Οικονομική Αξιολόγηση Προγραμμάτων Υγείας

Transcript

1 Οικονομική Αξιολόγηση Προγραμμάτων Υγείας Ορισμός οικονομικής αξιολόγησης Η συγκριτική ανάλυση εναλλακτικών στρατηγικών ως προς το κόστος και το αποτέλεσμα Drummond et al (1987)

2 Ορισμοί του Κόστους Ορολογία Συνολικό Κόστος Πάγιο Κόστος Μεταβλητό κόστος Συνάρτηση κόστους Μέσο Κόστος Οριακό κόστος Ορισμός Το κόστος για να παραχθεί συγκεκριμένη ποσότητα εκροής Κόστη που βραχυπρόθεσμα δεν μεταβάλλονται ανάλογα με την ποσότητα εκροής (π.χ ενοίκιο Μισθώματα μισθοί κλπ) Μεταβάλλεται ανάλογα με την ποσότητα εκροής (προμήθειες, αμοιβές για παροχή υπηρεσιών ) fxq TC/Q d(tc)/dq το επιπλέον κόστος για να παραχθεί μια επιπλέον μονάδα εκροής.

3 Ορισμός του κόστους Για ένα λογιστή το κόστος είναι οι πόροι που διαθέτουμε Για την οικονομική αξιολόγηση το κόστος είναι το αποτέλεσμα που θυσιάζουμε ΑΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΞΕΝΩΝΑ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΟΙΚΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΡΕΥΝΑ Slide 7

4 Επίπεδο ακρίβειας του άμεσου κόστους Μίκρο- κοστολόγηση: Εκτιμάται κάθε συστατικό (εργαστηριακές εξετάσεις, ημέρες θεραπείας, φάρμακα κλπ) και ορίζεται μια μονάδα κόστους Μίγμα περιπτώσεων: Κόστος ανά κατηγορία διάρκεια παραμονής στο Νοσοκομείο. Η ακρίβεια εξαρτάται από επίπεδο λεπτομέρειας Μέσο Ημερήσιο Κόστος ανά Νόσο: Ημερήσιο κόστος για θεραπείες συνολικά σε κάθε κατηγορία νόσο(π.χ ορθοπαιδική εγχείριση) Μέσο Ημερήσιο κόστος για κάθε ασθενή ΑΚΡΙΒΕΣΤΕΡΟ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΚΡΙΒΕΣ

5 ΕΜΜΕΣΟ ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΙΑΦΥΓΟΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΡΥΦΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΟΝΟΣ ΦΟΒΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ

6 Κόστος περίθαλψης Νεοπλασίας Ακτινοθεραπεία Ημέρες Νοσηλείας Εξωτερικά ιατρεία Γενικά έξοδα ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ Αριθμός των ραντεβού για θεραπεία ανάλογα με τη διάρκεια ώρα και ημέρες (π.χ Σαββατοκύριακο) Ήμερες παραμονής στο Νοσοκομεία ανάλογα με το είδος της κλινικής (συννοσηρότητα) Αριθμός επισκέψεων Άλλοι πόροι

7 Κόστος περίθαλψης Νεοπλασίας Επισκέψεις Ιατρού Επισκέψεις Νοσηλευτή Άλλοι επαγγελματίες υγείας Δαπάνες μετακίνησης ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ Αριθμός επισκέψεων στο σπίτι ανάλογα με την ειδικότητα (παθολόγος, ογκολόγος κλπ) ή στο ιατρείο Αριθμός επισκέψεων. Διάρκεια παραμονής στο σπίτι, είδος Νοσηλείας. Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν. Αριθμός επισκέψεων Ανάλογα ανά επαγγελματία (φυσιοθεραπευτή, ψυχολόγος κοινωνικό λειτουργό κλπ) Αριθμός μετακινήσεων του ασθενοφόρου διάρκεια διαδρομής κλπ Κόστος περίθαλψης Νεοπλασίας Χρόνος ασθενούς Χρόνος συγγενών Έξοδα που απαιτούν άμεση πληρωμή Πόροι ασθενούς α)ο χρόνος που δαπανάται για την αναζήτηση και την αποδοχή της περίθαλψης, β) χρόνος στον οποίο ο ασθενής παραμένει εκτός εργασίας. Ο συγγενείς μπορεί να περάσουν χρόνο στ9 σπίτι προσφέροντας νοσηλευτικές υπηρεσίες ή συνοδεύοντας τον ασθενή. Εισιτήρια λεωφορείου, κόστος Ι.Χ κλπ.

