Εισαγωγή Η φωτιά είναι μία διαταραχή των χερσαίων οικοσυστημάτων που επηρεάζει την πανίδα, χλωρίδα, το έδαφος, τα νερά, τον αέρα και τις ανθρώπινες

Transcript

1 Εισαγωγή Η φωτιά είναι μία διαταραχή των χερσαίων οικοσυστημάτων που επηρεάζει την πανίδα, χλωρίδα, το έδαφος, τα νερά, τον αέρα και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν βασικό παράγοντα εξέλιξης των οικοσυστημάτων και του τοπίου. Από τα προϊστορικά χρόνια, η φωτιά χρησιμοποιήθηκε για την δημιουργία βοσκοτόπων, αγροτικών εκτάσεων και ως πολεμική τακτική. Η αυξομείωση του ετήσιου αριθμού των πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων σχετίζεται κυρίως με τις μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν ενώ οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών. Το χρονικό διάστημα καίγονταν κατά μέσο όρο Ha/έτος, ενώ το διάστημα ο μέσος όρος ξεπέρασε τα Ha/έτος. Για τα ίδια χρονικά διαστήματα, διπλασιάστηκε και ο αριθμός των πυρκαγιών από 700 σε 1500 πυρκαγιές ετησίως κατά μέσο όρο. Οι μεγαλύτερες ετήσιες καταστροφές καταγράφηκαν το 2000 και έφτασαν τα στρ., και ακολουθούν τα έτη 1988 και 2007 με στρ. και στρ., αντίστοιχα. Κατά μέσο όρο, κάθε χρόνο εκδηλώνονται δασικές πυρκαγιές. Ο μεγαλύτερος αριθμός πυρκαγιών αναφέρθηκε το 1993 και ο μικρότερος το Οι δριμύτερες πυρκαγιές στην Ελλάδα, εμφανίστηκαν το 2007, με μέση καμένη έκταση στρ. ανά περιστατικό (μέση καμένη έκταση 357 στρ. ανά περιστατικό). Το σύνολο των καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα για τη χρονική περίοδο ανέρχεται σε στρ. (περίπου το 10% της έκτασης της Ελλάδας). Ο συνολικός αριθμός δασικών πυρκαγιών που εκδηλώθηκαν κατά την περίοδο ανέρχεται σε Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, εκδηλώνονται οι περισσότερες πυρκαγιές και καίγονται οι μεγαλύτερες εκτάσεις. Τον Σεπτέμβριο εκδηλώνονται περισσότερες πυρκαγιές και καίγονται μεγαλύτερες εκτάσεις από τον Ιούνιο. Η πιθανότητα εκδήλωσης μιας δασικής πυρκαγιάς είναι παρόμοια σε όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Τα Σαββατοκύριακα οι πυρκαγιές καίνε μεγαλύτερες εκτάσεις. Οι δασικές πυρκαγιές εκδηλώνονται συνήθως στη διάρκεια της ημέρας και ιδιαίτερα προς το μεσημέρι. Ο μέσος χρόνος επέμβασης είναι περίπου 30 λεπτά. Ο μέσος χρόνος κατάσβεσης των πυρκαγιών ανέρχεται σε 15 ώρες περίπου. Το 60 % περίπου των δασικών πυρκαγιών της Ελλάδας, έχουν χρόνους κατάσβεσης έως 7,5 ώρες, ενώ τα επεισόδια πολύ μεγάλης διάρκειας (> 72 ώρες) αφορούν μόνο το 3,4% του συνολικού αριθμού. Οι πολύ μεγάλες πυρκαγιές έχουν και ιδιαίτερα αυξημένο χρόνο κατάσβεσης. Συχνότερο σημείο έναρξης των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι οι δασικές και γεωργικές εκτάσεις. Αίτια δασικών πυρκαγιών Τα αίτια των δασικών πυρκαγιών είναι στην πλειοψηφία τους ανθρωπογενή (από πρόθεση ή αμέλεια) και ελάχιστα φυσικά (κεραυνοί, ηφαίστεια). Μια φωτιά μπορεί να ξεκινήσει από καύση υπολειμμάτων υλοτομίας, καύση καλαμιάς και χόρτων, κάπνισμα μελισσών, αποτσίγαρα, σπινθήρες από τη διέλευση αμαξοστοιχιών, υπαίθρια γεύματα, καύση απορριμμάτων, σπινθήρες από αλυσοπρίονα, βολές σε στρατιωτικές ασκήσεις, δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, πυροτεχνήματα, εκρήξεις, κοπή μετάλλων, συγκολλήσεις και ακόνισμα μετάλλων κ.α.

2 Πρόληψη πυρκαγιών Επειδή οι περισσότερες δασικές πυρκαγιές οφείλονται σε ανθρωπογενή αίτια, η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών πρέπει να επικεντρώνεται στον έλεγχο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Παρόλα αυτά, στην Ελλάδα, το 95% του προϋπολογισμού της πυρόσβεσης αφορά δαπάνες καταστολής και μόνο το 5% δαπάνες πρόληψης. Ευαισθητοποίηση - Ενημέρωση - Εκπαίδευση Συνεχής ενημέρωση των πολιτών με παρουσιάσεις, φυλλάδια, αυτοκόλλητα, ημερίδες κλπ. Ιδιαίτερα αυξημένη ενημέρωση σε περιόδους υψηλού κινδύνου έναρξης πυρκαγιάς. Διαφήμιση σε τηλεόραση, διαδίκτυο, εφημερίδες, περιοδικά κλπ. Εκπαίδευση για την κατανόηση της συμπεριφοράς της φωτιάς, πρόληψης, κατάσβεσης, πυροπροστασίας οικισμών και ανθρώπων. Συνεργασία δασικής και πυροσβεστικής υπηρεσίας με κοινωνικούς φορείς, σχολεία κλπ. Επιβράβευση όσων δραστηριοποιούνται στην πρόληψη και κατάσβεση δασικών πυρκαγιών. Πινακίδες απαγόρευσης ανάμματος φωτιάς και ενημέρωσης κινδύνου πυρκαγιάς σε δασικές περιοχές. Επαφές με ομάδες πολιτών (οικολογικές οργανώσεις, πρόσκοποι, κυνηγοί κ.α.). Διοργάνωση εθελοντικών δράσεων πρόληψης πυρκαγιών (καθαρισμός σκουπιδιών και υπορόφου, φύτευση φυλλοβόλων δέντρων, υιοθέτηση δάσους, χάραξη και καθαρισμός μονοπατιών, δημιουργία αντιπυρικών ζωνών γύρω από οικισμούς κ.α.) Καταγραφή των εθελοντών που ενδιαφέρονται για την προστασία του δάσους και δημιουργία ισχυρών δεσμών συνεργασίας Οι σύλλογοι δασοπροστασίας έχουν αξιόλογο εξοπλισμό με πυροσβεστικά οχήματα, αντλίες, ασθενοφόρα, οχήματα μεταφοράς προσωπικού, ταχύπλοα σκάφη. Παραδειγματική τιμωρία των ενόχων για εμπρησμό Φύλαξη Καλή γνώση του τόπου και των ανθρώπων Πολλές περιπολίες κατά την περίοδο υψηλής επικινδυνότητας πυρκαγιάς Φύλαξη των εύφλεκτων δασών από στρατιωτικές μονάδες τους επικίνδυνους μήνες με παράλληλο καθαρισμό από απορρίμματα και καύσιμη ύλη Καταγραφή των μόνιμων και εποχικών δραστηριοτήτων σε χάρτη και βάση δεδομένων καθώς και αξιολόγηση της επικινδυνότητάς τους για έναρξη πυρκαγιάς Καταγραφή ή και απομάκρυνση κάθε αγνώστου. Η ανίχνευση πυρκαγιάς μπορεί να γίνει από αεροσκάφη, παρατηρητήρια και κινητούς ή σταθερούς παρατηρητές. Τα αεροσκάφη μπορούν να εποπτεύσουν μεγάλες εκτάσεις, αλλά όχι συνέχεια, έχουν μεγάλο κόστος και περιορισμούς πτήσης ιδιαίτερα όταν πνέουν ισχυροί άνεμοι. Οι επίγειες περιπολίες σε μικρά οχήματα που φέρουν και εξοπλισμό κατάσβεσης (δεξαμενές νερού, αντλίες, λάστιχα, αλυσοπρίονα κλπ) είναι η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος ανίχνευσης και συνδυάζει τη δυνατότητα άμεσης κατάσβεσης μετά τον εντοπισμό

