ελέγχου Συχνότητες % Συχνότητες % Συχνότητες % Ελεύθερος 47 85, , ,7 Παντρεμένος 8 14, , ,4 Χωρισμένος ,1 2 2,9 Σύνολο , , ,0 Σημείωση: Σ.Δ.= Σωματική Διάπλαση, Ο.Α.= Ομαδικά Αθλήματα Πινάκας 1.4 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Αθλητές Αθλητές Ομάδα Μόρφωση Σ.Δ. Ο.Α Ελέγχου Συχνότητες % Συχνότητες % Συχνότητες % Γυμν. Λύκειο 10 18, , ,1 Φοιτητής 14 25, , ,5 ΙΕΚ 11 20,0 7 8,0 5 7,2 Πανεπιστήμιο 18 32, , ,4 Μεταπτυχιακό 2 3,6 5 5,7 4 5,8 Σύνολο , , ,0 Σημείωση: Σ.Δ.= Σωματική Διάπλαση, Ο.Α.= Ομαδικά Αθλήματα Πινάκας 1.5 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Αθλητές Αθλητές Ομάδα Εργασία Σ.Δ. Ο.Α Ελέγχου Συχνότητες % Συχνότητες % Συχνότητες % Φοιτητής 9 16, ,5 8 11,6 Ιδ. Υπάλληλος 18 37, , ,2 Άνεργος 3 5, ,6 5 7,2 Ελ. Επαγγελμ , , ,1 38

40 Δ. Υπάλληλος 4 7,3 4 4,6 8 11,6 Άλλο 4 7,3 9 10,3 5 7,2 Σύνολο , , ,0 Σημείωση: Σ.Δ.= Σωματική Διάπλαση, Ο.Α.= Ομαδικά Αθλήματα Πινάκας 1.6 Δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Αθλητές Αθλητές Ομάδα Εισόδημα Σ.Δ. Ο.Α Ελέγχου Συχνότητες % Συχνότητες % Συχνότητες % , ,0 8 26, , , , , ,1 25 7, ,5 6 6,9 8 46,4 Άλλο 6 10, ,2 9 5,8 Σύνολο , , ,0 Σημείωση: Σ.Δ.= Σωματική Διάπλαση, Ο.Α.= Ομαδικά Αθλήματα 4.2. ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Για τα ερωτηματολόγια MDI, EAT-26 και RSES, η περιγραφική ανάλυση μας έδωσε τα παρακάτω αποτελέσματα όσον αφορά στους μέσους όρους και στην τυπική απόκλιση των μεταβλητών που εξετάστηκαν (Πίν. 1.7). ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Ομάδες Μέση τιμή Τυπική απόκλιση Δείγμα Διατροφικές Διαταραχές ( ΕΑΤ 26) Αυτοεκτίμηση (RSES) Διαιτητική Συμπεριφορά (MDI) Σωματική διάπλαση 15,4182* 7, Ομαδικά Αθλήματα 7,5517 8, Ελέγχου 5,5362 4, Σύνολο 8,9431 8, Σωματική διάπλαση 20,4182 4, Ομαδικά Αθλήματα 21,8736 3, Ελέγχου 21,2174 4, Σύνολο 21,2796 4, Σωματική διάπλαση 23,3818* 3, Ομαδικά Αθλήματα 13,1379* 5, Ελέγχου 10,1739 3, Σύνολο 14,8389 6,

41 Προστασία Σωματικής Έκθεσης (MDI) Εξάρτηση από την άσκηση (MDI) Μέγεθος και Συμμετρία (MDI) Χρήση Φαρμακευτικών Ουσιών Χρήση (MDI) Συμπληρωμάτων Διατροφής (MDI) Σωματική διάπλαση 17,8545* 5, Ομαδικά Αθλήματα 10,8046 5, Ελέγχου 9,9275 4, Σύνολο 12,3555 6, Σωματική διάπλαση 20,4909* 2, Ομαδικά Αθλήματα 15,1609* 3, Ελέγχου 5,9565 3, Σύνολο 13,5403 6, Σωματική διάπλαση 21,1091* 4, Ομαδικά Αθλήματα 11,8736* 4, Ελέγχου 8,8116 4, Σύνολο 13,2796 6, Σωματική διάπλαση 5,5818* 2, Ομαδικά Αθλήματα 3,3218 1, Ελέγχου 3,0000, Σύνολο 3,8057 1, Σωματική διάπλαση 14,7818* 5, Ομαδικά Αθλήματα 8,9770* 4, Ελέγχου 4,4928 1, Σύνολο 9,0237 5, Πίνακας 1.7. Περιγραφικές αναλύσεις ερωτηματολογίων (Μέση τιμή Τυπική απόκλιση) * Σημαντικότητα σε επίπεδο

42 Μέσοι όροι 4.3. ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Για τη διερεύνηση των υποθέσεων 1 έως 3, χρησιμοποιήθηκε ανάλυση διακύμανσης (ΜANOVA) με ένα παράγοντα για κάθε εξαρτημένη μεταβλητή Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. Ως προς την 1 η υπόθεση: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους της ομάδας των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς τη μυϊκή δυσμορφία (p<.001) (Γράφημα1).. MDI Σ.Δ ,49* 15,16* 5,95 23,38* 17,85* 13,13* 10,17 10,8 9,92 21,1* 11,87* 8,81 14,78* 8,97* 4,49 Ο.Α. Ο.Ε. 5,58* 3, Εξάρτηση από την άσκηση Διαιτητική συμπεριφορά Προστασία σωματικής έκθεσης Μέγεθος και συμμετρία Χρήση συμπληρωμάτων διατροφής Χρήση φαρμάκων Γράφημα 1. Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. Σ.Δ.: Σωματική Διάπλαση, Ο.Α.: Ομαδικά αθλήματα, Ο.Ε.: Ομάδα ελέγχου Παράγοντας «σωματικό μέγεθος και την συμμετρία». Ως προς το σωματικό μέγεθος και την συμμετρία βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων [F (2,208)=115,959, p<.001]. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για αύξηση της σωματικής μάζας σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Επιπλέων, βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων σε σχέση με την ομάδα ελέγχου ως προς την τάση για αύξηση της σωματικής μάζας (Γράφημα 1.1.) 41

43 Μέσοι όροι Μέσοι όροι 25 21,1** Μέγεθος και συμμετρία ,87** 8,81 Σ.Δ. Ο.Α. 10 Ο.Ε. 5 0 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.1. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «εξάρτηση από την άσκηση». Ως προς την εξάρτηση από την άσκηση βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για την εξάρτηση από την άσκηση σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Επιπλέων βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων σε σχέση με την ομάδα ελέγχου ως προς την τάση για την εξάρτηση από την άσκηση [F (2,208)=300,976, p<0.01] (Γράφημα 1.2) Εξάρτηση από την άσκηση 20,49** 15,16** 5,95 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. 0 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.2. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους». Ως προς την προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους, βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως 42

44 Μέσοι όροι προς την τάση για την προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Δεν βρέθηκε σημαντική διαφορά ως προς την τάση για την προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου. [F (2,208)=42,562, p<.001] (Γράφημα 1.3) ,85** Προστασία σωματικής έκθεσης 15 10,8 9,92 Σ.Δ. Ο.Α. 10 Ο.Ε. 5 0 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.3. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «διαιτητική συμπεριφορά». Ως προς τη διαιτητική συμπεριφορά, βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για τη διαφοροποίηση της διαιτητικής συμπεριφοράς σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Επιπλέων βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων σε σχέση με την ομάδα ελέγχου ως προς την τάση για τη διαφοροποίηση της διαιτητικής συμπεριφοράς [F (2,208)=143,313, p<.001] (Γράφημα 1.4). 43

45 Μέσοι όροι Μέσοι όροι Διαιτητική συμπεριφορά 23,38** ,13** 10,17 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. 5 0 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.4. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «χρήση φαρμακευτικών ουσιών». Ως προς τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών, βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Δε βρέθηκε σημαντική διαφορά ως προς την τάση για τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου [F (2,208)=45,099, p<.001] (Γράφημα 1.5). Χρήση φαρμακευτικών ουσιών 5,58** ,32 3 Σ.Δ. Ο.Α. 3 Ο.Ε Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.5. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «χρήση συμπληρωμάτων διατροφής». Ως προς τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής, βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών ομάδων. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η 44

46 Μέσοι όροι Μέσοι όροι ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Επιπλέων βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων σε σχέση με την ομάδα ελέγχου ως προς την τάση για τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής. [F 2,208)=101,303, p<.001] (Γράφημα 1.6) Χρήση συμπληρωμάτων διατροφής 14,78** 8,97** 4,49 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. 0 Σ.Δ. Ο.Α. Ο.Ε. Γράφημα 1.6. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). Ερωτηματολόγιο MDI Παράγοντας «αυτοεκτίμηση». Ως προς την 2 η υπόθεση: Επιβεβαιώνεται. Δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς την αυτοεκτίμηση. [F (2,208)=1,841, p>0.05] (Γράφημα 2). Αυτοεκτίμηση 21, ,5 21,21 Σ.Δ. Ο.Α ,41 Ο.Ε. 20, ,5 Γράφημα 2. Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές. Ερωτηματολόγιο RSES. 45

47 Μέσοι όροι Παράγοντας «τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών». Ως προς την 3 η υπόθεση Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου, ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών. Συγκεκριμένα η ανάλυση post hoc έδειξε ότι η ομάδα των αθλητών της σωματικής διάπλασης παρουσιάζει υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών σε σχέση με την ομάδα των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Δε βρέθηκε σημαντική διαφορά ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών μεταξύ της ομάδας των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου [F (2,208)=33,141, p<.001] (Γράφημα 3). 15,41** ΕΑΤ Σ.Δ ,55 5,53 Ο.Α. Ο.Ε Γράφημα 3. **. Σημαντική σε επίπεδο.001 (διπλής κατεύθυνσης). ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΤΗΣ ΜΥΪΚΗΣ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑΣ. Σύμφωνα με το συντελεστή συσχέτισης Pearson υπάρχει μια σημαντική θετική σχέση μεταξύ όλων των παραγόντων: εξάρτηση από την άσκηση, διαιτητική συμπεριφορά, μέγεθος και συμμετρία, προστασία της έκθεσης του σώματος από τρίτους, χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και χρήση φαρμακευτικών ουσιών που ελέγχει το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. Η υψηλή αυτή συσχέτιση φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα διασποράς (Γράφημα 4) καθώς και στον πίνακα 2. 46

