Ανακατασκευή του site του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής και ικτύων Υπολογιστών

Transcript

1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστηµών Τµήµα Πληροφορικής Ανακατασκευή του site του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής και ικτύων Υπολογιστών Πτυχιακή εργασία Επιβλέπων Καθηγητής: Παπαδηµητρίου Γεώργιος Φοιτητής: ελλιόπουλος Ιωάννης Α.Ε.Μ. 487 Θεσσαλονίκη 2005

2 ] 2

3 Περιεχόµενα Πρόλογος... 4 Εισαγωγή... 5 Κεφάλαιο 1 7 Ανάπτυξη Web Site 7 οµή-οργάνωση µιας ιστοσελίδας... 7 Web content.. 7 Ασφαλή χρώµατα στο Web.. 9 Γενικοί Κανόνες Κεφάλαιο Εργαλεία κατασκευής ιστοσελίδων Macromedia Dreamweaver MX Macromedia Flash MX.. 16 Microsoft FrontPage.. 17 Γλώσσες διαδικτυακού προγραµµατισµού HTML.. 20 JAVA 22 PERL 25 PHP.. 26 FTP. 39 Κεφάλαιο Παρουσίαση του Site του εργαστηρίου.. 41 Μελέτη-Ανάλυση προδιαγραφών.. 41 Σχεδιασµός 42 Το Site 45 Παράρτηµα 46 Κώδικας του Site.. 46 Βιβλιογραφία

4 Πρόλογος Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί το θεωρητικό τµήµα της πτυχιακής µου εργασίας µε θέµα την ανακατασκευή του υπάρχοντος site του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής και ικτύων Υπολογιστών του Τµήµατος Πληροφορικής του Α.Π.Θ.. Παρακάτω γίνεται παρουσίαση του τελικού αποτελέσµατος, δηλαδή του νέου site και των εργαλείων που χρησιµοποιήθηκαν για την κατασκευή του. Ακόµη θα βρείτε µια παρουσίαση διάφορων άλλων εργαλείων και περιβαλλόντων µε τα οποία µπορεί κανείς να σχεδιάσει και να κατασκευάσει ένα διαδικτυακό τόπο όπως επίσης και διάφορων θεµάτων που έχουν σχέση µε το web designing. Προλογίζοντας δε θα µπορούσα να παραλείψω να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που µε τις γνώσεις τους και τη βοήθειά τους στάθηκαν χρήσιµοι σύµβουλοι στην ολοκλήρωση της πτυχιακής εργασίας µου. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Παπαδηµητρίου Γεώργιο, Επίκουρο Καθηγητή του Τµήµατος Πληροφορικής του Α.Π.Θ. ο οποίος µε εµπιστεύτηκε και µου ανέθεσε την εργασία. Έπειτα την διδακτορική φοιτήτρια του Τµήµατος Πληροφορικής Πετρίδου Σοφία, η οποία στάθηκε πολύτιµη σύµβουλος από την αρχή µέχρι την ολοκλήρωση της εργασίας. Ακόµη θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Λέκτορα του Τµήµατος Πληροφορικής κύριο Νικοπολιτίδη Πέτρο για τη βοήθεια και την τεχνική υποστήριξη που µου παρείχε όπως και τη διδακτορική φοιτήτρια Παπάζογλου Χρυσούλα για τις συµβουλές της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές και το διδακτικό προσωπικό του Τµήµατος Πληροφορικής του Α.Π.Θ. για τις γνώσεις που µετέφεραν σε µένα αλλά και σε όλους τους συµφοιτητές µου καθώς επίσης και τους φίλους µου για τη συµπαράσταση και την κατανόηση τους. 4

5 Εισαγωγή Το διαδίκτυο (Internet) είναι ένα διεθνές δίκτυο υπολογιστών, που επιτρέπει την επικοινωνία µεταξύ ανθρώπων σε όλο τον κόσµο, αρκεί να χρησιµοποιούν υπολογιστές που υποστηρίζουν το πρωτόκολλο επικοινωνίας TCP/IP. Το World Wide Web, το οποίο συχνά αποκαλείται και WWW, είναι αναµφισβήτητα µία από τις πιο δηµοφιλής υπηρεσίες (µαζί µε το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο) του διαδικτύου. Το WWW είναι γραφικό, εύκολα προσβάσιµο και περιλαµβάνει ένα συνεχώς αυξανόµενο όγκο πληροφοριών. Το WWW έχει γίνει πλέον ένας από τους κυριότερους τρόπους µετάδοσης κάθε είδους πληροφοριών. Σε µικρό χρονικό διάστηµα έχει αλλάξει τον τρόπο µε τον οποίο έχουµε πρόσβαση σε θέµατα που αφορούν την πληροφόρηση, την εκπαίδευση, την οικονοµία τη διασκέδαση καθώς και σε άλλους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η λειτουργία του WWW βασίζεται σε δύο τεχνολογίες: το ΗΤΤΡ και ΗΤΜL. Μπορούµε να χρησιµοποιήσουµε τη γλώσσα HTML για να δηµιουργήσουµε µεµονωµένες ιστοσελίδες ή ακόµη και ολόκληρους δικτυακούς τόπους (πολλές ιστοσελίδες συνδεδεµένες µεταξύ τους). Η δυνατότητα να παρουσιάζουµε πληροφορίες στο διαδίκτυο µπορεί να αποτελέσει επαγγελµατικό προσόν ή απαίτηση, επιχειρηµατική ανάγκη, ή απλά προσωπικό ενδιαφέρον. Η ικανότητα να δηµιουργούµε ιστοσελίδες µας επιτρέπει ενδεχοµένως να επικοινωνούµε µε χιλιάδες χρήστες του διαδικτύου. Οι υπολογιστές που δηµοσιεύουν ιστοσελίδες, χρησιµοποιούν το πρωτόκολλο ΗΤΤΡ. Ανάλογα οι υπολογιστές που κάνουν προσπέλαση το WWW χρησιµοποιούν µία εφαρµογή πλοήγησης Web Browser που λαµβάνει, ερµηνεύει και εµφανίζει στην οθόνη τις ιστοσελίδες. Τι χρειαζόµαστε για να δηµιουργήσουµε ιστοσελίδες. Στα πρώτα χρόνια χρήσης του WWW για τη δηµιουργία ιστοσελίδων ήταν απαραίτητη η γνώση της γλώσσας ΗΤΜL. Οι ιστοσελίδες δηµιουργούνταν µε τη βοήθεια ενός διορθωτή (edtitor), όπως το σηµειωµατάριο (notepad.exe), ικανό να δηµιουργεί αρχεία κειµένου σε µορφή ASCII. Η παραπάνω µέθοδος αν και θεωρείται πλέον ξεπερασµένη και αρκετά περιορισµένη σε δυνατότητες (ιδίως στην περίπτωση δηµιουργίας πολύπλοκων δικτυακών τόπων), προτείνεται σαν πρώτο βήµα για τους χρήστες που θέλουν να ασχοληθούν σοβαρά µε τη δηµιουργία ιοτοσελίδων. 5

6 Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση να µην θέλουµε να ασχοληθούµε καθόλου µε την εκµάθηση της γλώσσας HTML και να χρησιµοποιήσουµε το Word for Windows (η χρήση της συγκεκριµένης εφαρµογής είναι γνωστή σε όλους τους χρήστες υπολογιστών), καθώς το τελευταίο περιλαµβάνει τη δυνατότητα δηµιουργίας ιστοσελίδων. Τέλος για πιο επαγγελµατικές εργασίες απαιτείται να χρησιµοποιήσουµε µία ολοκληρωµένη εφαρ- µογή δηµιουργίας δικτυακών τόπων όπως το Microsoft FrontPage, το Dreamweaver της Macromedia ή το Flash της Macromedia. Με τη βοήθεια τέτοιων εφαρµογών µπορούµε να δηµιουργήσουµε και να διαχειριστούµε ολοκληρωµένους δικτυακούς τόπους. Ακόµη στο διαδίκτυο µπορούµε να βρούµε ανάλογες εφαρµογές (χαµηλότερων βέβαια δυνατοτήτων) όπως τα HotDog, EasyHTML κ.λ.π. τις οποίες µπορούµε να κατεβάσουµε και να χρησιµοποιήσουµε δωρεάν. Επίσης θα χρειαστούµε και έναν διακοµιστή ο οποίος θα αναλάβει να προβάλει τις ιστοσελίδες µας στο διαδίκτυο. Αυτό το αναλαµβάνει συνήθως χωρίς επιπλέον χρέωση ο παροχέας που µας παρέχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Εναλλακτικά µπορούµε να προβάλουµε τις ιστοσελίδες µας και τοπικά στον υπολογιστή µας. 6

7 Κεφάλαιο οµή-οργάνωση µιας ιστοσελίδας Ο σχεδιασµός ενός δικτυακού τόπου είναι µια σηµαντική εργασία την οποία πρέπει να εκτελέσει ο δηµιουργός του. Με τον όρο δικτυακό τόπο αναφερόµαστε σε ένα σύνολο ιστοσελίδων οι οποίες είναι ιεραρχικά συνδεδεµένες πάνω σε ένα λογικό ιστό. Κάθε δικτυακός τόπος είναι δοµηµένος µε τέτοιο τρόπο. εν είναι απαραίτητο να λειτουργεί γραµµικά. Αλλά σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να αποπροσανατολίζει τους επισκέπτες. Την αφετηρία αποτελεί η αρχική ιστοσελίδα η οποία είναι είσοδος του δικτυακού τόπου. Η ιστοσελίδα αυτή περιλαµβάνει συνήθως υπερ-συνδέσεις. Εποµένως η περιήγηση γίνεται ακολουθώντας τις υπερ-συνδέσεις. Σε κάθε περίπτωση ο επισκέπτης θα πρέπει να αντιλαµβάνεται που βρίσκεται για να µπορεί να πλοηγηθεί άνετα. Η οργάνωση ενός δικτυακού τόπου µπορεί να είναι ιεραρχική, γραµµική ή συνδυασµός αυτών. Στη γραµµική ή σειριακή οργάνωση οι υπερ-συνδέσεις µεταφέρουν τον επισκέπτη από την µια ιστοσελίδα στην επόµενη µε σειριακό τρόπο. Είναι η απλούστερη οργάνωση και εφαρµόζεται σε sites όπου όλες οι ιστοσελίδες είναι ισοδύναµες. 1.2 Ανάπτυξη web site Web content Μπορεί να χρειάζεται η γνώση κάποιου συγκεκριµένου εργαλείου ή κάποιας γλώσσας προγραµµατισµού για να κατασκευάσουµε µία ιστοσελίδα ή έναν ολόκληρο διαδικτυακό κόµβο, ωστόσο είναι απαραίτητο να καθορίσουµε τη µορφή του περιεχοµένου (web content) αυτού που θέλουµε να κατασκευάσουµε. ύο είναι οι κύριες επιλογές που έχουµε να κάνουµε: η πρώτη να έχουµε περιεχόµενο το οποίο είναι στατικό και η δεύτερη περιεχόµενο το οποίο είναι 7