3 Τα παρατηρητήρια πρέπει να έχουν μεγάλη ορατότητα, εξοπλισμό (πυξίδα, κιάλια, τηλέφωνο), ένα θεματικό χάρτη (χρήσεις γης, οικισμούς, τοπωνύμια, δρόμους, μονοπάτια, ρέματα, πηγές, βρύσες και δεξαμενές, ιστορικό πυρκαγιών, άλλα παρατηρητήρια, αντιπυρικές ζώνες, κλπ) και ένα μετεωρολογικό σταθμό (θερμόμετρο, υγρασιόμετρο, ανεμογράφο, βροχόμετρο). Τα μόνιμα παρατηρητήρια θα μπορούσαν να λειτουργούν και ως επισκέψιμες θέσεις θέας (αναψυκτήρια, εστιατόρια, ξενώνες) με παράλληλη ενημέρωση για το δάσος και την προστασία του. Κατασκευή δεξαμενών νερού σε κομβικά σημεία. Διαχείριση βλάστησης Ευνόηση φυλλοβόλων ειδών σε συστάδες κωνοφόρων. Φύτευση φυλλοβόλων δέντρων γύρω από κατοικημένες περιοχές. Όπου υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης προτείνεται η φύτευση φυλλοβόλων πλατύφυλλων και ιδιαίτερα καλλιεργούμενων (συκιές, αμυγδαλιές, κερασιές, μηλιές κλπ.) ώστε να υπάρχει ενδιαφέρον για την προστασία τους. Μετατροπή των εύφλεκτων και υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων σε καλλιέργειες (ελαιώνες, αμπέλια κ.α.) Αραιώσεις στον υπόροφο και ανόροφο και υψηλή κλάδευση των δέντρων. Ο χειρισμός του υπορόφου γίνεται κυρίως με κοπή (τσεκούρια, πριόνια, κόφτες, αλυσοπρίονα) ή μηχανήματα με βραχίονες κατά μήκος δρόμων, μεταφορά σε μηχάνημα τεμαχισμού και απομάκρυνση από το δάσος. Το κόστος απομάκρυνσης του υπορόφου είναι μικρότερο κατά μήκος των δρόμων. Εάν δεν απομακρύνονται τα υπολείμματα του υπορόφου πρέπει να τεμαχίζονται και να διασπείρονται. Η τεμαχισμένη βιομάζα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κηπουρική, κομποστοποίηση, παραγωγή βιοκαυσίμου κ.α. Η δωρεάν διάθεση των υπολειμμάτων υλοτομίας και η προσφορά ατελούς ξυλείας από τα δασαρχεία μπορούν να αποτελέσουν κίνητρα για τη διαχείριση της βιομάζας. Σε αγροτικές καλλιέργειες προτείνεται το όργωμα των χωραφιών (ιδιαίτερα απομάκρυνση της υποβλάστησης σε ελαιώνες). Σε ώριμα δάση, η ελεγχόμενη βόσκηση μπορεί να μειώσει την υποβλάστηση και τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Δρόμοι και μονοπάτια Οι δρόμοι μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπυρικές ζώνες και να χρησιμοποιηθούν για την μετακίνηση προσωπικού και οχημάτων για την πρόληψη και κατάσβεση των πυρκαγιών. Παράλληλα, οι δρόμοι αυξάνουν την πιθανότητα έναρξης πυρκαγιάς σε δασικές περιοχές γιατί αυξάνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες (αποτσίγαρα, σκουπίδια, κατασκήνωση, εμπρησμοί κτλ). Σε περιόδους υψηλής επικινδυνότητας, οι δρόμοι θα πρέπει να φυλάσσονται και να ελέγχεται η πρόσβαση ή και ακόμη να απαγορεύεται. Κατά μήκος των δρόμων μπορεί να γίνεται αραίωση των δέντρων και καθαρισμός του υπορόφου. Η διάνοιξη και συντήρηση μονοπατιών σε δύσβατες ή προστατευόμενες περιοχές αυξάνει τη δυνατότητα περιπολιών και επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς. Αντιπυρικές ζώνες

4 Οι αντιπυρικές ζώνες έχουν σκοπό τη διάσπαση της συνέχειας της καύσιμης ύλης. Η αντιπυρικές ζώνες που κατασκευάζονται μέσα σε δάσος, με πλήρη απομάκρυνση της βλάστησης και κάθετα προς τις χωροσταθμικές συνήθως εντείνουν τη διάβρωση, υποβαθμίζουν το τοπίο, είναι ακριβές στην κατασκευή και συντήρηση και πολλές φορές δεν είναι αποτελεσματικές. Σε περίπτωση πυρκαγιάς με ισχυρούς ανέμους είναι δυνατή η υπερπήδηση των αντιπυρικών. Αντιπυρικές ζώνες μπορούν δημιουργηθούν γύρω από οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους κλπ., με μείωση των εύφλεκτων ειδών, φύτευση φυλλοβόλων, μείωση της πυκνότητας των δέντρων, καθαρισμό υπορόφου κλπ. Ως αντιπυρικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν περιοχές μειωμένης καύσιμης ύλης (ποτάμια, βουνοκορφές, αγροί, ζώνες διέλευσης δικτύων ηλεκτρικού ρεύματος κ.α.) Προδιαγεγραμμένη καύση Η προδιαγεγραμμένη καύση γίνεται βάση ενός σχεδίου που περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους όπως καιρικές συνθήκες, διεύθυνση καπνού, σχετική υγρασία κλπ. Εφαρμόζεται για την μείωση του υπορόφου σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Νότιο Αφρική κ.α. Η προδιαγεγραμμένη καύση πρέπει να γίνεται μόνο από εκπαιδευμένους ειδικούς Το πρώτο στάδιο μίας προδιαγεγραμμένης καύσης περιλαμβάνει το άναμμα μίας μικρής δοκιμαστικής φωτιάς Το βασικό εργαλείο της προδιαγεγραμμένης καύσης είναι το φλόγιστρο. Το καύσιμο του φλόγιστρου είναι συνήθως ένα μίγμα βενζίνης-πετρελαίου (30-70) Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να ξεφύγει εκτός ελέγχου. Η τεχνική δεν είναι ευρέως αποδεκτή στην Ελλάδα όπου τα εδάφη είναι αβαθή και φτωχά και κινδυνεύουν από διάβρωση. Πολλά είδη με λεπτό φλοιό και επιφανειακό ριζικό σύστημα (πχ. Ελάτη) πιθανόν να νεκρωθούν από την ελεγχόμενη καύση. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν αρνητική στάση στην ελεγχόμενη καύση λόγω του καπνού και της πιθανότητας να διαφύγει. Καύση είναι η γρήγορη οξείδωση της καύσιμης ύλης που συνοδεύεται από έκκληση θερμότητας. Η φωτιά είναι το αποτέλεσμα μίας ταχείας καύσης που παράγει και φως. Πυρκαγιά είναι η ανεξέλεγκτη καύση, η οποία συνοδεύεται από έκλυση μεγάλων ποσών θερμότητας και φωτός με συνέπεια την καταστροφή του καιγόμενου υλικού. Η διαδικασία της καύσης είναι περίπου η αντίστροφη της Η έναρξη της καύσης μιας ουσίας πραγματοποιείται σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία που ονομάζεται σημείο ανάφλεξης. Η μάζα που καίγεται διαιρεμένη με τον χρόνο καύσης είναι ο ρυθμός καύσης. Όταν η καύση είναι ατελής (δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο) μπορεί να προκύψει μονοξείδιο του άνθρακα (CO), το πιο επικίνδυνο αέριο της καύσης για τον άνθρωπο. Εάν το καμένο σώμα είναι μαύρο σημαίνει ότι η καύση ήταν ατελής ενώ εάν είναι λευκό η καύση ήταν τέλεια. Στη διαδικασία της καύσης πρέπει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα τρείς παράγοντες: καύσιμη ύλη, θερμότητα και οξυγόνο.

5 Εάν αφαιρεθεί κάποιος παράγοντας η φωτιά σβήνει και εάν μειωθεί η ποσότητα του παράγοντα μειώνεται η ένταση της φωτιάς. Θερμότητα είναι η μεταφορά ενέργειας από το θερμότερο προς το ψυχρότερο σώμα. Η μετάδοση της θερμότητας με αγωγή γίνεται από μόριο σε μόριο με την επαφή των καύσιμων υλικών. Η μεταφορά της θερμότητας γίνεται με την κίνηση του αέρα Η διάδοση της θερμότητας με ακτινοβολία γίνεται μέσω ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων από απόσταση. Το οξυγόνο στον ατμοσφαιρικό αέρα βρίσκεται σε ποσοστό 21% κατ' όγκο, ενώ υπό τη μορφή διαφόρων ενώσεων αποτελεί το 47% περίπου του βάρους του στερεού φλοιού της γης και το 88% του βάρους του νερού. Η μείωση της περιεκτικότητας του οξυγόνου στον ατμοσφαιρικό αέρα σε ποσοστό κάτω από το 15% δεν συντηρεί την καύση και επομένως επέρχεται κατάσβεση της πυρκαγιάς. Η καύσιμη ύλη μπορεί να είναι σε στερεή, υγρή ή αέρια μορφή. Ως στερεά καύσιμα ορίζουμε τα στερεά υλικά όπως ξύλα, υφάσματα, χόρτα, βαμβάκι, νήματα, άνθρακες, ελαστικά, πλαστικά κ.α. Ως υγρά καύσιμα ορίζουμε υγρά όπως πετρέλαιο, βενζίνη, νέφτι, οινόπνευμα, έλαια, παραφίνη κ.α. Ως αέρια καύσιμα ορίζουμε τα αέρια όπως υδρογόνο, ασετιλίνη, φωταέριο, υγραέριο, προπάνιο, βουτάνιο, μονοξείδιο του άνθρακα (CO) κ.α. Τα στερεά και τα υγρά καύσιμα δεν καίγονται στην μάζα τους αλλά στην ελεύθερη επιφάνεια τους σε αντίθεση με τα αέρια καύσιμα που καίγονται εξ' ολοκλήρου στην μάζα τους. Στα δάση η καύση συντελείται σε τέσσερα στάδια: Προθέρμανση της άκαυτης καύσιμης ύλης μπροστά από τη φωτιά με ακτινοβολία και μεταφορά θερμότητας. Στη φάση αυτή γίνεται εξάτμιση της υγρασίας και εκπομπή των εύφλεκτων πτητικών χημικών ενώσεων (θερμοκρασία < 300οC) Φλόγωση όπου αναφλέγονται τα οργανικά αέρια και παράγεται θερμότητα, φως, ήχος και καπνός (θερμοκρασία οC) Πυράκτωση όπου καίγονται τα απανθρακωμένα υλικά και μπορεί να διαρκέσει από λεπτά ως μέρες (θερμοκρασία περίπου 500οC) Ψύχρανση, όπου η φωτιά βρίσκεται στην τελευταία φάση της καύσης με τη δημιουργία λευκής (πλήρη καύση) ή μαύρης (ατελής καύση) στάχτης (θερμοκρασία οC) Μια δασική πυρκαγιά μπορεί να διαιρεθεί στο χώρο στο μέτωπο, τα πλευρά, τα νώτα, και τους δακτυλίους. Εστία ονομάζεται το μέρος που πρωτοεμφανίζεται και μετέπειτα αναπτύσσεται η πυρκαγιά. Άκαυτες εκτάσεις μέσα στην περίμετρο ονομάζονται νησίδες ενώ μικρές καμένες εκτάσεις μπροστά από το μέτωπο ονομάζονται σημειακές φωτιές. Συνήθως μία πυρκαγιά δεν επεκτείνεται με ένα καθαρό ευθύ μέτωπο αλλά πολλούς δακτυλίους προς την ίδια κατεύθυνση. Η περίμετρος μίας πυρκαγιάς είναι το μήκος της γραμμής που συνδέει όλα τα σημεία καύσης. Για να ελεγχθεί μία πυρκαγιά πρέπει να ελεγχθεί το μέτωπό της. Η φωτιά στα νώτα μιας πυρκαγιάς, συνήθως δεν έχει μεγάλη ένταση και μπορεί να ελεγχθεί σχετικά εύκολα. Σε κατακόρυφη διάταξη οι δασικές πυρκαγιές μπορούν να διακριθούν σε:

6 Οι υπόγειες πυρκαγιές καίνε χούμο, τύρφη, ρίζες, έχουν μικρή ταχύτητα, δύσκολο εντοπισμό και κατάσβεση Οι επιφανειακές ή έρπουσες πυρκαγιές καίνε τα επιφανειακά καύσιμα (φυλλάδα, κατακείμενη βλάστηση, υπολείμματα υλοτομιών, πόες, θάμνους) μέχρι του ύψους των 2 μ. Συνήθως ελέγχονται εύκολα. Οι επικόρυφες πυρκαγιές ή κόμης καίνε την κόμη των δέντρων και θάμνων. Οι πυρκαγιές κόμης έχουν μεγάλη ένταση και ταχύτητα και η κατάσβεσή τους είναι δύσκολη και επικίνδυνη. Οι καύτρες είναι ελαφρά κομμάτια καύσιμης ύλης (κομμάτια από κουκουνάρια, ξερές πόες και βρύα, κλαδάκια κλπ.). Κηλίδωση είναι η έναρξη φωτιάς από μεταφορά καυτρών σε απόσταση από το κυρίως μέτωπο και την περίμετρο μιας πυρκαγιάς. Ο άνεμος και οι δίνες που δημιουργούνται από την πυρκαγιά ανυψώνουν τις καύτρες και τις μεταφέρουν σε αποστάσεις συνήθως έως 1-2 χλμ. από το μέτωπο, αν και έχουν καταγραφεί και σε αποστάσεις των 20 χλμ. Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την ένταση μίας πυρκαγιάς είναι η καύσιμη ύλη, ο καιρός και η τοπογραφία. ΚΑΥΣΙΜΗ ΥΛΗ Καύσιμη ύλη στα δασικά οικοσυστήματα είναι όλη η ζωντανή ή νεκρή οργανική ύλη. Η καύσιμη ύλη μπορεί να θεωρηθεί ως αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια η οποία μπορεί να αποδεσμευθεί πάλι με αποσύνθεση ή με καύση, δύο μορφές οξείδωσης διαφορετικής ταχύτητας. Η καύσιμη ύλη που υπάρχει στο δάσος μπορεί να διακριθεί σε λεπτή (χόρτα, φύλλα, βελόνες, κουκουνάρια) και χοντρή (κορμοί, πρέμνα, χονδρά κλαδιά). Η ποσότητα της καύσιμης ύλης συνήθως εκφράζεται ως τόνοι στο εκτάριο. Η οριζόντια διάταξη της καύσιμης ύλης μπορεί να είναι συνεχής, ασυνεχής ή διασπασμένη. Η κατακόρυφη διάταξη της καύσιμης ύλης μπορεί να διακριθεί σε εδαφική (ρίζες, σάπιοι κορμοί και άλλη οργανική ουσία), επιφανειακή (βελόνες, φύλλα, πόες, νεκρά κλαδιά και κορμοί, χαμηλοί θάμνοι) και εναέρια (κλαδιά, βελόνες, φύλλα, βρύα και λειχήνες). Η ποσότητα του νερού σε ένα καύσιμο εκφράζεται ως ποσοστό (%) του ξηρού βάρους αυτού του καυσίμου. Η περιεχόμενη υγρασία μπορεί να κυμανθεί από 10% σε ξερούς φυτικούς ιστούς έως 300 % σε ζωντανούς φυτικούς ιστούς όπως τα φύλλα. Η περιεχόμενη υγρασία των ζωντανών φυτών είναι υψηλότερη κατά τη διάρκεια της αυξητικής περιόδου. Η υγρασία της ξερής καύσιμης ύλης εξαρτάται έντονα από την υγρασία του περιβάλλοντος Η περιεχόμενη υγρασία της καύσιμης ύλης παρουσιάζει χρονική υστέρηση με την σχετική υγρασία του περιβάλλοντος και διακρίνεται σε: 1 ώρας (διάμετρος καυσίμου 0-0,5 εκ.) 10 ωρών (διάμετρος καυσίμου 0,5-2,5 εκ.) 100 ωρών (διάμετρος καυσίμου 2,5-7,5 εκ.) 1000 ωρών (διάμετρος καυσίμου 7,5-20 εκ.) ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ Οι τοπογραφικοί παράμετροι που επηρεάζουν την επέκταση μιας πυρκαγιάς είναι η έκθεση, η κλίση, η θέση στην πλαγιά, η μορφολογία της περιοχής, το υψόμετρο και τα φυσικά ή τεχνητά εμπόδια.

7 Η πιθανότητα έναρξης και γρήγορης εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς είναι μεγαλύτερη σε νότιες εκθέσεις. Η καύσιμη ύλη ξηραίνεται ταχύτερα στις νότιες εκθέσεις αλλά γενικά η συγκέντρωση βιομάζας είναι μικρότερη από ότι στις βόρειες εκθέσεις. Η αύξηση της κλίσης μιας πλαγιάς αυξάνει την ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς, λόγω της ταχύτερης προθέρμανσης της βλάστησης και των ανοδικών ρευμάτων του αέρα. Η φωτιά ανεβαίνει σε μία πλαγιά ταχύτερα από ότι κατεβαίνει Η ποικιλία του ανάγλυφου μιας περιοχής δημιουργεί και ποικιλία στη συμπεριφορά της πυρκαγιάς. Στενά φαράγγια δημιουργούν το φαινόμενο της καμινάδας, με αύξηση της ταχύτητας της πυρκαγιάς και έντονη κηλίδωση. Σε μεγάλα υψόμετρα υπάρχει λιγότερο οξυγόνο, μικρότερη απώλεια υγρασίας της καύσιμης ύλης και συνήθως μειωμένη ανθρώπινη δραστηριότητα. Όμως, οι πιθανότητες έναρξης πυρκαγιάς από κεραυνό είναι μεγαλύτερες και οι δυνατότητες κατάσβεσης περιορισμένες λόγω πρόσβασης. Η θερμοκρασία του αέρα μειώνεται περίπου κατά 6,5οC ανά 1000 μέτρα υψομέτρου. Η πιθανότητα εκδήλωσης μιας δασικής πυρκαγιάς μειώνεται με την αύξηση του υψομέτρου. Η δριμύτητα των πυρκαγιών εμφανίζεται μεγαλύτερη στα μέσα υψόμετρα ( μ) Τα φυσικά ή τεχνητά εμπόδια όπως βράχια, γυμνό έδαφος, ποτάμια, λίμνες, δρόμοι, μονοπάτια και άλλες κατασκευές τροποποιούν σημαντικά τη συμπεριφορά μιας πυρκαγιάς. ΚΑΙΡΟΣ Ο άνεμος μεταφέρει οξυγόνο και θερμότητα στα καύσιμα, απωθεί τον υγρό αέρα και τον αντικαθιστά με ξηρό αέρα, ξηραίνει την καύσιμη ύλη, μεταφέρει καύτρες μπροστά από το μέτωπο και επηρεάζει τη διεύθυνση της πυρκαγιάς. Η ταχύτητα του ανέμου είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας εξάπλωσης μιας δασικής πυρκαγιάς και μετριέται σε χλμ/ώρα ή στην εμπειρική κλίμακα Μποφόρ. Η απότομη αλλαγή διεύθυνσης του ανέμου δημιουργεί δίνες και απρόβλεπτη συμπεριφορά της φωτιάς με μεγάλους κινδύνους εγκλωβισμού των πυροσβεστών. Η φωτιά δημιουργεί από μόνη της ωστικά ανοδικά ρεύματα αέρα. Στις ορεινές περιοχές την ημέρα ο αέρας κινείται προς τις κορυφές ενώ το βράδυ προς τις κοιλάδες. Οι άνεμοι είναι ισχυρότεροι στις κορυφογραμμές και τις ράχες Η δριμύτητα των πυρκαγιών εμφανίζει αυξητική τάση με την ένταση του ανέμου. Η θερμοκρασία του αέρα και οι βροχοπτώσεις σχετίζονται με τη σχετική υγρασία του αέρα και επηρεάζουν την υγρασία της καύσιμης ύλης. Η δριμύτητα των πυρκαγιών αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα. Οι μεγάλες πυρκαγιές εμφανίζονται συνήθως μετά από περιόδους ανομβρίας, υψηλών θερμοκρασιών και χαμηλής σχετικής υγρασίας του αέρα. Οι πιο πολλές πυρκαγιές εκδηλώνονται όταν η σχετική υγρασία του αέρα είναι κάτω από 60%.

