Κατευθύνσεις για τον περιβαλλοντικό αστικό σχεδιασμό - παραδείγματα

Transcript

1 Κατευθύνσεις για τον περιβαλλοντικό αστικό σχεδιασμό - παραδείγματα Νίκος Μ. Πάγκας Δασολόγος Περιβαλλοντολόγος (ΑΠΘ) Δρ Χωροταξίας (ΕΜΠ)

2 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Το αστικό οικοσύστημα Περιβάλλον και αστικός σχεδιασμός Πράσινο και πόλη Διαχείριση του περιβάλλοντος στον αστικό χώρο Βιώσιμη ανάπτυξη και πόλη παραδείγματα δράσεων Περιβαλλοντικός αστικός σχεδιασμός - παραδείγματα

4 Google2015 «η πιο θαυμαστή από τις μορφές κοινωνικής συνύπαρξης που δημιούργησε ως τώρα η ανθρωπότητα» η πόλη ως βασικό κέντρο οικονομικής δραστηριότητας, καινοτομίας και πολιτισμού η αστική ανάπτυξη ως λειτουργία που συνδέεται και με τις υποδομές για μεταφορές, ενέργεια και απόβλητα Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

5 Κορογιαννάκης Αλέξανδρος Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

6 Πηγές εισροών Ανακύκλωση φυσικών πόρων Διαχείριση περιβάλλοντος Καύσιμα / αγαθά / πληροφορίες υπηρεσίες Υδάτινες πηγές Ανανεώσιμη πηγή ενέργειας Φυσικά συστήμαατα Υποστηρικτικές υπηρεσίες Αστικό σύστημα Αστική παραγωγή Αγροτικό σύστημα Απόβλητα Διαχείριση αποβλήτων Πηγή ενέργειας Αποβολή ενέργειας Παραγωγός Καταναλωτής Αποθήκευση Αλληλεπίδραση μετατρέπει και συγκεντρώνει ενέργεια αυτοσυντηρούμενος χρησιμοποιεί ηλιακή ενέργεια αυτοσυντηρούμενος

7 Χαρακτηριστικά του αστικού οικοσυστήματος Το αστικό οικοσύστημα είναι ένα ανοικτό σύστημα με ιδιαίτερες σχέσεις με τα άλλα συστήματα με τα οποία εξαρτάται και με τα οποία αλληλεπιδρά. Η επίδρασή του ξεπερνά τα όρια των γειτονικών συστημάτων και μπορεί να φθάσει σε μακρινές περιοχές. Από την άποψη της ανθρώπινης κοινωνίας παράγει πληροφορία και γνώση, βιομηχανικά και τεχνολογικά προϊόντα που τα εξάγει στα άλλα συστήματα. Έχει μια μικρή βιολογική παραγωγή που δεν επαρκεί για να θρέψει τον πληθυσμό του και κατά συνέπεια είναι πολύ εξαρτημένο από τα άλλα οικοσυστήματα. Προκαλεί μεγάλη κατανάλωση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων (νερό, ορυκτά καύσιμα, μεταλλεύματα κλπ) και καταναλώνει μεγάλες ποσότητες βιολογικών, αγροτικών, βιομηχανικών και τεχνολογικών προϊόντων. Παράγει μεγάλη ποσότητα αποβλήτων που αποβάλλονται σε εξωτερικούς χώρους ή σε εσωτερικούς του συστήματος προκαλώντας την υποβάθμισή τους στην περίπτωση που δεν ανακυκλώνονται. Διαθέτει μια σημαντική βιοφυσική, κοινωνική και πολιτισμική ποικιλότητα που όμως είναι πολύ εύθραυστη εξ αιτίας της σύγχρονης τάσης ομογενοποίησης. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυπλοκότητα και φαίνεται να εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες.