8 Υπολογισμός εξοικονόμησης κόστους με τη μείωση της παραμονής στο Νοσοκομείο Μέσο Ημερήσιο Κόστος c c ΚΟΣΤΟΣ Κόστος θεραπείας Κόστος φιλοξενίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ημέρες Παραμονής d1 Εξιτήριο d2

9 Oρισμός της αποδοτικότητας Α. Καμιά δραστηριότητα δεν καταναλώνει περισσότερους πόρους από αυτούς που είναι πραγματικά αναγκαίοι Β. Επιλέγουμε την δραστηριότητα εκείνη που έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα

10 Οικονομική Αξιολόγηση στον Τομέα της Υγείας Πόροι που Αναλώνονται Περίθαλψη (C1) Ασθενής και η Οικογένειά του(c2) Άλλοι τομείς (C3) Πρόγραμμα Περίθαλψης Μεταβολή κατάστασης υγείας Μέτρηση: Αποτελέσματα (Ε) Αποτίμηση: Προτιμήσεις Υγείας (U) Τομέας Περίθαλψης S1 Συνολική Προθυμία πληρωμής W Πόροι που εξοικονομούνται Ασθενής και οικογένεια, S2, Άλλοι τομείς S3

11 Οικονομική αξιολόγηση Αφορά επιλογή Αφορά κοινωνική επιλογή Α Επιλογή Β Είναι η επιλογή Α καλύτερη, το ίδιο καλή, ή χειρότερη από την επιλογή Β; Για ποιο λόγο χρειαζόμαστε τις μελέτες οικονομικής αξιολόγησης για τα προγράμματα υγείας ; Για να θεμελιωθεί η αξία μιας θεραπευτικής παρέμβασης ή ενός προϊόντος ήταν αρκετό να δείξουμε ότι αυτό είχε κάποια ωφέλιμη επίδραση με άλλα λόγια ότι ήταν αποτελεσματικό (effective)

12 Για ποιο λόγο χρειαζόμαστε τις μελέτες οικονομικής αξιολόγησης; Για να θεμελιώσουμε την αξία μιας θεραπευτικής παρέμβασης ή ενός προϊόντος θα πρέπει να αποδείξουμε ότι κάνει περισσότερο καλό από οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να γίνει με τους ίδιους πόρους με άλλα λόγια ότι είναι αποδοτικό (cost effective)

13 Παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη των μελετών οικονομικής αξιολόγησης Πολιτικές συγκράτησης του κόστους και ελέγχου των δαπανών Ανάγκη για την απόδειξη της οικονομικής αποδοτικότητας των υπηρεσιών υγείας Έμφαση στην ανάπτυξη θεραπευτικών στρατηγικών και όχι μόνο προϊόντων

14 Είδη Oικονομικής αξιολόγησης Ανάλυση κόστους ασθένειας (COI) Ανάλυση ελαχιστοποίησης του κόστους (CMA) Ανάλυση κόστους - οφέλους (CBA) Aνάλυση κόστους - αποτελεσματικότητας (CEA) Ανάλυση κόστους - χρησιμότητας (CUA)

15 Συνηθισμένα λάθη στην ανάλυση ελαχιστοποίησης του κόστους Όλα τα κόστη δεν μετρώνται Μόνο μέρος της θεραπείας υπολογίζεται Η ισοδύναμη αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών θεραπευτικών μεθόδων αμφισβητείται ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ = (W +S1+S3)-(C1+C2)