8 Η δριμύτητα των δασικών πυρκαγιών μειώνεται με την αύξηση της σχετικής υγρασίας. Η αστάθεια της ατμόσφαιρας προκαλεί τους κεραυνούς που ευθύνονται περίπου για το 5% των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα και σε κάποιες περιοχές όπως η Θάσος και η Χαλκιδική στο 15% κατά μέσο όρο. Η μεγαλύτερη συχνότητα κεραυνών παρατηρείται στις αρχές του καλοκαιριού και έχουν καταγραφεί έως και κεραυνών σε μία ημέρα. Στην αντιμετώπιση μεγάλων δασικών πυρκαγιών πρέπει να γίνονται τακτικά μετεωρολογικές παρατηρήσεις που αφορούν τα επερχόμενα μέτωπα, το σχηματισμό καταιγίδων, τα στρώματα αναστροφής, την ατμοσφαιρική σταθερότητα, τις αλλαγές των ανέμων, τη σχετική υγρασία του αέρα κτλ. Πρόβλεψη δασικών πυρκαγιών Για τη σύνταξη του ημερήσιου δελτίου πρόβλεψης κινδύνου δασικών πυρκαγιών, λαμβάνονται κυρίως υπόψη οι προβλέψεις των καιρικών φαινομένων για το επόμενο 24ωρο. Η εκτίμηση της κατάστασης της βλάστησης γίνεται με την επεξεργασία δορυφορικών εικόνων που ανανεώνονται ανά 10ήμερο και παρουσιάζουν με κατάλληλο χρωματικό κώδικα την κατάσταση της βλάστησης (ξηρότητα) για όλη την χώρα υπό μορφή θεματικού χάρτη. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, εκδίδει ημερήσιο δελτίο πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιών, υπό μορφή θεματικού χάρτη στον οποίο απεικονίζονται 5 επίπεδα κινδύνου πυρκαγιάς. Το μέτρο αυτό οδηγεί στην άμεση λήψη προσθέτων μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας από τους φορείς που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Στον ημερήσιο χάρτη πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς εμφανίζονται τα διοικητικά όρια των Δασαρχείων της χώρας, τα οποία και θεωρούνται ως το ελάχιστο γεωγραφικό διαμέρισμα στο οποίο εκτιμάται ο κίνδυνος. Η εκπόνηση του χάρτη ολοκληρώνεται στις 12:30 της προηγουμένης ημέρας από την ημέρα για την οποία ισχύει. Αμέσως μετά τη σύνταξή του ο χάρτης γίνεται σε ελάχιστο χρόνο διαθέσιμος από το δικτυακό τόπο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, από όπου μπορούν να ενημερώνονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, οι εθελοντικές ομάδες πυροπροστασίας, καθώς και όλοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες. Κατηγορίες κινδύνου Κατηγορία Κινδύνου 1 (Χαμηλή): Ο κίνδυνος είναι χαμηλός. Η πιθανότητα για εκδήλωση πυρκαγιάς δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Εάν εκδηλωθεί πυρκαγιά, οι συνθήκες (κατάσταση καύσιμης ύλης, μετεωρολογικές συνθήκες) δεν θα ευνοήσουν τη γρήγορη εξέλιξή της. Κατηγορία Κινδύνου 2 (Μέση): Ο κίνδυνος είναι συνήθης για τη θερινή περίοδο. Πυρκαγιές που ενδέχεται να εκδηλωθούν, αναμένεται να είναι μέσης δυσκολίας στην αντιμετώπισή τους. Κατηγορία Κινδύνου 3 (Υψηλή): Ο κίνδυνος είναι υψηλός. Είναι πιθανό να εκδηλωθεί αυξημένος αριθμός πυρκαγιών, αρκετές από τις οποίες θα είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν όταν οι τοπικές συνθήκες είναι ευνοϊκές (μορφολογία εδάφους, τοπικοί άνεμοι κλπ). Κατηγορία Κινδύνου 4 (Πολύ Υψηλή): Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός. Ο αριθμός των πυρκαγιών που αναμένεται να εκδηλωθούν, πιθανόν να είναι μεγάλος αλλά, το κυριότερο, κάθε πυρκαγιά μπορεί να λάβει μεγάλες διαστάσεις εφόσον ξεφύγει από την αρχική προσβολή. Κατηγορία Κινδύνου 5 (Κατάσταση ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ): Ο κίνδυνος είναι ακραίος. Ο αριθμός των πυρκαγιών που αναμένεται να εκδηλωθούν, πιθανόν να είναι πολύ μεγάλος. Όλες οι πυρκαγιές που ενδέχεται να εκδηλωθούν, μπορεί να λάβουν γρήγορα μεγάλες διαστάσεις και να αναπτύξουν ακραία συμπεριφορά

9 αμέσως μετά την εκδήλωσή τους. Η δυσκολία ελέγχου αναμένεται να είναι πολύ μεγάλη μέχρι να μεταβληθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύσσονται οι πυρκαγιές. Παρόμοιοι χάρτες υπάρχουν αναρτημένοι σε πραγματικό χρόνο και από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόβλεψης Δασικών Πυρκαγιών. Κατάσβεση Για την έναρξη και συντήρηση μιας φωτιάς απαιτείται η ταυτόχρονη ύπαρξη της καύσιμης ύλης, του οξυγόνου και της θερμότητας. Η μείωση ή αφαίρεση των στοιχείων της φωτιάς θα μειώσει την έντασή της και ίσως τη σβήσει. Οι βασικοί τρόποι κατάσβεσης μιας φωτιάς είναι οι εξής: Ψύξη των καιόμενων σωμάτων: η ψύξη πραγματοποιείται συνήθως με τη χρήση του νερού σε μορφή ομίχλης, και για να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα, το νερό πρέπει να εκτοξεύεται στη βάση της φλόγας με τρόπο που να ψύχεται η καιόμενη επιφάνεια. Μείωση του οξυγόνου: η στέρηση του οξυγόνου επιχειρείται με αποκλεισμό της φωτιάς από τον ατμοσφαιρικό αέρα με διάφορα μέσα όπως νερό, χώμα κτλ.. Αφαίρεση της καύσιμης ύλης: με τον τρόπο αυτό, μειώνεται ή αφαιρείται το καύσιμο υλικό, οπότε η καύση επιβραδύνεται ή διακόπτεται. Οι κυριότερες κατασβεστικές ουσίες είναι: Το νερό αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο κατασβεστικό υλικό. Βρίσκεται σχετικά εύκολα, υπάρχει άφθονο στη φύση και η απόκτηση του τις περισσότερες φορές γίνεται με μικρό κόστος. Η φυσική σύσταση του το κάνει πολύ εύχρηστο, επειδή επιτρέπει την διοχέτευση του σε σωλήνες, την μεταφορά και την εκτόξευση του σε μακρινές αποστάσεις με πίεση. Η κατασβεστική ικανότητα του νερού οφείλεται στην πολύ υψηλή θερμοχωρητικότητά του, δηλαδή στην ιδιότητα που έχει να απορροφά μεγάλα ποσά θερμικής ενέργειας την οποία αφαιρεί από τα καιγόμενα σώματα. Επίσης το νερό μπορεί να απομονώσει την πυρκαγιά από τον ατμοσφαιρικό αέρα, όταν κατά την χρήση του εκτοξεύεται με την μορφή νέφους. Ο αφρός χρησιμοποιείται κυρίως από επίγεια μέσα και παράγεται με χρήση ειδικών αυλών από νερό, αφρογόνο υγρό και αέρα. Αποτελείται κατά 94-97% από νερό και 3-6% από αφρογόνο υγρό. Η κατασβεστική ικανότητα του αφρού είναι διπλή αφού δρα μονωτικά, διότι επικάθεται πάνω στις καιγόμενες επιφάνειες διακόπτοντας την επαφή τους με τον ατμοσφαιρικό αέρα και στερώντας από την πυρκαγιά το οξυγόνο και ψυκτικά, διότι τα τοιχώματα των φυσαλίδων αποτελούνται από νερό, το οποίο ψύχει τα καιγόμενα υλικά. Στα μειονεκτήματα των αφρωδών ουσιών περιλαμβάνεται ο ερεθισμός του δέρματος, η αύξηση της ολισθηρότητας και η εύκολη παράσυρση από τον άνεμο. Οι αντιπυρικές επιβραδυντικές ουσίες είναι παράγωγα του αζώτου, φωσφόρου και καλίου με προσθήκη χρωστικών και αντιοξειδωτικών ουσιών (Phos-check, Fire-trol), που αναμιγνύονται με νερό. Επιβραδύνουν την ανάφλεξη, μειώνουν τη θερμοκρασία καύσης, αυξάνουν την επιφανειακή τάση του νερού (μεγαλύτερη συνοχή των μορίων του νερού). Το χώμα ή η άμμος μπορεί να βοηθήσει στην κατάσβεση μιας φωτιάς γιατί μειώνει το οξυγόνο από την καύσης. Ανάλογα με τον τρόπο εκτόξευσης του νερού, έχουμε συμπαγή βολή, διασκορπισμένη βολή και βολή ομίχλης. Η συμπαγής βολή με μεγάλη πίεση χρησιμοποιείται για την κατάσβεση πυρκαγιών μεγάλης έκτασης και έντασης. Η διασκορπισμένη βολή είναι η εκτόξευση του νερού υπό μορφή βροχής ή σταγόνων. Τέλος, η βολή ομίχλης είναι η εκτόξευση του νερού υπό μορφή πολύ λεπτών σταγονιδίων.