8 Σκαρίφημα τομής μιάς μεγάλης πόλης με πολλά στοιχεία φυσικού περιβάλλοντος Η επίδραση του ανθρώπου είναι εντονότερη στο κέντρο παρά στην περιφέρεια Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

9 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Οι προσεγγίσεις για να συμπεριληφθεί η περιβαλλοντική διάσταση «ισότιμα» στον αστικό σχεδιασμό μπορεί να αφορούν διάφορα επίπεδα. Πχ. μπορούν να επιλεγούν δράσεις που θεωρούν την πόλη ως μιά άρρηκτη «ολότητα» με το συνδυασμό κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ακόμα οι επιλογές μπορεί να αφορούν τομεακές δράσεις που σχετίζονται με την οικολογική δόμηση, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, τον έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τον περιορισμό των εκπομπών καυσαερίων, τη βελτίωση της ποιότητας του νερού, τη μείωση των απορριμμάτων, την ενίσχυση στρατηγικών για μεταφορές λιγότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον, την ανάπτυξη σχετικών θεσμικών εργαλείων και παρεμβάσεων, την ενθάρρυνση της φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς και πρακτικής, την κινητοποίηση των πολιτών, τη συνεργασία τοπικών αρχών - δημοσίου και ιδιωτικού τομέα ή το πράσινο. Για όλα τα προηγούμενα χρήσιμα εργαλεία είναι τα συστήματα πληροφοριών και παρακολούθησης.

10 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Τα εργαλεία πολιτικής εξασφαλίζουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τη λήψη αποφάσεων Διακίνηση πληροφορίας, εκπαίδευση, έρευνα, αφύπνιση κοινής γνώμης Κινητοποίηση του κοινού, των επιχειρήσεων (με κατάλληλα κίνητρα) κλπ Οικονομική διάσταση του περιβάλλοντος με εφαρμογή ειδικών ανταποδοτικών μέτρων ή/και προστίμων Ρυθμιστικές διατάξεις π.χ. για τις εκπομπές αερίων, επιβολή πιστοποίησης κ.ά. Γενικό σχέδιο για τις δράσεις με τη συμμετοχή των πολιτών Τα εργαλεία σχεδιασμού υποστηρίζουν την κατάρτιση των σχεδίων αστικής ανάπτυξης Περιγραφή της περιβαλλοντικής φυσιογνωμίας της πόλης Χρήση μεθόδων και εργαλείων (ανάλυση SWOT, οικολογικό αποτύπωμα, συστήματα παρακολούθησης, ΣΠΕ) Τα διαχειριστικά εργαλεία κατευθύνουν την εφαρμογή σχεδίων και αποφάσεων Μέτρηση περιβαλλοντικών μεταβλητών Περιβαλλοντική πιστοποίηση (Liveable Cities - The benefits of Urban Environmental Planning The Cities Alliance/ICLEI/UNEP, 2007)

11 ατμόσφαιρα άνθρωπος Κοινωνικές, ψυχολογικές και αισθητικές ωφέλειες. Διαταραχή Ανταλλαγή νερού, αερίων και ακτινοβολίας Θρεπτικά στοιχεία Διατροφή Ενδιαίτημα ζώα νερό Ανταλλαγή νερού φυτά Ανταλλαγή νερού & αερίων Οργανική ύλη Θρεπτικά στοιχεία Στήριξη Στοιχεία του οικοσυστήματος Βιοτικό Αβιοτικό έδαφος Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φυτών και των άλλων στοιχείων Άμεσες, αμφίδρομες Έμμεσες, μονόδρομες

12 Δάση Αγροτική γη Αγροτεμάχια Νεκροταφεία Κήποι Ιδιωτικοί χώροι Δημόσιοι χώροι Κράσπεδα πρανή Πράσινοι χώροι στην πόλη Φυσικά Τεχνητώς δημιουργημένα Αροτραίες και κηπευτικές καλλιέργειες Βοσκότοποι Δενδροκομικές καλλιέργειες Σε χρήση Εγκαταλειμμένα Περίβολοι εκκλησιών Κοινοτικοί κήποι Κήποι σπιτιών Αθλητικοί και εκπαιδευτικοί χώροι Χώροι στάθμευσης Ιδιωτικοί κοινόχρηστοι και κλειστοί Εγκαταλειμμένες εκτάσεις Αθλητικοί χώροι και γήπεδα Εκπαιδευτικοί χώροι Πάρκα Παιδικές χαρές Περίβολοι δημόσιων κτιρίων και άλλοι κλειστοί Εγκαταλειμμένες εκτάσεις Καναλιών Δρόμων Σιδηροδρομικών γραμμών Όχθες ποταμών