48 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, Διαιτητική συμπεριφορά Προστασία σωματικής έκθεσης Εξάρτηση από την άσκηση Μέγεθος και συμμετρία Χρήση φαρμάκων Χρήση συμπληρωμάτων διατροφής Γράφημα 4. Συσχετίσεις μεταξύ όλων των παραγόντων του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. Συσχετίσεις Pearson Προστασία Χρήση Χρήση Sig. (2-tailed) Διαιτητική Σωματικής Εξάρτηση από Μέγεθος και Συμπληρωμάτων Φαρμακευτ. N 55 Συμπεριφορά Έκθεσης την άσκηση Συμμετρία Διατροφής Ουσιών Διαιτητική Συμπεριφορά ---,352 **,543 **,466 **,416 **,404 ** Προστασία Σωματικής Έκθεσης ---,286 *,472 **,635 **,693 ** Εξάρτηση από την άσκηση ---,554 **,318 *,483 ** Μέγεθος και Συμμετρία ---,415 **,305 * Χρήση Συμπληρωμ. Διατροφής ---,599 ** Χρήση Φαρμακευτ. Ουσιών --- Πίνακας 2. Pearson Correlation, (διπλής κατεύθυνσης) μεταξύ όλων των παραγόντων του MDI ** Σημαντικότητα σε επίπεδο * Σημαντικότητα σε επίπεδο 0.05 Ως προς το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. και της αυτοεκτίμησης ο συντελεστής Pearson έδειξε σημαντική αρνητική συσχέτιση στους παράγοντες, προστασία της σωματικής έκθεσης και χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ενώ δεν φάνηκε καμιά σημαντική συσχέτιση με τους άλλους τέσσερις παράγοντες (Πίνακας 2.1). Ως προς το ερωτηματολόγιο της Μ.Δ. και την τάση για εμφάνιση διατροφικών διαταραχών, ο συντελεστής Pearson έδειξε θετικά σημαντική συσχέτιση στους παράγοντες διαιτητική συμπεριφορά, εξάρτηση από την άσκηση και μέγεθος/ συμμετρία (Πίνακας 2.1). 47

49 Συσχετίσεις Pearson Προστασία Χρήση Χρήση Sig. (2-tailed) Διαιτητική Σωματικής Εξάρτηση από Μέγεθος και Συμπληρωμάτων Φαρμακευτ. N 55 Συμπεριφορά Έκθεσης την άσκηση Συμμετρία Διατροφής Ουσιών Αυτοεκτίμηση -,059 -,358 ** -,080 -,216 -,293 * -,205 Διατροφικές Διαταραχές,396 **,191,319 *,396 **,094,221 Πίνακας 2.1 Pearson Correlation, (διπλής κατεύθυνσης) μεταξύ όλων των παραγόντων του MDI, της αυτοεκτίμησης (RSES) και των διατροφικών διαταραχών (EAT-26). * Σημαντικότητα σε επίπεδο ** Σημαντικότητα σε επίπεδο

50 V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ο χώρος του αθλητισμού εμφανίστηκε ιδιαίτερα ευάλωτος στα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα που απαιτούσαν καλλίγραμμες αδύνατες αθλήτριες και μυώδεις αθλητές (Pope και συν., 1993; Sykora, Grilo, Wilfley και Brownell, 1993). Αθλητές και αθλήτριες που συμμετείχαν σε αγωνίσματα που δίνουν έμφαση στην εικόνα του σώματος (π.χ., ρυθμική γυμναστική, μυϊκή διάπλαση, συγχρονισμένη κολύμβηση, καλλιτεχνικό πατινάζ) ήταν αυτοί που παρουσίασαν μεγαλύτερα ποσοστά σωματικής δυσαρέσκειας (Klinkowski, Korte, Pfeiffer, Lehmkuhl και Salbach-Andrae, 2008; Olivardia και συν., 2000; Ravaldi, Vannacci, Zucchi, Mannucci, Cabras και συν., 2003; West, 1998). Η Μ.Δ. είναι ένα πολύπλοκο σύνδρομο που συνδέεται με διαταραχή της εικόνας του σώματος και χαρακτηρίζεται από την ανικανότητα ενός ατόμου να αξιολογεί επακριβώς το σωματικό του μέγεθος (Choi, Pope και Olivardia, 2002). Χαρακτηρίζεται από μια σειρά στάσεων και συμπεριφορών οι οποίες συνάδουν στην έντονη επιθυμία για αύξηση της μυϊκής μάζας (Grieve, 2007). Εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με τις διατροφικές (Murray και συν., 2010; Kuennen και συν., 2007; Grieve, 2007) και τις ψυχαναγκαστικές διαταραχές (Chung, 2001; Davis και συν., 2000; Muller και συν., 2004). Ο σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να διερευνήσει την εμφάνιση της Μ.Δ. σε υψηλού αγωνιστικού επιπέδου αθλητές της σωματικής διάπλασης. Διαφορετικά μοντέλα έχουν προταθεί για να εξηγήσουν την αιτιοπαθογένεια της Μ.Δ.. Ο Olivardia (2001), παρουσίασε ένα σύντομο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο το οποίο περιέχει γενετικούς παράγοντες, την τάση για αύξηση της μυϊκής μάζας, την χαμηλή αυτοεκτίμηση, τις κοινωνικές πιέσεις για την ιδανική σωματική εμφάνιση και συνείδηση της εικόνας σώματος. Στο μοντέλο των Lantz και συν. (2001), η ανάπτυξη της Μ.Δ. επηρεάζεται άμεσα από την σωματική δυσαρέσκεια. Ο Cafri και συν. (2005), πρόσθεσε έναν ακόμη παράγοντα που τον ονόμασε «επικίνδυνες συμπεριφορές για την υγεία». Με την σειρά του ο Grieves (2007), αναφέρει ότι υπάρχει μια αμοιβαία σχέση μεταξύ της Μ.Δ. και των ψυχοσυμπεριφοριστικών χαρακτηριστικών. Το μοντέλο του Grieves (2007), υιοθετεί αρκετές από τις έννοιες των παραπάνω μοντέλων και τα επεκτείνει περιλαμβάνοντας νέους αιτιολογικούς παράγοντες. Οι τρείς πιο σημαντικές μεταβλητές του μοντέλου είναι: α) η εσωτερίκευση του ιδανικού σώματος, β) η σωματική δυσαρέσκεια και γ) η σωματική διαταραχή. Ο Grieves (2007), αναφέρει ως εξίσου σημαντικούς παράγοντες για την 49

51 εμφάνιση της διαταραχής, την επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, την τελειομανία, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, και τη συμμετοχή σε αθλήματα όπου απαιτείται μεγάλη σωματική μάζα. Από τα αποτελέσματα της περιγραφικής στατιστικής των δημογραφικών χαρακτηριστικών διαπιστώθηκε ότι η ομάδα των αθλητών της Σ.Δ. έχει μεγαλύτερο Δ.Μ.Σ, (Μ.Ο=26,15±2,730) από τις άλλες δύο ομάδες (Ο.Α: Μ.Ο=22,75±2,347, Ο.Ε.: Μ.Ο=23,88±3,323). Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν παρόμοια ευρήματα άλλων ερευνών (Pope και συν., 1993; Baghurst και Lirgg, 2009; Lantz και συν., 2002; Rhea και συν., 2004). Η φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αθλήματος ερμηνεύουν αυτά τα ευρήματα. Το αυξημένο σωματικό βάρος που αποτελεί προϋπόθεση του μυϊκού όγκου (κριτήριο αξιολόγησης), φαίνεται να αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα. Σε ότι αφορά στα χρόνια ενασχόλησης με το άθλημα, η ομάδα των αθλητών της Σ.Δ. σημείωσε μικρότερο Μ.Ο. (4,36±3,217) αγωνιστικής συμμετοχής από τον Μ.Ο. αγωνιστικής συμμετοχής στα αθλήματα της ομάδας Ο.Α. (12,60±5,295). Η φύση του αθλήματος της αγωνιστικής Σ.Δ. και ιδιαίτερα ο τρόπος αξιολόγησης του αθλήματος εξηγούν και το μικρότερο χρόνο ενασχόλησης ή διάρκειας που έχει το άθλημα αυτό. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι αθλητές Ο.Α. είναι επαγγελματίες και αμείβονται από τον αθλητισμό, μπορεί να συντελεί στην αύξηση των χρόνων ενασχόλησης με τον αθλητισμό. Επίσης, η οικονομική επιβάρυνση είναι ατομική και πολλές φορές δυσβάστακτη για τον αθλητή της Σ.Δ. Τα αποτελέσματα των δημογραφικών χαρακτηριστικών που αφορούν στη μόρφωση, στην οικογενειακή κατάσταση, στην εργασία και στο εισόδημα δεν παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές και για τις τρεις ομάδες. Μολονότι θεωρείται ότι η Μ.Δ. προκαλείται ή ενισχύεται από συγκεκριμένους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες (Pope και συν., 2000; Klein, 1993) τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας δεν επιβεβαιώνουν τη θέση αυτή. Οι συμμετέχοντες παρουσίασαν κοινά χαρακτηριστικά για κάθε μεταβλητή που εξετάστηκε. Όσον αφορά στην πρώτη υπόθεση, τα αποτελέσματα δεν την επιβεβαιώνουν. Οι αθλητές της σωματικής διάπλασης εμφάνισαν σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους όλων των παραγόντων του ερωτηματολογίου σε σύγκριση με τους αθλητές των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Α) Παράγοντας τάση για αύξηση της σωματικής μάζας Οι αθλητές της Σ.Δ. σημείωσαν σημαντικά υψηλότερους μέσους όρους από τις άλλες δύο ομάδες. Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν προγενέστερες έρευνες που 50