10 Με τη διασκορπισμένη βολή και την ομίχλη επιτυγχάνονται καλύτερα κατασβεστικά αποτελέσματα σε πυρκαγιές μικρής ή μεσαίας έντασης, γιατί εξατμίζεται το μεγαλύτερο μέρος του νερού και δεν προκαλούνται καταστροφές από την υπέρμετρη χρήση του. Αναγγελία πυρκαγιάς, εκτίμηση κατάστασης και κινητοποίηση Η αναγγελία μιας δασικής πυρκαγιάς πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα του αναγγέλλοντος, τη θέση της πυρκαγιάς, το μέγεθος, ταχύτητα, ένταση, άνεμοι, είδος καύσιμης ύλης κ.α. Άμεσα πρέπει να γίνει έλεγχος της αξιοπιστίας της αναγγελίας με την επικοινωνία έμπιστων ατόμων που βρίσκονται κοντά στην περιοχή. Πριν γίνει η κινητοποίηση, γίνεται εκτίμηση από τον επικεφαλή των πυροσβεστικών δυνάμεων, όπου απαιτείται πολύ καλή γνώση του χώρου (ανάγλυφο, μονοπάτια, δρόμοι, θέσεις υδροληψίας, τύπος βλάστησης, ευφλεκτότητα), της συμπεριφοράς της φωτιάς και εκτίμηση των άμεσα διαθέσιμων δυνάμεων κατάσβεσης Η εκτίμηση περιλαμβάνει τον εντοπισμό του μετώπου, την καταγραφή των μετεωρολογικών δεδομένων, τους τύπους της καύσιμης ύλης, την τοπογραφία, το μέγεθος της πυρκαγιάς, την επικινδυνότητα για κατοικίες και ανθρώπους, τον εντοπισμό των εμποδίων για την εξάπλωση της πυρκαγιάς, τους δρόμους διαφυγής, τα πιθανά σημεία αντιπυρικών ή ζωνών ελέγχου, τα σημεία υδροδότησης, τις δυνάμεις και τα μηχανήματα που απαιτούνται για τον έλεγχο της πυρκαγιάς, κ.α.. Το μήκος της φλόγας είναι ένας χρήσιμος δείκτης της θερμικής έντασης της πυρκαγιάς. Μήκος φλόγας μέχρι 1 μέτρο, μπορεί να αντιμετωπισθεί με άμεση προσβολή, με εργαλεία χειρός. Μήκος φλόγας από 1-2 μέτρα, δείχνει αρκετά έντονη πυρκαγιά και η προσβολή μπορεί να γίνει στο μέτωπο αλλά ίσως χρειάζεται και η δημιουργία πρόχειρων ζωνών ελέγχου της πυρκαγιάς μπροστά από το μέτωπο. Εάν το μήκος φλόγας είναι από 2-4 μέτρα, η προσβολή στο μέτωπο είναι επικίνδυνη, ενώ υπάρχει η πιθανότητα μεταπήδησης στην κόμη των δέντρων και η δημιουργία κηλίδων. Η κατάσβεση γίνεται με δημιουργία ζωνών μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς. Όταν η φλόγες είναι μεγαλύτερες από 4 μέτρα, η πυρκαγιά είναι μεγάλης έντασης με πιθανότητες κηλίδωσης και εξάπλωσης με μεγάλη ταχύτητα. Η κατάσβεση γίνεται με εναέρια μέσα και δημιουργία ζωνών μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς. Πυρκαγιά σε φάση αρχικής εκδήλωσης: Από την έναρξη, τον εντοπισμό και την αναγγελία έως την φάση της άμεσης επέμβασης Πυρκαγιά εκτός ελέγχου: Έχουμε ενεργό ή ενεργά μέτωπα, δηλαδή υπάρχει σαφής παρουσία ορατής φλόγας, και τα οποία είναι μεγάλης έντασης και μεγάλης ταχύτητας εξάπλωσης Πυρκαγιά υπό μερικό έλεγχο: Χαρακτηρίζεται η πυρκαγιά στην οποία το μεγαλύτερο μέρος της περιμέτρου έχει κατασβηστεί αλλά υπάρχουν ακόμη ενεργά μικρά μέτωπα ή ήπια καύση. Πυρκαγιά υπό πλήρη έλεγχο: Χαρακτηρίζεται η πυρκαγιά στην οποία καταρχήν δεν υπάρχει ενεργό μέτωπο. Ο μηχανισμός θεωρούμε ότι έχει αναγνωρίσει και έχει επέμβει στο σύνολο της περιμέτρου. Επίσης έχουν αντιμετωπιστεί σημειακά και οι πιο επικίνδυνες πηγές που μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα από καύτρες. Πυρκαγιά σε ύφεση: Η κατάσταση αυτή παρουσιάζεται κυρίως το βράδυ ή όταν μεταβληθούν προς το ηπιότερο οι καιρικές συνθήκες Η πυρκαγιά κατασβήσθηκε: Χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία σε όλη την έκταση της πυρκαγιάς δεν υπάρχει φλόγα και η φωτιά έχει σβήσει στο σύνολο της περιμέτρου αλλά και στο εσωτερικό της.

11 Οργάνωση δασοπυρόσβεσης Ο χρόνος μεταξύ της αναγγελίας και της πρώτης προσβολής της πυρκαγιάς πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερος (<15 λεπτά). Συνήθως είναι καλύτερα να παραμένει η ομάδα δασοπυρόσβεσης συμπαγής και να μην διασπάται σε υποομάδες. Οι δασοπυροσβέστες πρέπει να είναι γυμνασμένοι και σε άριστη φυσική κατάσταση, με πολύ καλή γνώση της συμπεριφοράς της φωτιάς, των τεχνικών κατάσβεσης και του δάσους. Επίσης, ένας δασοπυροσβέστης πρέπει να έχει καλή γνώση της περιοχής ευθύνης του, να κατανοεί τους ανθρώπους, να έχει δυνατότητα σωστής έκφρασης, εντιμότητα, φιλαλήθεια, επινοητικότητα, πρωτοβουλία, επιμονή και ενθουσιασμό. Οι μόνιμοι και εποχικοί πυροσβέστες σε περίπτωση πυρκαγιάς μπορούν να ενισχύονται από τους δασεργάτες, στρατιώτες, αγρότες, κυνηγούς, εθελοντές κλπ.. Η εκπαίδευση των δασοπυροσβεστών περιλαμβάνει συχνές ασκήσεις στο δάσος, αναγνώριση δρόμων, μονοπατιών και θέσεων υδροληψίας, εξοικείωση με την περιοχή, καλή γνώση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, εκμάθηση οργάνων, εργαλείων και μηχανημάτων, εκπαίδευση στις τεχνικές κατάσβεσης κλπ. Σημαντική είναι η οργάνωση προμηθειών τροφής, νερού, ενδυμασίας κ.α.. Οι στολές διακρίνονται σε στολές υπηρεσίας και στολές επέμβασης Εργαλεία δασοπυρόσβεσης Πολλά εργαλεία μπορούν να χρησιμεύσουν στην κατάσβεση μίας δασικής πυρκαγιάς. Αλυσοπρίονο και τσεκούρι για την υλοτομία δέντρων και θάμνων. Τσαλοκόπτης για το καθάρισμα αναρριχώμενων φυτών και λεπτών κλαδιών. Μεταλλική τσουγκράνα και τσάπα για το καθάρισμα της ζώνης ελέγχου και την απομάκρυνση των καυτρών. Μεταλλικός σβέστης για σβήσιμο της φωτιάς με χτυπήματα. Φτυάρι για σβήσιμο της φωτιάς με χτυπήματα ή χώμα. Επινώτιος πυροσβεστήρας με εκτοξευτήρα, για σβήσιμο μικροεστιών φωτιάς και κατάβρεγμα εδάφους. Φλόγιστρο για το κάψιμο της καύσιμης ύλης που βρίσκεται στη ζώνη ελέγχου και την εφαρμογή αντιφωτιάς. Η γνώση χειρισμού των εργαλείων επιτυγχάνεται με συχνές ασκήσεις. Η συντήρηση των εργαλείων γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα με επισκευή ή αντικατάσταση των χαλασμένων εργαλείων. Επίγεια μηχανοκίνητα μέσα Η Πυροσβεστική Υπηρεσία διαθέτει οχήματα πυρόσβεσης με χωρητικότητες λίτρων καθώς και δότες βαρέως τύπου. Τύπος οχήματος και χωρητικότητα νερού σε λίτρα: Iveco (2500, 12000), Steyr (2500, 10000, 12000), Magirus Deutz (12000), Unimog Mercedes 4wd (1000, 1300, 1750, 2500 Dodge Dakota 4WD (600), Nissan Terrano 4WD (600).

12 Τα χωματουργικά μηχανήματα βοηθούν στη βελτίωση της πρόσβασης και στη διάνοιξη ζώνης ελέγχου. Εναέρια μέσα Σκοπός των εναέριων μέσων κατάσβεσης είναι η αναχαίτιση της εξάπλωσης της πυρκαγιάς, η δημιουργία ψυχρής ζώνης διαβροχής της βλάστησης, η επιτήρηση και ανίχνευση εστιών φωτιάς, ο απεγκλωβισμός και η μεταφορά προσωπικού. Τα εναέρια δασοπυροσβεστικά μέσα δεν μπορούν να σβήσουν μία πυρκαγιά χωρίς τη συνεργασία τους με τα επίγεια μέσα και πληρώματα. Τα ελικόπτερα έχουν ενσωματωμένες ή κρεμαστές δεξαμενές. Χρησιμοποιούν μικρό χώρο προσγείωσης, απογείωσης και εφοδιασμού, παίρνουν νερό από εκεί που δεν μπορούν να προσεγγίσουν αεροσκάφη, έχουν ακρίβεια στις ρίψεις νερού, προσεγγίζουν απρόσιτες περιοχές, μεταφέρουν και απεγκλωβίζουν προσωπικό. Τα αεροπλάνα έχουν μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα (δεξαμενές 1-12 τόνων), η οποία, συνδυασμένη με τη μεγαλύτερη ταχύτητα και βαθμό ανόδου, αυξάνει σημαντικά τις ρίψεις νερού στη μονάδα του χρόνου. Από ύψος μ. διαβρέχουν μια περιοχή πλάτους μ. και μήκους μ. Ο αμφίβιος χαρακτήρας των αεροσκαφών, επιτρέπει την λήψη νερού από υδάτινους όγκους (λίμνες, θάλασσα) χωρίς την επιστροφή σε αεροδρόμιο για να παραλάβει φορτίο νερού. Το φορτίο αυτό μπορεί να εμπλουτίζεται από ποσότητα αφρού, πολλαπλασιάζοντας την αποτελεσματικότητα της ρίψης ενίοτε 2-3 φορές. Η χρήση των αεροσκαφών σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό περιβάλλον που περιλαμβάνει υδροληψίες θαλασσινού νερού και ρίψεις σε χαμηλά ύψη με αναταράξεις και αιφνίδια ρεύματα, τα καθιστούν απαιτητικά στη συντήρηση η οποία εκτελείται κάθε 50 και 100 ώρες πτήσης, ενώ μία φορά το χρόνο γίνεται και εργοστασιακή συντήρηση. Η πυρόσβεση με αεροσκάφη είναι πολύ ακριβή μέθοδος. Η αποτελεσματικότερη κατάσβεση πυρκαγιάς από αέρος γίνεται όταν ένα μέτωπο της πυρκαγιάς πλήττεται με συγκέντρωση των ρίψεων όλων των αεροσκαφών. BK 117 C1 Ελικόπτερο με δυνατότητες δασοπυρόσβεσης με εξωτερικό κάδο 910 λίτρων, μεταφοράς εξωτερικού φορτίου και διάσωσης με τη χρήση βαρούλκου διάσωσης. ΑS 332 L1 SUPER PUMA Ελικόπτερο "SUPER PUMA" διάσωσης και μεταφοράς προσωπικού, με δυνατότητες δασοπυρόσβεσης εξωτερικά με κάδο 3405 λίτρων, εξωτερικού φορτίου και διάσωσης με τη χρήση βαρούλκου διάσωσης. PZL Μ 18B Dromader