13 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

14 Μέσα στην πόλη, οι χώροι πρασίνου, με μικρή ή μεγάλη έκταση, οι δενδροστοιχίες κλπ, επιτελούν βιοφυσικές και κοινωνικές λειτουργίες οι οποίες αφορούν: τη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα, τον καθαρισμό («φιλτράρισμα») του αέρα, τη ρύθμιση των κατακρημνισμάτων και της υγρασίας του εδάφους, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (προσφορά ποικιλίας ενδιαιτημάτων, φιλοξενία άγριας ζωής), τη μείωση των θορύβων, τη ρύθμιση των συνθηκών φωτισμού, την απορρόφηση και αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, την υγιεινή επίδραση στους κατοίκους με την προαγωγή της σωματικής και ψυχικής υγείας, την αισθητική βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, την προστασία και ανάδειξη ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων, τη διατήρηση και ανάδειξη τοπίων, την καλλιέργεια μιας αίσθησης συνέχειας της πόλης με τη φύση, την αύξηση της αξίας της γης στις γύρω περιοχές και την ελκυστικότητα για επενδύσεις, την εξασφάλιση παρακαταθήκης φυσικών πόρων για τις επόμενες γενιές.

15 Οι παράγοντες που επιδρούν στη βιοποικιλότητα των χώρων πρασίνου είναι : το μέγεθος του χώρου (μεγαλύτεροι χώροι προσφέρουν περισσότερους τύπους ενδιαιτημάτων) τα φυτικά είδη που συγκροτούν τη βλάστηση (ποικιλία στα είδη προσφέρει μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από αμιγή κάλυψη με ένα είδος) η χρήση του χώρου (είδος και ένταση της χρήσης) Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

16 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

17 Γιαννίτσαρος Α., Ζερβού Σ. (1998), Η Χλωρίδα της Ακρόπολης των Αθηνών και των γύρω αρχαιολογικών χώρων, Εκδ. Ενώσεως Φίλων Ακροπόλεως, Αθήνα, σ Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

18 Η βιώσιμη προσέγγιση για τη διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος στον αστικό χώρο, διέπεται από τις ακόλουθες βασικές αρχές: α. Την πρόληψη. Αφορά στην εκ των προτέρων αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν στο φυσικό αλλά και το γειτονικό δομημένο περιβάλλον μέσω ενός συστήματος παρακολούθησης-πρόληψης-λήψης αναγκαίων μέτρων. Τίθεται σε αντιδιαστολή με την αντίληψη της εκ των υστέρων αντιμετώπισης που επιβάλλει την προσαρμογή στις συνεχώς μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές εξελίξεις, μια διαδικασία με σαφώς μεγαλύτερο κόστος σε οικονομικούς, ανθρώπινους και φυσικούς πόρους. β. Την προστασία της φυσικής εξέλιξης, δηλαδή την υποστήριξη της φυσικής εξελικτικής πορείας των οικοσυστημάτων, με την ενίσχυση των στοιχείων εκείνων που αποτελούν παράγοντες σταθερότητας και οικολογικής ισορροπίας (π.χ. βιοποικιλότητα). γ. Την οικονομική αριστοποίηση. Αφορά στην προσέγγιση της βέλτιστης ισορροπίας ανάμεσα στους διατιθέμενους πόρους, από τη μια πλευρά και των κοινωνικών αναγκών και απαιτήσεων από την άλλη, ούτως ώστε να μεγιστοποιηθούν τα απολαμβανόμενα προϊόντα. Απαιτεί τη διαχείριση των φυσικών πόρων (πολλαπλή και ολοκληρωμένη χρήση) αλλά και των παραγόμενων αγαθών ώστε να ικανοποιούν το συγκεκριμένο κάθε φορά πλαίσιο στόχων που υπαγορεύουν οι κοινωνικές απαιτήσεις. δ. Την κοινωνική συμμετοχή. Συνίσταται στη δημιουργία των κατάλληλων εκείνων προϋποθέσεων (ενημέρωση, δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων σχετικών εργασιών, οργάνωση τοπικών συναντήσεων και άλλων εκδηλώσεων που προάγουν τις συμμετοχικές διαδικασίες, κλπ.) για την αποτελεσματική εφαρμογή των διαδικασιών του δημοκρατικού προγραμματισμού. ε. Τη σταθερότητα και ευελιξία της πολιτικής. Η αρχή αυτή υπαγορεύει από τη μια πλευρά τη σταθερότητα και συνέπεια στους καθορισμένους στόχους και από την άλλη, την ευελιξία στην εναλλακτική επιλογή μέτρων και στο βαθμό παρέμβασης - μέθοδο διαχείρισης του οικοσυστήματος. (ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ Α ΦΑΣΗ / Νοε 2002)