16 Προβλήματα στην ανάλυση κόστους - οφέλους Δεν είναι πάντα εύκολο να υπολογίσουμε τις προτιμήσεις των μελών μιας κοινωνίας Δεν είναι πάντα εύκολο να αποτιμήσουμε το κόστος και το όφελος Ποια είναι η αξία της υγείας; ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ= (C1+C2+C3)-(S1+S2+S3) E

17 Ανάλυση κόστους - αποτελεσματικότητας Συγκρίνονται εναλλακτικές μέθοδοι για την επίτευξη ενός στόχου Αυτές έχουν ομοιογενείς δείκτες αποτελέσματος Το όφελος που επιτυγχάνεται δεν ποσοτικοποιείται Στόχος είναι η αποδοτικότητα Το κριτήριο αξιολόγησης είναι το κόστος ανά παραγόμενη μονάδα έργου Πως μετράμε το αποτέλεσμα; Νοσηρότητα Θνησιμότητα Ποιότητα ζωής Συνθετικοί δείκτες Ικανοποίηση ασθενών;

18 Προβλήματα της ανάλυσης κόστους - αποτελεσματικότητας Μόνο προγράμματα με ομοιογενείς δείκτες αποτελεσματικότητας μπορούν να συγκριθούν Εάν δεν είναι δυνατόν πρέπει να βρεθεί ένας κοινός δείκτης για το όφελος, π.χ. Αποτίμηση σε οικονομικούς όρους Η ποιότητα και η διάρκεια της παραγόμενης ζωής είναι σημαντικοί στόχοι των υπηρεσιών υγείας Ανάλυση κόστους - χρησιμότητας Μια ιδιαίτερη μορφή ανάλυσης κόστους αποτελεσματικότητας που λαμβάνει υπ όψιν της την ποιότητα και ποσότητα της ζωής του ασθενούς Η αποτελεσματικότητα μετράται σε Ποιοτικώς Προσαρμοσμένα Χρόνια Ζωής (Quality Adjusted Life Years, QALYs)

19 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ= (C1+C2+C3)-(S1+S2+S3) U Ποιότητα ζωής Έξοδος από το νοσοκομείο Επιστροφή στην εργασία Αναπηρία ή μη - αναπηρία Πόνος, δυσφορία, νευρικότητα, κατάθλιψη, φυσική κινητικότητα, κοινωνικές σχέσεις Άλλες διαστάσεις της ποιότητας ζωής (ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης)

20 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Ποιότητα ζωής Φυσική διάσταση Ψυχολογική διάσταση Κοινωνική διάσταση Κινη τικότητα Αυτοεξυπη ρέτηση Ικανότητα εργασίας Φυσική λειτουργία Υποκειμενικοί παράγοντες Τρόπος ζωής Οικογενειακή ζωή Κοινωνική ζωή Ζωτικότητα Εσωτερική ηρεμία Διάθεση Φόβοι, Ανησυχίες Αντιμετώπιση του μέλλοντος Αυτοεκτίμηση

21 Η βασική ιδέα της ανάλυσης κόστους - χρησιμότητας Συγκερασμός ποιότητας και διάρκειας ζωής σε ένα δείκτη Επιτρέπει τη σύγκριση μεταξύ διαφορετικών μορφών θεραπείας, διαγνώσεων και παρεμβάσεων Παράδειγμα Εάν η κατάσταση υγείας έχω στηθάγχη σταθμίζεται ως 40% της πλήρους υγείας (ποιοτική στάθμιση), τότε ένας χρόνος προσδόκιμο επιβίωσης για ένα ασθενή με στηθάγχη υπολογίζεται ως 0,4 QALYs ή 0,4 χρόνια σε πλήρη υγεία μας δίνει τον ίδιο αριθμό QALYs, δηλαδή 0,4

22 Γραφική απεικόνιση των ΠΠΕΖ Θεραπεία Β Πλήρης Υγεία 1 Θεραπεία Α Ο,4 Στηθάγχη Νεκρός Διάρκεια ζωής (χρόνια)