13 Το PZL M18B DROMADER είναι ελικοφόρο, μονοκινητήριο, μονοθέσιο αεροσκάφος. Η διάρκεια πτήσης του είναι 4h. Η δεξαμενή υγρών έχει χωρητικότητα 2,2 τόνους. Φέρει μικρή δεξαμενή επιβραδυντικού υγρού 63 lit που χρησιμεύει για τη δημιουργία αφρού, τριπλάσιας κατασβεστικής ικανότητας του φορτίου του. Ο τρόπος άφεσης μπορεί να είναι είτε συγκεντρωτικός είτε με μεγάλη διασπορά για δημιουργία αντιπυρικής ζώνης. Μπορεί να επιχειρεί από πρόχειρους διαδρόμους μήκους 1km ενώ λόγω της μορφής του, μπορεί να διεισδύει και να επιχειρεί σε αρκετά δύσκολα σημεία (π.χ. χαράδρες). CANADAIR CL 215 Το αεροσκάφος CL215 είναι ένα από τα πρώτα αεροσκάφη τα οποία σχεδιάστηκαν εξ αρχής για τις ανάγκες της δασοπυρόσβεσης. Έχει δύο δεξαμενές νερού συνολικής χωρητικότητας 5,5 ton. Το αεροσκάφος εκτελεί πάντα πτήσεις όψης οπότε δεν έχει τη δυνατότητα πτήσης εντός νεφών και απαιτεί ικανοποιητικές συνθήκες ορατότητας, τόσο κατά την υδροληψία όσο και κατά την άφεση του νερού. Για τους ίδιους λόγους μπορεί να εργάζεται στον τόπο της πυρκαγιάς 15 min πριν την ανατολή έως και 15 min μετά τη δύση του ήλιου και έχει τυπικό χρόνο παραμονής πάνω από την πυρκαγιά 3,5 ώρες. Δεν έχει περιορισμούς ως προς την ένταση του ανέμου στο σημείο υδροληψίας, το ύψος του κύματος όμως δεν πρέπει να ξεπερνά το 1 m και η υδροληψία είναι προβληματική όταν υπάρχει το λεγόμενο βουβό κύμα. CANADAIR CL 415 Το αεροσκάφος CL415 αποτελεί την εξέλιξη του CL215. Έχει τυπικό χρόνο παραμονής πάνω από την πυρκαγιά 4 ώρες. Έχει δύο δεξαμενές νερού, συνολικής χωρητικότητας lt. οι οποίες γεμίζουν σε 12 sec διατρέχοντας μια διαδρομή m στο νερό. Τα νέα συστήματα διακυβέρνησης που φέρει, καθώς και το σύστημα των θυρών άφεσης νερού, σε συνδυασμό με την αυξημένη ισχύ των κινητήρων και της ταχύτητας και ευελιξίας του, το καθιστούν πλέον αποτελεσματικό. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ Η κατάσβεση μιας δασικής πυρκαγιάς γίνεται με άμεση και έμμεση προσβολή του μετώπου. Εάν η ένταση της πυρκαγιάς είναι μικρή γίνεται συνήθως άμεση προσβολή του κυρίως μετώπου ενώ σε μεγάλες πυρκαγιές η ανακοπή του μετώπου επιτυγχάνεται με τη δημιουργία ζώνης ελέγχου μπροστά από το μέτωπο της πυρκαγιάς. Στην ίδια πυρκαγιά συνήθως γίνεται συνδυασμός των μεθόδων λόγω της δυναμικής της πυρκαγιάς και της διαφορετικής έντασης κατά μήκος της περιμέτρου. Η έμμεση μέθοδος είναι συνήθως λιγότερο επικίνδυνη για τους πυροσβέστες. Πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος υπερπήδησης της πυρκαγιάς και εγκλωβισμού των πυροσβεστών Άμεση μέθοδος κατάσβεσης Εφαρμόζεται σε λεπτή καύσιμη ύλη (φύλλα, κλαδιά, χορτολιβαδική βλάστηση), σε έρπουσες και υπόγειες πυρκαγιές, στα νώτα και τα πλευρά μιας μεγάλης πυρκαγιάς. Δεν πρέπει να γίνεται διασκορπισμός των δυνάμεων κατάσβεσης. Η τεχνική της κατάσβεσης περιλαμβάνει:

14 αν η ένταση της φωτιάς είναι μικρή η προσβολή μπορεί να αρχίσει από το μέτωπο και να επεκταθεί περιμετρικά αν η προσβολή στο κυρίως μέτωπο εκτιμηθεί ως επικίνδυνη, προσβάλλονται τα πλευρά και τα νώτα της πυρκαγιάς την ημέρα και τη νύχτα επιχειρείται ο έλεγχος του μετώπου μείωση της θερμοκρασίας της φωτιάς και του οξυγόνου με νερό, χώμα, μεταλλικές σκούπες, βρεγμένους σάκους κλπ. διαχωρισμός και διασκορπισμός της καύσιμης ύλης δημιουργία ζώνης ελέγχου με τσουγκράνες και τσάπες ή μηχανήματα με απομάκρυνση όλης της καύσιμης ύλης υλοτομία της βαριάς ιστάμενης καύσιμη ύλης αποκάλυψη και σβήσιμο των υπόγειων εστιών στις ρίζες και το χούμο συνεχής επαγρύπνηση και παρακολούθηση για καύτρες φύλαξη της καμένης έκτασης για τουλάχιστο 24 ώρες Έμμεση μέθοδος κατάσβεσης Η χάραξη της ζώνης ελέγχου γίνεται από τον αρχηγό, ακολουθούν οι υλοτόμοι, οι τσουγκρανιστές, οι φλογοβολιστές και οι φύλακες. Για τη χάραξη της ζώνης ελέγχου προτιμούνται περιοχές με χαμηλή βλάστηση, τα διάκενα, κορυφογραμμές, δρόμοι, ποτάμια κλπ. Στη ζώνη ελέγχου υλοτομούνται τα δέντρα και οι θάμνοι και καθαρίζεται η υποβλάστηση. Η καύση της βλάστησης προς τη μεριά της πυρκαγιάς δημιουργεί μία γρήγορη ζώνη ελέγχου. Ο επικεφαλής των πυροσβεστικών δυνάμεων αποφασίζει για τη χρήση της αντιφωτιάς αφού εκτιμήσει την επικινδυνότητα εξέλιξης της πυρκαγιάς. Πριν τη χρήση της αντιφωτιάς γίνεται έλεγχος για άτομα ανάμεσα στη ζώνη ελέγχου και το μέτωπο της πυρκαγιάς. Μετά την εφαρμογή της αντιφωτιάς γίνεται συνεχής παρακολούθηση για καύτρες που πιθανόν υπερπηδήσουν τη ζώνη ελέγχου. Σε μία ώρα, ένα άτομο, μπορεί να δημιουργήσει μία ζώνη ελέγχου πλάτους 2 μ. και μήκους 20 μ. κατά μέσο όρο. Φύλαξη της γραμμής και προσοχή στην υπερπήδησή της από καύτρες Ιδιαίτερη προσοχή στους κορμούς, πρέμνα και ρίζες που μπορούν να σιγοκαίνε για μέρες Οι καμένοι ιστάμενοι κορμοί καλό είναι να υλοτομηθούν ιδιαίτερα εάν υπάρχει υποψία ότι σιγοκαίει φωτιά εσωτερικά Εντοπισμός των πηγών θερμότητας το βράδυ ή με ειδικούς ανιχνευτές (θερμικές κάμερες). Παραμονή στην περιοχή για 24 ώρες τουλάχιστον Έρευνα και αναφορά μετά την πυρκαγιά Λεπτομερής αναφορά όπου αναφέρονται τα πιθανά αίτια της πυρκαγιάς

