ËÏÉÌÙÎÅÉÓ ÊÅÍÔÑÉÊÏÕ ÍÅÕÑÉÊÏÕ ÓÕÓÔÇÌÁÔÏÓ

Transcript

1 ËÏÉÌÙÎÅÉÓ ÊÅÍÔÑÉÊÏÕ ÍÅÕÑÉÊÏÕ ÓÕÓÔÇÌÁÔÏÓ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗ Στην παρούσα ανασκόπηση αναφέρονται συνοπτικά στοιχεία ανατοµίας και φυσιολογίας του κεντρικού νευρικού συστήµατος προκειµένου να γίνει ευκολότερα κατανοητή η παθοφυσιολογία των λοιµώξεων του ΚΝΣ. (Λέξεις ευρετηρίου: µήνιγγες, ΕΝΥ, αιµατοεγκεφαλικός φραγµός, φραγµός αίµατος - ΕΝΥ). Εισαγωγή Εγκέφαλος Μήνιγγες του εγκεφάλου

2 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Νωτιαίος µυελός

3 116 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ)

4 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Παραγωγή του ΕΝΥ Κυκλοφορία του ΕΝΥ

5 118 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Απαγωγή του ΕΝΥ Áñá íïåéäþ óùìüôéá Φραγµοί του εγκεφάλου Αιµατοεγκεφαλικός φραγµός ïñéïåéäýò ðëýãìá 3çò êïéëßáò Õäñáãùãüò ôïõ Sylvius ÔñÞìáôá ôïõ Lushka ïñéïåéäýò ðëýãìá 4çò êïéëßáò ÐáñåãêåöáëéäïðñïìçêéêÞ äåîáìåíþ Εικόνα 1

6 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Ðüäéá áðïöõüäùí Εικόνα 2 Φραγµός αίµατος - εγκεφαλονωτιαίου υγρού

7 120 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Λειτουργική σηµασία των φραγµών ιεύθυνση Επικοινωνίας: Νικολέττα Χαραλαµπάκη Βιοπαθολόγος, Επιµελήτρια Β Τηλ.: ÅÍÕ Êïñõöáßïò éó õñüò óýíäåóìïò ÂáóéêÞ ìåìâñüíç Summary N. CHARALAMBAKI Anatomic relationships of brain meninges and spinal cord Bacteriology Dept. Thriassion General Hospital Applied Clinical Microbiology Εικόνα 3 This is a review article on CNS anatomy and physiology attempting to explain the role of the

8 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, intracranial circulation in central nervous systeminfections. (Key words: meninges, CSF, blood-brain and blood-cerebrospinal fluid barriers). ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Κahle W 2. Snell RS 3. Netter FH 4. Carpenter MB 5. Αρσένη Α 6. Guyton AC Χρύσα Κούτσια-Καρούζου Πρόεδρος Βασιλική Πετροχείλου-Πάσχου Αντιπρόεδρος Μαρία Γιαννάκη-Ψινάκη Γεν. Γραµµατέας Μαρία Κανελλοπούλου Ειδ. Γραµµατέας Αθηνά Χαρισιάδο Ταµίας Τακτικά Μέλη Ε. Τρίκκα-Γραφάκου, Μαρία Φουστούκου Αναπλ. Μέλη Ε. Πλατσούκα, Α. Αργυροπούλου, Ε. Πρίφτη-Παπαγιαννάκου Εξελεγκτική Επιτροπή Ευαγγελία Λεµπέση, Ευγενία Αναστασάκου-Σαµουηλίδου

9 Οξεία Μικροβιακη Μηνιγγιτιδα ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ Η οξεία βακτηριακή µηνιγγίτιδα αποτελεί µία σοβαρή νοσολογική οντότητα µε υψηλή θνητότητα και αυξηµένη επίπτωση νευρολογικών επιπλοκών που απαιτεί άµεση αντιµετώπιση και θεραπεία. Στην παρούσα ανασκόπηση Α) αναφέρονται τα αίτια τα οποία ποικίλλουν ανάλογα µε την ηλικία, τα υποκείµενα νοσήµατα του ασθενούς και τη γεωγραφική περιοχή. Οι συνηθέστεροι αιτιολογικοί παράγοντες περιλαµβάνουν τη, τον και τον τύπου b (Hib), και ευθύνονται για το 61%, 16% και 7% όλων των περιπτώσεων µικροβιακής µηνιγγίτιδας στις ΗΠΑ αντιστοίχως. Ο και η αποτελούν τα συνηθέστερα αίτια της νεογνικής µηνιγγίτιδας, ενώ η αναφέρεται κυρίως στις ακραίες ηλικίες, σε αλκοολικούς, ανοσοκατεσταλ- µένους ή καρκινοπαθείς. Β) Αναλύονται οι βασικοί παθογενετικοί µηχανισµοί της οξείας βακτηριακής µηνιγγίτιδας, η οποία αναπτύσσεται κυρίως ως αποτέλεσµα ενός καταρράκτη διαδοχικών, πολλαπλών βηµάτων αλληλεπιδράσεων µεταξύ του µικροβίου και του ξενιστή. Τα βήµατα αυτά (απουσία κάποιας νευροχειρουργικής επέµβασης ή διαρροής του ΕΝΥ), περιλαµβάνουν: 1) αποικισµό του ρινοφαρυγγικού βλεννογόνου και συστηµατική εισβολή, 2) επιβίωση του παθογόνου στην αιµατική κυκλοφορία, 3) εισβολή στις µήνιγγες, µε επακόλουθη πρόκληση παθοφυσιολογικών µεταβολών και φλεγµονώδη απόκριση από µέρους του ξενιστή και 4) βλάβη του νευρικού ιστού. Ωστόσο, οι ακριβείς µηχανισµοί δεν έχουν αποσαφηνιστεί, γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη νέων, αποτελεσµατικών θεραπευτικών προσεγγίσεων ικανών να βελτιώσουν την έκβαση της νόσου. (Λέξεις ευρετηρίου: µηνιγγίτιδα, παθογόνοι µικροοργανισµοί, προδιαθεσικοί παράγοντες, αιµατοεγκεφαλικός φραγµός, κυτταροκίνες, υποδοχείς, απόπτωση). Εισαγωγή H. influenzae