8 δυναµικό. Οι δύο αυτές επιλογές καθορίζουν αν ένα site είναι στατικό ή δυναµικό αντίστοιχα. Τις πρώτες ηµέρες του Ιστού, το περιεχόµενο ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου στατικά έγγραφα HTML και κείµενα. Ένα στατικό έγγραφο είναι απλά οποιαδήποτε µορφή ιστοσελίδας που σώζεται στο δίσκο και εµφανίζεται σε έναν browser χωρίς αλλαγές. Ακόµα και σήµερα, πιθανότατα οι περισσότερες ιστοσελίδες είναι στατικές σελίδες. Η ισορροπία µετατοπίζεται βεβαίως και θα µπορούσαµε να πούµε ότι στο σύντοµο µέλλον θα κυριαρχήσουν οι δυναµικές ιστοσελίδες µιας και παρέχουν πλήθος υπηρεσιών. υναµική ιστοσελίδα είναι οποιαδήποτε ιστοσελίδα της οποίας το περιεχόµενο αλλάζει στο χρόνο που η σελίδα ζητείται από ένα πρόγραµµα ή ένα script. Τα κοινά παραδείγµατα των τετριµµένων δυναµικών σελίδων είναι εκείνα που επιδεικνύουν έναν µετρητή επισκεπτών ή την τρέχουσα ηµεροµηνία και το χρόνο. Πιο χρήσιµες είναι οι σελίδες αποτελεσµάτων που επιστρέφονται όταν υποβάλλει ένας χρήστης ένα ερώτηµα σε κάποια web φόρµα. Η ίδια η φόρµα µπορεί να είναι στατική ή δυναµική αλλά η σελίδα αποτελεσµάτων πρέπει πάντα να είναι δυναµική. Όταν εισάγετε µεταβλητά στοιχεία σε µια φόρµα, εκείνη η φόρµα υποβάλλεται σε επεξεργασία και τα αποτελέσµατα πρέπει να είναι µεταβλητά. Συχνά οι web φόρµες είναι κάποια πλαίσια τα οποία επιτρέπουν την εισαγωγή διαφόρων ειδών δεδοµένων από το χρήστη ή την επιλογή ήδη υπαρχόντων δεδοµένων. Ακόµα κι αν η φόρµα συλλέγει απλά τις πληροφορίες για ένα ηλεκτρονικό ταχυδροµείο σε κάποιο αρχείο ή χρησιµοποιείται για να σώσει τα στοιχεία σε µια βάση δεδοµένων, κάποιος θα ανέµενε την ύπαρξη µιας σελίδας αποτελεσµάτων που να δείχνει ότι η λειτουργία ήταν επιτυχής ή ανεπιτυχής. Άλλα παραδείγµατα των δυναµικών σελίδων είναι σελίδες που επιτρέπουν σε έναν χρήστη να ορίσει τις προτιµήσεις του σχετικά µε ποιο είδος πληροφοριών επιθυµεί να του επιδειχθεί. Τα λιγότερο προφανή παραδείγµατα των δυναµικών σελίδων είναι εκείνα που προσαρµόζονται αυτόµατα σε αυτό που οι κατασκευαστές των ιστοσελίδων θεωρούν ότι ενδιαφέρει τον επισκέπτη, βασισµένοι βέβαια στις προηγούµενες σελίδες που έχει επισκεφτεί, τα προϊόντα που έχει συναλλαγεί ή τις 8

9 λέξεις που χρησιµοποιεί για αναζήτηση. Οι περισσότερες από τις µεγάλες µηχανές αναζήτησης επιδεικνύουν τώρα διαφηµίσεις βασισµένες στο περιεχόµενο που ο χρήστης ψάχνει, για τα προϊόντα που αναζητά ή που µε κάποιο τρόπο αφορούν τις λέξεις που χρησιµοποιεί στην αναζήτηση του. Τελικά µερικές ιστοσελίδες είναι εξ ολοκλήρου δυναµικές επειδή όλο το περιεχόµενο τους αποθηκεύεται σε µια βάση δεδοµένων και συγκεντρώνεται στη µορφή ιστοσελίδας όταν ζητείται η σελίδα. Όταν το περιεχόµενο ανακτάται συγχωνεύεται µε ένα πρότυπο που παρέχει τα συστατικά που είναι κοινά για ολόκληρη την ιστοσελίδα ή τις υποενότητες της ιστοσελίδας και περιλαµβάνει επίσης τα συστατικά που ελέγχουν το ύφος της παρουσίασης για τα εισαγόµενα στοιχεία χρήστη. Ασφαλή χρώµατα στο Web Όσοι ασχολούνται επαγγελµατικά ή ακοµή και ερασιτεχνικά µε τον σχεδιασµός ιστοσελίδων θα έχουν ακούσει τον όρο "Safe Palette" η αλλιώς το εύρος χρωµάτων που µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε άνετα στις σελίδες µας και θα µας δώσουν το ίδιο χρωµατικό αποτέλεσµα ανεξαρτήτου Browser ή πλατφόρµας που χρησιµοποιείται απο τον χρήστη. Ακούγοντας "Safe Pallete" έρχεται στο µυαλό κάποιων ο αριθµός 216. Τον Ιανουάριο του '99 ο Bob Stein της Visibone έκανε µια εκτενή έρευνα και ανακάλυψε πως υπάρχουν τελικά µόνο 125 "αληθινά" ασφαλή χρώµατα και βασίζει το επιχείρηµα του σε προβλήµατα και ασυµβατότητες στο hardware (κάρτες γραφικών) καθώς και σε προβλήµατα όρασης πολλών χρηστών (!). Ένα χρόνο µετά, οι David Lehn και Hadley Stern της Webmonkey συνεχίζουν αυτά τα τεστ και ανακαλύπτουν πως τελικά τα µόνα χρώµατα για τα οποία µπορούµε να είµαστε σίγουροι είναι µόνο 22! Οι αντιδράσεις στην κοινότητα είναι φυσικά πολλές αλλα φαίνεται πως όλο και περισσότεροι σχεδιαστές λαµβάνουν υπ' όψην τον κανόνα αυτό. Πρέπει να ξεκαθαρίζουµε απο την αρχή και να ορίζουµε το κοινό στο οποίο η δηµιουργία µας αναφέρεται. 9

10 Ένα site το οποίο θα είναι ορατό µόνο στις οθόνες κάποιας εταιρείας (intranet) και γνωρίζοντας πως απευθυνόµαστε σε παρόµοιες πλατφόρµες και λειτουργικά, µπορεί ευκολα να µας λύσει τα χέρια και να χρησιµοποιήσουµε όποιο χρώµα θέλουµε. Σελίδες που απευθύνονται σε ένα µεγαλύτερο κοινό (ίσως και παγκόσµιο) καλό θα ήταν να ακολουθούν τουλάχιστον τον κανόνα της ασφαλούς παλέττας. Όπως και να έχει θυµηθείτε πως η οθόνη σας απλά είναι η δική σας εικόνα για τη σελίδα που φτιάχνετε. Εκατοντάδες, Χιλιάδες και γιατί όχι εκατοµύρια θα δούνε τη δηµιουργία σας. Προσπαθήστε όσο το δυνατόν περισσότερο το αποτέλεσµα να είναι οµοιόµορφο παντού. Γενικοί Κανόνες Η οργάνωση είναι το κλειδί της επιτυχίας. εν µπορεί να κατασκευαστεί ένα επιτυχηµένο site χωρίς να υπολογίζετε και να καταγράφετε την κάθε σας κίνηση. Πρέπει να τα σχεδιάζετε όλα. Η οργάνωση των σελίδων δεν είναι µόνο το navigation bar, αλλά το κάθε τι που έχει να κάνει µε το site. Από το περιεχόµενό του έως το navigation, όπως και το πώς θα γίνει η προώθησή του. Εάν η οργάνωση δεν είναι από τα δυνατά σας σηµεία, αυτό θα φανεί και µέσα από τις σελίδες σας. Ακολουθεί µια λίστα µε µερικά πράγµατα που θα πρέπει να προσέξετε για να µη βρεθείτε προ εκπλήξεων. Α. Αρχίστε κάθε νέο site φτιάχνοντας ένα νέο κατάλογο και πάρτε ένα αντίγραφο ασφαλείας. εν µπορείτε να φτιάξετε ένα νέο site χωρίς την κατάλληλη αρχειοθέτηση. Εχετε χαρτιά από τον ISP σας, έχετε τα χαρτιά µε τους κωδικούς πρόσβασης και τις βασικές οδηγίες από την υπηρεσία που χρησιµοποιείτε για να τοποθετείτε τις σελίδες σας. Κρατήστε όλα αυτά τα χαρτιά µαζί. Το ξέρω πως αυτό ακούγεται πολύ απλό, και ίσως κάπως ανόητο να το λέµε, αλλά πόσοι από εµάς το κάνουν; Κάποια στιγµή αυτά τα χαρτιά θα σας χρειαστούν και τότε θα εύχεστε να ήταν όλα µαζί. Κρατήστε τα ως αρχείο στον σκληρό δίσκο και τυπώστε τα στο χαρτί ή κρατήστε αντίγραφα ασφαλείας. Οι υπολογιστές χαλάνε, τα αρχεία µπορεί και να χαθούν. 10

11 Αρχειοθετήστε οτιδήποτε αναφέρετε στο περιεχόµενο και την διάρθρωση των σελίδων σας. Αυτή είναι η ασφάλειά σας στην περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά ή όταν θα θέλετε να προσθέσετε νέες υπηρεσίες ή σελίδες και δεν ξέρετε πως θα πρέπει να τις παρουσιάσετε µέσα στο site σας. Ακόµα κι όταν φτιάχνετε αυτές τις σελίδες για κάποιον άλλον θα πρέπει να κρατήσετε ένα αντίγραφο και για εσάς, κάποια στιγµή θα σας χρειαστούν. Φτιάξτε ένα ξεχωριστό κατάλογο για τα παλιά σας αρχεία. Ποτέ µη γράφετε µια νέα έκδοση κάποιας σελίδας πάνω στην παλιά χωρίς πρώτα να έχετε κάνει αντίγραφό της. Μπορεί κάποια στιγµή να χρειαστεί να πάρετε κάποια στοιχεία από µια παλιά σελίδα που δεν περιέχονται στην καινούρια. Κάθε φορά που θέλετε να ανανεώσετε ένα site πρώτα εκτυπώστε όλες τις σελίδες του παλιού και συρράψτε τις. Είναι πιο εύκολο να ξεφυλλίζετε µερικές σελίδες από το να πηγαίνετε πάνω κάτω στους καταλόγους του δίσκου σας. Β. Η σελίδες σας θα πρέπει να είναι οργανωµένες πάνω στον server. Μη κρατάτε όλες τις σελίδες και τα γραφικά στον κεντρικό κατάλογο του server σας. Τίποτα δεν είναι πιο ανοργάνωτο από 600 αρχεία διαφορετικού τύπου σε έναν και µόνο κατάλογο. Πως θα µπορέσετε να δουλέψετε έτσι; Κι αν χρειαστεί κάποια αλλαγή µια σελίδα, πως θα την βρείτε µέσα σε όλον αυτόν τον χαµό; Τα αρχεία στον υπολογιστή σας δεν είναι οργανωµένα µε αυτόν τον τρόπο, γιατί θα πρέπει να είναι έτσι τα αρχεία στον server σας; Κατασκευάστε µια δενδρική µορφή από καταλόγους, ανάλογα µε το θέµα και την υπηρεσία που προσφέρουν οι συγκεκριµένες σελίδες. Φτιάξτε καταλόγους και υποκαταλόγους για κάθε µια ενότητα ξεχωριστά. Στον κεντρικό κατάλογο θα πρέπει να υπάρχει µόνο το index.html και το πολύ ένα - δύο βοηθητικά αρχεία. Τίποτα παραπάνω. Οι εικόνες θα πρέπει, και αυτές µε την σειρά τους, να έχουν τους δικούς τους υποκαταλόγους ταξινοµηµένες ανάλογα µε τον σκοπό που εξυπηρετούν µέσα στις σελίδες σας. Τα γραφικά που έχουν να κάνουν µε µια συγκεκριµένη ενότητα θα πρέπει να µπαίνουν κάτω από αυτή την ενότητα ώστε ανά πάσα στιγµή να γνωρίζετε που θα βρείτε το κάθε ένα. Αυτή η δενδρική µορφή βοηθάει από µόνη της και στο navigation, µιας και είναι πιο απλό για έναν χρήστη. Για αυτό σε κάθε κατάλογο - ενότητα που φτιάχνετε θα πρέπει βάζετε ένα index.html, σαν µια νέα κεντρική σελίδα που αυτή τη φορά θα αφορά την ενότητα που βρίσκεται. Αυτό σας δίνει και κάποιο πλεονέκτηµα στις µηχανές 11