52 αφορούν αθλητές της Σ.Δ και αθλητές άλλων αγωνισμάτων. (Heywood (1997), Lantz και συν. (2002), Pickett και συν. (2005), Hallsworth και συν. (2009), Hale και συν. (2010)). Μολονότι η συμπεριφορά αυτή, σύμφωνα με τα μοντέλα της αιτιοπαθολογίας της Μ.Δ., ενισχύει ή είναι ενδεικτικός παράγοντας εκδήλωσης της διαταραχής (Olivardia, 2001; Lantz και συν., 2001; Cafri και συν., 2005; Grieves, 2007), δεν θα πρέπει να αγνοηθεί ότι η φύση του αθλήματος της Σ.Δ. είναι τέτοια, που επιβάλλει στον αθλητή, να βρίσκεται σε μια συνεχή προσπάθεια διατήρησης ή και αύξησης της μυϊκής μάζας. Η υψηλή βαθμολογία στην ομάδα Σ.Δ. ίσως να ερμηνεύεται από τα χαρακτηριστικά του αθλήματος και να μην οφείλεται ή να μην είναι ισχυρό γνώρισμα της διαταραχής. Όσον αφορά στους αθλητές των Ο.Α., παρότι παρουσίασαν χαμηλότερους μέσους όρους σε σχέση με τους αθλητές της Σ.Δ., σημείωσαν σημαντικά υψηλότερους μέσους όρους από την ομάδα ελέγχου. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύει την υπόθεση ότι η συμμετοχή σε αθλήματα, ιδιαίτερα υψηλού αγωνιστικού επιπέδου, μπορεί να λειτουργήσει εγκλιτικά στην εμφάνιση διαταραχών. Φαίνεται επίσης ότι οι ιδιαίτερες απαιτήσεις κάθε αθλήματος μπορούν να επηρεάσουν ή και να καθορίσουν συμπεριφορές. Η αποχή από τέτοιου είδους δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο μη υγειών συμπεριφορών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, η θέση που αγωνίζεται κάποιος αθλητής και οι ιδιαίτερες απαιτήσεις της, να διαφοροποιεί ή να επηρεάζει τα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, ένας αμυντικός παίκτης είθισται να είναι πιο μεγαλόσωμος και πιο ογκώδεις (Baghurst και Lirgg, 2009) από έναν επιθετικό. Β) Παράγοντας εξάρτηση από την άσκηση. Οι αθλητές της Σ.Δ. σημείωσαν σημαντικά υψηλότερους μέσους όρους από τις άλλες δύο ομάδες και οι αθλητές των ομαδικών αθλημάτων σημαντικά υψηλότερους μέσους όρους σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Μολονότι μεταξύ των δύο ομάδων δε διαπιστώθηκαν διαφορές στον όγκο, στη συχνότητα και στη διάρκεια της προπόνησης, οι αθλητές της Σ.Δ. σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στον υπό εξέταση παράγοντα. Το εύρημα αυτό πιθανόν να ερμηνεύεται και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αθλήματος της Σ.Δ.. Οι Cafri και συν., (2006), σε μελέτη που συμμετείχαν έφηβοι αθλητές της Σ.Δ., μεταξύ των άλλων όπως χρήση αναβολικών στεροειδών, διατροφικού ελέγχου κ.α., διαπίστωσαν εξάρτηση από την άσκηση. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν συγκριτική μελέτη των Baghurst και Lirgg (2009). Στην έρευνα μετείχαν αθλητές Αμερικανικού ποδοσφαίρου, ασκούμενοι με αντιστάσεις και αθλητές Σ.Δ.. Διαπίστωσαν ότι, οι αθλητές της Σ.Δ. σημείωσαν 51

53 υψηλότερη βαθμολογία στον παράγοντα εξάρτηση από την άσκηση. Στη διεθνή βιβλιογραφία, δεν απαντάται ικανοποιητικός αριθμός ερευνών που να συγκρίνει διαφορετικά αθλήματα. Οι περισσότερες των ερευνών ασχολούνται με τη σύγκριση power lifters, ασκούμενων με αντιστάσεις και αθλητών άρσης βαρών, αθλήματα που έχουνε πάρα πολλά κοινά σημεία (Lantz και συν., 2002; Olivardia και συν., 2000; Choi και συν., 2002; Hale και συν., 2010). Γ) Παράγοντας προστασία σωματικής έκθεσης. Οι αθλητές Σ.Δ. του δείγματος παρουσίασαν υψηλότερο δείκτη ως προς την τάση για την προστασία της έκθεσης του σώματος σε τρίτους σε σχέση με τους αθλητές των Ο.Α. και την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν να ερμηνευτούν κάτω από το πρίσμα τριών διαφορετικών προσεγγίσεων. Η πρώτη αφορά τη συμπτωματολογία του συνδρόμου, η δεύτερη στη φύση του αθλήματος και η τρίτη στις ενδυματολογικές επιλογές αλλά και προτιμήσεις της συγκεκριμένης ομάδας. Ειδικότερα, τα άτομα που πάσχουν από Μ.Δ. συχνά αποφεύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις στις οποίες απαιτείται η σωματική έκθεση (Maida και συν., 2005; Pope και συν., 1997). Πολλοί αθλητές της Σ.Δ. έχουν δηλώσει ότι αισθάνονται άβολα και αμήχανα όταν βρίσκονται στην παραλία ή όταν πρέπει να βγάλουν τα ρούχα τους για ιατρικές εξετάσεις (Olivardia, 2001). Ακόμη, αποφεύγουν να φορούν στενά ρούχα και αποφεύγουν να βρεθούν στον ίδιο χώρο με άλλους αθλητές του ίδιου αθλήματος φοβούμενοι τη σύγκριση (Olivardia, 2001). Ο Lantz και συν. (2002) αναφέρει ότι οι αθλητές της Σ.Δ. είναι πιο πιθανό να κρύβουν τη σωματική τους διάπλαση σε σύγκριση με αθλητές του power lifting. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά τα ευρήματα συνδέονται με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μολονότι στην παρούσα έρευνα δε διαπιστώθηκε διαφορά μεταξύ των ομάδων. Αυτή η συμπεριφορά σύμφωνα με τον Klein (1993), μπορεί να θεωρηθεί ύποπτη ως προς την εμφάνιση κάποιας πιθανής ψυχοσωματικής διαταραχής Η φύση του αγωνίσματος (κριτήρια κ.α.) μπορεί να ερμηνεύσει τη διαφορά μεταξύ των ομάδων. Οι αθλητές της Σ.Δ. δεν επιθυμούν να επιδείξουν και να γνωστοποιήσουν τη σωματική τους διάπλαση για καθαρά αγωνιστικούς λόγους. Η συμπεριφορά αυτή είναι γενικά αποδεκτή στην αγωνιστική Σ.Δ. και έχει να κάνει με τον έλεγχο της ψυχολογίας του αντιπάλου για αγωνιστικούς σκοπούς και όχι με το φόβο της έκθεσης της σωματικής διάπλασης σε τρίτους (Kanayama και συν., 2006; Baghurst και Lirgg, 2009). Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι συμμετέχοντες 52

54 αθλητές της Σ.Δ. βρίσκονταν σε περίοδο προετοιμασίας, γεγονός που μπορεί να επηρεάζει τη στάση στον υπό διερεύνηση παράγοντα. (Hildebrandt και συν., 2010). Δε θα πρέπει να αγνοηθεί ότι οι ασχολούμενοι με το άθλημα της Σ.Δ και γενικότερα οι ασκούμενοι με αντιστάσεις υιοθετούν ένα συγκεκριμένο μοντέλο ένδυσης. Προτιμούν φαρδιά ρούχα τα οποία τα οποία υποδηλώνουν ή και τονίζουν τον μυϊκό τους όγκο και μέγεθος. Υιοθετώντας αυτό το μοντέλο ένδυσης προστατεύουν και το μέγεθός τους. Δ) Παράγοντας διαιτητική συμπεριφορά. Τα αποτελέσματα έδειξαν διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου. Η ισορροπημένη διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα αύξησης αλλά και ενίσχυσης της επίδοσης κάθε αθλητή, ανεξαίρετου αθλήματος. Παρόλα αυτά τα ευρήματα της παρούσας μελέτης δείχνουν ότι οι αθλητές της Σ.Δ. επιδεικνύουν μια ιδιαίτερη ανησυχία και συμπεριφορά απέναντι στη διατροφή. Θεωρείται, ότι η εφαρμογή συγκεκριμένου διατροφικού προγράμματος έχει άμεση σχέση τόσο με την αύξηση του μυϊκού όγκου όσο και με το αγωνιστικό αποτέλεσμα (Lantz και συν., 2001; Baghurst και Lirgg, 2009). Ενδεικτικό της θέσης αυτής είναι το γεγονός ότι αρνούνται να γευματίσουν σε εστιατόρια τα οποία δεν έχουν αναλυτική κατάσταση με τις θερμίδες που έχει το κάθε φαγητό (Olivardia, 2001). Οι παραπάνω διαπιστώσεις επιβεβαιώνονται από την παρούσα έρευνα. Μολονότι οι αθλητές των Ο.Α. ενδιαφέρονται και τους απασχολεί η διατροφική τους συμπεριφορά, γεγονός που ενισχύεται από την υψηλότερη βαθμολογία σε σχέση με την ομάδα ελέγχου, δε συμπεριφέρονται όπως οι αθλητές της Σ.Δ.. Η διαπίστωση αυτή ίσως ενισχύει την πεποίθηση ότι το είδος του αθλήματος μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες διατροφικές συμπεριφορές ή και διατροφικές διαταραχές (American Psychological Association, 2004). Ε) Παράγοντας φαρμακευτικές ουσίες. Τα αποτελέσματα έδειξαν διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ., των αθλητών των ομαδικών αθλημάτων και της ομάδας ελέγχου. Οι αθλητές της Σ.Δ. του δείγματος παρουσίασαν σημαντική διαφορά στο μέσο όρο χρήσης φαρμακευτικών ουσιών σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν μελέτη Cafri και συν., (2006), στην οποία διαπιστώθηκε ότι ένας μεγάλος αριθμός των αθλητών της Σ.Δ., στους οποίους διαγνώστηκε Μ.Δ., έκαναν χρήση αναβολικών στεροειδών αλλά και άλλων 53