10 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, S. pneumoniae Εµβόλια: N. meningitidis: S. pneumoniae: H. influenzae type b

11 124 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Μέτρα κατά του S. agalactiae S. agalactiae S. agalactiae S. agalactiae Α. ΑΙΤΙΑ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙ ΑΣ S. pneumoniae L. monocytogenes S. agalactiae N. meningitidis H. influenzae E. coli Πίνακας 1. GRAM(+) GRAM( ) S. pneumoniae N. meningitidis L. monocytogenes H. influenzae S. agalactiae E. coli K1 S. aureus P. multocida S.epidermidis F. necrophorum Enterococcus spp B. fragilis E. faecalis Capnocytophaga canimorsus E. faecium F. meningosepticum E.casseliflavus Klebsiella species E. gallinarum E. coli E. durans A. baumannii E. avium M. morganii S. pyogenes S. marcescens S. bovis C. freundii Viridans Streptococci E. cloacae S. suis E. aerogenes B. anthracis P. mirabilis P. acnes P. aeruginosa Nocardia S. maltophilia Salmonella spp.

12 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Συνηθέστερα αίτια ανάλογα µε την ηλικία Νεογνική µηνιγγίτιδα. S. agalactiae S. agalactiae E. coli E. coli L. monocytogenes Staphylococcus S. pneumoniae H. influenzae N. meningitidis E. coli Klebsiella Enterobacter Salmonella Mycobacterium tuberculosis L. monocytogenes S. agalactiae S. pneumoniae N. meningitidis H. influenzae N. meningitidis S. pneumoniae S. pneumoniae N. meningitidis S. pneumoniae L. monocytogenes Προδιαθεσικοί παράγοντες N. meningitidis Πίνακας 2. Βρέφη: 1-23 µηνών Ενήλικες >18 ετών S. pneumoniae S. pneumoniae (30-50%) N. meningitidis N. meningitidis (10-35%) H. influenzae Staphylococcus spp (5-15%) S. agalactiae Gram ( ) βακτηρίδια (1-10%) E. coli Streptococcus spp (5%) L. monocytogenes L. monocytogenes (5%) H. influenzae (1-3%) Παιδιά: 2-18 ετών Ηλικιωµένοι >60 ετών M. meningitidis (25-40%) S. pneumoniae S. pneumoniae (10-20%) L. monocytogenes Streptococcus spp (2-4%) Gram ( ) βακτηρίδια Gram ( ) βακτηρίδια (1-2%) N. meningitidis H. influenzae Staphylococcus spp (1-2%) L. monocytogenes (1-2%)

13 126 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Neisseriae N. meningitidis S. pneumoniae Φορεία Πίνακας 3. Ανεπάρκεια C1,C2 ή C4 συστατικών του συµπληρώµατος. S. pneumoniae Ανεπάρκεια C3: Neisseria sp S. pneumoniae Ανεπάρκεια προπερδίνης: N. meningitidis Ανεπάρκεια τελικών παραγόντων του συµπληρώµατος C5-C9. N. meningitidis

14 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, H. influenzae H. influenzae H. influenzae H. influenzae H. influenzae H. influenzae Φορεία Streptococcus agalactiae Streptococcus agalactiae Listeria monocytogenes

15 128 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Gram αρνητικά βακτηρίδια S. aureus S. aureus S. aureus, S. aureus S. aureus Σπάνια αίτια Αναερόβια Bacteroides Bacteroides fragilis Fusobacterium spp Clostridium Peptostreptococcus spp Veillonella Actinomyces

16 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Propionibacterium acnes Eubacterium Nocardia Nocardia β-αιµολυτικοί στρεπτόκοκκοι Enterococcus Strongyloides stercoralis E. faecalis E. faecium E. faecium E. casseliflavus E. gallinarum E. avium S. bovis: S. bovis Streptococcus bovis S. pyogenes: Ο S. pyogenes S. pyogenes Πρασινίζοντες στρεπτόκοκκοι (Viridans streptococci) 1. S. salivarius S. salivarius 2. S. suis: S. suis S. suis

17 130 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πολυµικροβιακή µηνιγγίτιδα Νοσοκοµειακή µηνιγγίτιδα Παράγοντες κινδύνου: H. influenzae P. acnes Πίνακας 4. Είδη µικροβίων Ποσοστό % Streptococcus S. aureus

18 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Πίνακας 5. Νευροχειρουργικοί ασθενείς Shunts St. Epidermidis: Enterobacter, Klebsiella E. coli, St. aureus P. aeruginosa Acinetobacter St. epidermidis H. influenzae Diphtheroids P. acnes Corynobacterium Bacillus spp. Bacillus spp. P. acnes Συµπεράσµατα- προβληµατισµοί P. acnes N. meningitidis H. influenzae N. meningitidis Β. ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

19 132 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Αποικισµός ρινοφαρυγγικού βλεννογόνου και συστηµατική εισβολή

20 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΣΒΟΛΗ ΡΙΝΟΦΑΡΥΓΓΙΚΟΥ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΜΙΚΡΟΒΙΑΙΜΙΑ ΚΑΤΑΓΜΑ ΚΡΑΝΙΟΥ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΙΣ ΜΗΝΙΓΓΕΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΗ ΕΣΤΙΑ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ( συγκεντρώσεις αντισωµάτων και συµπληρώµατος) ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΥΠΑΡΑΧΝΟΕΙ Η ΧΩΡΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΥ ΤΟΙΧΩΜΑΤΟΣ ΕΝ ΟΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΑΚΡΟΦΑΓΑ, ΚΥΤΤΑΡΑ ΚΝΣ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΛΕΥΚΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΑΕΦ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΡΡΟΗ ΤΟΥ ΕΝΥ ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣ ΟΙ ΗΜΑ ΕΝ ΟΚΡΑΝΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΡΟΗ ΑΙΜΑΤΟΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΣΗΣ Αλγόριθµος 1.