12 αναζήτησης µιας και πολλές από αυτές όταν βλέπουν ένα index.html θεωρούν ότι από εκεί αρχίζει ένα νέο site και το καταγράφουν ξεχωριστά. Φυσικά, για να επωφεληθείτε πλήρως από αυτό, θα πρέπει να βάλετε ξεχωριστά meta-tags και λέξεις κλειδιά σε κάθε µια από αυτές τις σελίδες. Γ. Το navigation των σελίδων σας θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο στον χρήστη και να µη τον παιδεύει άσκοπα. Ο βασικός κανόνας είναι πως δε θα πρέπει να χρειάζεται πάνω από τρία πατήµατα στο ποντίκι του για να βρεθεί στην σελίδα που τον ενδιαφέρει. Αν αυτό που ψάχνει εσείς το έχετε καταχωνιάσει έξι σελίδες παρακάτω από την κεντρική το πιο πιθανό είναι εσείς να χάσετε έναν πιθανό επισκέπτη. Αρχίστε από την κεντρική σελίδα, βάλτε στόχο να βρείτε κάποια πληροφορία που είναι πιθανό να αναζητήσει κάποιος επισκέπτης σας. Εάν χρειαστείτε να περάσετε πάνω τρεις σελίδες για να βρεθείτε στον στόχο που έχετε βάλει, τότε θα πρέπει να αναθεωρήσετε κάποια πράγµατα στο navigation του site σας. Σιγουρευτείτε πως σε κάθε ενότητα του site σας είναι ξεκάθαρο στον χρήστη από πού ήρθε και που µπορεί να πάει. Βοηθήστε τον ακόµα πιο πολύ φτιάχνοντας έναν χάρτη (site map) των σελίδων σας, ώστε να είστε σίγουροι πως µπορεί να βρει αυτό που ψάχνει. Προσθέστε στην σελίδα σας κάποιο εργαλείο αναζήτησης, αλλά πρώτα δουλέψτε το εσείς. έστε αν φέρνει τα αποτελέσµατα που αναµένετε, ότι δεν υστερεί σε ταχύτητα και πως είναι ευανάγνωστό. Ενα κακό εργαλείο αναζήτησης µάλλον σύγχυση θα φέρει στον χρήστη, παρά θα τον βοηθήσει. ιαβάστε από τα στατιστικά σας ποιες σελίδες επισκέπτονται ποιο συχνά οι χρήστες, εάν µέσα στις πρώτες είναι ο χάρτης του site σας τότε κάποιο πρόβληµα υπάρχει στο navigation και θα χρειαστεί να το ξαναδείτε.. Το site σας θα πρέπει να είναι συνεπές στον σχεδιασµό του. Φτιάξτε ένα αρχικό template και ακολουθήστε το πιστά σε κάθε µια από τις επιµέρους ενότητες και σελίδες. Μην αλλάζετε τα χρώµατα και τα βασικά σχήµατα από σελίδα σε σελίδα. Ολες οι σελίδες του site σας είναι µια ενιαία ενότητα. Μη κάνετε τον χρήστη να νιώθει πως έχει να κάνει µε πολλά και διαφορετικά sites. Η πιστότητα στο επιλεγµένο σχήµα των σελίδων είναι το κλειδί για ένα site που έχει 12

13 στόχο να βοηθήσει τον χρήστη να βρει αυτά που θέλει και όχι να τον αποτρέψει να συνεχίσει την αναζήτησή του µέσα από τις σελίδες σας. Μη χρησιµοποιείτε γραφικά και εικόνες που δεν έχουν καµία σχέση µε τον υπόλοιπο σχεδιασµό. Καλύτερα να µη βάλετε τίποτα, παρά να βάλετε κάποια clipart που θα χαλάσουν την οπτική της σελίδας. Μη χρησιµοποιείτε περίεργα και έντονα χρώµατα που κουράζουν τον χρήστη, κρατήστε την σελίδα σας απλή και ευχάριστη. Το site σας είναι ο καθρέφτης των υπηρεσιών σας και της επιχείρησής σας στο δίκτυο. Μη χαλάτε αυτή την εικόνα που µε τόσο κόπο έχετε φτιάξει. Ρίξτε µια µατιά στις σελίδες σας από την απόσταση του παρατηρητή και µε ένα κριτικό βλέµµα, να είστε σίγουροι πως και οι άλλοι αυτό κάνουν κάθε φορά που επισκέπτονται τον εκπρόσωπό σας µέσα στο δίκτυο. Ε. Οργανώστε το πλάνο προώθησης των σελίδων σας. Έχετε ένα site που θέλετε να το δείτε να επιτυγχάνει τους στόχους του. Αυτό δεν µπορεί να το κάνει από µόνο του, µόνο και µόνο επειδή υπάρχει κάπου εκεί στο δίκτυο. Για να επιτύχει θα πρέπει να γίνει και η ανάλογη προώθησή του µέσα από το δίκτυο, αλλά και η απαραίτητη συντήρησή του, ώστε να µη βλέπει ο κόσµος που το επισκέπτες συνέχεια τα ίδια. Σηµειώστε στο ηµερολόγιο σας κάποιες εργασίες που πρέπει να γίνονται περιοδικά: Τέσσερις φορές τον χρόνο θα πρέπει να κάνετε κάποια αναθεώρηση στις περιγραφές και στις λέξεις κλειδιά. ύο φορές τον χρόνο θα πρέπει να καταχωρείτε τις σελίδες σας στις µηχανές αναζήτησης. Κάθε φορά που εισάγετε µια νέα υπηρεσία να σηµειώνετε την ηµεροµηνία ώστε να την ξαναδείτε ξανά σε δέκα µήνες τουλάχιστον, µιας και η τεχνολογία συνεχώς εξελίσσεται και συνέχεια βγαίνουν νέα πράγµατα που κάνουν την δουλειά µας και την ζωή µας ευκολότερη. Τουλάχιστον µια φορά τον χρόνο θα πρέπει να κάνετε αλλαγές στις στατικές σας σελίδες. Να έχετε συνέχεια το νου σας για τις νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται κάθε µέρα και θα σας βοηθήσουν στην καλύτερη προώθηση των σελίδων σας. 13

14 Κεφάλαιο Εργαλεία κατασκευής ιστοσελίδων Macromedia Dreamweaver MX 2004 Το Dreamweaver MX 2004 της Macromedia αποτελεί την επιλογή των επαγγελµατιών για την κατασκευή ιστοσελίδων και εφαρµογών. Συνεχίζει την παράδοση του προϊόντος παρέχοντας ένα στιβαρό θεµέλιο για ευρεία υιοθέτηση του Cascading Style Sheet (CSS), ενός ευρέως αποδεκτού web standard, το οποίο προηγουµένως ήταν δύσκολο να εφαρµοστεί. Λόγω του ότι το CSS βοηθάει τους developers να διαχωρίζουν την παρουσίαση και το στυλ από το περιεχόµενο και οι ιστοσελίδες κατασκευασµένες µε το CSS απαιτούν µικρότερο bandwidth, είναι ευκολότερο να διατηρηθούν και προσδίδουν σε developers και τελικούς χρήστες ακριβή σχεδιαστικό έλεγχο. Το Dreamweaver MX 2004 αποτελεί ένα εκτενές εργαλείο για να αποδώσει γερή υποστήριξη CSS σε ένα οπτικό περιβάλλον ανάπτυξης, µετακινώντας την καµπύλη µάθησης και καθιστώντας ικανούς τους developers να χρησιµοποιούν αυτό το standard, ώστε να παράγουν ιστοσελίδες και εφαρµογές για το web. Το Dreamweaver MX 2004 βασίζεται στην επιτυχηµένη δοµή του Dreamweaver MX και επεκτείνεται επιπλέον ενσωµατώνοντας οπτικά εργαλεία περιγράµµατος, χαρακτηριστικά ανάπτυξης εφαρµογών και υποστήριξη επεξεργασίας κώδικα µέσω ενός περιβάλλοντος τεχνολογίας ανεξαρτήτου πλατφόρµας. Υποστηρίζοντας τις σηµαντικότερες τεχνολογίες HTML και server, το Dreamweaver MX 2004 απελευθερώνει τη δύναµη της προσβάσιµης ανάπτυξης βασισµένης σε πρότυπα για την κοινότητα web, ενώ βελτιώνει τα βασικά εργαλεία, τα οποία χρειάζονται οι επαγγελµατίες. Το Dreamweaver MX 2004 περιλαµβάνει επίσης το SecureFTP, µια δυναµική λειτουργία επικύρωσης λειτουργικότητας µε οποιονδήποτε browser, ενσωµατωµένη επεξεργασία γραφικών, οµαλή συνεργασία µε τα Word και Excel της Microsoft και ενηµερωµένη υποστήριξη για τεχνολογίες ASP.NET, PHP και ColdFusion server. 14

15 Το Dreamweaver MX 2004 περιλαµβάνει εξαιρετικές παραµέτρους σχεδίου βασισµένους σε πρότυπα που εξασφαλίζουν υψηλής ποιότητας σχέδιο. Ολόκληρο το περιβάλλον σχεδίασης είναι φτιαγµένο µε βάση το CSS, που επιτρέπει την ταχύτερη και αποτελεσµατικότερη ανάπτυξη επαγγελµατικών ιστοσελίδων καθαρού κώδικα µε περίπλοκα σχέδια. Η δυναµική επικύρωση λειτουργικότητας µε οποιονδήποτε browser ελέγχει αυτόµατα ετικέτες και τους κανόνες του CSS για σχεδιαστική συµβατότητα µεταξύ των πρωτοπόρων browsers, πράγµα που αποτελεί και τον πιο συχνό "πονοκέφαλο" των developers. Ένας ενσωµατωµένος επεξεργαστής γραφικών που χρησιµοποιεί την τεχνολογία του Fireworks της Macromedia δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες την συγκέντρωση, την επαναταξινόµηση και επεξεργασία των γραφικών δίχως να χρειαστεί να φύγετε από το περιβάλλον του Dreamweaver. Η ανοικτή τεχνολογία του Dreamweaver MX 2004 επιτρέπει στους developers να δουλεύουν µε τις τεχνολογίες της επιλογής τους. Το περιβάλλον ανάπτυξης ανεξαρτήτου πλατφόρµας υποστηρίζει τις πιο σηµαντικές τεχνολογίες server, συµπεριλαµβανοµένων των ColdFusion, ASP.NET, JSP και PHP. Το SecureFTP κρυπτογραφεί όλες τις µεταφορές αρχείων και αποτρέπει κάθε αναρµόδια πρόσβαση σε στοιχεία, περιεχόµενα αρχείων, ονόµατα χρηστών και κωδικούς πρόσβασης. Η απρόσκοπτη ενσωµάτωση αρχείων των Word και Excel της Microsoft επιτρέπει στους χρήστες να συντηρήσουν τη µορφοποίηση, όπως το CSS, όταν κάνετε αποκοπή και επικόλληση στο Dreamweaver. Το Dreamweaver MΧ 2004 επίσης ενσωµατώνει ένα βελτιωµένο περιβάλλον σχεδίου και ανάπτυξης για να βοηθήσει τους επαγγελµατίες του web να βρουν ό,τι χρειάζονται γρηγορότερα, αυξάνοντας την απόδοση, την παραγωγικότητα, και την ποιότητα της εργασίας τους. Βελτιώσεις στα κύρια χαρακτηριστικά, όπως η βελτιωµένη επεξεργασία πίνακα και µια προηγµένη διαδικασία επεξεργασίας αρχείων, όλα αυτά αποτελούν στοιχεία που βοηθούν τους χρήστες να διαχειρίζονται καλύτερα τα βασικά. Οι χρήστες µπορούν να γράψουν κώδικα αποτελεσµατικά µε τα εργαλεία κωδικοποίησης δεξιού κλικ, βελτιωµένη εύρεση και αντικατάσταση καθώς και µε έναν βελτιωµένο επιθεωρητή tags, που επιτρέπει την γρήγορη και περιεκτική επεξεργασία του αντικειµένου. Το Dreamweaver MX 2004 περιλαµβάνει ακόµη και προηγµένη συνεργασία µε το Contribute 2 της Macromedia, ένα νέο εργαλείο που επιτρέπει στους χρήστες του Dreamweaver να αναπροσαρµόσουν την κάθε 15