15 Ανάκριση κάθε πιθανού υπόπτου για εμπρησμό Υπογραφή της κατάθεσης από τον μάρτυρα Η κατηγορία πρέπει να είναι σαφής και ξεκάθαρη γιατί αλλιώς ο κατηγορούμενος απαλλάσσεται λόγω αμφιβολιών Απολογισμός της επιχείρησης κατάσβεσης: επιτυχίες, αστοχίες, καλές πρακτικές, προβλήματα, προτάσεις για βελτίωση. Εκτίμηση της καμένης έκτασης: με τοποθέτηση των ορίων πάνω σε ορθοφωτοχάρτη και μετά εμβαδομέτρηση στο γραφείο ή με μετροταινία και πυξίδα Εκτίμηση των ζημιών: ανθρώπινες ζωές, τραυματισμοί, κατοικίες, έργα υποδομής, ξυλώδης όγκος, μη ξυλώδη δασικά προϊόντα, διάβρωση, πανίδα και χλωρίδα, κόστος μηχανημάτων, υλικών κλπ. Ασφάλεια προσωπικού Το προσωπικό πυρόσβεσης πρέπει να είναι ξεκούραστο και να γίνεται συχνή αλλαγή βαρδιών Η προμήθεια υγρών και θρεπτικού φαγητού πρέπει να είναι συνεχής. Οι πυροσβέστες πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με πυροπροστατευτική τέντα, που προστατεύει από την ακτινοβολούμενη θερμοκρασία. Σε περίπτωση εγκλωβισμού, πέφτουμε σε ένα κοίλωμα του εδάφους και καλυπτόμαστε με χώμα πάχους 10 εκ, και ένα βρεγμένο πανί στο πρόσωπο. Εάν δεν υπάρχει κοίλωμα πέφτουμε στο έδαφος με τη μύτη να ακουμπά στο χώμα και το κεφάλι σκεπασμένο με βρεγμένο πανί. Οχήματα πρώτων βοηθειών πρέπει να βρίσκονται κοντά στο μέτωπο της πυρκαγιάς και οι πυροσβέστες να γνωρίζουν τους κινδύνους και τις πρώτες βοήθειες για τους βασικούς κινδύνους όπως εγκαύματα, αφυδάτωση, θερμοπληξία, δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα και τραυματισμούς. Σε μία δασική πυρκαγιά, οι πυροσβέστες κινδυνεύουν κυρίως από τις υψηλές θερμοκρασίες (εγκαύματα), τον καπνό (εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα) και την κόπωση (ατυχήματα). Οι παθήσεις του καρδιαγγειακού και του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν τις κυριότερες επαγγελματικές παθήσεις των πυροσβεστών. Ο καπνός περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα σε συνδυασμό με άλλες ερεθιστικές, τοξικές ή και ραδιενεργές ουσίες. Παρατεταμένη έκθεση σε καπνό προκαλεί δραματική μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας, καθώς και σοβαρή μείωση του προσφερόμενου οξυγόνου στον καρδιακό μυ, με αποτέλεσμα εάν λάβουμε υπόψη και το αυξημένο καρδιακό έργο που επιτελεί η καρδιά του πυροσβέστη, να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την υγεία του. Η βαρηκοΐα είναι επίσης συχνή και οφείλεται στον θόρυβο των μηχανών, στις σειρήνες, στους αεραγωγούς, στην ραδιοεπικοινωνία κτλ. Πολλά τροχαία ατυχήματα προκαλούνται τόσο κατά την μετάβαση στον χώρο της φωτιάς (ταχύτητα), αλλά και κατά την επιστροφή (κούραση, σύγχυση, κ.α.). Οι άλλες κατηγορίες ατυχημάτων των πυροσβεστών μπορούν να είναι εξαρθρώσεις, διαστρέμματα, θλαστικά τραύματα, εκδορές, εγκαύματα, από θερμά αέρια και φλόγα, δύσπνοια από εισπνοή καπνού, κ.α. Πολλοί πυροσβέστες έχουν καεί σε πυρκαγιές που φαίνονταν μικρές και ακίνδυνες. Αυτές τις πυρκαγιές πολλές φορές οι πυροσβέστες τις υποεκτιμούν και ιδιαίτερα εάν συμβαίνουν σε περιοχές με έντονο ανάγλυφο, εγκλωβίζονται και καίγονται. Σε απότομα εδάφη και με βλάστηση θαμνώδη, το μέτωπο της πυρκαγιάς μπορεί να κινηθεί με ταχύτητα μεγαλύτερη των 20χλμ. την ώρα.

16 Αποφυγή εργασίας κάτω ή κοντά σε ηλεκτρικά καλώδια Για να μειωθεί η συχνότητα των ατυχημάτων που συμβαίνουν στους πυροσβέστες θα πρέπει να εφαρμόζεται κατάλληλο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Παράλληλα θα πρέπει να γίνει η προμήθεια όλων εκείνων των απαραίτητων και κατάλληλων εργαλείων, συσκευών, ειδών ρουχισμού και λοιπών αναγκαίων μηχανημάτων. Κάθε πυροσβέστης θα πρέπει να εφοδιασμένος με τον κατάλληλο προστατευτικό ρουχισμό, στον οποίον περιλαμβάνονται η ειδική στολή που είναι κατασκευασμένη από μονωτικά υλικά, τα κατάλληλα παπούτσια με την ειδική ενίσχυση στα δάχτυλα και το πέλμα από ατσάλι, τα άκαυτα και θερμομονωτικά γάντια, τις ατομικές αναπνευστικές συσκευές οξυγόνου κ.α. ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ 1. Απομάκρυνση από την περιοχή της πυρκαγιάς. 3. Σε τυχόν επαφή ουσίας με το δέρμα, απαραίτητος καλός καθαρισμός (έκπλυση). 4. Εάν έχουν προσβληθεί τα μάτια έκπλυση για 10 λεπτά. 5. Αποφυγή μυϊκής προσπάθειας από τον πάσχοντα (περιορισμός των αναγκών σε οξυγόνο). 6. Διατήρηση του σώματος θερμού (αποφυγή shock). 7. Εάν υπάρχει παύση της καρδιακής λειτουργίας, πρέπει να αρχίσει αμέσως η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. 8. Άμεση μεταφορά στο γιατρό ή στο Νοσοκομείο σε ημικαθιστή θέση με ασθενοφόρο. Κιβώτιο έκτακτης ανάγκης Υλικά πρώτων βοηθειών: αποστειρωμένες γάζες, παραμάνες, σαπούνι, λαστιχένια γάντια, αντηλιακή κρέμα, τριγωνικοί επίδεσμοι, βελόνες, τσιμπιδάκι, ψαλίδι, θερμόμετρο Φάρμακα: ασπιρίνη, αντιβηχικό σιρόπι, ενεργό άνθρακα, ήπιο καθαρτικό Εργαλεία και εφόδια: πλαστικά σκεύη, ράδιο μπαταρίας, φακός, μαχαίρι, πυροσβεστήρας, πένσα, κόφτης, κολλητική ταινία, πυξίδα, αναπτήρας, φύλλο αλουμινίου, χαρτί και μολύβι, σχοινί Είδη υγιεινής: χαρτί τουαλέτας, πετσέτα, σαπούνι, πλαστικές σακούλες, απολυμαντικό, χλωρίνη, λευκαντικό Ρούχα και κλινοσκεπάσματα: μία αλλαξιά ανά άτομο, γερά παπούτσια, αδιάβροχα, σκηνή, υπνόσακοι, γυαλιά ηλίου Τροφή και νερό Πυρκαγιές χορτολιβαδικών εκτάσεων, φρύγανων και αείφυλλων πλατύφυλλων Σε αυτόν τον τύπο βλάστησης, πολλές πυρκαγιές ξεκινούν από κτηνοτρόφους, με σκοπό την πρόσκαιρη αύξηση της παραγωγής των κτηνοτροφικών φυτών. Η συχνή επανάληψη των πυρκαγιών οδηγεί σε ανεπανόρθωτη υποβάθμιση του οικοσυστήματος Στις χορτολιβαδικές εκτάσεις οι πυρκαγιές είναι μικρής έντασης και συνήθως δεν ζημιώνουν τους σπόρους και τα ριζώματα των ποών. Οι σπόροι παραμένουν στο έδαφος σε λήθαργο ακόμη και για δεκαετίες.