21 134 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία H. influenzae H. influenzae H. influenzae N. meningitidis H. influenzae S. pneumoniae Είσοδος στην αιµατική κυκλοφορία - µικροβιαιµία H. influenzae N. meningitidis S. pneumoniae E. coli S. agalactiae H. influenzae N. meningitidis E. coli S. agalactiae

22 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Σχέση µικροβιαιµίας - µηνιγγίτιδας Εισβολή στις µήνιγγες S. pneumoniae N. meningitidis H. influenzae E. coli

23 136 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 6. Βακτηριακός συνδέτης Υποδοχέας στην επιφάνεια των ενδοθηλιακών κυττάρων της µικροκυκλοφορίας του εγκεφάλου S. pneumoniae N. meningitidis S. agalactiae E. coli ß E. coli E. coli E. coli E. coli Μεταβολές του αιµατοεγκεφαλικού φραγµού Επιβίωση των βακτηρίων εντός του

24 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Πίνακας 7. ιείσδυση διαµέσου ιείσδυση από τα Εντός µολυσµένων των κυττάρων ενδιάµεσα των κυττάρων µονοκυττάρων E. coli S. pneumoniae L. monocytogenes Group b streptococcus H. influenzae S. suis type 2? L. monocytogenes B. burgdorferi HIV C. freundii T. pallidum S. pneumoniae N. meningitidis? C. neoformans C. αlbicans N. meningitidis? υπαραχνοειδούς χώρου Μετανάστευση των λευκοκυττάρων εντός του υπαραχνοειδούς χώρου Φλεγµονή του υπαραχνοειδούς χώρου

25 138 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Αυξηµένη ενδοκρανιακή πίεση Μηχανισµοί βλάβης του νευρικού ιστού

26 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, S. pneumoniae S. agalactiae ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ: ιεύθυνση Επικοινωνίας: ρ. Ευσταθία Στάικου Βιοπαθολόγος, Επιµελήτρια Β Μικροβιολογικού Τµήµατος, Νοσοκοµείου Παίδων «Α. και Π. Κυριακού», Αθήνα Summary E. STAIKOU Etiology and pathogenicity of acute bacterial meningitis Dept. of Microbiology P. & A. Kyriakou Children s Hospital, Athens. Applied Clinical Microbiology Acute bacterial meningitis is a life-threatening infection with high associated mortality and incidence of neurological sequelae that requires prompt assessment and treatment. Etiology of bacterial meningitis varies according to the age, predisposing factors or underlying diseases, and locations. The most common etiologic agents are, and τύπου b (Hib) that account for 61%, 16% and 7% of all cases of bacterial meningitis in U.S. respectively. The most common bacterial pathogens of neonatal meningitis are and, while should be considered in age extremes, alcoholics, immunosuppressed or people with malignances. The second part of this review is focused on the fundamental pathogenetic mechanisms of acute bacterial meningitis that develops through a cascade of sequential, multiple steps of bacterial-host interactions. These (in the absence of neurosurgical procedure or CSF leakage) include a. colonization of the nasopharynx by the pathogen and systemic invasion, b. survival into the bloodstream, c. meningeal invasion, with subsequent development of pathophysiological alterations and inflammatory responses from the host and d. neuronal damage. Nevertheless, the exact mechanisms remain unclear, which prevents the development of novel, potent therapeutic approaches in order to improve the outcome of the disease. (Key words: meningitis, meningeal pathogens, predisposing factors, bloodbrain barrier, cytokines, receptors, apoptosis). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

27 140 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία 1. Tunkel AR, Scheld WM. 2. Dery M, Hasbun R. 9: 3. Stephens DS. 31: 4. Gardner P. 355: 5. O'Brien KL, Santosham M. 159: 6. Kyaw MH, Lynfield R, Schaffner W, Craig AS, Hadler J, Reingold A, et al. Streptococcus pneumoniae 354: 7. Weber JR, Tuomanen EI. 184: 8. Leib SL, Täuber MG. 13: 9. Sáez-Llorens X, McCracken GH Jr. 361: Figueroa JE, Densen P. 4: 12. Stephens DS, Greenwood B, Brandtzaeg P. 369: 13. Joseph M. Campos. 14. Doran KS, Nizet V. 54: 15. Dunne DW, Quagliarello V. 72: 16. Decker CF, Simon GL, DiGioia RA, Tuazon CU. 13: 17. Berenguer J, Solera J, Diaz MD, Moreno S, López- Herce JA, Bouza E. 13: 18. Zúñiga M, Aguado JM, Vada J. 85: 19. Schuchat A, Swaminathan B, Broome CV. 4: 20. Nelson M. Gantz. 21. Rodrigues MM, Patrocínio SJ, Rodrigues MG. Staphylococcus aureus 58: 22. von Specht M, Gardella N, Tagliaferri P, Gutkind G, Mollerach M. 25: 23. Pofelski J, Pavese P, Brion JP, Marrakchi C, Gay E, Recule C, Stahl JP. Staphylococcus aureus 32: 24. Brook I. 26: 25. Bross JE, Gordon G. 13: 26. Zeana C, Kubin CJ, Della-Latta P, Hammer SM. 33: 27. Iaria C, Stassi G, Costa GB, Di Leo R, Toscano A, Cascio A. Enterococcal meningitis 5: 28. Roca B, Pesudo JV, Gonzalez-Darder JM. 17:

28 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Jones S, England R, Evans M, Soo SS, Venkatesan P. Enterococcus avium 54: 30. Huang SH, Stins MF, Kim KS. 2: 31. van Deuren M, Brandtzaeg P, van der Meer JW. 13: 32. Simone Bergmann and Sven Hammerschmidt. 152: 33. Severi E, Hood DW, Thomas GH. 153(Pt 9): 34. Tunkel AR, Scheld WM. 6: 35. Kim KS. 4: 36. Huang SH, Jong AY. 3: 37. Tuomanen E. 18: 38. Scheld WM, Koedel U, Nathan B, Pfister HW. 186 Suppl 2: 39. Nau R, Brück W. 25: 40. Bifrare YD, Gianinazzi C, Imboden H, Leib SL, Täuber MG. 13: 41. Davidsen T, Koomey M, Tønjum T. 145: 42. Vilarrasa N, Prats A, Pujol M, Gason A, Viladrich PF. Streptococcus bovis 34(1): 43. Joerg R.Weber, Elaine I. Tuomanen. 184: 44. Tunkel AR, Scheld WM. 6: 45. Roland Nau and Wolfgang Bruck. 25: E. faecalis S. agalactiae S. pyogenes S. pneumoniae

29 ΕΛΕΝΗ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ - ΑΘΑΝΑΣΟΥΛΗ Για την εργαστηριακή διάγνωση της µικροβιακής µηνιγγίτιδας η µικροβιολογική εξέταση του ε- γκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) και η αποµόνωση του παθογόνου µικροοργανισµού αποτελούν µέχρι σήµερα τη µέθοδο αναφοράς. Είναι εξέταση πολύ µεγάλης διαγνωστικής αξίας για την έγκαιρη και σωστή αντιµετώπιση του αρρώστου. Στο άρθρο αυτό περιγράφονται µε λεπτοµέρειες οι συνήθεις εργαστηριακές µέθοδοι για τη µελέτη του ΕΝΥ οι οποίες συµβάλλουν στη διαγνωστική προσέγγιση και την εργαστηριακή επιβεβαίωση της µικροβιακής µηνιγγίτιδας, καθώς και η αξιολόγηση του αποτελέσµατος και ο τύπος της προκαταρκτικής και τελικής απάντησης. (Λέξεις ευρετηρίου: µηνιγγίτιδα, εγκεφαλονωτιαίο υγρό, εργαστηριακή διάγνωση, καλλιεργητικές και µη καλλιεργητικές µέθοδοι). Εισαγωγή - Ορισµοί 1 ϊ Επιβεβαιωµένο Πιθανό Ενδεχόµενο

30 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Λήψη, µεταφορά, παραλαβή και φύλαξη του ΕΝΥ 3,4,5

31 144 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Εξέταση φυσικών χαρακτήρων Γενική εξέταση Μέτρηση κυττάρων και καθορισµός λευκοκυτταρικού τύπου Πίνακας 1. Μεταβολή φυσικού χαρακτήρα Αιτιολογία

32 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, ü Πίνακας 2. Στοιχεία Τραυµατικό αίµα Υπαραχνοειδής αιµορραγία

33 146 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 3. Λευκοκύτταρα Λευκοκυτταρικός τύπος Βιοχηµική εξέταση

34 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Μικροβιολογική εξέταση Άµεσο παρασκεύασµα Πίνακας 4. Λευκά Γλυκόζη Λεύκωµα

35 148 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 5. Μηνιγγίτις H. influenzae L. monocytogenes Καλλιέργεια ΕΝΥ Ευαισθησία H. influenzae N. meningitidis S. pneumoniae S. aureus

36 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, H. influenzae Listeria S. agalactiae N. meningitidis N. meningitidis Αξιολόγηση καλλιέργειας και απάντηση Πίνακας 6. N. meningitidis Αντιβιοτικό Οργανισµός R I S Corynebacterium Propionobacterium Απάντηση Πίνακας 7. Hλικία Mικροοργανισµοί Ε.coli, S. agalactiae, L. monocytogenes S. agalactiae, L. monocytogenes, Ε.coli H. influenzae, S. pneumoniae, N. meningitidis N. meningitidis S. pneumoniae, N. meningitidis S. pneumoniae L. monocytogenes

37 150 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Αλυσιδωτή αντίδραση πολυµεράσης (Polymerase chain reaction) (PCR) N. meningitidis S. pneumoniae H. influenzae Borrelia Ehrlichia Mycobacterium tuberculosis Mycoplasma Πίνακας 8. N. meningitidis S. pneumoniae Test Ευαισθη- Ειδικό- ΑΠΑ ΘΠΑ σία (%) τητα (%) (%) (%) N. meningitidis S. pneumoniae N. meningitidis S. pneumoniae ιαγνωστική προσέγγιση µηνιγγίτιδας από M. tuberculosis και από µύκητες M. tuberculosis Μ. tuberculosis Πίνακας 9. Μικροοργανισµός Ευαισθησία (%) ΑΠΑ (%) ΘΠΑ (%) N. meningitidis S. pneumoniae H. influenzae

38 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Cryptococcus neoformans Coccioidis imitis Histoplasma capsulatum Coccioidis imitis Ανίχνευση µικροβιακών αντιγόνων (Ag) Η. influenzae type b N. meningitidis S. pneumoniae Πίνακας 10. Μέθοδος Η. influenzae type b S. pneumoniae Streptococcus group B N. meningitidis