19 Στο London Strategic Parks Project (Greater London Authority 2006) οι λειτουργίες των ελεύθερων χώρων ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορίες: Αστική αναγέννηση Οικονομική αναζωογόνηση Υγεία και ευημερία Καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού και κοινωνική ανάπτυξη Παιδεία και δια βίου μάθηση Kensington Gardens and Hyde Park Map Περιβάλλον και οικολογία Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ. Παραδοσιακή κληρονομιά και πολιτισμός Ο καθένας από τους ελεύθερους χώρους έχει χαρακτηριστικά που τον προσδιορίζουν ως προς το μέγεθος του, τις υπηρεσίες που προσφέρει, την αναψυχή, την παραδοσιακή κληρονομιά, το οικολογικό κεφάλαιο, την διαχείριση των φυσικών πόρων, το τοπίο, την προσβασιμότητα και την ποιότητα του. Η ικανοποίηση όμως των προσδοκιών που υπάρχουν από τους ελεύθερους χώρους συναντά δυσκολίες, λόγω: Κατακερματισμού καθεστώτων ιδιοκτησίας και διαχείρισης Εμποδίων συντονισμού μεταξύ όμορων διοικητικών αρχών Συγκρούσεων διαχειριστικών προτεραιοτήτων Έλλειψης κινήτρων Ανταγωνιστικών πιέσεων για την διάθεση πόρων

20 Η υιοθέτηση της θεώρησης και των στόχων της αειφόρου (ή βιώσιμης) ανάπτυξης, διαμόρφωσε το πλαίσιο στο οποίο κινούνται σήμερα πλέον όλες οι προσεγγίσεις και οι διατυπωμένες αρχές πολιτικής. Σημαντική θέση σε αυτές έχουν τα ντοκουμέντα των διεθνών οργανισμών που λειτουργούν συχνά και ως «μανιφέστα» πολιτικής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: 1990 Πράσινο Βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον Τίθεται ως βασική ανάγκη και επιδίωξη η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών στόχων στις στρατηγικές σχεδιασμού των χρήσεων γης και γενικά στις πολιτικές αστικής ανάπτυξης. Προωθείται ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός του αστικού χώρου που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τις κλασικές πολεοδομικές παραμέτρους αλλά και τις περιβαλλοντικές διαστάσεις των προβλημάτων των αστικών περιοχών (απόβλητα, ενέργεια, κυκλοφορία, πράσινο κλπ) Διάσκεψη του Ααλμποργκ 1996 Διάσκεψη της Λισαβώνας Χάρτα Ευρωπαϊκών Πόλεων προς την Αειφορία Πρόγραμμα Ευρωπαϊκές Αειφορικές Πόλεις