16 ενηµέρωση του περιεχόµενου του web προς ικανοποίηση των ιδιοκτητών χωρίς να εγκαταλείπουν τον έλεγχο της ιστοσελίδας τους. Το Dreamweaver MX το 2004 επίσης περιλαµβάνει τα MX Elements για HTML, για κατασκευή blocks εφαρµογών που επιτρέπουν στους developers να παράγουν γρήγορα εντυπωσιακά αποτελέσµατα µε συνεπές ύφος και αίσθηση. Τα MX Elements για HTML περιλαµβάνουν style sheets, περιεχόµενο δειγµάτων και templates. Τα style sheets αποτελούν εύκολα σηµεία εκκίνησης για εξεζητηµένη χρήση του CSS για προσδιορισµό θέσης µε templates για κοινά περιγράµµατα ιστοσελίδων Macromedia Flash MX Αν πρόκειται να αποκτήσετε µια Web τοποθεσία, πιθανόν να θέλετε να είναι µια τοποθεσία που θα την επισκέπτεται κόσµος. Για να συµβεί αυτό η Web τοποθεσία σας πρέπει να είναι ενδιαφέρουσα. Τίποτα δεν αποµακρύνει περισσότερο και γρηγορότερα τους επισκέπτες από µία βαρετή ιστοσελίδα. Το Macromedia Flash MX είναι ένα πολύ δηµοφιλές εργαλείο για δηµιουργία διαδικτυακών τοποθεσιών που είναι πολύ ενδιαφέρουσες και διαφορετικές. Με το Flash µπορείται να προσθέσετε κίνηση και διαλογικότητα στην ιστοσελίδα σας. Το Flash είναι ένα µόνο από τα πολλά εργαλεία που µπορείται να χρησιµοποιήσετε. Το Macromedia Flash είναι ένα από τα δηµοφιλέστερα εργαλεία δηµιουργίας περιεχοµένου για το Web, λόγω της δυνατότητας του να δηµιουργεί πλούσια σε περιεχόµενο και κίνηση αρχεία µε µικρό µέγεθος, ώστε να µπορούν να φορτώνονται γρήγορα στα συστήµατα των χρηστών. Το Flash είναι παντού. Καθώς περιηγήστε σε µια δικτυακή τοποθεσία πιθανώς να µη ξέρετε πόσο συχνά βλέπετε µια ταινία Flash. Η πλειοψηφία των δικτυακών τοποθεσιών που περιέχουν κίνηση, γενικά χρησιµοποιούν Flash. Αν επισκεφτείτε µια ιστοσελίδα όπου εµφανίζονται τα µενού όταν ο δείκτης του ποντικιού κυλά πάνω σε ένα συγκεκριµένο σηµείο της οθόνης, αυτό πιθανόν να είναι µια Flash ταινία. Γιατί είναι τόσο δηµοφιλές το Flash; Επειδή µπορεί να επιτρέψει να κάνουµε πολλά πράγµατα µε λίγη δουλειά. 16

17 Τι µπορώ να κάνω µε το Flash; ηµιουργία Web εικόνων. Το WWW είναι ένα µέρος του Internet που πραγµατικά απαιτεί οπτική δηµιουργικότητα. Όταν περιοδεύετε το Web, βλέπεται κυριολεκτικά χιλιάδες διαφορετικές ιδέες για το τι µπορεί να κάνει ενδιαφέρουσα µια ιστοσελίδα. Ακόµα και µε όλες αυτές τις διαφορετικές γνώµες, υπάρχει σχεδόν µια καθολικά αποδεκτή ιδέα- οι εικόνες και τα χρώµατα είναι απαραίτητα όταν δηµιουργείτε µια ιστοσελίδα. Το Flash έχει τα εργαλεία που χρειάζεστε για να δηµιουργήσετε Web εικόνες µε λίγη προσπάθεια. Κίνηση στην τοποθεσία σας. ηµιουργία διαλογικών ταινιών Μετασχηµατισµό σχηµάτων. Εµφάνιση κυλιόµενου κειµένου Ολόκληρο δικτυακό τόπο. Το Flash περιλαµβάνει την ActionScript που είναι η γλώσσα προγραµµατισµού του Microsoft FrontPage Το Microsoft FrontPage είναι µία εφαρµογή οπτικής συγγραφής ιστοσελίδων που απευθύνεται στους επαγγελµατίες αλλά και στους απλούς χρήστες, που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν ιστοσελίδες. Περιλαµβάνεται στην έκδοση Office 2000 Premium αλλά κυκλοφορεί και σαν ξεχωριστή εφαρµογή. Μία ειδική έκδοση του, το FrontPage Express συνοδεύει τα Windows 98 και εγκαθίσταται αυτόµατα στον υπολογιστή µας. Το FrontPage Express έχει περιορισµένες δυνατότητες συγγραφής ιστοσελίδων και αποτελεί µία από τις βοηθητικές εφαρµογές των Windows 98. Το Microsoft FrontPage 2000 είναι η τέταρτη έκδοση της εφαρµογής και η τρίτη µετά την εξαγορά της εταιρίας Vermeer Technologies, που δηµιούργησε την εφαρµογή, από την εταιρία Microsoft. 17

18 Το FrontPage επιτρέπει στον χρήστη να δηµιουργήσει, να διαχειριστεί και να συντηρήσει δικτυακούς τόπους. Το περιβάλλον εργασίας είναι καθαρά γραφικό αλλά ο χρήστης µπορεί να εµφανίσει και να διορθώσει απευθείας τον κώδικα ΗΤΜL, ή και να κάνει προεπισκόπηση της ιστοσελίδας. Ένα από πιο σηµαντικά χαρακτηριστικά της εφαρµογής είναι η λειτουργίες συντήρησης και διαχείρισης ενός δικτυακού τόπου, Αυτά τα χαρακτηριστικά διαφοροποιούν το FrontPage από άλλες εφαρµογές που ασχολούνται κυρίως µε τη δηµιουργία ιστοσελίδων. Η χρησιµότητα αυτών των χαρακτηριστικών δεν είναι άµεσα εµφανής στον αρχάριο χρήστη, αλλά µετά από τη χρήση τους γίνονται απαραίτητα. Επιτρέπουν την απευθείας εργασία στις ιστοσελίδες που βρίσκονται στο διακοµιστή, εκτελούν εύκολα έλεγχο για µη συνδεδεµένα αρχεία, ή ανενεργές υπερ-συνδέσεις, επιτρέπουν το καθορισµό κωδικών πρόσβασης στις ιστοσελίδες κ.α. 2.2 Γλώσσες διαδικτυακού προγραµµατισµού HTML Η HTML είναι το ακρωνύµιο των λέξεων HyperText Markup Language (γλώσσα µορφοποίησης υπερκειµένου) και είναι η βασική γλώσσα δόµησης ιστοσελίδων. Με απλά λόγια, η HTML, είναι µια γλώσσα η οποία "περιγράφει" σε ένα υπολογιστή πως να εµφανίζει µια ιστοσελίδα, Τα HTML αρχεία είναι στην ουσία απλά αρχεία κειµένου (text files-ascii) µε ειδικές "ετικέτες" (tags). Η HTML σχεδιάστηκε για να καθορίσει τη λογική οργάνωση και την εµφάνιση ενός αρχείου κειµένου που περιλαµβάνει υπερ-συνδέσεις. Η HTML βασίστηκε στην τεχνολογία των υπερκειµένων. Με τη πάροδο του χρόνου αναπτύχθηκε και ενσωµάτωσε επιπλέον χαρακτηριστικά (όπως ήχους, γραφικά, ταινίες, κ.λ.π.) στις ιστοσελίδες. 18

19 Η γλώσσα χρησιµοποιεί ένα αριθµό από tags για τη µορφοποίηση κειµένου, για τη δηµιουργία υπερ-συνδέσεων µετάβασης ανάµεσα στις ιστοσελίδες, για την εισαγωγή γραφικών, ήχων κ.α. Όταν µία εφαρµογή πλοήγησης ανοίγει ένα αρχείο HTML τα tags µεταφράζονται σε κατάλληλα χαρακτηριστικά µε αποτελέσµατα στην εµφάνιση και στην λειτουργικότητα της συγκεκριµένης ιστοσελίδας. Η HTML δεν αποτελεί έναν "Παίρνεις Αυτό Που Βλέπεις" (What You See Is What You Get) επεξεργαστή κειµένου. Αντίθετα απαιτεί την δηµιουργία κειµένου του οποίου τµήµατα "µαρκάρονται" σαν λογικές ενότητες, δηλαδή τίτλους, παραγράφους, λίστες κ.α. και των οποίων η µετάφραση πραγµατοποιείται από την εφαρµογή πλοήγησης του επισκέπτη. Υπερκείµενο Στα παραδοσιακά (σειριακά) κείµενα είµαστε αναγκασµένοι να γράφουµε και να διαβάζουµε κατά ένα σειριακό τρόπο. Φυσικά υπάρχουν τρόποι να διακοπεί η συνεχόµενη ροή µε υποσηµειώσεις και παραποµπές. Ο σειριακός τύπος κειµένου παρουσιάζει πολλά µειονεκτήµατα τα οποία αντιµετωπίζει µε τον καλύτερο τρόπο το υπερκείµενο. Τα υπερκείµενα επιτρέπουν το συγγραφέα να εισάγει παραποµπές και τον αναγνώστη να αποφασίσει µόνος του, ποιες από αυτές να ακολουθήσει και µε ποια σειρά. Τα αρχεία υπερκειµένων αποτελούν δίκτυα πληροφοριών ηλεκτρονικής µορφής, που στην πιο απλή µορφή είναι κείµενο. Οι παραποµπές είναι το συνδετικό στοιχείο που ορίζει αυτό το δίκτυο. Η λειτουργία των παραποµπών ελέγχεται από τον υπολογιστή. Γενικά θα µπορούσαµε να πούµε ότι οι ιστοσελίδες (τουλάχιστον στην πρώτη τους µορφή) ήταν η µετεξέλιξη των υπερκειµένων ώστε να καταστεί δυνατή η µετάδοση τους µέσω του διαδικτύου. 19

20 Εκδόσεις HTML Το 1990 ο Tim Berners-Lee από το Cern, το εργαστήριο φυσικής της Γενεύης, δηµιούργησε ένα νέο πρωτόκολλο µε το οποίο θα µπορούσαν να µεταφέρονται κάθε είδους αρχεία και αντικείµενα µέσα από το διαδίκτυο. Το πρωτόκολλο αυτό ονοµάστηκε HTTP (HyperText Transfer Protocol) και σηµατοδότησε την αρχή του WWW όπως το ξέρουµε σήµερα. Οι ιστοσελίδες που ήταν η βάση του WWW ήταν γραµµένες στην πρώτη έκδοση της γλώσσας HTML. Το 1994 αναπτύσσεται το πρότυπο HTML 2.0 από ένα διεθνή οργανισµό (Internet Engineering Task Forse). Η επόµενη έκδοση η 3.0 δεν έγινε αποδεκτή από τις εταιρείες Microsoft και Netscape οπότε γρήγορα αντικαταστάθηκε από την έκδοση 3.2 (1996). Η HTML 3.2 διέθετε πιο πολύπλοκα χαρακτηριστικά. Οι εταιρείες Microsoft και Netscape είχαν προσθεσει στοιχεία που τη βελτιώνουν σηµαντικά σε σχέση µα την απλή HTML. Η δηµοτικότητα του διαδικτύου απογειώθηκε µε την καθιέρωση της. Ο αρχικός σχεδιασµός της HTML δεν προέβλεπε να είναι ένα εργαλείο πολύπλοκης µορφοποίησης, ωστόσο οι χρήστες ανακάλυψαν τρόπους να την χρησιµοποιούν, για να µορφοποιήσουνε τις ιστοσελίδες όπως ακριβώς επιθυµούν. Η έκδοση 4.0 παρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 1997 και περιλαµβάνει περισσότερα χαρακτηριστικά. Με αυτή την έκδοση γίνεται µια προσπάθεια να µειωθούν οι ασυµβατότητες των διαφορετικών εφαρµογών πλοήγησης. Αυτή η έκδοση κινείται προς µια πιο λογική µέθοδο µορφοποίησης ιστοσελίδων µε την χρήση των Cascading Style Sheets (CSS), τα οποία παρέχουν ακρίβεια στη µορφοποίηση. Με τη χρήση των CSS διαχωρίζονται οι µορφοποιήσεις από το περιεχόµενο, καθιστώντας ευκολότερη την ανανέωση του σχεδιασµού ενός δικτυακού τόπου. Αυτό σηµαίνει άτι αν θέλετε οι ιστοσελίδες σας να είναι διαθέσιµες σε όσο το δυνατό πιο ευρεία γκάµα εφαρµογών πλοήγησης και εκδόσεων, πρέπει να χρησιµοποιείτε µόνο τις πιο βασικές εντολές της HTML. Βέβαια αυτό µπορεί να περιορίσει το τι θα θέλατε να περιλάβετε στην ιστοσελίδας σας. Εάν 20