39 152 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Άλλες µέθοδοι διaγνωστικής προσέγγισης της µικροβιακής µηνιγγίτιδας N. meningitidis Î Î ιεύθυνση Επικοινωνίας: Ελένη Αλεξάνδρου-Αθανασούλη Βιοπαθολόγος - Κλινική Μικροβιολόγος Αναπληρώτρια ιευθύντρια Μικροβιολογικού Τµήµατος, Νοσοκοµείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» Summary H. ALEXANDROU-ATHANASSOULI Laboratory diagnosis of bacterial meningitis Dept. of Clinical Microbiology A. Sophia Childrens Hospital, Athens Applied Clinical Microbiology The laboratory examination of cerebrospinal fluid is of great significance in the early diagnosis of acute bacterial meningitis. This review is a brief presentation of the common laboratory procedures which are used in the investigation of CSF. Their evaluation for the diagnostic approach of bacterial meningitis is also presented. (Key words: bacterial meningitis, CSF, laboratory diagnosis). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Isenberg HD. 3. Gray LD, Fedorko DP. 5: 4. BSOP Wallach J. 7. Tunkel AR, Scheld WM.

40 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Αρσένη Α. 9. Steele RW, Marmer DJ, O Brien MD, Tyson ST, Steele CR. 23: 10. Coll MT, Uriz MS, Pineda V, Fontals D, Bella F, Nava JM et al. 29: 11. Johnson Am, Rohlfs Em, Silverman LM. 12. Shanholtzer CJ, Schaper PJ, Peterson LR. 16: Vazquez JA. 31: 15. Van Gastel E, Bruynseels P, Vestrepen W. 26: 16. Tzanakaki G, Tsopanomichalou M, Kesanopoulos k, Matzourani R, Sioumala M, Tabaki A et al. N. meningitidis H. influenzae S. pneumoniae 11: 17. Thirumoorth MC, Dajani AS. 9: 18. Tilton RC, Dias F, Ryan RW. 20: 19. Perkins MD, Mirett S, Reller LB. 33: 20. Hussein AS, Safran SD. 79: 21. Maxcon S, Lewno MJ, Schutze GE. 125: 22. Taylor MRH, Keane CT Periappuram M. 314: 9η Ηµερίδα Κλινικής Μικροβιολογίας Μοριακές Τεχνικές στην Κλινική Μικροβιολογία Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2009 Χορηγούνται 3 µόρια Συνεχιζόµενης Ιατρικής Εκπαίδευσης (C.M.E.Credits)

41 ΤΖ. ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ Οι µικροοργανισµοί, και τύπου b είναι ο συνηθέστεροι µικροοργανισµοί που προκαλούν βακτηριακή µηνιγγίτιδα, αποτελώντας συνολικά σχεδόν το 80-90% των περιπτώσεων της οξείας βακτηριακής µηνιγγίτιδας σε νεογνά και παιδιά. Η παρούσα εργασία ανασκοπεί την επιδηµιολογική κατάσταση της βακτηριακής µηνιγγίτιδας στην Ελλάδα και Ευρώπη, καθώς επίσης και τις µοριακές τεχνικές οι οποίες χρησιµοποιούνται για την ταχεία διάγνωση και την επιδηµιολογική διερεύνηση των κρουσµάτων βακτηριακής µηνιγγίτιδας. (Λέξεις ευρετηρίου: µηνιγγίτιδα, εργαστηριακή διάγνωση, µοριακές τεχνικές, επιδηµιολογία). Εισαγωγή N. meningitidis S. pneumoniae H. influenzae

42 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Α. Μοριακές Τεχνικές 1. Μοριακές τεχνικές στη διάγνωση 1.1. Θερµοανθεκτική αντίδραση της πολυµεράσης (PCR) 1.2. Αλυσιδωτή αντίδραση της πολυµεράσης πραγµατικού χρόνου (real-time PCR) 1.3. Πολλαπλή αντίδραση της πολυµεράσης (multiplex PCR) S. pneumoniae

43 156 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία N. meningitidis S. pneumoniae H. influenzae 2. Μοριακές τεχνικές στην επιδηµιολογική διερεύνηση 2.1. Τεχνική προσδιορισµού της αλληλουχίας πολυγενετικού τόπου (Multilocus Sequence Typing- MLST) Neisseria meningitidis

44 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Τεχνική πολλαπλασιασµού µεταβλητού µεγέθους επαναλαµβανόµενων περιοχών του γονιδιώµατος (Variable Tandem Repeat Analysis- VNTR) N. meningitidis 2.3. Προσδιορισµός αλληλουχίας του DNA του γονιδίου pora N. meningitidis N. meningitidis 2.4. Εφαρµογές των µοριακών τεχνικών στη διάγνωση, τυποίηση, ταυτοποίηση και επιδηµιολογική διερεύνηση επιδηµιών ύποπτο πιθανό επιβεβαιωµένο

45 158 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 1. ΕΤΟΣ ΠΙΘΑΝΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΜΕΝΑ N. meningitidis N. meningitidis Β. Επιδηµιολογικά δεδοµένα Ελλάδας και Ευρώπης 1. Ελλάδα: επιδηµιολογική εικόνα 1.1. Κρούσµατα µηνιγγίτιδας οιασδήποτε αιτιολογίας Πίνακας 2. Τυποποίηση µε µοριακές τεχνικές Κρούσµα Ηµ/νια είγµα PCR Στέλεχος Οροοµάδα VNTR pora MLST

46 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, ηλωθέντα κρούσµατα βακτηριακής µηνιγγίτιδας N. meningitidis S. pneumoniae 1.3. Ηλικιακή κατανοµή ιάγραµµα 2 N. meningitidis S. pneumoniae N. meningitidis S. pneumoniae 1.4. Θνητότητα ανά αιτία N. meningitidis S. pneumoniae ιάγραµµα 1 ιάγραµµα 3