23 Γραφική απεικόνιση των ΠΠΕΖ Ποιότητα ζωής Διάρκεια ζωής Πότε Χρησιμοποιείται η Ανάλυση Κόστους Η σχετική με την υγεία ποιότητα ζωής αποτελεί σπουδαιότερη έκβαση (βελτίωση της βιολογικής κοινωνικής και ψυχολογικής κατάστασης του ασθενούς) Ποιότητα επιβίωσης Διαφορετικά προγράμματα με διαφορετική έκβαση και ευρύ φάσμα π.χ. επέκταση μονάδας νεογνών, πρόγραμμα εντοπισμού και θεραπείας υπερτασικών ατόμων, υπηρεσίες αποκατάστασης ασθενών με έμφραγμα μυοκαρδίου

24 Πότε δεν πρέπει να Χρησιμοποιείται η Ανάλυση Κόστους Δεδομένα που αφορούν ενδιάμεσες εκβάσεις της θεραπείας π.χ θεραπείας υπέρτασης για ένα χρόνο. Όταν η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος υπερέχει εμφανώς έναντι του άλλου Διαφορετικά προγράμματα με ίδια έκβαση ως προς την ποιότητα ζωής (π.χ παρενέργειες) Όταν το κόστος της αξιοποίησης της επιπλέον μονάδας χρησιμότητας είναι υψηλό.

25 Μέθοδοι Oικονομικής αξιολόγησης Ανάλυση κόστους ασθένειας Ανάλυση ελαχιστοποίησης Κόστος - Όφελος Κόστος αποτελεσματικότητα Κόστος χρησιμότητα Μόνο το κόστος της νόσου υπολογίζεται. Δεν συγκρίνεται με εναλλακτική επιλογή. Δεν μετράται η αποδοτικότητα Μόνο το κόστος υπολογίζεται Δε μετράται το αποτέλεσμα ισοδύναμο μεταξύ των δύο επιλογών Το αποτέλεσμα (όφελος) μετράται σε οικονομικούς (χρηματικούς) όρους Φυσικές μονάδες παραγόμενου έργουαποτελέσματος Αποτελεσματικότητα εμπεριέχει υπολογισμό της ποιότητας ζωής και της διάρκειας ζωής που παράγεται Χρησιμότητα= Utility

26 Εργαλεία μέτρησης Ποιότητας ζωής EuroQol 5 διαστάσεις, 3 επίπεδα ή 15 διαστάσεις σε 5 επίπεδα Nottingham Health Profile 1 ο μέρος 36 καταστάσεις υγείας, 2 ο μέρος 8 πεδία καθημερινής ζωής Rosser Index Δείκτες μέτρηση ανικανότητας (8 κατηγορίες) και 4 επίπεδα κατάθλιψης Short Form ερωτήσεις 8 διαστάσεις Short Form ερωτήσεις 2 γενικές διαστάσεις Sickness Impact 136 ερωτήσεις 12 κατηγορίες (ανεξαρτησία, φυσική δραστηριότητα, ψυχολογικές διακυμάνσεις)

27

28 ΔΑΠΑΝΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Σχηματοποίηση της Εθνική Δαπάνης υγείας, Εθνικής κατανάλωσης Δημόσιας δαπάνης Εθνική Δαπάνη Εθνική κατανάλωση Δημόσια Δαπάνη 1. Ιδιωτική κατανάλωση Ιδιωτική Κατανάλωση Ίδια έξοδα, Συμμετοχή στα έξοδα Τρέχουσες μεταβιβάσεις των ΟΚΑ Τρέχουσες μεταβιβάσεις των ΟΚΑ 2. Δημόσια κατανάλωση Δημόσια Κατανάλωση Δημόσια Κατανάλωση 3. Δημόσιες Επενδύσεις Δημόσιες Επενδύσεις 4. Ιδιωτικές Επενδύσεις