21 χρησιµοποιήσετε µόνο εντολές HTML οι ιστοσελίδες θα εµφανίζονται περισσότερο ελκυστικές µόνο στην εφαρµογή πλοήγησης Netscape και όχι στον Internet Explorer. Αυτό µπορεί να έχει σαν αποτέλεσµα τη µείωση των επισκεπτών του δικτυακού σας τόπου. Επιπλέον είναι πιθανό, οι επισκέπτες των ιστοσελίδων σας να χρησιµοποιούν όχι µόνο διαφορετικές εφαρµογές πλοήγησης, αλλά και οθόνες µε διαφορετικές αναλύσεις, που δεν είναι ίδιες µε αυτές του υπολογιστή όπου δηµιουργήσατε το δικτυακό σας τόπο. Οι ενδογενείς αδυναµίες της HTML, µιας κατεξοχήν γλώσσας µορφοποίησης υπερκειµένου, σύντοµα οδήγησαν στην ανάπτυξη γλωσσών προγραµµατισµού για το διαδίκτυο. Η χρήση των γλωσσών προγραµµατισµού κρίθηκε απαραίτητη αφού η εξάπλωση του διαδικτύου και η χρήση των ιστοσελίδων για αλληλεπίδραση µε τους χρήστες (δυναµική αποστολή και λήψη δεδοµένων) δεν µπορούσε να πραγµατοποιηθεί µέσω της HTML. Αρχικά, αναπτύχθηκε από την εταιρεία Netscape η γλώσσα JavaScript η οποία, όπως και η HTML µεταφράζεται από την εφαρµογή πλοήγησης κατά την εµφάνιση της ιστοσελίδας. Παράλληλα η εταιρεία Microsoft ανέπτυξε απ' την πλευρά της µια δική της έκδοση της γλώσσας JavaScript, την οποία ονόµασε JScript, καθώς και µια έκδοση της γλώσσας Basic ειδικά για το διαδίκτυο την οποία ονόµασε VBScript. Έτσι πλέον µε τη χρήση των παραπάνω γλωσσών είναι δυνατό να ελεγχθούν και να προγραµµατιστούν όλα σχεδόν τα αντικείµενα που µπορεί να περιέχει µια ιστοσελίδα. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη χρήση είτε εντολών διακλάδωσης, όπως για παράδειγµα η δοµή [ if then else ]. Η χρήση τέτοιου είδους προγραµµάτων ή όπως αλλιώς ονοµάζονται scripts είναι µια διαδικασία που έχει µεγάλες απαιτήσεις σε προγραµµατισµό και απευθύνεται κυρίως σε πεπειραµένους χρήστες και προγραµµατιστές. 21

22 2.2.2 JAVA Τι κάνει τη Java να ξεχωρίζει; Η Java προκάλεσε ίσως το µεγαλύτερο ενδιαφέρον σε σύγκριση µε οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη στον κόσµο του Internet. Όλοι µιλούν γι αυτήν. Όλοι έχουν ενθουσιαστεί µε τη Java για τις δυνατότητες που προσφέρει. Είναι η πρώτη που κατάφερε να συµπεριλάβει ήχο και κίνηση σε µια ιστοσελίδα. Η Java επιπλέον επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν (interact) µε την ιστοσελίδα. Εκτός από το να διαβάζει απλά και ίσως να συµπληρώνει µία φόρµα, ο χρήστης µπορεί τώρα να παίξει παιχνίδια, να συνοµιλήσει, να λαµβάνει συνεχώς τις πιο πρόσφατες πληροφορίες και πολλά άλλα. Ακολουθούν µερικές από τις πολλές δυνατότητες της Java: Ήχος ο οποίος εκτελείται όποτε ο χρήστης φορτώνει µία σελίδα Μουσική που παίζει στο background µιας σελίδας ηµιουργία κινουµένων σχεδίων Βίντεο Παιχνίδια µε πολυµέσα Η Java δεν είναι απλά µια γλώσσα προγραµµατισµού του δικτύου µε ειδικά χαρακτηριστικά. Παρόλο που η HotJava ήταν η πρώτη γλώσσα που συµπεριέλαβε ήχο και κίνηση, ο Microsoft Internet Explorer 2.0 και ο Netscape Navigator 2.0 υποστηρίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Τι κάνει τη Java να ξεχωρίζει; Η Java είναι µια γλώσσα προγραµµατισµού για ποικίλες εφαρµογές. εν προσφέρει απλά τη δυνατότητα να προσθέσει ο χρήστης νέο περιεχόµενο στις σελίδες του (όπως συµβαίνει στο Netscape και στον Internet Explorer) αλλά επιτρέπει να προσθέσουµε και τον κώδικα που είναι απαραίτητος. εν χρειάζεται πλέον να περιµένετε για να κυκλοφορήσει ο browser που θα υποστηρίξει τον συγκεκριµένο τύπο εικόνας ή το ειδικό πρωτόκολλο παιχνιδιού (special game protocol). Με τη Java εσείς στέλνετε στους browsers το περιεχόµενο που χρειάζεται και το πρόγραµµα για να δείτε αυτό το περιεχόµενο την ίδια στιγµή. 22

23 Ας δούµε τι σηµαίνει αυτό. Μέχρι τώρα έπρεπε να περιµένετε τους αναγνώστες σας να ενηµερώσουν τους browsers τους προτού χρησιµοποιήσετε ένα νέο τύπο περιεχοµένου (content type). Η ανταγωνιστικότητα της Java βρίσκεται στο ότι µπορεί να εφαρµοστεί σε οποιονδήποτε browser. Για παράδειγµα, θέλετε να χρησιµοποιήσετε τα αρχεία EPS στο site σας. Προηγουµένως, έπρεπε να περιµένετε µέχρι ένας τουλάχιστον web browser να εφάρµοζε την υποστήριξη EPS. Τώρα πια δεν περιµένετε. Αντίθετα, µπορείτε να γράψετε τον δικό σας κώδικα για να δείτε τα αρχεία EPS και να το στείλετε σε οποιονδήποτε πελάτη ζητά τη σελίδα σας τον ίδιο χρόνο που ζητά το αρχείο EPS. Υποθέστε ότι θέλετε άτοµα που να µπορούν να ψάχνουν τον ηλεκτρονικό σας κατάλογο (electronic card catalog). Η βάση δεδοµένων του καταλόγου όµως υπάρχει σ ένα µεγάλο σύστηµα που δεν αναγνωρίζει την HTTP. Πριν τη Java θα µπορούσατε να ελπίζετε ότι κάποιος browser θα εφάρµοζε το πρωτόκολλο της κάρτας ή θα µπορούσατε να προσπαθήσετε να προγραµµατίσετε κάποιο ενδιάµεσο cgi-bin σε ένα UNIX BOX που θα αναγνώριζε HTTP, πράγµα που δεν είναι καθόλου εύκολο. Με τη Java, όταν ένας πελάτης θέλει να µιλήσει στον κατάλογό σας µπορείτε να του στείλετε τον κώδικα που χρειάζεται. Η Java δεν είναι γλώσσα µόνο για τα web sites. Η Java είναι µια γλώσσα προγραµµατισµού που µας επιτρέπει να κάνουµε ό,τι και οι παραδοσιακές γλώσσες, όπως η Fortran και η C++. Είναι σαφώς πιο καθαρή και πιο εύκολη όµως στη χρήση από αυτές. Σαν γλώσσα η Java είναι: Απλή (Simple) Αντικειµενοστραφής, δηλαδή τα πάντα στη Java είναι είτε κλάση, είτε µέθοδος ή αντικείµενο Ανεξάρτητη από το σύστηµα, δηλαδή τα προγράµµατα σε Java µπορούν να διαβαστούν και να τρέξουν από µεταγλωττιστές σε διάφορες πλατφόρµες όπως Windows 95, Windows NT και Solaris 2.3 Ασφαλής Πολυνηµατική, δηλαδή ένα απλό πρόγραµµα σε Java µπορεί να κάνει πολλά, διαφορετικά προγράµµατα ανεξάρτητα και αλληλεπιδρώντα. 23

24 Εγκαθιστώντας τη JAVA Εκδόσεις της Java σε διαφορετικά στάδια ολοκλήρωσης διατίθενται από τη Sun for Windows 95 και Windows NT for X86, Unix και MacOS 7.5. Μέχρι στιγµής δεν υπάρχουν εκδόσεις της Java για τα MIPS, Alpha or PowerPC based NT, Windows 3.1, Amiga. Το βασικό περιβάλλον της Java αποτελείται από έναν web browser, ο οποίος µπορεί να εκτελεί τις µίνι εφαρµογές της Java, έναν compiler που µετατρέπει τον πηγαίο κώδικα της Java σε κώδικα byte, κι έναν µεταφραστή της Java για να εκτελεί τα προγράµµατα. Αυτά είναι τα τρία συστατικά-κλειδιά ενός περιβάλλοντος Java. Επίσης απαραίτητος είναι ένας text editor όπως το Brief ή το BBEdit. Η Sun διαθέτει το Java Developers Kit (JDK). Περιέχει έναν applet viewer όπου θα µπορείτε να δείτε και να ελέγξετε τις εφαρµογές σας. Το JDK περιλαµβάνει επίσης τον javac compiler, τον java interpreter, τον javaprof profiler, τον Java debugger και περιορισµένα κείµενα. Τα περισσότερα από τα κείµενα για το API και τη βιβλιοθήκη κλάσης είναι στο web site της Sun. Μπορείτε να βρείτε τα προγράµµατα στα ακόλουθα sites: USA ftp://ftp.javasoft.com.pub/ ftp:// ftp://ftp/science/wayne.edu/pub/java/ ftp://metalab.unc.edu/pub/languages/ ftp://java.dnx.com/pub/ GERMANY ftp://sunsite.informatik.rwth-aachen.de/pub/mirror/java.sun.com/jdk-betawin32-x86.exe KOREA ftp://ftp.kaist.ac.kr/pub/java/e CHINA 24

25 ftp://math01.math.ac.cn/pub/sunsite JAPAN ftp://ftp.glocom.ac.jp/mirror/java.sun.com/ SWEDEN ftp://ftp.luth.se/pub/infosystems/www/hotjava/pub/ SINGAPORE ftp://ftp.iss.nus.sg/pub/java/ UNITED KINGDOM ftp://sunsite.doc.ic.ac.uk/packages/java/ PERL Τι είναι η Perl Η Perl είναι µια γλώσσα προγραµµατισµού. Perl σηµαίνει Πρακτική Γλώσσα Αναφοράς και Εξαγωγής (Practical Report and Extraction Language ). Υπάρχει αναφορά σε Perl και perl. Perl είναι η γλώσσα προγραµµατισµού σαν σύνολο, ενώ perl ονοµάζεται ο πυρήνας εκτέλεσης. Υπάρχει γλώσσα που ονοµάζεται Perl5 -αυτό σηµαίνει Perl έκδοση 5. Εκδόσεις προηγούµενες της Perl 5 είναι πολύ παλιές και δεν υποστηρίζονται. Μερικές από τις δυνατότητες της Perl είναι : Ταχύτητα Ανάπτυξης. Επιµελείσαι ένα αρχείο κειµένου και απλά το τρέχεις. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεις προγράµµατα πολύ γρήγορα. εν χρειάζεται ξεχωριστός µεταγλωττιστής. 25

26 Ισχύς. Οι κανονικές εκφράσεις (regular expressions) της Perl είναι από τις καλύτερες που διατίθενται. Μπορείς να δουλέψεις µε objects, sockets µε οτιδήποτε χρειάζεται ένα σύστηµα διαχείρισης. Πρόσθεσε τον πλούτο των οντοτήτων που είναι διαθέσιµες στο CPAN και τα έχεις όλα. Ευκολία Χρήσης. Αν µπορείς να γράψεις ένα αρχείο δέσµης (batch file), µπορείς να προγραµµατίσεις µε Perl. εν χρειάζεται να µάθεις τον αντικειµενοστραφή προγραµµατισµό, αλλά µπορείς να γράψεις αντικειµενοστραφή προγράµµατα στην Perl. Αποφασίζεις το στυλ του προγραµµατισµού και η Perl θα σε εξυπηρετήσει. Μεταφερσιµότητα. Πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν τα προγράµµατα της Perl στο ΝΤ ή Win95 και µετά µέσω ενός πρωτοκόλλου (FTP) µεταφέρουν τα αρχεία σε ένα λειτουργικό σύστηµα Unix, όπου και τρέχουν. Καµία τροποποίηση δεν απαιτείται. Εργαλεία Επιµέλειας. εν χρειάζεται η τελευταία έκδοση του ολοκληρωµένου περιβάλλοντος ανάπτυξης για την Perl. Μπορείς να αναπτύξεις τα προγράµµατα της Perl µε κάθε επεξεργαστή κειµένου. Notepad, vi, MS Word 97 και νεότερες εκδόσεις, ή ακόµη κατευθείαν από την κονσόλα. Φυσικά µπορείς να κάνεις τα πράγµατα πιο εύκολα και να χρησιµοποιήσεις ένα από τα πολλά δωρεάν λογισµικά για προγραµµατισµό perl PHP Η ΡΗΡ είναι από τις νέες, πολλά υποσχόµενες γλώσσες διαδικτυακού προγραµµατισµού και επειδή η χρήση της αυξάνεται µε γρήγορο ρυθµό, ακολουθεί εκτενέστερη αναφορά σε σχέση µε τις άλλες γλώσσες του που αναφέρονται παρακάτω. Η PHP, της οποίας τα αρχικά αντιπροσωπεύουν το "PHP: Hypertext Preprocessor" είναι µια ευρέως χρησιµοποιούµενη, ανοιχτού κώδικα, γενικού σκοπού scripting 26