47 160 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία N. meningitidis S. pneumoniae 1.5 Φαινοτυπικά χαρακτηριστικά 1.6. Οροοµάδες και ηλικία ιάγραµµα 5 N. meningitidis 1.7. Γονοτυπικά χαρακτηριστικά 2. Ευρωπαϊκά επιδηµιολογικά δεδοµένα 2.1. N. meningitidis ιάγραµµα 4 ιάγραµµα 6 N. meningitidis

48 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, ιάγραµµα 7 N. meningitidis

49 162 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία 2.2. Streptococcus pneumoniae 2.2. Κατανοµή οροτύπων

50 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Haemophilus influenzae τύπου b ιεύθυνση Επικοινωνίας: ρ Τζωρτζίνα Τζανακάκη Βιολόγος, Επιστηµονικός Συνεργάτης ΕΣ Υ Υπεύθυνη Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας, Ε.Σ..Υ. Λεωφόρος Αλεξάνδρας 196, Αθήνα gtzanakaki@nsph.gr Summary G. TZANAKAKI Bacterial meningitis: contribution of molecular techniques in the diagnosis and epidemiological investigation- European and Greek epidemiological situation Hellenic National Meningitis Reference Laboratory, National School of Public Health Athens, Greece Applied Clinical Microbiology, and of influenzae type b are most commonly associated with bacterial meningitis, accounting for almost 80-90% of reported cases of acute bacterial meningitis in infants and young children. The present work reviews epidemiology of bacterial meningitis in Greece and Europe as well as the application of the molecular techniques for the rapid diagnosis and the epidemiological investigation of bacterial meningitis. (Key words: bacterial meningitis, laboratory diagnosis, molecular techniques, epidemiology, euro-

51 164 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία pean and greek data). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. van Deuren M, Brandtzaeg P, van der Meer JW Rosenstein N, Perkins B, Stephens D, et al Peltola H Haemophilus influenzae van Deuren M, Brandtzaeg P, van der Meer JWM Koedel U, Scheld W, Pfister H 2 6. Baraff L, Lee S, Schriger D Tzanakaki G, Tsolia M, Vlachou V, Theodoridou M, Pangalis A, Foustoukou M, Karpathios T, Blackwell CC, Kremastinou J Kesanopoulos K, Tzanakaki G, Levidiotou S, Neisseria meningitidis Tzanakaki G, Tsopanomichalou M, Kesanopoulos K, Matzourani R, Sioumala M, Tabaki A, Kremastinou J Neisseria meningitidis Heamophilus influenzae type b Streptococcus pneumoniae Maiden, MC, Bygraves, JA, Feil, E, et al Chang, CH, Chang, YC, Underwood, A, Chiou, CS & Kao, CY Jordan, P, Snyder, LA & Saunders, NJ Martin, P, van de Ven, T, Mouchel, N, Jeffries, AC, Hood, DW & Moxon, ER Yazdankhah, SP, Lindstedt, BA & Caugant, DA Neisseria meningitidis Yazdankhah SP, Kesanopoulos K, Tzanakaki G, Kremastinou J, Caugant, DA Tzanakaki G, Kesanopoulos K, Yazdankhah SP, Levidiotou S, Kremastinou, J, Caugant DA Fox AJ, Taha MK, Vogel U Derrick JP, Urwin R, Suker J, Feavers IM, Maid Vogel U, Claus H Neisseria meningitidis Jolley KA, Brehony C, Maiden, MC Clarke SC, Diggle MA, Edwards GF Neisseria meningitidis Kremastinou J, Tzanakaki G, Kansouzidou A, Pangalis A, Danielides V, Kouppari G, Lada E et al

52 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Ringuette L, Lorange M, Ryan A, Ashton F Krizová P., Musílek M Riordan T Kaczmarski EB Decosas J, Koama JB Mayer LW, Reeves MW, Al-Hamdan N, Sacchi CT, Taha MK, Ajello GW, Schmink SE, Noble CA, Tondella ML, Whitney AM, Al-Mazrou Y, Al-Jefri M, Mishkhis A, Sabban S, Caugant DA, Lingappa J, Rosenstein NE, Popovic T Popovic T, Sacchi CT, Reeves MW, Whitney AM, Mayer LW, Noble CA, Ajello GW, Mostashari F, Bendana N, Lingappa J, Hajjeh R, Rosenstein NE Neisseria meningitidis Taha MK, Achtman M, Alonso JM, Greenwood B, Ramsay M, Fox A, Gray S, Kaczmarski E Taha MK, Giorgini D, Ducos-Galand M, Alonso J M Neisseria meningitidis Escola J, Takala AK, et al Kaplan SL, Mason EO, Wald ER, et al PHLS 35. Baraff L, Lee S, Schriger D Jadavji T, Biggar WD, Gold R, et al McIntosh EDG, Fritzell B, Fletcher MA 134: 38. Advisory Committee on Immunization Practices Jefferson T, Ferroni E, Curtale F, Rossi PG, Borgia P Streptococcus pneumoniae Peltola H, Käyhty H, Sinoven A, et al Haemophilus influenzae Peltola H, Käyhty H, Virtanen M, Mäkelä PH Haemophilus influenzae Van der Ende A, Spanjaard L, Dankert J