17 Η φύτρωση των σπόρων πολλών ποωδών φυτών ευνοείται από τη θέρμανση του εδάφους, διότι το κέλυφος των σπόρων δεν είναι υδατοδιαπερατό και χρειάζεται υψηλές θερμοκρασίες για να ανοίξει. Οι λαδανιές (Cistus spp.) φυτρώνουν αμέσως μετά τη φωτιά διότι η θερμότητα διευκολύνει τη φύτρωση των σπόρων. Η μέγιστη βιοποικιλότητα των φυτών επιτυγχάνεται τα πρώτα έτη μετά την πυρκαγιά. Τα ψυχανθή κυριαρχούν τα πρώτα χρόνια και προστατεύουν από τη διάβρωση, δεσμεύουν το άζωτο ενώ αποικοδομούνται γρήγορα με αποτέλεσμα την αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Τα περισσότερα φρύγανα έχουν πολύ μικρά ποσοστά περιεχόμενης υγρασίας το καλοκαίρι και γιαυτό είναι πολύ εύφλεκτα. Στα φρύγανα οι πυρκαγιές είναι μέσης έντασης λόγω της αραιής κατανομής της καύσιμης ύλης και συνήθως δεν ζημιώνονται οι σπόροι και τα ριζώματα των φυτών. Στα αείφυλλα πλατύφυλλα, συνήθως έχουμε πυρκαγιές μεγάλης έντασης λόγω της πυκνής και συνεχούς βιομάζας που υπάρχει σε αυτά τα οικοσυστήματα. Τα περισσότερα αείφυλλα είδη μετά την πυρκαγιά αναβλαστάνουν γρήγορα με ριζοβλαστήματα ή πρεμνοβλαστήματα και αυξάνονται γρήγορα Οι έντονες επιλεκτικές αραιώσεις των βλαστών των αείφυλλων πλατύφυλλων μετά από φωτιά μπορούν να δημιουργήσουν ένα σχετικά πυρανθεκτικό νέο δάσος. Μια άποψη για τη διαχείριση αυτών των οικοσυστημάτων είναι η μετατροπή τους σε καλλιέργειες. Πυρκαγιές θερμόβιων κωνοφόρων Η χαλέπιος και η τραχεία πεύκη κυριαρχούν ενώ ο υπόροφος περιλαμβάνει και αείφυλλα πλατύφυλλα. Σε αυτά τα δάση έχουμε συνήθως τις μεγαλύτερες σε έκταση και ένταση πυρκαγιές στην Ελλάδα. Στα θερμόβια κωνοφόρα, η πιθανότητα έναρξης μίας πυρκαγιάς είναι πολύ μεγάλη λόγω της εξάπλωσής τους σε περιοχές με ξηροθερμικό κλίμα και τις έντονες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Επίσης η αξία της γης είναι συνήθως μεγάλη και αποτελεί κίνητρο για αλλαγή χρήσης. Στην υγρή και βόρεια ζώνη της Μεσογείου τα πεύκα αποτελούν μεταβατική φυτοκοινωνία (τελικό Q.ilex, Q.pubescens) ενώ στην ξηρή νότια Μεσόγειο συνιστούν την φυτοκοινωνία climax. Τα πεύκα έχουν μεγάλα ποσοστά ρητίνης που τα κάνουν ιδιαίτερα εύφλεκτα. Τα κατώτερα κλαδιά της κόμης των πεύκων είναι συνήθως ξερά με αποτέλεσμα να δημιουργούν μία σκάλα μεταφοράς της φωτιάς από τον υπόροφο στην κόμη. Στα πευκοδάση έχουμε συνήθως πυρκαγιές που ξεκινούν από τον υπόροφο και μεταπηδούν στην κόμη. Εκεί όπου δεν υπάρχει πυκνός υπόροφος η πυρκαγιά μπορεί να είναι μόνο έρπουσα και να κάψει λίγο τον φλοιό χωρίς να νεκρώσει τα δέντρα Κάθε πεύκο παράγει χιλιάδες σπόρους κάθε χρόνο, οι πιο πολλοί πέφτουν σε κοντινή απόσταση, χάνουν τη ζωτικότητά τους σε υψηλές θερμοκρασίες και τρώγονται από έντομα, ζώα και πουλιά. Η τράπεζα σπόρων στην κόμη είναι πιο σημαντική σε σχέση με αυτή του εδάφους. Τα πεύκα παράγουν κουκουνάρια σε ηλικία μεγαλύτερη των 10 ετών.

18 Η ωρίμανση των σπόρων γίνεται όταν οι κώνοι έχουν γίνει καφετί δηλ. 3 χρόνια περίπου μετά την άνθηση, μετά γίνονται γκρι και κολλάνε με ρετσίνι τα καρπόφυλλα. Κάποιοι κώνοι ανοίγουν το τρίτο καλοκαίρι ενώ ένα μεγάλο ποσοστό κώνων (50-80%) παραμένουν κλειστοί για τουλάχιστον άλλα 3 χρόνια. Οι κώνοι ανοίγουν λόγω της χαμηλής περιεχόμενης υγρασίας και της υψηλής θερμοκρασίας που επιπλέον λιώνει το ρετσίνι των καρπόφυλλων. Οι κώνοι προστατεύουν τους σπόρους από τις υψηλές θερμοκρασίες. Το άπλετο φως αυξάνει τη φυτρωτικότητα των σπόρων ενώ η σκιά και η στάχτη τη μειώνουν λόγω υψηλού ph. Η φύτρωση γίνεται κυρίως τον πρώτο χρόνο μετά την πυρκαγιά, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Απρίλιο. Το φυτάριο αναπτύσσει μεγάλο ριζικό σύστημα σε σχέση με το βλαστό. Τα φυτάρια αναπτύσσονται 5-20 εκ. το χρόνο για τα πρώτα 5-15 χρόνια. Η μέγιστη πυκνότητα φυταρίων παρατηρείται τον πρώτο χρόνο ακολουθούμενη από σταδιακή μείωση και σταθεροποίηση μετά τον τρίτο χρόνο σε 1000 φυτάρια/στρέμμα. Μεγάλη σημασία για την επιτυχία των φυταρίων έχει η βροχερή περίοδος μετά τη πυρκαγιά και το πρώτο καλοκαίρι. Τα φυτάρια έχουν να αντιμετωπίσουν ξηρασία, παγωνιά, ανταγωνισμό, μύκητες, έντομα, ζώα κ.α.. Η αυξημένη αντοχή της πεύκης σε ξηροθερμικά περιβάλλοντα οφείλεται σε διάφορες φυσιολογικές και μορφολογικές προσαρμογές όπως το κλείσιμο των στομάτων (ελάττωση διαπνοής), το μειωμένο αριθμό στομάτων, τη βελονόπτωση σε ακραία ξηρασία, την υψηλή φωτοχημική αποδοτικότητα (καλή φωτοσύνθεση) και την αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες. Το πάχος του φλοιού είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση ενός δέντρου, γιαυτό και τα μεγαλύτερα δέντρα αντέχουν περισσότερο στις πυρκαγιές. Ακόμη και όταν το 80% του φλοιού έχει καεί τα πεύκα επιζούν. Ένα καμένο δέντρο είναι νεκρό όταν έχει νεκρωθεί το κάμβιο και έχει μαυρίσει. Τα πευκοδάση συνήθως αποκαθίστανται σε 3-4 δεκαετίες μετά από πυρκαγιά. Όταν καίγονται αναπαραγωγικά ανώριμες συστάδες πεύκης, τότε το δάσος συνήθως μετατρέπεται σε αείφυλλα πλατύφυλλα και φρύγανα, εκτός και εάν έχουμε πλαγιοσπορά από γειτονικά ώριμα δέντρα. Εάν ένα δάσος χαλεπίου πεύκης έχει καεί και υπάρχει καλή αναγέννηση δρυός μπορούμε να ξανακάψουμε το δάσος πριν ωριμάσουν οι κώνοι, ώστε στο νέο δάσος να κυριαρχεί η δρυς. Πυρκαγιές σε δάση ψυχρόβιων κωνοφόρων (ελάτη, μαύρη πεύκη, δασική πεύκη κτλ.) Τις τελευταίες δεκαετίες, οι μεγάλες πυρκαγιές σε δάση ψυχρόβιων κωνοφόρων αυξάνονται. Υποβαθμισμένες συστάδες ελάτης με πολλά νεκρά δένδρα είναι επικίνδυνες για έναρξη πυρκαγιών μεγάλης έντασης. Μεγάλες ποσότητες καύσιμης ύλης δημιουργούνται και από τα νεκρά δέντρα και κλαδιά λόγω επιδημιών, ανέμων και χιονιού. Τα χαμηλά νεκρά κλαδιά δίνουν καύσιμη ύλη και οι λειχήνες βοηθούν την εξάπλωση της φωτιάς.

19 Ο φλοιός είναι λεπτός, με ρετσίνι και καίγεται εύκολα. Το ριζικό σύστημα είναι γενικά μικρό και επιφανειακό με αποτέλεσμα να καίγεται. Σε πυκνά δάση με υπόροφο έχουμε φωτιές μεγάλης έντασης ενώ σε αραιά δάση με λίγο υπόροφο, οι φωτιές είναι μικρής έντασης. Τα καμένα μέρη του κορμού και των κλαδιών αποτελούν εισόδους για τα έντομα και τους μύκητες. Η αναγέννηση μπορεί να καθυστερήσει για πολλά χρόνια ή και να μην γίνει καθόλου. Η αναγέννηση της ελάτης στηρίζεται στους σπόρους που έρχονται από μεμονωμένα άκαυτα δένδρα και διπλανές άκαυτες συστάδες. Η ξηρασία και ο ανταγωνισμός είναι οι βασικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της αναγέννησης Οι σπόροι δεν αντέχουν σε υψηλές θερμοκρασίες, δεν υπάρχει τράπεζα σπόρων και σε μεγάλες πυρκαγιές δεν υπάρχουν σπόροι κοντά για αναγέννηση. Μετά από πυρκαγιές μεγάλης έκτασης είναι δύσκολη η αναγέννηση λόγω της απόστασης από άκαυτα δένδρα Τα πρώτα χρόνια μετά την πυρκαγιά κυριαρχούν η φτέρη, η βατομουριά και άλλα ποώδη φυτά Οι πυρκαγιές μεγάλης έντασης μπορούν να οδηγήσουν σε κυριαρχία άλλων ειδών όπως οι δρύες Υλοτομίες μετά την πυρκαγιά πρέπει να γίνονται όσο το δυνατόν συντομότερα γιατί το ξύλο σαπίζει και οι επιπτώσεις στην αναγέννηση είναι μεγαλύτερες εάν γίνει η υλοτομία αργά Πυρκαγιές δρυοδασών και οξιάς Συνήθως οι πυρκαγιές σε τέτοια δάση δεν είναι μεγάλης έκτασης και έντασης αν και στα πυκνά πρεμνοφυή δρυοδάση ο κίνδυνος είναι μεγάλος Οι δρύες πρεμνοβλαστάνουν έντονα μετά από πυρκαγιά Επιπτώσεις δασικών πυρκαγιών Στις δασικές πυρκαγιές μπορούν να χαθούν ανθρώπινες ζωές, να καταστραφούν οικίες και άλλες εγκαταστάσεις καθώς και έργα υποδομών. Οι απώλειες από δασικές πυρκαγιές αυξήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της επέκτασης των δραστηριοτήτων σε περιοχές με επαφή ή μείξη με τα δάση. Δασικά προϊόντα Συνήθως, οι πυρκαγιές καίνε την λεπτή καύσιμη αλλά το ξύλο των χοντρών κορμών δεν καίγεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί Tα καμένα δάση μπορούν να υλοτομούνται αμέσως μετά την πυρκαγιά. Εάν δεν υλοτομηθούν, τα καμένα ιστάμενα δέντρα θα σαπίσουν και θα πέσουν μέσα σε μία πενταετία και πιθανώς να καταστρέψουν μέρος της φυσικής αναγέννησης της βλάστησης.