27 γλώσσα προγραµµατισµού, η οποία είναι ειδικά κατάλληλη για ανάπτυξη εφαρµογών για το Web και µπορεί να ενσωµατωθεί στην HTML. Η σύνταξη της παίρνει στοιχεία των C, Java, και Perl και είναι εύκολη στην µάθηση. Ο κύριος στόχος της γλώσσας είναι να επιτρέπει σε web developers να γράφουν δυναµικά παραγόµενες σελίδες (webpages) γρήγορα, αλλά κανείς µπορεί να κάνει πολύ περισσότερα µε την PHP. Απλή απάντηση, αλλά τι σηµαίνει; Ένα παράδειγµα: <html> <head> <title>example</title> </head> <body> <?php echo "Hi, I'm a PHP script!";?> </body> </html> Παρατηρήστε πως αυτό είναι διαφορετικό από ένα script γραµµένο σε άλλες γλώσσες προγραµµατισµού όπως η Perl ή η C : Αντί να γράφετε ένα πρόγραµµα µε πολλές εντολές για να εξάγετε HTML, γράφετε ένα HTML script µε κάποιο ενσωµατωµένο κώδικα για να κάνει κάτι (σε αυτή την περίπτωση, να εµφανίζει κάποιο κείµενο). Ο κώδικας PHP είναι εσώκλειστος σε ειδικά tags (ετικέτες) αρχής και τέλους που σας επιτρέπουν να µεταφέρεστε µέσα και έξω από το "PHP mode" (PHP τρόπο λειτουργίας). Αυτό που διαχωρίζει την PHP από κάτι σαν client-side Javascript είναι ότι ο κώδικας εκτελείται στον server (εξυπηρέτη). Αν είχατε ένα script σαν το παραπάνω στον server σας, ο client θα έπαιρνε τα αποτελέσµατα της εκτέλεσης αυτού του script, χωρίς να υπάρχει κανένας τρόπος να καταλάβει τι κώδικας υπάρχει από κάτω. Μπορείτε ακόµη να ρυθµίσετε τον web server σας να χειρίζεται όλα τα HTML αρχεία σας µε την PHP, και τότε πραγµατικά δεν υπάρχει τρόπος ο χρήστης να καταλάβει τι υπάρχει από πίσω. Το καλύτερο πράγµα στην PHP είναι ότι είναι εξαιρετικά απλή για ένα νεοφερµένο αλλά προσφέρει πολλά προηγµένα χαρακτηριστικά για ένα επαγγελµατία προγραµµατιστή. 27

28 Αν και η ανάπτυξη της PHP εστιάζεται σε server-side scripting, µπορείτε να κάνετε πολύ περισσότερα µε αυτή. Τι µπορεί να κάνει η PHP; Η PHP επικεντρώνεται κυρίως στο server-side scripting, έτσι µπορείτε να κάνετε οτιδήποτε ένα άλλο CGI πρόγραµµα µπορεί να κάνει, όπως να µαζέψει δεδοµένα, να παράγει δυναµικό περιεχόµενο σελίδων, ή να στείλει και να πάρει cookies. Αλλά η PHP µπορεί να κάνει πολύ περισσότερα. Υπάρχουν τρεις κύριοι τοµείς που χρησιµοποιείται ένα PHP script. Server-side scripting. Αυτό είναι το πιο παραδοσιακό και το κύριο πεδίο για την PHP. Χρειάζεστε τρία πράγµατα για να δουλέψει αυτό. Τον PHP µεταγλωττιστή (parser) (CGI ή server module), ένα webserver (εξυπηρέτη σελίδων) και ένα web browser ("φυλλοµετρητή"). Πρέπει να τρέξετε τον webserver, µε µια συνδεδεµένη εγκατάσταση της PHP. Μπορείτε να προσπελάσετε τα αποτελέσµατα του PHP προγράµµατος µε ένα web browser, βλέποντας την σελίδα PHP µέσα από τον server. Command line scripting. Μπορείτε να φτιάξετε ένα PHP script για να το τρέχετε χωρίς server ή browser. Χρειάζεστε µόνο τον PHP µεταγλωττιστή για να την χρησιµοποιήσετε µε αυτό τον τρόπο. Αυτός ο τύπος είναι ιδανικός για script που εκτελούνται συχνά µε τη χρήση της cron (σε *nix ή Linux) ή µε τον Task Scheduler (στα Windows). Αυτά τα script µπορούν επίσης να χρησιµοποιηθούν για απλές εργασίες επεξεργασίες κειµένου. Εγγραφή client-side GUI εφαρµογών (Γραφικά περιβάλλοντα χρηστών). Η PHP ίσως να µην είναι η πιο καλή γλώσσα για να γράψει κανείς παραθυριακές εφαρµογές, αλλά αν ξέρετε PHP πολύ καλά και θέλετε να χρησιµοποιήσετε κάποια προχωρηµένα χαρακτηριστικά της PHP στις client-side εφαρµογές σας, µπορείτε επίσης να χρησιµοποιήσετε το PHP- GTK για αυτού του είδους τα προγράµµατα. Έχετε επίσης τη δυνατότητα να γράφετε cross-platform εφαρµογές µε αυτό τον τρόπο. Το PHP-GTK 28

29 είναι µια επέκταση της PHP και δεν συµπεριλαµβάνεται στην κύρια διανοµή. Η PHP µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε όλα τα κύρια λειτουργικά συστήµατα, συµπεριλαµβανοµένου του Linux, πολλών εκδοχών του Unix (HP-UX, Solaris και OpenBSD), Microsoft Windows, Mac OS X, RISC OS και πιθανώς σε άλλα. Η PHP υποστηρίζει επίσης τους Apache, Microsoft Internet Information Server, Personal Web Server, Netscape και iplanet servers, Oreilly Website Pro server, Caudium, Xitami, OmniHTTPd, και πολλούς άλλους webserver. Για την πλειοψηφία των server η PHP έχει ένα module, για τους υπόλοιπους η PHP µπορεί να λειτουργήσει ως ένας CGI επεξεργαστής. Έτσι µε την PHP έχετε την ελευθερία επιλογής ενός λειτουργικού συστήµατος και ενός web server. Επιπλέον, έχετε επίσης την ελευθερία να χρησιµοποιήσετε συναρτησιακό (procedural) ή αντικειµενοστρεφή (object oriented) προγραµµατισµό ή µια ανάµειξη τους. Αν και η παρούσα έκδοση δεν υποστηρίζει όλα τα πρότυπα χαρακτηριστικά, µεγάλες βιβλιοθήκες κώδικα και µεγάλες εφαρµογές (συµπεριλαµβανοµένης και της βιβλιοθήκης PEAR) είναι γραµµένες µόνο µε αντικειµενοστρεφή κώδικα. Με την PHP δεν είστε περιορισµένοι να εξάγετε HTML. Οι δυνατότητες της PHP συµπεριλαµβάνουν την εξαγωγή εικόνων, αρχείων PDF, ακόµη και ταινίες Flash (χρησιµοποιώντας τα libswf και Ming) παράγονται αµέσως. Μπορείτε επίσης να εξάγετε εύκολα οποιοδήποτε κείµενο όπως XHTML και οποιοδήποτε άλλο XML αρχείο. Η PHP µπορεί να δηµιουργεί αυτόµατα αυτά τα αρχεία και να τα αποθηκεύει στο σύστηµα αρχείων, αντί να τα εκτυπώνει, αποτελώντας έτσι µια server-side cache για το δυναµικό σας περιεχόµενο. Ένα από τα πιο δυνατά και σηµαντικά χαρακτηριστικά της PHP είναι η υποστήριξη που έχει για ένα µεγάλο σύνολο βάσεων δεδοµένων. Η συγγραφή µιας σελίδας που υποστηρίζει βάσεις δεδοµένων είναι εξαιρετικά απλή. Οι εξής βάσεις δεδοµένων υποστηρίζονται µέχρι στιγµής: 29

30 Adabas D Ingres Oracle (OCI7 and OCI8) dbase InterBase Ovrimos Empress FrontBase PostgreSQL FilePro (read-only) msql Solid Hyperwave Direct MS-SQL Sybase IBM DB2 MySQL Velocis Informix ODBC Unix dbm Έχει επίσης µια αφαιρετική επέκταση DBX βάσεων δεδοµένων (DBX database abstraction extension) που σας επιτρέπει διάφανα να χρησιµοποιείτε οποιαδήποτε βάση δεδοµένων υποστηρίζεται από αυτή την επέκταση. Επιπλέον η PHP υποστηρίζει το ODBC, το Open Database Connection standard (Ανοιχτό πρότυπο Σύνδεσης Βάσεων δεδοµένων) έτσι µπορείτε να συνδεθείτε σε οποιαδήποτε βάση δεδοµένων που υποστηρίζει αυτό το παγκόσµιο πρότυπο. Η PHP έχει επίσης υποστήριξη για επικοινωνία µε άλλες υπηρεσίες χρησιµοποιώντας πρωτόκολλα όπως LDAP, IMAP, SNMP, NNTP, POP3, HTTP, COM (στα Windows) και αµέτρητα άλλα. Μπορείτε επίσης να ανοίξετε raw network sockets και να αλληλεπιδράσετε µε οποιοδήποτε άλλο πρωτόκολλο. Η PHP έχει ακόµη υποστήριξη για την περίπλοκη ανταλλαγή δεδοµένων WDDX µεταξύ σχεδόν όλων των Web programming γλωσσών. Μιλώντας για δια-επικοινωνία, η PHP υποστηρίζει instantiation αντικειµένων Java και τα χρησιµοποιεί διάφανα σαν αντικείµενα PHP. Μπορείτε επίσης να χρησιµοποιήσετε την CORBA επέκταση για να προσπελάσετε remote (αποµακρυσµένα) αντικείµενα. Η PHP έχει εξαιρετικά χρήσιµα χαρακτηριστικά επεξεργασίας κειµένων, από την POSIX επέξταση ή τις Perl regular expressions µέχρι XML parsing αρχείων. Για τη µεταγλώττιση και την πρόσβαση αρχείων XML, υποστηρίζει τα πρότυπα SAX και DOM. Μπορείτε να χρησιµοποιήσετε την XSLT επέκταση για να µετατρέπετε τα XML αρχεία σε άλλες µορφές. 30

31 Καθώς χρησιµοποιείτε την PHP στον τοµέα του ecommerce, θα βρείτε τις Cybercash payment, CyberMUT, VeriSign Payflow Pro και CCVS συναρτήσεις χρήσιµες για τα online προγράµµατα πληρωµής σας. Τελευταίο αλλά σηµαντικό είναι ότι υπάρχουν πολλές άλλες ενδιαφέρουσες επεκτάσεις, τις mnogosearch search engine συναρτήσεις, πολλά εργαλεία συµπίεσης (gzip, bz2), µετατροπές ηµερολογίου, µεταφράσεις κλπ. Γενικές Συµβουλές Εγκατάστασης Πριν την εγκατάσταση, χρειάζεται να ξέρετε για πιο σκοπό θέλετε να χρησιµοποιήσετε την PHP. Υπάρχουν τρεις τοµείς που µπορείτε να χρησιµοποιήσετε την PHP, όπως περιγράφονται στην προηγούµενη ενότητα. Server-side scripting Command line scripting Εφαρµογές Client-side GUI Για την πρώτη και πιο συχνή µορφή, χρειάζεστε τρία πράγµατα: Την ίδια την PHP, ένα web server και ένα web browser. Πιθανώς να έχετε ήδη ένα web browser και ανάλογα µε την εγκατάσταση του λειτουργικού σας συστήµατος, µπορεί να έχετε επίσης και ένα web server (π.χ. Apache στο Linux ή IIS στα Windows). Μπορεί επίσης να νοικιάζετε χώρο σε κάποια εταιρία. Με αυτό τον τρόπο, δεν χρειάζεται να εγκαταστήσετε τίποτα από µόνοι σας, απλά γράφετε τα php script σας, τα κάνετε upload στον server που νοικιάζετε και βλέπετε τα αποτελέσµατα στον browser σας. Καθώς εγκαθιστάτε τον server και την PHP µόνοι σας, έχετε δύο τρόπους για τη µέθοδο που θα συνδέεται η PHP µε τον server. Για πολλούς servers η PHP έχει ένα άµεσο module interface (συχνά καλούµενο ως SAPI). Μερικοί από αυτούς τους servers είναι οι Apache, Microsoft Internet Information Server, Netscape και iplanet servers. Πολλοί άλλοι servers έχουν υποστήριξη για ISAPI, το Microsoft module interface (το OmniHTTPd για παράδειγµα). Αν η PHP δεν έχει υποστήριξη module για τον web server σας, µπορείτε πάντα να την χρησιµοποιήσετε σαν ένα 31