21 1994 «Ευρώπη Συνεργασία για τη χωροταξία στην Ευρώπη» «η χωροταξία των αστικών περιοχών πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ολοκληρωμένων μέτρων σχεδιασμού και διαχείρισης, όπου το περιβάλλον θα κατέχει τη θέση που του αρμόζει (καταπολέμηση της ρύπανσης, βελτίωση της οικολογίας και των τοπίων της πόλης), ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα ή τις άλλες πόλεις» Ειδικότερα προτείνονται : η σταδιακή διεύρυνση των γνώσεων για το σύνολο των υπαίθριων χώρων, η ανάπτυξη εργαλείων που θα επιτρέπουν να εκτιμηθεί ποιοτικά και ποσοτικά η ανθεκτικότητα των υπαίθριων χώρων που εντάσσονται σε αναπτυξιακά σχέδια ή προγράμματα, ο συνυπολογισμός του τοπίου στο πλαίσιο του σχεδιασμού των χρήσεων γης, ο καθορισμός ενός «κώδικα δεοντολογίας» για την μείωση της χωρικής επίπτωσης διαφόρων σχεδίων, η προώθηση της συνεργασίας των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ίδια βιογεωγραφική ενότητα, η γενίκευση (όπως αναφέρεται) των χώρων αναζωογόνησης κοντά στις μεγάλες αστικές συγκεντρώσεις, που θα συνοδεύεται από μέτρα χωροταξίας και διαχείρισης, η ανάπτυξη νέων, φιλικών στο περιβάλλον, μορφών τουρισμού.

22 1999 Το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (Σ.Α.Κ.Χ.) Στόχοι: Η οικονομική και κοινωνική συνοχή Η αειφόρος ανάπτυξη Η ισορροπημένη ανταγωνιστικότητα στον ευρωπαικό χώρο Σε ότι αφορά το περιβάλλον, στο πλαίσιο αυτών των «στόχων πολιτικής», διατυπώνονται ως ισότιμες με άλλες και οι ακόλουθες επιλογές πολιτικής : προώθηση της σώφρονος διαχείρισης του αστικού οικοσυστήματος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας και της ανάπτυξης ανοικτών αστικών χώρων και περιοχών πρασίνου, διατήρηση και ανάπτυξη φυσικής κληρονομιάς, ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων, συντήρηση και δημιουργική διαχείριση των πολιτιστικών τοπίων της Ευρώπης (εννοείται ότι τα αγροτικά και αστικά «πολιτιστικά» τοπία είναι κατά κανόνα σύμφυτα με το φυσικό περιβάλλον)

23 2000 «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» Αναγνωρίζεται με έμφαση η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ως κεντρική κατεύθυνση του χωροταξικού σχεδιασμού. Επισημαίνεται η απαίτηση για ανάδειξη, ολοκληρωμένη διαχείριση και χωροταξική ολοκλήρωση της «πράσινης» και «γαλάζιας» ζώνης περιβάλλοντος, όπου ως «πράσινη ζώνη» αναφέρονται οι εθνικοί δρυμοί, οι περιοχές προστασίας της φύσης, τα μεσογειακά τοπία, η βιοποικιλότητα, το αστικό πράσινο και τα περιβαλλοντικά-οικολογικά πάρκα.

24 2000 «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» Αναγνωρίζεται με έμφαση η προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ως κεντρική κατεύθυνση του χωροταξικού σχεδιασμού. Επισημαίνεται η απαίτηση για ανάδειξη, ολοκληρωμένη διαχείριση και χωροταξική ολοκλήρωση της «πράσινης» και «γαλάζιας» ζώνης περιβάλλοντος, όπου ως «πράσινη ζώνη» αναφέρονται οι εθνικοί δρυμοί, οι περιοχές προστασίας της φύσης, τα μεσογειακά τοπία, η βιοποικιλότητα, το αστικό πράσινο και τα περιβαλλοντικά-οικολογικά πάρκα. Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