53 Ιογενεισ Μηνιγγιτιδεσ ΑΝ ΡΕΑΣ ΜΕΝΤΗΣ Στην ανασκόπηση που ακολουθεί περιγράφεται η «άσηπτη µηνιγγίτιδα» που οφείλεται στους ιούς οι οποίοι προκαλούν κυρίως µηνιγγίτιδα (και όχι µηνιγγοεγκεφαλίτιδα), όπως εντεροϊούς, ιό παρωτίτιδος, απλού έρπητα 1 και 2, ιό ανεµευλογιάς και ζωστήρα, ιούς γρίπης Α και Β, αδενοϊούς, ρινοϊούς και άλλους που ευθύνονται πιο σπάνια, όπως αρµποϊούς, ιό λύσσης, Kawassaki και πολιοµυελίτιδος. Ειδικότερα αναφέρεται µε λεπτοµέρειες η επιδηµιολογία, η κλινική εικόνα και εργαστηριακή διάγνωση µε παλαιότερες µεθόδους, καθώς και µε µοριακές τεχνικές διάγνωσης και τυποποίησης για επιδηµιολογικούς σκοπούς. (Λέξεις ευρετηρίου: άσηπτη µηνιγγίτιδα, εντεροϊοί, ρινοϊοί, αρµποϊοί, επιδηµιολογία, εργαστηριακή διάγνωση) Εισαγωγή Αίτια ιογενών µηνιγγίτιδων

54 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Επιδηµιολογία Κλινική εικόνα-πρόγνωση

55 168 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία ιάγνωση / διαφορική διάγνωση Εξέταση ΕΝΥ

56 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Αναζήτηση του αιτιολογικού παράγοντα

57 170 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Ορολογικές εξετάσεις Θεραπεία ιεύθυνση Επικοινωνίας: Ανδρέας Μεντής Βιοπαθολόγος - Κλινικός Μικροβιολόγος Ερευνητής Α, Υπεύθυνος Τοµέα ηµόσιας Υγείας, Ελληνικού Ινστιτούτου Pasteur Summary A. MENTIS Aseptic meningitis Section of Public Health Institute Pasteur - Athens Applied Clinical Microbiology The subject of this review article is a group of viruses that cause mainly, viral meningitis. Enteroviruses, Mumps v., Herpes simplex type 1 and 2, varicella-zoster, influenza A and B, adenoviruses, rinoviruses, arboviruses and a number of rear viruses such as Kawassaki, rabies and polioviruses are included. Particular considerations are taken in epidemiology and laboratory diagnosis by the old methods as well as the new molecular techniques. (Key words: viral meningitis, epidemiology, laboratory diagnosis). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Cassady K, Whitley R

58 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Dumaidi K, Frantzidou F, Papa A et al 20: 4. Frantzidou F, Dumaidi K, Spiliopoulou A et al Dourado I, Cunha S, Teixeira MG, et al 151(5) 6. Tapiainen T, Prevots R, Izurieta H Nigrovic LE, Kuppermann N, Malley R Dubos F, Moulin F, Gajdos V, et al Stellrecht KA, Harding I, Woron AM, Lepow ML, Venezia RA 25 (Suppl 1) 10. Nigrovic LE, Chiang VW Cinque P, Bossolasco S, Lundkvist A Paximadi E, Karakasiliotis I, Bolanaki E, et al 13. Desmond RA, Accortt NA, Talley L, et al

59 Χρονιεσ Μηνιγγιτιδεσ ΖΩΗ ΨΑΡΟΥ ΑΚΗ Η χρόνια µηνιγγίτιδα καθορίζεται από συµπτώµατα και σηµεία φλεγµονής των µηνίγγων, όπως η λευκοκυττάρωση και τα αυξηµένα επίπεδα λευκώµατος στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ), τα οποία διαρκούν τουλάχιστον 4 εβδοµάδες. Αποτελεί λιγότερο από 10% των περιπτώσεων µηνιγγίτιδας. Τα αίτια της χρόνιας µηνιγγίτιδας µπορεί να είναι λοιµώδη ή µη. Το συχνότερο αίτιο (40-60% των περιπτώσεων) είναι το. Άλλα σχετικά συχνά αίτια είναι τα κακοήθη νοσήµατα και ο. Οι ανοσοκατασταλµένοι ασθενείς εµφανίζουν συχνότερα χρόνια µηνιγγίτιδα. Ειδικότερα οι ασθενείς µε AIDS εµφανίζουν συχνότερα φυµατιώδη και κρυπτοκοκκική µηνιγγίτιδα, καθώς και τοξοπλάσµωση του κεντρικού νευρικού συστήµατος (ΚΝΣ). Η πρώιµη έναρξη της κατάλληλης θεραπείας είναι σηµαντική για την έκβαση της νόσου. Η κλινική υποψία είναι απαραίτητη για την έγκαιρη διάγνωση και έναρξη της θεραπευτικής αγωγής. Η χρόνια µηνιγγίτιδα παραµένει µια νόσος η οποία διαγιγνώσκεται δύσκολα. Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, την κλινική εικόνα της µηνιγγίτιδας, την εξέταση του ΕΝΥ και τα απεικονιστικά ευρήµατα. Ο τύπος των κυττάρων στο ΕΝΥ, η µικροσκοπική εξέταση χρωµατισµένων παρασκευασµάτων, οι ειδικές καλλιέργειες, οι ορολογικές και οι µοριακές µέθοδοι µπορεί να βοηθήσουν σηµαντικά να τεθεί η διάγνωση. Στο άρθρο αυτό γίνεται σύντο- µη αναφορά στη φυµατιώδη µηνιγγίτιδα, τη νευροσαρκοείδωση, τη νευροβρουκέλλωση, τη νευροσύφιλη, τη µηνιγγίτιδα της νόσου Lyme, την κρυπτοκοκκική µηνιγγίτιδα, τη µηνιγγίτιδα από κάντιντα και ασπέργιλλο, την τοξοπλάσµωση, την κυστικέρκωση και την εχινοκοκκίαση του ΚΝΣ. (Λέξεις ευρετηρίου: χρόνια µηνιγγίτιδα, φυµατιώδης, κρυπτοκοκκική, νευροσύφιλη, νευροβρουκέλλωση, τοξοπλάσµωση ΚΝΣ). Εισαγωγή.