32 επεξεργαστή CGI. Αυτό σηµαίνει πως θα ρυθµίσετε τον server σας να χρησιµοποιεί το command line εκτελέσιµο της PHP (php.exe στα Windows) για να επεξεργάζεται όλες τις απαιτήσεις των PHP αρχείων στον server. Αν ενδιαφέρεστε επίσης για να χρησιµοποιήσετε την PHP για command line scripting (π.χ. να γράφετε scripts τα οποία παράγουν αυτόµατα κάποιες εικόνες για σας offline, ή να επεξεργάζονται αρχεία κείµενου ανάλογα µε κάποια arguments που τους περνάτε), πάντα χρειάζεστε το command line εκτελέσιµο. Σε αυτή την περίπτωση, δεν χρειάζεστε server ή browser. Με την PHP µπορείτε επίσης να γράφετε client side GUI εφαρµογές χρησιµοποιώντας την επέκταση PHP-GTK. Αυτή είναι µια εντελώς διαφορετική προσέγγιση από την εγγραφή ιστοσελίδων, µια και δεν έχετε HTML στην έξοδο, αλλά χειρίζεστε παράθυρα και αντικείµενα. Η επέκταση PHP-GTK δεν συµπεριλαµβάνεται στην επίσηµη διανοµή της PHP. Από 'δω και µπρος, αυτή η ενότητα διαπραγµατεύεται την ρύθµιση της PHP µε web servers σε Unix και Windows µε server module interfaces και CGI εκτελέσιµα. Εγκαταστάσεις σε Unix/Linux Αυτή η ενότητα περιέχει σηµειώσεις και υποδείξεις συγκεκριµένες για εγκαταστάσεις της PHP σε διανοµές Linux. Χρησιµοποιώντας πακέτα (Packages) Πολλές Linux διανοµές (distributions) έχουν κάποιο είδος εγκατάστασης µέσω πακέτων, όπως το RPM. Αυτά µπορούν να βοηθήσουν να ρυθµιστεί µια κανονική εγκατάσταση, αλλά αν χρειάζεται ένα διαφορετικό σύνολο από χαρακτηριστικά (όπως ένα secure server, ή ένα διαφορετικό database driver), µπορεί να χρειαστεί να κάνετε build την PHP ή και τον webserver σας. Αν δεν είστε εξοικειωµένοι στην διαδικασία του building και compiling του δικού σας λογισµικού, µπορεί να αξίζει να 32

33 ψάξετε αν κάποιος έχει ήδη κάνει build ένα πακέτο µε την έκδοση της PHP και µε τις ρυθµίσεις που χρειάζεστε. Βασικοί Κανόνες Σύνταξης Βγαίνοντας από την HTML Όταν n PHP µεταγλωττίζει (parses) ένα αρχείο, απλά κάνει ένα πέρασµα στο κείµενο του αρχείου µέχρι να συναντήσει ένα από τα ειδικά tags που της λένε να αρχίσει να µεταφράζει το κείµενο ως κώδικα PHP. Ο parser (µεταγλωττιστής) τότε εκτελεί ολόκληρο τον κώδικα που βρίσκει, µέχρι να συναντήσει το επόµενο PHP tag κλεισίµατος, το οποίο λέει στον parser να αρχίσει να κάνει ξανά, απλά ένα πέρασµα στο κείµενο. Αυτός είναι ο µηχανισµός που σας επιτρέπει να προσθέτετε PHP κώδικα µέσα σε HTML: οτιδήποτε βρίσκεται έξω από τα tags της PHP µένει τελείως µόνο, ενώ οτιδήποτε µέσα µεταγλωττίζεται ως κώδικας. Υπάρχουν τέσσερα σύνολα από tags που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για να δηλώσουµε τα κοµµάτια που έχουν κώδικα σε PHP. Από αυτά, µόνο δύο (<?php...?> and <script language="php">...</script>) είναι πάντα διαθέσιµα. Τα άλλα µπορούν να ενεργοποιηθούν και να απενεργοποιηθούν από το php.ini αρχείο ρυθµίσεων. Ενώ τα short-form tags και τα tags που µοιάζουν µε αυτά της ASP µπορεί να είναι βολικά, δεν είναι τόσο portable όσο οι µακρύτερες εκδόσεις. Επίσης, αν σκοπεύετε να προσθέσετε PHP κώδικα σε XML ή XHTML, θα χρειαστεί να χρησιµοποιήσετε την <?php...?> φόρµα για να προσαρµοστεί στην XML. Τα tags που υποστηρίζονται από την PHP είναι: Τρόποι για να βγείτε (escape) από την HTML 1. <?php echo("if you want to serve XHTML or XML documents, do like this\n");?> 2. <? echo ("this is the simplest, an SGML processing instruction\n");?> <?= expression?> This is a shortcut for "<? echo expression?>" 3. <script language="php"> echo ("some editors (like FrontPage) don't 33

34 like processing instructions"); </script> 4. <% echo ("You may optionally use ASP-style tags"); %> <%= $variable; # This is a shortcut for "<% echo..." %> Ο πρώτος τρόπος, <?php...?>, είναι και ο προτιµότερος, καθώς επιτρέπει τη χρήση της PHP σε κώδικα συµβατό µε την XML όπως η XHTML. Ο δεύτερος τρόπος δεν είναι πάντα διαθέσιµος. Τα σύντοµα tags είναι διαθέσιµα µόνο όταν έχουν ενεργοποιηθεί. Αυτό µπορεί να γίνει µέσω της συνάρτησης short_tags() (µόνο στην PHP 3), ενεργοποιώντας την επιλογή ρύθµισης short_open_tag στο αρχείο ρυθµίσεων της PHP, ή κάνοντας compile την PHP µε την επιλογή --enable-short-tags στο configure. Ακόµη και αν είναι ενεργοποιηµένο ως προεπιλογή στο php.ini-dist, η χρήση των short tags δεν προτιµάται. Ο τέταρτος τρόπος είναι διαθέσιµος µόνο αν τα ASP-style tags έχουν ενεργοποιηθεί χρησιµοποιώντας την asp_tags επιλογή ρυθµίσεων. Σηµείωση: Υποστήριξη για τα ASP-style tags προστέθηκε στην έκδοση Σηµείωση: Η χρήση των short tags θα πρέπει να αποφεύγεται κατά την ανάπτυξη εφαρµογών ή βιβλιοθηκων (libraries) που προορίζονται για διανοµή (redistribution), ή εφαρµογή σε PHP servers που δεν τους χειρίζεστε οι ίδιοι, επειδή τα short tags µπορεί να µην υποστηρίζονται από τον τελικό server. Για µεταφέρσιµο (portable), κώδικα που θα προορίζεται για χρήση και από άλλους, βεβαιωθείτε ότι δεν κάνετε χρήση των short tags. Το tag κλεισίµατος για το block θα συµπεριλάβει το αµέσως επόµενο trailing newline αν υπάρχει. Επίσης, το tag κλεισίµατος αυτόµατα υποδηλώνει και ένα ερωτηµατικό. εν χρειάζεται να έχετε ερωτηµατικό για να τερµατίσετε την τελευταία γραµµή ενός PHP block. 34

35 Η PHP σας επιτρέπει να χρησιµοποιήσετε δοµές σαν αυτή: Προχωρηµένος τρόπος για να κάνετε escape <?php if ($expression) {?> <strong>this is true.</strong> <?php } else {?> <strong>this is false.</strong> <?php }?> Αυτό λειτουργεί όπως περιµέναµε, επειδή όταν η PHP φτάνει στα?> tags κλεισίµατος, απλά αρχίζει να εµφανίζει οτιδήποτε βρει µέχρι να συναντήσει ένα άλλο tag ανοίγµατος. Το παράδειγµα που δόθηκε εδώ έχει επινοηθεί, φυσικά, µε σκοπό να εµφανίσουµε µεγάλα blocks κειµένου, αφού το να ξεφεύγουµε από τη µεταγλώττιση της PHP είναι γενικά πιο αποτελεσµατικό από το να στέλνουµε ολόκληρο το κείµενο µέσω της συνάρτησης echo() ή της print() ή κάτι τέτοιο. ιαχωρισµός εντολών Οι εντολές διαχωρίζονται µε τον ίδιο τρόπο όπως και στην C ή την Perl - τερµατίζουµε κάθε εντολή µε ένα ερωτηµατικό. 35

36 Το tag κλεισίµατος (?>) επίσης υποδηλώνει το τέλος µιας έκφρασης-δήλωσης, συνεπώς τα ακόλουθα είναι ισοδύναµα: <?php?> echo "This is a test"; <?php echo "This is a test"?> Η πρώτη PHP-ικανή σελίδα ηµιουργήστε ένα αρχείο µε όνοµα hello.php κάτω από την webserver root directory µε το ακόλουθο περιεχόµενο: Our first PHP script: hello.php <html> <head> <title>php Test</title> </head> <body> <?php echo "Hello World<p>";?> </body> </html> Η έξοδος του script θα είναι: <html> <head> <title>php Test</title> </head> <body> Hello World<p> </body> </html> Προσέξτε πως αυτό δεν είναι σαν ένα CGI script. Το αρχείο δεν χρειάζεται να είναι εκτελέσιµο µε οποιοδήποτε τρόπο. Σκεφτείτε το σαν ένα κανονικό HTML αρχείο που 36

37 τυχαίνει να έχει ένα σετ από ειδικά tags που είναι διαθέσιµα σε σας που κάνουν πολλά και ενδιαφέροντα πράγµατα. Αυτό το πρόγραµµα είναι εξαιρετικά απλό και πραγµατικά δεν χρειάζεστε την PHP για να δηµιουργήσετε µια σελίδα σαν και αυτή. Το µόνο που κάνει είναι να εµφανίζει: Hello World χρησιµοποιώντας την συνάρτηση echo() της PHP. Αν δοκιµάσατε αυτό το παράδειγµα και δεν είχε καµία έξοδο ή σας προέτρεψε σε ένα download, ή βλέπετε όλο το αρχείο ως κείµενο, οι πιθανότητες είναι πως ο server που χρησιµοποιείτε δεν έχει ενεργοποιηµένη την PHP. Ζητήστε από τον διαχειριστή να την ενεργοποιήσει χρησιµοποιώντας το κεφάλαιο Εγκατάσταση αυτού του manual. Αν θέλετε να αναπτύσσετε PHP scripts τοπικά, δείτε την ενότητα downloads. Μπορείτε να αναπτύσσετε τοπικά σε οποιοδήποτε λειτουργικό σύστηµα αλλά σιγουρευτείτε ότι εγκαταστήσατε και ένα κατάλληλο web server. Το νόηµα του παραδείγµατος είναι να δείξει την ειδική µορφή του PHP tag (της PHP ετικέτας). Σε αυτό το παράδειγµα χρησιµοποιήσαµε το <?php για να δείξουµε την αρχή ενός PHP tag. Έπειτα βάλαµε την PHP πρόταση και αφήσαµε την PHP λειτουργία προσθέτοντας το tag κλεισίµατος?>. Μπορείτε να πηδάτε µέσα και έξω από την PHP λειτουργία σε ένα HTML αρχείο όσο θέλετε. Μια σηµείωση στους text editors: Υπάρχουν πολλοί text editors (κειµενογράφοι) και Integrated Development Environments (IDEs) (Ολοκληρωµένα περιβάλλοντα ανάπτυξης) που µπορείτε να χρησιµοποιήσετε για να δηµιουργήσετε, να µορφοποιήσετε και να χειριστείτε αρχεία PHP. Μια σηµείωση για τους Word Processors: Οι word processors (επεξεργαστές κειµένου) όπως τα Openoffice.org, StarOffice Writer, Microsoft Word και Abiword δεν είναι καλή επιλογή για την µορφοποίηση αρχείων PHP. Αν επιθυµείτε να χρησιµοποιήσετε ένα από αυτούς για αυτό το δοκιµαστικό script σιγουρευτείτε πως θα αποθηκεύσετε το αρχείο ως ΑΠΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ αλλιώς η PHP δεν θα είναι ικανή να εκτελέσει το script. 37