25 Ως Πράσινες Υποδομές (green infrastructure) ορίζεται η ανάπτυξη πολιτικής ώστε ένα διασυνδεδεμένο σύστημα (αστικών) πράσινων χώρων να εξασφαλίζει την προστασία και καλή λειτουργία των οικοσυστημάτων και την ταυτόχρονη παροχή ωφελειών στους αστικούς πληθυσμούς. Αυτή η νέα προσέγγιση για την επίτευξη οικολογικής ποιότητας στον ευρύτερο αστικό χώρο είναι σήμερα επιβεβλημένη για να μπορέσει η Ε.Ε. κατ αρχήν να περιορίσει τη διαπιστούμενη μείωση της βιοποικιλότητας. Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

26 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

27 Τα θέματα εστιάζουν στη ρύπανση και τους κινδύνους που σχετίζονται με αυτές τις ενότητες καθώς επίσης και στις υπάρχουσες θετικές δυνατότητες ανάπτυξης Digitaler Umweltatlas Berlin Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ. Ο περιβαλλοντικός άτλαντας του Βερολίνου (Digitaler Umweltatlas Berlin - Berlin Digital Environmental Atlas) είναι μια εργασία από τις υπηρεσίες πολεοδομίας και περιβάλλοντος οργανωμένη σε ψηφιακή μορφή που διαρκώς επικαιροποιείται και εμπλουτίζεται Περιλαμβάνει περίπου ογδόντα θέματα και περισσότερους από 400 χάρτες που αφορούν τις ενότητες του εδάφους, του νερού, του αέρα, του κλίματος, των χρήσεων γης, της κυκλοφορίας, του θορύβου και της ενέργειας

28 Τύποι βιοτόπων Senatsverwaltung für Stadtentwicklung und Umwelt Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

29 Παραδείγματα

30 Σχέδιο Δράσης ΑΤΤΙΚΗ SΟS 1994 Περιλαμβάνει Παρεμβάσεις και Έργα που κατατείνουν στους εξής 4 στόχους: Στη ριζική και αποτελεσματική καταπολέμηση της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Στην ουσιαστική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής Στη δημιουργία μιας βιώσιμης και Ανθρώπινης Πόλης Στην κατοχύρωση της Παραγωγικής και της Κοινωνικής Συνοχής της Αττικής, όπως και στην κατοχύρωση της Περιβαλλοντικής και Πολιτισμικής ταυτότητας της Αττικής

31 Με το Πρόγραμμα "ΑΤΤΙΚΗ SOS" σχεδιάστηκαν και προωθήθηκαν μέτρα θεσμικής προστασίας των περιαστικών ορεινών όγκων, και Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου ενώ προωθήθηκαν μεγάλες παρεμβάσεις για τη σημαντική αύξηση του Αστικού Πρασίνου και για την αναβάθμιση της Ποιότητας Ζωής των Πολιτών, με τους εξής στόχους: Την Ανάπτυξη του Πράσινου μέσα στην πόλη και τη σύνδεσή του με το περιαστικό και τους ορεινούς όγκους. Την προστασία του τοπίου, των ακτών και των ειδικών περιοχών φυσικού κάλλους. Την οικολογική ανασυγκρότηση της Αθήνας, την προστασία της γεωργικής γης, των δασών, των υγροτόπων και των άλλων στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος. Την Αναβάθμιση των ιδιαίτερα υποβαθμισμένων περιοχών. Την προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Παράλληλα προωθήθηκε Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ένα σχέδιο τόσο για την αύξηση του αστικού και του περιαστικού πρασίνου όσο και για τη δημιουργία νέων χώρων αναψυχής ή την ενοποίηση των υπαρχόντων. Ένα σχέδιο ενοποίησης και ανάπτυξης των πόλων πολιτισμικής, ιστορικής και αρχιτεκτονικής αναφοράς. ΥΠΕΧΩΔΕ 1994