55 φαρμάκων για αύξηση της μυϊκής μάζας. Η συμμετοχή σε δυναμικά αθλήματα και η εμφάνιση της Μ.Δ., θεωρούν οι ερευνητές ότι σχετίζονται με αυξημένη χρήση αναβολικών ουσιών, γεγονός που ενισχύει και παλιότερες έρευνες (Blouin και Goldfield, 1995; Stilger και Yesalis, 1999; Wichstrom και Pedersen, 2001). Σε ανασκοπητική μελέτη του Rohman, (2009), διερευνήθηκαν μεταξύ των άλλων, τα χαρακτηριστικά της Μ.Δ. σε σχέση με την συστηματική χρήση αναβολικών στεροειδών φαρμάκων. Η έρευνα κατέδειξε ότι η συστηματική χρήση αναβολικών στεροειδών φαρμάκων είναι κατά πάσα πιθανότητα διαιωνίζων παράγοντας της Μ.Δ.. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνει συγκριτική μελέτη των Baghurst και Lirgg (2009). Στην έρευνά μετείχαν αθλητές Αμερικανικού ποδοσφαίρου, ασκούμενοι με αντιστάσεις και αθλητές Σ.Δ.. Διαπίστωσαν ότι, οι αθλητές της Σ.Δ. σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στον παράγοντα χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Στη διεθνή βιβλιογραφία, δεν απαντάται ικανοποιητικός αριθμός ερευνών που να συγκρίνει διαφορετικά αθλήματα. ΣΤ) Παράγοντας χρήση συμπληρωμάτων διατροφής. Τα τελευταία χρόνια τα συμπληρώματα διατροφής χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο από αθλητές ερασιτεχνικού και επαγγελματικού επιπέδου όσο και από τον γενικό πληθυσμό (Aguilo, Tauler, Sureda, Cases, Tur και Pons, 2007; Braun, Koehler, Geyer, Kleinert, Mester, και Schanzer, 2009; Radimer, Bindewald, Hughes, Ervin, Swanson, και Picciano, 2004). Έρευνες των τελευταίων ετών κατέδειξαν ότι οι αθλητές υψηλού επιπέδου καταναλώνουν συμπληρώματα διατροφής προκειμένου να βελτιώσουν την αθλητική τους απόδοση, να αντισταθμίσουν μια ελλιπή δίαιτα ή να βελτιώσουν τη διατροφική τους κατάσταση (Nissen και Sharp, 2002; Bruse, Anderson, Fraser, Stepto, Klein και συν. 2000; Erdman, Fung και Reimer, 2006; Bucci, 2000). Η συμπεριφορά των αθλητών αλλά και το είδος των συμπληρωμάτων που χρησιμοποιούν διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την προπονητική περίοδο αλλά και τη φύση του αθλήματος (Baylis, Cameron-smith και Burke 2001; Kristiansen, Levy-Milne, Barr και Flint, 2005; Tsitsimpikou, Jamurtas, Fitch, Papalexis, και Tsarouxas, 2009; Ziegler, Nelson και Jonnalagadda, 2003). Οι αθλητές της Σ.Δ. παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερο μέσο όρο ως προς τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σε σύγκριση με τους αθλητές των Ο.Α. και με την ομάδα ελέγχου. Επίσης, οι αθλητές των Ο.Α. παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερο μέσο όρο ως προς τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν προγενέστερη έρευνα που αφορούσε στη μυϊκή 54

56 δυσμορφία και στη σχέση της με τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων σε αθλητές της Σ.Δ αλλά και αθλητές ομαδικών αθλημάτων (Baghurst, και Lirgg, 2009). Οι περισσότερες μελέτες αφορούν συγκρίσεις μεταξύ αθλητών της Σ.Δ. με και χωρίς Μ.Δ. ή αθλητών της Σ.Δ. με άλλους ασκούμενους με αντιστάσεις (Pope και συν., 2005; Lantz και συν., 2002; Prashant, Zhen-Zhou και Stuart, 2009). Φαίνεται ότι η χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής συνδέεται με την εμφάνιση της μυϊκής δυσμορφίας. Κρίνεται όμως σκόπιμη, η διευκρίνιση του είδους των συμπληρωμάτων, της συχνότητας κατανάλωσης αλλά και της αιτιολογίας της χρήσης του από τους αθλητές Σ.Δ.. Μια τέτοιου είδους προσέγγιση, ίσως δώσει εποικοδομητικές πληροφορίες και βοηθήσει περισσότερο στη διερεύνηση της αιτιοπαθογένειας αλλά και της σχέσης τους με το σύνδρομο. Υπό αυτό το πρίσμα, όσα δεδομένα, εμφανίζονται στη βιβλιογραφία, μαρτυρούν ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης κάνουν χρήση και κατάχρηση σε ορισμένες περιπτώσεις αυτών των ουσιών, για να αυξήσουν το σωματικό βάρος τους και το μυϊκό τους όγκο (Perry, Lund, Pharm, Deninger, Kutscher και συν., 2005). Ενώ, οι αθλητές των ομαδικών αθλημάτων χρησιμοποιούν τα συμπληρώματα διατροφής κυρίως για αυξήσουν την απόδοσή τους αλλά και για να συμπληρώσουν μια ανεπαρκή δίαιτα (Dodge, Ford και Perko, 2003; Hespel, Maugnan και Greenhaff, 2006; Erdman, Fung, Doyle-Baker, Verhoef και Reimer, 2007). Ως προς τη δεύτερη υπόθεση τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης δεν παρουσίασαν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση σε σχέση με τους αθλητές των ομαδικών αθλημάτων και την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν έρευνα των Mintz και Betz (1986), οι οποίοι υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια σημαντική ευθεία σχέση μεταξύ της αυτοεκτίμησης και θετικής στάσης για το σώμα. Ο Lombardo (1992), αναφέρει ότι πολλές φορές παρατηρείται μια ευθεία σχέση ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση και στην αντιλαμβανόμενη ελκυστικότητα, το μέγεθος και το σχήμα του σώματος. Ο Klein (1993) υποστηρίζει ότι οι αθλητές της σωματικής διάπλασης συχνά παρακινούνται να λάβουν μέρος στην αγωνιστική Σ.Δ., λόγω φυσικών ή σωματικών ανωμαλιών (π.χ. δερματικές παθήσεις, τραύλισμα, χαμηλό σωματικό βάρος κ.α. ). Η σωματική εμφάνιση όταν συνοδεύεται από σωματική ικανοποίηση, φαίνεται ότι επιδρά θετικά και στην αυτοεκτίμηση (Davis, Elliot, Dionne και Mitchell, 1991). Η προπόνηση με αντιστάσεις μπορεί να επηρεάσει τον παράγοντα αυτό. Ο Tucker, (1987), υποστηρίζει ότι η αυτοεκτίμηση αυξάνεται εάν κάποιος κάνει προπόνηση με αντιστάσεις 55

57 (Thompson και συν ). Συμπληρώνοντας, ο Lantz και συν., (2001), θεωρούν ότι όσο βελτιώνεται η σωματική μυϊκότητα και η εμφάνιση, τα άτομα βλέπουν ποιο ευνοϊκά τον εαυτό τους. Ο Crocker, (2002), διαπιστώνει πως, οι άνθρωποι, των οποίων η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από την εμφάνισή τους, τείνουν να δαπανούν περισσότερο χρόνο για συμμετοχή σε συμπεριφορές, όπως είναι η άσκηση με αντιστάσεις. Στην έρευνα των Pickett και συν., (2005) οι αθλητές της Σ.Δ. ανέφεραν μεγάλη κοινωνική αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Σύμφωνα με τον Lantz και συν. (2001), τα άτομα που ασκούνται με αντιστάσεις, όπως οι αθλητές της Σ.Δ., θεωρούν την αυτοεκτίμηση ως θεμελιώδη προϋπόθεση για την αυτο-βελτίωσή τους. Τα αποτελέσματα δεν επιβεβαιώνουν έρευνα των Blouin και Goldfield, (1995), οι οποίοι διαπίστωσαν ότι η Μ.Δ. σχετίζεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όχι όμως, σε μεγαλύτερο βαθμό συγκρινόμενη με άλλες διαταραχές όπου η σωματική δυσαρέσκεια αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπτωμα ή κριτήριο, όπως η ψυχογενής ανορεξία. Στα ίδια συμπεράσματα κατέληξε και η έρευνα των Wolke και Sapouna, (2008). Διαπίστωσαν ότι οι αθλητές του δείγματός τους εμφάνισαν ψυχοπαθολογικά προβλήματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση σημειώνοντας αντίστοιχα υψηλές βαθμολογίες στο ερωτηματολόγιο της Μ.Δ.. Το γεγονός ότι η φύση του αθλήματος της Σ.Δ. απαιτεί την έκθεση του σώματος για σύγκριση και αξιολόγηση, ίσως εξηγεί επαρκώς την υψηλή αυτοεκτίμηση που παρουσιάζουν οι αθλητές του δείγματος. Στο σύνολό τους συμμετείχαν σε αγώνες Σ.Δ., είχαν αξιολογηθεί και επιβραβευθεί για τη σωματική τους εμφάνιση και για το μυϊκό τους όγκο. Θεωρείται ότι η συνθήκη αυτή είναι ικανή να ερμηνεύσει την υψηλή αυτοεκτίμηση που επέδειξαν. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν και προγενέστερες έρευνες των Mintz και Betz, (1986); Lombardo (1992); Thompson και συν. (1997); Tucker, (1987); Lantz και συν. (2001); Davis και συν. (1991); Pickett και συν. (2005). Ως προς την τρίτη υπόθεση, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι αθλητές της Σ.Δ. παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερο μέσο όρο ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών σε σύγκριση με τους μέσους όρους της ομάδας των αθλητών των Ο.Α. και της ομάδας ελέγχου. Τα δεδομένα μαρτυρούν ότι οι ασχολούμενοι με αθλήματα όπου το σωματικό βάρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση σωματικής δυσαρέσκειας σε σχέση με άλλα αθλήματα θεωρώντας ότι τα χαρακτηριστικά του αθλήματος προκαλούν ή και ενισχύουν τέτοιες συμπεριφορές. (Stoutjesdyk και Jevne, 1993). 56

58 Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας σημαντικός αριθμός ερευνών αναφέρει ότι οι πάσχοντες από Μ.Δ. είχαν ιστορικό διατροφικών διαταραχών (Pope και συν., 1993; Pope και συν., 2000) Η σωματική διάπλαση ως άθλημα επιβραβεύει τη μεγάλη μυϊκή και σωματική μάζα, γεγονός που ενισχύει τις πιθανότητες για πρόκληση κάποιας διατροφικής διαταραχής (Lukacs, Muranyi και Tury, 2007; Grieves, 2007). ). Οι Goldfield, και συν., (2006), σε έρευνα τους σύγκριναν αθλητές της αγωνιστικής Σ.Δ., άνδρες με ψυχογενή βουλιμία και αθλητές που ασκούνταν με αντιστάσεις. Οι αθλητές της Σ.Δ. και οι βουλιμικοί, φάνηκε, ότι εμφάνιζαν αρκετά κοινά σημεία στη διατροφική τους συμπεριφορά αλλά όχι στη γενικότερη ψυχολογική τους κατάσταση. Στη βάση αυτή τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας ενισχύουν τη θέση αυτή, θεωρώντας ότι το άθλημα μπορεί να προκαλέσει ή να ενισχύσει μια τέτοια συμπεριφορά. Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγουν και οι Lukacs, Ferenc, Attila και István, (2006), συγκρίνοντας αθλητές της Σ.Δ. και στρατιώτες στην Ουγγαρία. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι ερευνητές θεωρούν ότι συγκεκριμένοι μηχανισμοί μπορεί να λειτουργούν αποτρεπτικά στην εμφάνιση διατροφικών διαταραχών στους στρατιώτες σε σχέση με τους αθλητές. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας συμφωνούν με τους Goldfield και συν. (2006), οι οποίοι αναφέρουν ότι παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά διατροφικών διαταραχών μεταξύ των αθλητών της αγωνιστικής Σ.Δ. σε σύγκριση με ασκούμενους με αντιστάσεις. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και η έρευνα των Pickett και συν. (2005), σε μια σύγκριση μεταξύ επαγγελματιών αθλητών της Σ.Δ. με ερασιτέχνες αθλητές της Σ.Δ. και με συστηματικά ασκούμενους. Τέλος στην έρευνά τους οι Hallsworth και συν. (2009), συμπεραίνουν πως οι αθλητές της Σ.Δ. έχει βρεθεί να παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα διατροφικών διαταραχών και διαταραχών εικόνας σώματος. Εν κατακλείδι, φαίνεται ότι η συμμετοχή σε άθλημα όπου η σωματική εμφάνιση παίζει τον κύριο ρόλο στο αποτέλεσμα του αγώνα, μπορεί να προκαλέσει μη φυσιολογικές συμπεριφορές. Οι αθλητές της Σ.Δ. είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που συνδέονται με τη Μ.Δ.. Ειδικότερα, διαπιστώθηκαν υψηλότερα επίπεδα σωματικής δυσαρέσκειας, μολονότι οι αθλητές της Σ.Δ. είχαν διακριθεί και επιβραβευτεί για την εμφάνιση και τη μυϊκότητα τους. Εξάρτηση από την άσκηση αν και ο χρόνος, ο όγκος και η διάρκεια της προπόνησης δεν υπερτερούσε των αθλητών των Ο.Α. Η χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής 57