29 Εννοιολογικός προσδιορισμός της εθνικής δαπάνης υγείας της εθνικής κατανάλωσης και της δημόσιας υγείας Δημόσιες Επενδύσεις (Π.Δ.Ε) Νοσοκομεία Κέντρα Υγείας ΕΚΑΒ Άλλες πηγές αποθεματικά Δημόσιων Φορέων Νοσοκομείων Δημόσιες Δαπάνες Υγείας Δαπάνες Φορέων Κοινωνικής ασφάλισης (τρέχουσες μεταβιβάσεις) Δαπάνες Κράτους για Επιχορηγήσεις Νοσοκομείων κλπ Δαπάνες κράτους για επιχορηγήσεις Ιατροφαρμακευτική και Νοσοκομειακή Φροντίδα πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων και συνταξιούχων του δημοσίου Δημόσιες επενδύσεις

30 Ιδιωτικές Δαπάνες Υγείας Δαπάνες Ανασφάλιστων Δαπάνες για υπηρεσίες και αγαθά που δεν καλύπτουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί Δαπάνες για συμμετοχή στα έξοδα παροχή φροντίδα υγείας Δαπάνες για κάλυψη εξόδων από τη διαφορά στη θέση νοσηλείας Δαπάνες για άτυπες αμοιβές γιατρών Ιδιωτικές επενδύσεις

31 Μεθοδολογικά προβλήματα προσδιορισμού του ύψους των δαπανών Οι τρέχουσες μεταβιβάσεις είναι ιδιωτική ή δημόσια κατανάλωση; Παροχές σε χρήμα, ή δε είδος; Παροχές σε χρήμα: Επίπεδο διαβίωσης; Παροχές σε είδος Χρήση του συστήματος Υγείας για την εξασφάλιση του Επιπέδου Υγείας - Αξιολόγηση επιπέδου Υγείας Ύψος Δαπανών μόνο μια ένδειξη του επιπέδου του συστήματος-- Δείκτες ποιότητας

32 Βασικές πηγές υπολογισμού των δαπανών υγείας Εθνικοί λογαριασμοί της Ελλάδος ΕΛΣΤΑΤ: Δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες Ετήσια έρευνα δραστηριότητας των Οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης (κοινωνικοί προϋπολογισμοί) Παροχές σε είδος και χρήμα Στατιστικά Δημόσιων Οικονομικών: Δαπάνες Νοσοκομείων Έξοδα Νοσηλείας δημοσίων υπαλλήλων Δαπάνες του Υπουργείου Υγείας Επετηρίδες Υγείας ΕΣΥ- ESYNET Οικογενειακοί Προϋπολογισμοί Δαπάνες Νοικοκυριών ΟΟΣΑ- Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη Organisation for Economic Co-operation and Development OECD EUROSTAT WHO- ΠΟΥ

33 Συνολικές δαπάνες ως % του ΑΕΠ , ,2 7,1 9,7 8,4 10,6 9,6 7,3 8,7 9,1 7,6 8,8 8,5 7 9,9 7,8 8,3 9 9,4 8,7 8,7 6 6, OECD health data 2010

34 Συνολικές Δημόσιες δαπάνες ως % του ΑΕΠ ,7 8,2 8, ,4 5,9 4,8 6,2 5,8 5,2 6,7 7 6,9 5,5 7,2 5,1 7,1 5,4 6 6,5 7,7 7,2 6, OECD health data 2010

35 Συνολικές ιδιωτικές δαπάνες ως % του ΑΕΠ ,8 3,5 3,3 3 2,8 2,8 2,5 2 2,2 2,5 2,5 2,1 2 2,1 1,9 2,4 2,3 2,5 1,7 2,1 1,5 1,2 1,5 1,3 1,3 1,5 1 0,7 0,5 0 OECD health data 2010

36 Ιδιωτικές εξωνοσκομειακές δαπάνες ως % του ΑΕΠ ,5 3 3,0 2,5 2 1,5 1,1 1 0,5 0,8 0,3 0,5 0,2 0,6 0,7 0,7 0,6 0,7 0,6 0,5 0,5 0,7 0,7 0,8 0 OECD health data 2010