32 Η ενότητα "ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ" περιλαμβάνει θεματικές υποενότητες που αναφέρονται αναλυτικά σε συγκεκριμένες Παρεμβάσεις και Πρωτοβουλίες και σε συγκεκριμένα Μέτρα και Έργα. Πιο συγκεκριμένα αναφέρονται: Στην Προστασία του Περιαστικού Ελεύθερου Χώρου και των Καθορισμό των Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ). Στην Οργάνωση των Βιοτεχνικών και των βιομηχανικών Πάρκων (ΒΙΠΑ ΒΙΟΠΑ) Στην Χωροταξική Οργάνωση των Ζωνών Χονδρεμπορίου. Στην Παρέμβαση για την Ανάπλαση και την Παράλληλη Εξυγίανση του Ελαιώνα. Στην Προστασία και την Αναδάσωση των Ορεινών Όγκων. Στην Προστασία, την Ανάπλαση και την Ανάδειξη των Ρεμάτων. Στην αποκατάσταση και την Ανάπλαση των Ανενεργών Λατομείων. Στην Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων. Στη δημιουργία υπερτοπικών πόλων αναψυχής (Πάρκο Οικολογικής Ευαισθητοποίησης Πύργου Βασιλίσσης, Σελεπίτσαρι, χώρος πρώην αεροδρομίου Ελληνικού Στην Ανάπλαση, την Αναβάθμιση και τον Καθαρισμό των Ακτών. Στο Πολιτιστικό Πάρκο Αθήνας - Αττικής ως παρέμβαση Μητροπολιτικού Χαρακτήρα. Στην Ανάπλαση και την Δεντροφύτευση του Αττικού Αλσους. ΟΡΣΑ / ΥΠΕΧΩΔΕ

33 Αττικό Aλσος DigitalGlobe

34 Αττικό Aλσος

35

36 Αττικό Aλσος

37 Αττικό Aλσος

38 Αττικό Aλσος

39 Αττικό Aλσος

40

41 Συνοπτικά τα προτεινόμενα έργα σχεδιάστηκαν για να συμβάλλουν στην: Αντιμετώπιση των ξηράνσεων με αντικατάσταση των δένδρων που έχουν πρόβλημα με άλλα που αναμένεται να έχουν μεγαλύτερο εύρος ζωής. Κάλυψη κενών σε όλους τους χώρους με νέες φυτεύσεις δένδρων και θάμνων. Αισθητική αναβάθμιση σε επιλεγμένα σημεία, με φύτευση ανθοφύτων. Στήριξη των νέων φυτεύσεων αλλά και σε περίπτωση ανάγκης και των παλαιών με ένα νέο και αξιόπιστο σύστημα άρδευσης. Δημιουργία ειδικών διαδρομών αναψυχής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, με την ένταξη στον χώρο ενός Βοτανικού περίπατου και μιας Διαδρομής Αττικής χλωρίδας. Λύση του ειδικού προβλήματος με τις καταπτώσεις βράχων γύρω από τα γήπεδα αθλοπαιδιών, μέσα από ολοκληρωμένη τεχνική και φυτοτεχνική αντιμετώπιση. Αναβάθμιση στην πολιτιστική χρήση του χώρου με έργα που θα δημιουργούν ασφάλεια σε όλους τους χρήστες-επισκέπτες.

42 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

43 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

44

45

46

47

48

49 Ποδονίφτης 2015 DigitalGlobe

50 ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Populus alba (Λεύκα αργυρόφυλλη) Robinia pseudacacia (Ακακία ή Ψευδακακία) Ailanthus altissima (Βρωμόδενδρο) Pinus halepensis (Πεύκο) Ficus carica (Συκιά) Amygdalus communis (Αμυγδαλιά) Nerium oleander (Πικροδάφνη) Pinus pinea (Κουκουναριά) Cupressus arizonica (Κυπαρίσσι γλαυκό) Populus nigra (Λεύκα καναδική) Ceratonia siliqua (Χαρουπιά) Albizia julibrissin (Ακακία Κων/πόλεως) Olea europaea (ελιά) Eucalyptus globulus (Ευκάλυπτος). Parcinsonia aculeata (Παρκινσόνια) Morus alba (Μουριά) Ligustrum japonicum (Λιγκούστρο) Platanus orientalis (Πλάτανος) Pittosporum tobira (Αγγελική) Vitex agnus castus (Λυγαριά) Cotoneaster franchetii (Κυδωνίαστρο). Prunus japonicum (Δαμασκηνιά καλλωπιστική) Brachychiton acerifolium (Βραχυχίτων) Ecballium elaterium (Πικραγγουριά) Capparis spinosa (Κάππαρη) Clematis chirrhosa (Κληματσίδα) Arundo donax (Καλάμι) ΠΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Passer domesticus (Σπιτοσπουργίτης) Strepropelia decaocto (Δεκαοχτούρα) Muscicapa striata (Σταχτομυγοχάφτης) Delichon urbica (Λευκοχελίδονο) Hirundo rustica (Σταυλοχελίδονο) Turdus merula (Κότσυφας) Hippolais pallida (Ωχροστριτσίδα) Larus cachinnans (Ασημόγλαρος) Apus apus (Μαυροσταχτάρα) Carduelis carduelis (Καρδερίνα) Parus major (Καλόγερος)