59 επίσης, ήταν πιο μεγάλη, γεγονός που σχετίζεται με τη πεποίθηση ότι τα συμπληρώματα διατροφής βοηθούν με ποικίλους τρόπους την απόδοση. Αξίζει να σημειωθεί η ευρεία χρήση φαρμακευτικών ουσιών, κατάσταση που συνδέεται με τη Μ.Δ.. Επίσης, στην παρούσα έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι αθλητές της Σ.Δ. εμφάνισαν υψηλότερη βαθμολογία ως προς την τάση εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. Φαίνεται ότι οι διαταραχές πρόσληψης τροφής συνδέονται με τη Μ.Δ. με κοινό παρονομαστή την εικόνα σώματος. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι αθλητές της Σ.Δ. εμφάνισαν υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης. Η αυτοεκτίμηση αποτελεί χαρακτηριστικό σημαντικό για την αθλητική επίδοση και για τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό. 58

60 5.1. Παράγοντας «χρήση φαρμακευτικών ουσιών». Η ανάλυση και η προσπάθεια ερμηνείας των αποτελεσμάτων, σε σχέση με τους παράγοντες που εξετάζει το MDI, και διαφοροποιεί τα αποτελέσματα μεταξύ των ομάδων των αθλητών, οδήγησε στην περαιτέρω διερεύνηση κάθε παράγοντα. Από την περιγραφική στατιστική διαπιστώθηκε ότι οι αθλητές της Σ.Δ. έκαναν χρήση φαρμακευτικών ουσιών σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους αθλητές των Ο.Α. Ως εκ τούτου θεωρήθηκε σημαντικό να διερευνηθεί ο ρόλος του παράγοντα φαρμακευτικές ουσίες στην εμφάνιση της Μ.Δ.. Κατόπιν τούτου, η ομάδα των αθλητών της Σ.Δ. χωρίστηκε σε δύο υποομάδες με κριτήριο τη χρήση ή όχι φαρμακευτικών ουσιών. Την πρώτη ομάδα αποτέλεσαν 33 αθλητές που δήλωσαν ότι έκαναν χρήση φαρμακευτικών ουσιών (Σ.Δ.Χ.Φ.Ο. = 33), ενώ τη δεύτερη ομάδα αποτέλεσαν 22 αθλητές της Σ.Δ. που δήλωσαν ότι δεν κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών (Α.Σ.Δ. = 22). Μηδενικές υποθέσεις: Υπόθεση (α): Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών σε σύγκριση με τους αθλητές της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών, ως προς τους παράγοντες που εξετάζει το ερωτηματολόγιο της μυϊκής δυσμορφίας. Υπόθεση (β): Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών σε σύγκριση με τους αθλητές της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών, ως προς την αυτοεκτίμηση. Υπόθεση (γ): Δεν θα εμφανιστούν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών σε σύγκριση με τους αθλητές της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών, ως προς τις διατροφικές διαταραχές. 59

61 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η περιγραφική ανάλυση έδωσε τα παρακάτω αποτελέσματα όσον αφορά στους μέσους όρους και στην τυπική απόκλιση των μεταβλητών που εξετάστηκαν στα ερωτηματολόγια των διατροφικών διαταραχών (ΕΑΤ-26), της αυτοεκτίμησης (RSES) και της μυϊκής δυσμορφίας (MDI) (Πίνακας 3). ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Δείγμα Μ.Ο Τ.Α. ΕΑΤ-26 Διατροφικές Διαταραχές RSES Αυτοεκτίμηση MDI Διαιτητική Συμπεριφορά MDI Προστασία Σωμ. Έκθεσης MDI Εξάρτηση από άσκηση MDI Μέγεθος & Συμμετρία MDI Χρήση Φαρμ. Ουσιών MDI Α.Σ.Δ.=22 4,3182 8,36880 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 16,1515 7,71412 Α.Σ.Δ.=22 21,9545 3,68365 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 19,3939 4,84729 Α.Σ.Δ.=22 21,5000 4,04440 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 24,6364 2,01274 Α.Σ.Δ.=22 13,6818 4,83427 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 20,6364 4,56083 Α.Σ.Δ.=22 19,0909 3,20578 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 21,4242 1,87133 Α.Σ.Δ.=22 18,8182 4,53175 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 22,6364 4,23393 Α.Σ.Δ.=22 3,0000,00000 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 7,3030 2,40423 Α.Σ.Δ.=22 11,0455 4,58234 Χρήση Συμπληρωμάτων Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.=33 17,2727 4,17038 Πίνακας 3. Α.Σ.Δ. = Αθλητές της σωμ. διάπλασης χωρίς χρήση φαρμακευτικών ουσιών Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.= Αθλητές της σωμ. διάπλασης με χρήση φαρμακευτικών ουσιών 60

62 Μέσοι όροι ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Για τη διερεύνηση των υποθέσεων (α), (β), (γ) χρησιμοποιήθηκε ανάλυση t-test για ανεξάρτητες ομάδες για κάθε μία μεταβλητή των ερωτηματολογίων. Υπόθεση (α): Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους της ομάδας των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών (Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.) σε σύγκριση με τους μέσους όρους της ομάδας των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση (Α.Σ.Δ.), ως προς τους παράγοντες της Μ.Δ. (Γράφημα 5.) ,63** 21,42** 21,5 19,09 MDI Σ.Δ.Χ.Φ.Ο. =33 22,63** 20,63** 18,81 A.Σ.Δ.=22 17,27** 15 13,68 11, ,3** Εξάρτηση από την άσκηση Διαιτητική συμπεριφορά Προστασία σωματικής έκθεσης Μέγεθος και συμμετρία Χρήση συμπληρωμάτων διατροφής Χρήση φαρμάκων Γράφημα 5. Παράγοντες του ερωτηματολογίου της Μ.Δ.. Α.Σ.Δ. = Αθλητές της σωματικής διάπλασης χωρίς χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.= Αθλητές της σωματικής διάπλασης χρήστες φαρμακευτικών ουσιών. **σημαντικότητα σε επίπεδο.001. Συγκεκριμένα για κάθε παράγοντα του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. τα αποτελέσματα της ανάλυσης t-test έδειξαν: Υπόθεση (α) - εξάρτηση από την άσκηση: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «εξάρτηση από την άσκηση». (t=3,408 p<.001) (Γράφημα 5). 61

63 Υπόθεση (α) - διαιτητική συμπεριφορά: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «διαιτητική συμπεριφορά» (t=3,814 p<.001) (Γράφημα 5). Υπόθεση (α) - προστασία σωματικής έκθεσης: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «προστασία σωματικής έκθεσης» (t=5,409 p<.001) (Γράφημα 5). Υπόθεση (α) - μέγεθος και συμμετρία: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «μέγεθος και συμμετρία» (t=3,186 p<.002) (Γράφημα 5). Υπόθεση (α) - χρήση συμπληρωμάτων διατροφής: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «χρήση συμπληρωμάτων διατροφής» (t=5,215 p<.001) (Γράφημα 5). Υπόθεση (α) - χρήση φαρμάκων: Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς τον παράγοντα «χρήση φαρμάκων» (t=8,369 p<.001) (Γράφημα 5). Υπόθεση (β): Δεν επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς την αυτοεκτίμηση (t=2,103 p<.05) (Γράφημα 6). 62

64 Μέσοι όροι Μέσοι όροι Αυτοεκτίμηση 21,95* ,39 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο. n=33 Α.Σ.Δ. n=22 Γράφημα 6. Ερωτηματολόγιο αυτοεκτίμησης(rses). A.Σ.Δ. = Αθλητές της σωματικής διάπλασης χωρίς χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.= Αθλητές της σωματικής διάπλασης χρήστες φαρμακευτικών ουσιών. * σημαντικότητα σε επίπεδο.05. Υπόθεση (γ): Επιβεβαιώνεται. Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των ομάδων των αθλητών της Σ.Δ. που κάνουν χρήση φαρμακευτικών ουσιών και των αθλητών της Σ.Δ. που δεν κάνουν χρήση, ως προς την τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών (Γράφημα 7). 16,15 ΕΑΤ-26 16, , , , ,31 Σ.Δ.Χ.Φ.Ο. n=33 Α.Σ.Δ. n=22 Γράφημα 7. Ερωτηματολόγιο διατροφικών στάσεων(εατ-26). A.Σ.Δ. = Αθλητές της σωματικής διάπλασης χωρίς χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Σ.Δ.Χ.Φ.Ο.= Αθλητές της σωματικής διάπλασης χρήστες φαρμακευτικών ουσιών. 63