38 Μια σηµείωση για το Windows Notepad: Αν γράφετε τα PHP scripts χρησιµοποιώντας το Windows Notepad, θα πρέπει να σιγουρευτείτε πως τα αρχεία σας αποθηκεύονται µε την επέκταση.php. (Το Notepad προσθέτει µια.txt επέκταση στα αρχεία αυτόµατα εκτός και αν προβείτε σε ένα από τα ακόλουθα κείµενα για να το αποφύγετε.) Όταν αποθηκεύετε το αρχείο και σας ζητείται να ορίσετε ένα όνοµα για το αρχείο, βάλτε το όνοµα του αρχείο σε εισαγωγικά (δηλ. "hello.php"). Εναλλακτικά, µπορείτε να κάνετε κλικ στο 'Text Documetns' drop-down menu στο παράθυρο αποθήκευσης αρχείου και να αλλάξετε την επιλογή σε "All files". Μπορείτε τότε να εισάγετε το όνοµα του αρχείου χωρίς εισαγωγικά. Σχόλια Η PHP υποστηρίζει σχόλια σαν της 'C', 'C++' και του Unix shell. Για παράδειγµα: <?php echo "This is a test"; // This is a one-line c++ style comment /* This is a multi line comment yet another line of comment */ echo "This is yet another test"; echo "One Final Test"; # This is shell-style style comment?> Το σχόλιο "µια γραµµής" σχολιάζει µόνο µέχρι το τέλος µιας γραµµής ή του τρέχοντος block στον κώδικα της PHP, όποιο είναι πρώτο. <h1>this is an <?php # echo "simple";?> example.</h1> <p>the header above will say 'This is an example'. Πρέπει να προσέχετε να µην εµφωλεύετε σχόλια σαν αυτά της 'C', κάτι που είναι πιθανό να συµβεί όταν σχολιάζετε µεγάλα blocks. <?php 38

39 /* echo "This is a test"; /* This comment will cause a problem */ */?> Το σχόλιο µιας γραµµής στην πραγµατικότητα σχολιάζει µέχρι το τέλος µιας γραµµής ή του τρέχοντος block στον κώδικα της PHP, όποιο είναι πρώτο. Αυτό σηµαίνει πως ο HTML κώδικας που ακολουθεί το //?> Θα εκτυπωθεί. Το tag?> ξεφεύγει από την κατάσταση της PHP και επιστρέφει στην HTML, και το // δεν µπορεί να το επηρεάσει. Παραπάνω έγινε µια σύντοµη αναφορά στην ΡΗΡ. Η βιβλιογραφία που δίνεται στο τέλος του παρόντος εγχειριδίου παραπέµπει σε σηµαντικές πηγές για περαιτέρω πληροφόρηση και εκµάθηση. FTP To FTP (File Transfer Protocol) επιτρέπει τη µεταφορά αρχείων ανάµεσα σε δύο υπολογιστές, που είναι συνδεµένοι στο Internet. Είναι ένα πρωτόκολλο µεταφοράς αρχείων σε περιβάλλον TCP/IP που στηρίζεται στις από άκρο σε άκρο (end-to-end) αξιόπιστες υπηρεσίες µεταφοράς που παρέχει το TCP. Μέσω του FTP µπορείτε να µεταφέρετε αρχεία από έναν αποµακρυσµένο υπολογιστή στο δικό σας και αντίστροφα. Όταν χρησιµοποιείτε το FTP, εκτελείται στο δικό σας υπολογιστή ένα πρόγραµµα που ονοµάζεται πελάτης FTP (FTP client) για να συνδεθείτε µε τον αποµακρυσµένο υπολογιστή, στον οποίο εκτελείται ένα άλλο πρόγραµµα που ονοµάζεται εξυπηρετητής FTP (FTP server). FTP servers υπάρχουν διάσπαρτοι σε διάφορα µέρη σε ολόκληρο τον κόσµο και χιλιάδες από αυτούς υποστηρίζουν µια ειδική υπηρεσία τύπου FTP, το anonymous 39

40 FTP, την οποία και θα χρησιµοποιείτε συνήθως. Αnonymous FTP σηµαίνει ότι µπορείτε να συνδέεστε µε τον αποµακρυσµένο υπολογιστή και να ανακτάτε αρχεία χωρίς να είστε υποχρεωµένοι να έχετε λογαριασµό στον υπολογιστή αυτό. Στην προτροπή για το όνοµα χρήστη (username) δίνετε τη λέξη anonymous και στην προτροπή για το σύνθηµα (password) δίνετε την προσωπική σας διεύθυνση . Όταν κάνετε anonymous FTP, δεν µπορείτε να µεταφέρετε αρχεία από τον δικό σας στον αποµακρυσµένο υπολογιστή και γενικά να επέµβετε στα περιεχόµενα του σκληρού του δίσκου (π.χ. να σβήσετε ή να µετονοµάσετε αρχεία, να δηµιουργήσετε νέους καταλόγους, κλπ.) Αλλά ακόµη και στην περίπτωση που έχετε λογαριασµό στον υπολογιστή αυτό, θα υπάρχει προστασία για τα αρχεία και τους καταλόγους του και οι επεµβάσεις που µπορείτε να κάνετε εξαρτώνται από τα δικαιώµατα που σας έχουν εκχωρηθεί. Είναι ευνόητο ότι η υπηρεσία anonymous FTP συµβάλλει στη διαθεσιµότητα της πληροφορίας, έναν από τους πρωταρχικούς σκοπούς ύπαρξης του Internet. Μέσω του anonymous FTP, µπορείτε να κατεβάζετε στο σκληρό σας δίσκο αρχεία από ολόκληρο τον κόσµο και µάλιστα µε ταχύτητα καλύτερη απ ότι µέσω του WWW. 40

41 Κεφάλαιο 3 Στο συγκεκριµένο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα βήµατα από την αρχή µέχρι την ολοκλήρωση του site του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής και ικτύων Υπολογιστών. Μελέτη-Ανάλυση Προδιαγραφών Αρχικά, διαβάζοντας το θέµα της εργασίας αναρωτήθηκα κατά πόσο είναι δύσκολο να ανακατασκευάσεις ένα site. Το site του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής και ικτύων Υπολογιστών είχε κατασκευαστεί ως πτυχιακή εργασία από τη σηµερινή διδακτορική φοιτήτρια και επιβλέπουσα της δικής µου πτυχιακής εργασίας, Πετρίδου Σοφία. Ήταν ένα site πλήρες όσον αφορά το περιεχόµενο, οπότε αναρωτήθηκα τι έπρεπε να κάνω από τη δική µου πλευρά. Μετά από συζήτηση µε τον καθηγητή µου κύριο Παπαδηµητρίου και έπειτα από την πρώτη συνάντηση µε την επιβλέπουσα καταλήξαµε ότι θα έπρεπε να εστίασω στην µορφή, στο interface. Έτσι άρχισα να οργανώνω αρχικά στο µυαλό µου και στη συνέχεια στο χαρτί τις προδιαγραφές που θα έπρεπε να πληρεί η νέα µορφή του site. Πρόκειται για ένα επίσηµο site, µε επισκεψιµότητα αρκετά µεγάλη από φοιτητές και ειδικούς πάνω στα θέµατα που δραστηριοποιείται το Caclab. Αποτελεί ένα µέσο επικοινωνίας µε κάθε ενδιαφερόµενο σε Ελλάδα και εξωτερικό, οπότε έπρεπε να σκεφτώ και να αναλύσω όλες τις λεπτοµέρειες που θα εξασφάλιζαν την επισηµότητα, την εγκυρότητα, το σύγχρονο σχεδιασµό, τη λειτουργικότητα, την εύκολη πλοήγηση και εύρεση των απαίτουµενων πληροφοριών από τους επισκέπτες. Τα θέµατα που µε απασχόλησαν ήταν οι νέες τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται στο σχεδιασµό και την κατασκευή ιστοσελίδων σήµερα, από το πιο απλό που είναι τα χρώµατα, µέχρι τη µορφή του περιεχοµένου αν θα είναι δυναµικό ή στατικό και το πως θα µπορούσαν να συνδιαστούν όλα αυτά για να πετύχω το επιθυµητό αποτέλεσµα. 41

42 Σχεδιασµός Αφού ανέλυσα τα παραπάνω άρχισα να οργανώνω τη δουλειά µου. Αρχικά επισκέφτηκα όσες περισσότερες ιστοσελίδες ελληνικών και ξένων πανεπιστηµιακών ιδρυµάτων ήταν δυνατό για την αποκόµιση ιδεών. Έπειτα αφού άρχισα να σχηµατίζω κάποιες ιδέες στο µυαλό µου αποφάσισα τα εργαλεία µε τα οποία θα έπρεπε να εργαστώ για την κατασκευή. Αυτά ήταν το Adobe Photoshop για τη σχεδίαση του template, το Macromedia Flash, το Macromedia DreamWeaver για την κατασκευή και η PHP µε HTML σαν γλώσσες προγραµµατισµού. Φρόντισα να προµηθετώ τα απαραίτητα βιβλία για την απόκτηση των απαιτούµενων γνώσεων. Αφού αφιέρωσα αρκετό χρόνο σε µελέτη, άρχισα τη δουλειά µπροστά στην οθόνη του υπολογιστή. Το Adobe Photoshop είναι ένα από τα πιο σύγχρονα εργαλεία για το σχεδιασµό templates. Άρχισα να σχεδιάζω διάφορα templates τα οποία πίστευα ότι θα ήταν κατάλληλα για το site. Μετά τη δηµιουργία µερικών δειγµάτων έγινε µία συνάντηση µε την επιβλέπουσα για να καταλήξουµε στο καλύτερο. Τα χρώµατα που επιλέχθηκαν είναι αποχρώσεις του γκρι και του µπλε, ενώ είναι υπάρχει το πορτοκαλί για να δηµιουργεί αντίθεση µόνο στην περιοχή του λογότυπου του site. 42

43 Το template του CACLab Έπρεπε να σκεφτώ τι άλλο θα µπορούσε να ανανεώσει το site. συµφωνήθηκε να υπάρχουν στο site τα προϋπάρχοντα µενού µε εξαίρεση το µενού «ηµοσιευµένο έργο» το οποίο θεωρήθηκε περιττό αφού στις σελίδες του κάθε διδάσκοντα υπήρχε ξανά. Ακόµη αποφασίσαµε την τοποθέτηση µηχανής αναζήτησης στο site για να παρέχει περισσότερες υπηρεσίες στους επισκέπτες του καθώς και ενός χάρτη πλοήγησης (site map) επίσης για βοήθεια και αποδοτική πλοήγηση των επισκεπτών. 43

44 Προηγούµενο µενού Νέο Μενού Το site εξακολουθεί να υπάρχει σε δύο εκδόσεις, µία ελληνική και µία αγγλική. Η γραµµατοσειρά που επιλέχθηκε είναι η Verdana, επειδή έρευνες απέδειξαν ότι είναι καλύτερη για ανάγνωση σε οθόνη υπολογιστή. Για τη µηχανή αναζήτησης επιλέχθηκε η Google ( ), επειδή είναι από τις πιο διαδεδοµένες κι επειδή προσφέρει δωρέαν υπηρεσίες αναζήτησης σε πανεπιστηµιακά-εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Η Google επιτρέπει αναζήτηση µέσα στα όρια του συγκεκριµένου site αλλά και σε όλο το WEB. Έπειτα προστέθηκε το περιεχόµενο του site και δηµιουργήθηκε το τελικό αποτέλεσµα που υπάρχει στη διεύθυνση To site είναι «ανεβασµένο» (uploaded) στον Apache Server που τρέχει σε λειτουργικό Linux. 44

45 Το Site 45