51 ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΚΠΑ/ΤΜ. ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 1993 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΡΕΜΜΑΤΟΣ ΠΟΔΟΝΙΦΤΗ Διατήρηση του φυσικού σχηματισμού του ρέματος «Ποδονίφτη» μέσα στον αναπτυγμένο αστικό ιστό της περιοχής και η ανάδειξή του σε ανοικτό χώρο άσκησης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Οικολογικά σχεδιασμένες παρεμβάσεις αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος Γεωλογικό υπόβαθρο και σχηματισμοί έδαφος (αναβαθμίδες, βράχια) Υδατοσυλλογή (ρύθμιση παροχής αναβάθμιση ποιότητας νερού) Μικρο-βιότοποι (φράχτες, πρανή, συστάδες, καρποφόρα είδη, καλαμιώνες) Ορνιθοπανίδα (ποικιλία φυτών, χώροι φωλεοποίησης, τέλματα, ενοποίηση χώρων) Έργα αρχιτεκτονικής ανάπλασης τοπίου Νομοθετική κατοχύρωση του Πάρκου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη δημιουργία και ορθή λειτουργία

52 2015 DigitalGlobe

53 : «Ανάπλαση Άλσους Προμπονά» Το άλσος Προμπονά, με συνολική έκταση 29 στρεμμάτων, βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα του Δήμου Αθηναίων. Από το 1950, όταν κληροδοτήθηκε στο Δήμο, μέχρι σήμερα λειτουργούσε ως δημοτικό φυτώριο. Στο πλαίσιο των παρεμβάσεων ανάπλασης του άλσους Προμπονά, μεταξύ άλλων, προβλέπονται: Φύτευση δέντρων και θάμνων Δημιουργία φυτικού λαβυρίνθου (45x22 τ.μ.) με φυτά Ανεμοφράκτες δένδρων, που διασφαλίζουν την οπτική απομόνωση και τη μείωση της ηχορύπανσης Ζώνες διαχωρισμού των λειτουργιών/χρήσεων του πάρκου για να διευκολυνθεί η διαχείρισή τους Νέα σιδερένια περίφραξη, μήκους 700 μ. Σιντριβάνια και βραχόκηποι Τεχνητή λίμνη 100 τ.μ Τοποθέτηση 120 καθιστικών και 50 επιδαπέδιων απορριμματοδοχείων Δημιουργία σύγχρονης παιδικής χαράς, που να πληρεί όλες τις προδιαγραφές ασφαλείας Εκσυγχρονισμός του ήδη υπάρχοντος αθλητικού κέντρου Κατασκευή αντλιοστασίου με στόχο την επαναλειτουργία της υπάρχουσας γεώτρησης Εγκατάσταση δικτύου αυτόματου ποτίσματος Τοποθέτηση ειδικών φωτιστικών σωμάτων με βάση τις υπάρχουσες συνθήκες του χώρου Προτεραιότητα του Δήμου Αθηναίων είναι μετά την ανάπλαση, το πάρκο να περιλαμβάνει και έναν ξεχωριστό ελαιώνα.

54 Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε με τη Μονάδα Υλοποίησης Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων ΕΜΠ.

55 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.