65 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στη διεθνή βιβλιογραφία, η χρήση φαρμακευτικών ουσιών έχει ευρέως συνδεθεί με την τάση για αύξηση της μυϊκότητας και την Μ.Δ. ( Cafri και συν., 2005; Kanayama και συν., 2006; Mcreary και συν., 2000; Pope και συν., 2000). Οι Blouin και Golfield, (1995) και οι Olivardia και συν., (2000), αναφέρουν ότι υπάρχει μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στην τάση για αύξηση της μυϊκότητας και στην ανάπτυξη διαταραχών εικόνας σώματος. Την παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνει και η έρευνα των Kanayama και συν., (2006), ανάμεσα σε ασκούμενους με αντιστάσεις οι οποίοι ήταν χρήστες φαρμακευτικών ουσιών. Στην παρούσα έρευνα, ο έλεγχος εντός της ομάδας των αθλητών της σωματικής διάπλασης σε σχέση με τη μεταβλητή του ερωτηματολογίου MDI, χρήση φαρμάκων έδειξε ότι, οι αθλητές της σωματικής διάπλασης που κάνουν χρήση φαρμάκων σημείωσαν σημαντικά υψηλότερες βαθμολογίες σε όλους τους παράγοντες του ερωτηματολογίου MDI, σε σύγκριση με τους αθλητές της σωματικής διάπλασης που δήλωσαν ότι δεν κάνουν χρήση φαρμάκων. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι πως η χρήση φαρμακευτικών ουσιών είναι παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση πιο έντονης συμπτωματολογίας της Μ.Δ.. Τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν τη θέση ότι η χρήση φαρμακευτικών ουσιών μπορεί να είναι ένας παράγοντας πρόβλεψης της νοσολογίας της Μ.Δ. (Cafri, και συν., 2006), καθώς και τη θέση ότι είναι διαιωνίζων παράγοντας εκδήλωσης της διαταραχής (Rohman, 2009). Σε αντίθεση με τα παρόντα αποτελέσματα η έρευνα των Baghurst και Lirgg, (2009), οι οποίοι δεν διαπίστωσαν καμία σημαντική διαφορά σε οποιοδήποτε παράγοντα του ερωτηματολογίου της Μ.Δ. (MDI), εκτός από τον παράγοντα «χρήση φαρμάκων». Είναι σημαντικό να διερευνηθεί η περαιτέρω σχέση των φαρμακευτικών ουσιών με τη Μ.Δ.. Ειδικότερα θα ήταν εποικοδομητικό να ελεγχθεί αν η χρήση φαρμακευτικών ουσιών επιτείνει τη συμπτωματολογία και λειτουργεί εγκλιτικά στην εμφάνιση της διαταραχής ή αν η εμφάνιση της συμπτωματολογίας και η διαταραχή είναι αυτή που οδηγεί τους αθλητές στη χρήση των ουσιών. Όσο αφορά στη δεύτερη υπόθεση ότι η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται από τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών και κατ επέκταση επιδρά και επηρεάζει την εμφάνιση Μ.Δ., τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας επιβεβαιώνουν προγενέστερες έρευνες οι οποίες αναφέρουν ότι, οι πάσχοντες από Μ.Δ. εμφανίζουν και χαμηλή αυτοεκτίμηση (Pope και συν., 2000; Grieve, 2007; Baghurst και Lirgg, 2009). Σε αντίθεση με τα 64

66 ευρήματα της παρούσας έρευνας, οι Kanayama και συν., (2006), παρόλο που διαπίστωσαν ότι οι χρήστες φαρμακευτικών ουσιών παρουσιάζουν έντονη συμπτωματολογία ως προς την διαταραχή εικόνας σώματος, ωστόσο δεν παρατήρησαν διαφορές στην αυτοεκτίμηση μεταξύ των χρηστών και μη χρηστών. Ο Crieve (2007), στο μοντέλο αιτιοπαθογένειας για τη Μ.Δ. υποστηρίζει ότι χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως η αυτοεκτίμηση μπορεί να οδηγήσει σε σωματική δυσαρέσκεια η οποία συνδέεται με Μ.Δ.. Κατά συνέπεια η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να προκαλέσει συμπεριφορές οι οποίες μπορεί να αποβούν δυσάρεστες για τον αθλητή (Philips και συν., 2004). Όσο αφορά στην τρίτη υπόθεση τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τόσο οι χρήστες όσο και οι μη χρήστες φαρμακευτικών ουσιών δεν εμφανίζουν τάση για την εμφάνιση διατροφικών διαταραχών. Μολονότι θεωρείται ότι η Σ.Δ. συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σωματικής δυσαρέσκειας, υπερενασχόλησης με το σωματικό βάρος και σχήμα, καθώς και με παθολογικές διατροφικές συμπεριφορές (Goldfield και συν., 2006), ο παράγοντας χρήση φαρμακευτικών ουσιών δε φάνηκε να ενισχύει τη θέση αυτή. Σε αντίθεση με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, ο Goldfield, (2009), διαπίστωσε σε έρευνα με γυναίκες αθλήτριες της Σ.Δ. και γυναίκες ασχολούμενες με γυμναστική με αντιστάσεις, ότι οι αθλήτριες της Σ.Δ. που έκαναν χρήση φαρμακευτικών ουσιών εμφάνισαν και διατροφικές διαταραχές. Περαιτέρω διερεύνηση του θέματος, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως, ιστορικό διατροφικό διαταραχών, φύλο, σωματικό βάρος και αγωνιστική κατηγορία, ίσως δώσουν περισσότερα στοιχεία. 65

67 VI. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Aguilo, A., Tauler, P., Sureda, A., Cases, N., Tur, J & Pons, A. (2007). Antioxidant diet supplementation enhances aerobic performance in amateur sportsmen. Journal of Sports Sciences, 25 (11), American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4 th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association Press. American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4 th ed., Revised Text). Washington, DC: American Psychiatric Association Press. Baghurst, T., Hollander, D. B., Nardella, B., & Haff, G. G. (2006). Change in sociocultural ideal male physique: An examination of past at present action figures. Body Image, 3, Baghurst, T., Carlston, D., Wood. J., & Wyatt, F. (2007). Preadolescent male perceptions of action figure physiques. Journal of Adolescent Health, 41, Baghurst, T. & Lirgg, C. (2009). Characteristics of muscle dysmorphia in male football, weight training, and competitive natural and non-natural bodybuilding samples. Body Image, 6, Bailey, D., Malina, R.M., & Mirwald, R. (1986). The child, physical activity and growth. In F. Falkner and J.M. Tanner (Eds.), Human Growth: Postnatal growth, neurology, Vol. 2, (pp ). New York: Plenum Press. Benson, E. (2002). More male than A male. Monitor on Psychology, 33, 49. Berscheid, E. Walster, E. & Bohrnstedt, G. (1973). The happy American body: A survey report. Psychology Today, 7, Blouin, A.G. & Goldfield, G.S. (1995). Body image and steroid use in male body builders. International Journal of Eating Disorders, 18, Blumenthal, J., O Toole, L., & Chang, J. (1984). Is running an analogue to anorexia nervosa? Journal of the American Medical Association, 252, Braun, H., Koehler, K., Geyer, H., Kleinert, J., Mester, J., & Schanzer, W., (2009). Dietery supplement use among elite young German athletes. International Journal of Sports Nutrition and Exercise Metabolism, 19, Brownell, K.D. (1991). Dieting and the search for the perfect body: Where physiology and culture collide. Behavior Therapy, 22,

68 Brownell, K.D. & Napolitano, M.A. (1995). Distorting reality for children: Body size proportions of Barbie and Ken dolls. International Journal of eating Disorders, 18, Cafri, G., Thompson, J. K. Ricciardelli, L, McCabe, M., Smolak, L., & Yesalis, C. (2005). Persuit of the muscular ideal: Physical and psychological consequences and putative risk factors. Clinical Psychology Review, 25, Cafri, G., van de Berg, P., & Thompson, J. K. (2006). Persuit of Muscularity in Adolescent Boys: Relations Among Biopsychosocial Variables and Clinical Outcomes. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 35, Choi, P.Y.L., Pope, H.G., & Olivardia R. (2002). Muscle dysmorphia: a new syndrome in weightlifters. British Journal of Sports Medicine, 36, Chung, B. (2001). Muscle dysmorphia: a critical review of the proposed criteria. Perspectives in Biology and Medicine, 44, Chung, B. (2003). Muscle dysmorphia in weightlifters. British Journal of Sports Medicine, 37, 280. Cohane, G.H. & Pope, H.G. Jr. (2001). Body image in boys: a review of the literature. International Journal of Eating Disorders, 29, Crocker, J. (2002). The costs of seeking self-esteem. Journal of Social Issues, 58, Davis, C., Elliot, S., Dionne, M. & Mitchell, I. (1991). The relationship of personality factors and physical activity to body satisfaction in men. Personality and Individual Differences, 12, Davis, C., Karvinen, K., & McCreary, D.R. (2005). Personality correlates of drive for muscularity in young men. Personality and individual Differences, 39, Dawes. J. & Mankin, T. (2004). Muscle dysmorphia. Strength and Conditioning Journal, 26, Dodge, J.R., Ford, A.M., & Perko, M.A. (2003). From Ephedra to creatine: Using Theory to Respond to dietary supplement use in young athletes. American Journal of Health Studies, 17, Drewnowski A, Yee DK (1987). Men and body image: are males satisfied with their body weight? Psychosomatic Medicine, 49, Erdman, K.A., Fung, T.S., Doyle-Baker, P.K., Verhoef, M.J., & Reimer, R.A. (2007). Dietary Supplementation of High-performance Canadian Athletes by Age and Gender. Clinical Journal of Sport Medicine, 17,

69 Evans, N. A. (1997). Gym and Tonic: A profile of 100 male steroid users. British Journal of Sports Medicine, 31, Feldman, W., Feldman, E. & Goodman, J. T. (1998). Culture versus biology: Children s attitudes toward thinness and fatness. Pediatrics, 81, Fox, K.R. (1997). The Physical Self and Processes in Self-Esteem Development. In K.R. Fox (Ed.), The physical self: from motivation to well-being, (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics Friedl, K. E. (2000). Effects of anabolic steroids on physical health. In C. E. Yesalis (Ed.). Anabolic steroids in sports and exercise (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics Fussel, S.W. (1992). Muscle. New York: Avon Books. Goldfield, G. S., Blouin, A. G., & Woodside, D. B. (2006). Body image, binge eating, and bulimia nervosa in male bodybuilders. Canadian Journal of Psychiatry, 51, Goodale, K.R., Watkins, P.L., & Cardinal, B.J. (2001). Muscle dysmorpia: a new form of eating disorder? American Journal of Health Education, 32, Grieve, F. G. (2007). A conceptual model of factors contributing to the development of muscle dysmorphia. Eating Disorders, 15, Gruber, A.J. & Pope, H.G.Jr. (1999). Compulsive weight lifting and anabolic drug abuse among women rape victims, Comprehensive Psychiatry, 40, Grunfeld, C, Kotler D, Dobs A, Glesby M, Bhasin S (2006). "Oxandrolone in the treatment of HIV-associated weight loss in men: a randomized, double-blind, placebo-controlled study". Journal of Acquired Immune Deficience Syndromes, 41, Gustafson-Larson, A. M., & Terry, R.D. (1992). Weight-related behaviors and concerns of fourth-grade children. Journal of the American Dietetic Association, 92, Hale, D.B., Roth, D.A., DeLong, E.R., & Briggs, S.M. (2010). Exercise dependence and the drive for muscularity in male bodybuilders, power lifters and fitness lifters. Body Image, 7, Hallsworth, L., Wade, T., & Tiggemann, M. (2005). Individual differences in male body image: An examination of self-objectification in recreational body builders. British Journal of Health Psychology, 10, Hausenblas, H. A., & Symons Downs, D. (2002). Exercise dependence: A systematic review. Psychology of Sport and Exercise, 3,

70 Hausenblas, H. A., Janelle, C. M., Gardner, E., & Hagan, A. L. (2003). Affective responses of high and low body satisfied men to viewing physique slides. Eating Disorders, 11, Hespel, P., Maughan R.J., & Greenhaff, P.L. (2006). Dietary supplements for football. Clinical Journal of Sport Medicine, 24, Heywood, L. (1997). Masculinity vanishing: bodybuilding and contemporary culture. In P.L. Moore(Ed.), Building bodies (pp ). London Rutgers University Press. Higgins, E. (1987). Self-discrepancy: A Theory relating self and affect. Psychological Review, 94, Hildebrandt, T., Langenbucher, J., Schlundt, D. G. (2004). Mascularity concerns among men: Development of attitudinal and perceptual measures. Body Image, 1, Hildebrandt,T., Schlundt, D., Langenbucher, J., & Chung, T. (2006). Presence of muscle dysmorphia symptomology among male weightlifters. Comprehensive Psychiatry, 47, Hildebrandt, T., Langenbucher, J., Carr, S., Sanjuan, P.,& Park, S. (2006). Predicting intentions for long-term anabolic-androgenic steroid use among men: A covariage structure model. Psychology of Addictive Behaviors, 20, Hildebrandt, T., Alfano, L., & Langenbucher, J. (2010). Body image disturbance in 1000 male appearance and performance enhancing drug users. Journal of Psychiatric Research, 44, Hitzeroth, V., Wessels, C., Zungu-Dirwayi, N., Oosthuizen, P., & Stein, D.J. (2001). Muscle dysmorphia: A South African sample. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 55, Hollander, E., Allen A., Kown, J., Aronowitz, B., Schmeidler, J., Wong, C., & Simeon, D. (1999). Clomipramine vs desipramine crossover trial in body dysmorphic disorder: selective efficacy of a serotonin reuptake inhibitor in imagined ugliness. Archives of General Psychiatry, 56, Hollander, E., Liebowitz, M.R., Winchel, R., Klumker, A., & Klein, D.F. (1989). Treatment of body-dysmorphic disorder with serotonin reuptake blockers. American Journal of Psychiatry, 146, Irving, L. M., Wall, M., Neumark-Sztainer, D., & Story, M. (2002). Steroid use among adolescents: Findings from Project EAT. Journal of Adolescent Health, 30,

71 Kanayama, G., Gruber, A.J., Pope, H.G. Jr., Borowiecki, J.J., & Hudson, J.I. (2001). Over the-counter drug use in gymnasiums: an underrecognized substance abuse problem? Psychotherary and Psychsomatics, 70, Kanayama, G., Pope, H.G.Jr., & Hudson, J.I. (2001). Body image drugs: a growing psychosomatic problem. Psychotherapy and Psychosomatics, 70, Kanayama, G., Barry, S., Hudson, J. I., & Pope, H. G. Jr., (2006). Body image and attitudes toward male roles in anabolic-androgenic steroids users. The American Journal of Psychiatry, 163, Kiesler, D. J. (1999). Beyond the disease model of mental disorders. Westport, CT:Praeger. Klein, A.M. (1993). Of muscles and men. The Sciences, Klinkowski, N., Korte., A., Pfeiffer, E., Lehmkuhl, U., & Salbach-Andrae, H. (2008). Psychopathology in elite rhythmic gymnasts and anorexia nervosa patients. European Child and Adolescent Psychiatry, 17, Kuennen, R. M. & Waldron J.J. (2007). Relatioships Between Specific Personality Traits, Fat Free Mass Indices, and the Muscle Dysmorphia Inventory. Journal of sport Behavior, 30, Lantz, C.D., Rhea, D.J., & Mayhew, J.L. (2001). The drive for size: A psycho-behavioral model of muscle dysmorphia. International Sports Journal, 5, Lantz, C.D., Rhea, D.J., & Cornelius, A.E. (2002). Muscle dysmorphia in elite-level power lifters and bodybuilders: a test of differences within a conceptual model. The Journal of Strength and Conditioning Research, 16, Leone, J. E., Sedory, E.J., & Gray, K.A. (2005). Recognition and treatment of muscle dysmorphia and related body image disorders. Journal of Athletic Training, 40, Lukacs, L., Muranyi, I., & Tury, F. (2007). Eating and Body Attitudes Related to Noncompetitive Bodybuilding in Military and General Hungarian Male Student Populations. Military Medicine 172, Lukacs, L., Ferenc, T., Attila, A., & István, M. (2006). The investigation of the frequency of body building and the preventive factors of eating disorders in young males. Lege Artis Medicinae, 16, Maida, D.M., & Armstrong, S.L. (2005). The classification of muscle dysmorphia. International Journal of Men s Health, 4, Manore, M. M., Thompson J, Russo M, (1993). "Diet and exercise strategies of a world-class bodybuilder". International Journal of Sport Nutrition, 3,

72 Marks, I. & Mishan, J. (1988). Dysmorphic avoidance with disturbed bodily perception. A pilot study of exposure therapy. British Journal of Psychiatry, 152, Marsh, H. W., & Redmayne, R.S. (1994). A multidimensional physical self-concept and its relations to multiple components of physical fitness. Journal of Sport and Exercise Psychology, 16, Marsh, H. W., Richards, G. E., Johnson, S., Roche, L., & Tremayne, P. (1994). Physical Self- Description Questionnaire: Psychometric properties and a multitrait-multimethod analysis of relations to existing instruments. Journal of Sport and Exercise Psychology, 16, McCabe, M.P., & Ricciardelli, L.A. (2001). Parent, peer and media influences on body image and strategies to both increase and decrease body size among adolescent boys and girls. Adolescence, 36, McCreary, D.R., & Sasse, D.K. (2000). An exploration of the drive for muscularity in adolescent boys and girls. Journal of American College Health, 48, McFarland, B, M. & Kaminski, L. P. (2009). Men muscles, and mood: The relationship between self-concept, dysphoria, and body image disturbances. Eating Behaviors, 10, Mishkind, M. E., Rodin, J., Silberstein, L.R., & Striegel-Moore, R. H. (1986). The embodiment of masculinity: Cultural, psychological, and behavioral dimensions. American Behavioral Scientist, 29, Morgan, J. F. (2000). From Charles Atlas to Adonis complex: Fat is more than a feminist issue. Lanset, 356, Mosley, E. P. (2009). Bigorexia: Bodybuilding and Muscle Dysmorphia. European Eating Disorders Review, 17, Μουρατίδης, Ι. (1998). Ιστορία Φυσικής Αγωγής (με στοιχεία φιλοσοφίας). Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Murray, B. S., Rieger, E., Touyz, W. S. & Garcia, G. Y. (2010). Muscle Dysmorphia and the DSM-V Conundrum: Where Does it Belong? A review Paper. International Journal of Eating Disorders, 43, Murray, B. S., Maguire, S., Russell, J., & Touyz, W. S. (2011).The emotional regulatory features of bulimic episodes and compulsive exercise in muscle dysmorphia: A case report. European Eating Disorder Review, /erv.1088 (published online). 71

73 Neziroglu, F.A. & Yaryuna-Tobias, J.A. (1993). Exposure, response, prevention and cognitive therapy in the treatment of body dysmorphic disorder. Behavior Therapy, 24, Neziroglu, F., McKay, D., Todaro, J., & Yaryuna-Tobias, J.A. (1996). Effect of cognitive behavior therapy on persons with body dysmorphic disorder and comorbid axis ii diagnoses. Behaviour Therapy, 27, Olivardia, R., Pope, H. G. Jr., & Hudson, J. I. (2000). Muscle dysmorphia in male weightlifters: A case control study. American Journal of Psychiatry, 157, Olivardia, R. (2001). Mirror, mirror on the wall, who s the largest of them all? The features and phenomenology of muscle dysmorphia. Harvard Review of Psychiatry, 9, Olivardia, R. (2002). Body image obsession in men. Healthy Weight Journal, 16, Olivardia, R., Pope, H. G. Jr., Borowiecki, J. J. & Cohane G. H. (2004). Biceps and body image: The relationship between muscularity and self-esteem, depression, and eating disorder symptoms. Psychology of Men and Muscularity, 5, Oliveira, A.J. & Araujo, C.G.S. (2004). Proposition of an anthropometric criterion for diagnosis suspicion of muscle dysmorphia. Revista Brasileira de Medicina do Esporte, 10, Pagrazi, R.P. (1997). Διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.(Επιμέλεια έκδοσης: Ευθύμης Κιουμουρτζόγλου). Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Pasman, L., & Thompson, J. K. (1988). Body image and eating disturbance in obligatory runners, obligatory weightlifters, and sedentary individuals. International Journal of Eating Disorders, 7, Perry, P.J., Lund, B.C., Pharm, D., Deninger, M.J., Kutscher, E.C., Pharm. D., Schneider, J., & Pharm, D. (2005). Anabolic Steroid Use in Weightlifters and Bodybuilders: An Internet Survey of Drug Utilization. Clinical Journal of Sport Medicine, 15, Pickett, T.C., Lewis, R.J., & Cash, T.F. (2005). Men muscle and body Image: Comparisons of competitive bodybuilders, weight trainers, and athletically active controls. British Journal of Sports Medicine, 39, Phillips, K. A., McElroy, S.L., Keck, P. E. Jr., Pope, H. G. Jr., Hudson JI. (1993). Body dysmorphic disorder: 30 cases of imagined ugliness. American Journal of Psychiatry, 150,

74 Phillips, K.A., McElroy, S.L., Hudson, J.I., & Pope, H.G. (1995). Body dysmorphic disorder: an obsessive-compulsive spectrum disorder, a form of affective spectrum disorder, or both? Journal of Clinical Psychiatry, 56, Phillips, K.A., O Sullivan, R.L., & Pope, H.G. (1997). Muscle dysmorphia. The Journal of Clinical Psychiatry, 58, 361. Phillips, K. A. (1996). The broken mirror: Understanding and treating body dysmorphic disorder. Oxford: Oxford University Press. Phillips, K. A., Albertini, R. S., & Rasmussen S. A. (2002). A randomized placebocontrolled trial of fluoxetine in body dysmorphic disorder. Archives of GeneralPsychiatry, 59, Phillips, K. A., Dwight, M. M., & McElroy, S. L. (1998). Efficacy and safety of fluvoxamine in body dysmorphic disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 59, Phillips, K.A., & Crino, R.D. (2001). Body dysmorphic disorder. Current option in Psychiatry, 14, Phillips, K. A. & Najjar, F. (2003). An open-label study of citalopram in body dysmorphic disorder. Journal of Clinical Psychiatry, 64, Phillips, K. A., Pinto, A. & Jain, S. (2004). Self esteem in body dysmorphic disorder. Body Image, 1, Phillips, K.A. (2005). The broken mirror: understanding and treating body dysmorphic disorder. New York, NY: Oxford University Press Pope, H. G., Jr., Katz, D., & Hudson, J.I. (1993). Anorexia nervosa and reverse anorexia among 108 male body builders. Comprehensive Psychiatry, 34, Pope, H. G., Jr., & Katz, D. (1994). Psychiatric and medical effects of anabolic-androgenic steroid use: A controlled study of 160 athletes. Archives of General Psychiatry 51, Pope, H. G., Jr., Gruber, A. J., Choi, P., Olivardia, R., & Phillips, K. A. (1997). Muscle dysmorphia. An underrecognised form of body dysmorphic disorder. Psychosomatics, 38, Pope, H,G. Jr., Olivardia, R., Gruber, A.J., Borowiecki, J. (1999). Evolving ideals of male body image as seen through action toys. International Journal Of Eating Disorders, 26, Pope, H. G., Jr., Gruber, A. J., Mangweth, B., Bureau, B., de Col, C., Jouvent, R., et al., (2000a). Body image perception among men in three countries. American Journal of Psychiatry, 157,

75 Pope, H. G., Jr., Phillips, K. A., & Olivardia, R. (2000b). The Adonis complex: The secret crisis of male body obsession. New York: Free Press. Pope, H.G.Jr., Olivardia, R., Borowiecki, J.J., & Cohane, G.H. (2001). The growing commercial value of the male body: a longitudinal survey of advertising in women s magazines. Psychotherary and Psychosomatics, 70, Psychiatry, 144, Pope, C.G., Pope, H.G., Menard, W., Fay, C., Olivardia, R., & Phillips, K.A. (2005). Clinical features of muscle dysmorphia among males with body dysmorphic disorder. Body Image, 2, Prashant, K.V., Zhen-Zhou, F., & Stuart, G.C. (2009) Prolonged Intrahepatic Cholestasis and Renal Failure Secondary to Anabolic Androgenic Steroid-Encriched Dietary Supplements. Journal of Clinical Gastroenterology, 43, Radimer, K., Bindewald, B., Hughes,.J, Ervin, B., Swanson, C., &npicciano, M.F. (2004). Dietary supplement use by US adults: data from the National Health and Nutrition Examination Survey American Journal of Epidemiology, 160, Raudenbush, B., & Meyer, B. (2003). Muscular dissatisfaction and supplements use among male intercollegiate athletes. Journal of Sports & Exercise Psychology, 25, Ravaldi, C., Vannacci, A., Zucchi, T., Mannucci, E., Cabras, P.L, Boldrini, M., Murciano, L., Rotella, C.M., & Ricca, V. (2003). Eating disorders and body image disturbances among ballet dancers, gymnasium users and body builders. Psychopathology, 36, Rhea, D, J., Lantz., C. D., & Cornelius, A. E. (2004). Development of the Muscle Dysmorphia Inventory (MDI). The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 44, Robert, A.C., Munroe-Chandler, J.K. & Gammage, L.K. (2009). The relationship between the drive for muscularity and muscle dysmorphia in male and female weight trainers. Journal of Strength and Conditioning Research 25, Rohman, L. (2009). The relationship between anabolic androgenic steroids and muscle dysmorphia: A review. Eating Disorders, 17, Rosen, J.C., Reiter, J., & Orosan, P. (1995). Cognitive-behavioral therapy for body dysmorphic disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, Sabine, W., Otto, Μ., Lohr, Β., & Deckersbach, Τ. (1999). Cognitive behavior group therapy for body dysmorphic disorder: a case series. Behaviour Research and Therapy, 37,

76 Schmidt, U. (2002). Risk factors for eating disorders. In K. D. Brownell & C. G. Fairburn (Eds.). Eating disorders and obesity: A comprehensive handbook (2 nd ed., pp ). New York: Guiford. Secura-Garcia, C., Ammendolia, A., Procopio, L., Papayianni, M., Sinopoli, F., et al. (2010). Body Uneasiness, Eating Disorders, and Muscle Dysmorphia in Individuals Who Overexercise. Journal of Strength and Conditioning Research, 24, Shaw, J. & Waller, G. (1995). Media impact on body image. Journal of Eating Disorders, 3, Silberstein L.R, Striegel-Moore, R.H, Timko, C, & Robin, J. (1988). Behavioral and psychological implications of body image dissatisfaction: do men and women differ? Sex Roles, 19, Simos G., Giouzepas I., Dimitriou E., Kokantzis N., Kalamaki K., Liappa G. (1996) eating attitudes test (eat-26): factor structure and reliability of its Greek version" 11th Conference of the South-East European Society for Neurology and Psychiatry, Thessaloniki, September Smith, D., Hale, B., & Collins, D. (1998). Measurement of exercise dependency in body builders. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 38, Spink, K.S. (1992). Relation of anxiety about social physique to location of participation in physical activity. Perceptual and Motor Skills, 74, Stoutjesdyk, D., & Javne, R. (1993). Eating disorders among high performance athletes. Journal of Youth and Adolescence, 22, Strauss, R. H. Wright, J. E. & Finerman G. A. (1982). Anabolic steroid use and health status among 42 weight trained male athletes. Medicine and Science in Sports and Exercise, 14, 119. Sykora, C., Grilo, C.M., Wilfley, D.E., & Brownell, K.D. (1993). Eating, weight, and dieting disturbances in male and female lightweight and heavyweight rowers. International Journal of Eating Disorders, 14, Thomas, S. L., Tod, A. D, & Lavallee, E. D. (2011). Variability in muscle dysmorphia symptoms: The influence of weight training. Journal of Strength and Conditions Research, 25, Thompson, S., Corwin, S., & Sargent, R. (1997). Ideal body size beliefs and weight concerns of forth-grade children. International Journal Of Eating Disorders, 21,

77 Thompson, J., Heinberg, L. J., Altabe, M., & Tantleff-Dunn, S. (1999). Exactingbeauty: Theory, assessment, and treatment of body image disturbance. Washington, DC: American Psychological Association. Thompson, J., & Smolak, L. (2002). Introduction. In J. K. Thompson & Smolak (Eds.), Body image, eating disorders and obesity in youth (pp. 1-19). Washington DC: American Psychological Association. Thompson JK, Cafri G, editors. The muscular ideal: psychological, social and medical perspectives. Washington (DC): American Psychological Association; Tsitsimpikou, C., Jamourtas, A., Fitch, K., Papalexis, P., & Tsarouxas, K. (2009). Medication use by athletes during the Athens 2004 Paralympic Games. British Journal of Sports Medicine, 43, Tucker, L. (1987). Effect of weight training on body attitudes: Who benefits most? Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 27, Veale, D., Gournay, K., Dryden, W., Boocock, A., Shah, F., Willson, R., & Walburn, J. (1996). Body dysmorphic disorder: a cognitive behavioral model and pilot randomized controlled trial. Behaviour Therapy and Research, 34, Veale, D. (2002). Cognitive Behavior therapy for body dysmorphic disorder. In D.J. Castle and K.A. Phillips (eds), Disorders of body image (pp ). Petersfield, UK: Wrightson. Veale, D.M. & Lambrou, C. (2002). The importance of aesthetics in body dysmorphic disorder. CNS Spectrums, 7, West, R.V. (1998). The female athlete. The triad of disordered eating, amenorrhoea and osteoporosis. Sports Medicine, 26, Weiss, M.R. (1987). Self-esteem and achievement in children s sport and physical activity. In D. Gould and M.R. Weiss (Eds.), Advances in pediatric sport sciences, vol. 2, (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Wilhelm, S., Otto, M. W., Lohr, B., Deckersbach, T. (1999). Cognitive behavior group therapy for body dysmorhic disorder: a case series. Behavior Research and Therapy, 37, Wolke, D. & Sapouna, M. (2008). Big men feeling small: childhood bullying experience, muscle dysmorphia and other mental health problems in bodybuilders. Psychology of Sports and Exercise, 9,

78 Ziegler, P.J., Nelson, J.A., & Jonnalagadda, S.S. (2003). Use of dietary supplements by elite figure skaters. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism, 13,

79 VII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κριτήρια διάγνωσης της Μ.Δ. σύμφωνα με Pope και συν., (1997) Olivardia, (2001, p225), 1. Το άτομο έχει εμμονή με την ιδέα ότι το σώμα του/της δεν είναι αρκετά μυώδες και γραμμωμένο. 2. Η εμμονή αυτή προκαλεί κλινικά σημαντική κατάθλιψη ή δυσλειτουργία του ατόμου σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς λειτουργικούς τομείς σε δύο από τα παρακάτω 4 κριτήρια: 2α) Το άτομο συχνά δε δίνει προτεραιότητα σε σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή αναψυχικές ασχολίες εξαιτίας της εμμονής του να διατηρήσει το πρόγραμμα προπόνησης ή διατροφής. 2β) Αποφεύγει καταστάσεις στις οποίες θα αναγκαστεί να εκθέσει το σώμα του σε κοινή θέα ή υπομένει τις καταστάσεις αυτές κάτω από έντονη ανησυχία και άγχος. 2γ) Η εμμονή με την μικρή σωματική μάζα ή την μυϊκότητα προκαλεί κλινικά σημαντική θλίψη ή ανικανότητα να ανταπεξέλθει σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς τομείς. 2δ) Συνεχίζει να γυμνάζεται να κάνει δίαιτα ή να κάνει χρήση αναβολικών ουσιών παρόλο που γνωρίζει τις σωματικές ή ψυχολογικές επιπτώσεις. 3. Η πρόκληση όλων αυτών των εμμονών της συμπεριφοράς προκαλείται από το γεγονός ότι το άτομο δίνει πρωταρχική σημασία στην σωματική μάζα και στην μυϊκότητα και όχι στο να μη βάλει κιλά όπως συμβαίνει στη νευρική ανορεξία ή σε άλλους τομείς της σωματικής εμφάνισης όπως συμβαίνει με τις Σ.Δ.Δ. 78

80 (Σχεδιάγραμμα 1). Εννοιολογικό μοντέλο της Μ.Δ. (Lantz και συν. 2001). (Σχεδιάγραμμα 2). Παράγοντες που συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της Μ.Δ. (Grieve, 2007). 79