60 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Αίτια χρόνιας µηνιγγίτιδας Mycobacterium tuberculosis Brucella Treponema pallidum Borellia Leptospira Nocardia Actinomyces Listeria monocytogenes Cryptococcus neoformans Coccidioides immitis Histoplasma capsulatum Candida Blastomyces dermatitidis Sporothrix schenckii Aspergillus Cysticercus Angiostrongylus cantonensis Paragonimus westermani Gnathostoma spinigerum Schistosoma Echinococcus Strongyloides ç Επιδηµιολογία Κλινική εικόνα ιαγνωστική προσπέλαση

61 174 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Βακτηριακές, µυκητιασικές, παρασιτικές λοι- µώξεις και συστηµατικά νοσήµατα µε εκδήλωση χρόνιας µηνιγγίτιδας 1. Φυµατιώδης µηνιγγίτιδα M. tuberculosis M. tuberculosis M. tuberculosis

62 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, M. tuberculosis M. tuberculosis M. tuberculosis M. kansassii, M. marimum, M. szulgai M. tuberculosis M. tuberculosis 2. Νευροσαρκοείδωση

63 176 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία 3. Νευροβρουκέλλωση Brucella abortus, Brucella melitensis, Brucella suis Brucella canis B. melitensis B. melitensis 4. Νευροσύφιλη Treponema pallidum

64 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Νόσος Lyme Borrelia burgdorferi B. burgdorferi B. burgdorferi B. burgdorferi 6. Κρυπτοκοκκική µηνιγγίτιδα

65 178 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Cryptococcus neoformans 7. Μηνιγγίτιδα από Candida spp Candida 8. Μηνιγγίτιδα από Aspergillus spp

66 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Τοξοπλάσµωση του ΚΝΣ Toxoplasma gondii T. gondii T. gondii 10. Νευροκυστικέρκωση Taenia solium 11. Εχινοκοκκίαση του ΚΝΣ Echinococcus granulosus

67 180 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία ιεύθυνση Επικοινωνίας Ζωή Ψαρουδάκη Βιοπαθολόγος - Επιµελήτρια Α Μικροβιολογικό Τµήµα, Νοσοκοµείο «Ο Ευαγγελισµός» Summary ZOI PSAROUDAKI Chronic meningitis Department of Clinical Microbiology, Evangelismos Hospital, Athens Applied Clinical Microbiology Chronic meningitis is defined by symptoms and signs of meningeal inflammation and persisting cerebrospinal fluid (CSF) abnormalities such as pleocytosis and elevated protein level for at least one month. It accounts for less than 10% of all meningitis cases and is linked to a large variety of both infective and non-infective causes. The most common cause of chronic meningitis is Mycobacterium tuberculosis which accounts for 40-60% of cases. Other relatively frequent causes are malignancy and cryptococcal infection. Patients with AIDS are at highest risk to develop tuberculous meningitis, cryptococcal meningitis or central nervous system (CNS) toxoplasmosis. Chronic meningitis remains a difficult disease to diagnose. A high degree of suspicion is necessary for timely diagnosis and prompt initiation of therapy. The diagnosis is based on history, clinical evidence of meningitis, cerebrospinal fluid (CSF) examination and imaging studies. Examination of CSF is helpful in differential diagnosis. CSF cell count, predominant cell type and estimation of protein and glucose can help towards proper diagnosis. Cultures and appropriate stains of CSF may reveal the causative pathogen. In addition, the diagnosis may be confirmed by serologic tests, tests for the detection of antigens and nucleic acid amplification tests for selected pathogens. This article describes in brief the clinical and laboratory findings in tuberculous meningitis, neurosarcoidosis, neurobrucellosis, neurosyphilis, Lyme diseaseassociated meningitis, cryptococcal meningitis and meningitis caused by other fungi (Candida sp., Aspergilus sp.), CNS toxoplasmosis, neurocysticercosis and CNS infection by Echinococcus granulosus. (Key words: chronic meningitis, tuberculous meningitis, cryptococcal meningitis, neurosyphilis, neurobrucellosis, CNS toxoplasmosis). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Leib SL, Täuber MG 2. Rahn DW. 3. Kinghorn GR 4. Bodey GP, Rolston KVI. 5. Shapiro DS, Wong JD 6. Larsen SA, Norris SJ, Pope V 7. Wilson M, McAuley JB

68 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Warren NG, Hazen KC 9. Lobue PA, Perry S, Catanzaro A 144: 10. Z. Ψαρουδάκη 68 (Suppl. 3) 11. Καραµπαξόγλου 3: 12. Κανσουζίδου Α, Κουδούνης Π, και συν 1: 13. Χατζηβασιλείου Μ 4: 14. Γιαννάκη Μ, Λαµπαδαρίου Ε, Χατζηβασιλείου Μ, Γρύλλης Σ, Μένεγας, Πάγκαλη Α 5: 15. Ζης Β 16. Thwaites GΕ, Tran Thi Hong Chau, Farrar JJ. 42: 17. Salata RA 18. Σαρόγλου Γ, Λιονή Α, Ποταµούση Π, Γεωργίου Ο. 19. Anderson NE, Willoughby FW 63(240): 20. Psaroudaki Ζ, Argyropoulou Α, Constantoulaki S, Margaritis G, Perivoliotis E, Karaferi A, Kanavaki S, Paniara O 21. Haghighi AB. 22. Ramachandran TS 23. Knudsen RP. 24. Burneo JG 25. Singh NN, Thomas FP 26. Singh NN, Thomas FP. 27. Bucurescu G. Suleman A.

69 Ιογενεισ Εγκεφαλιτιδεσ Α. ΠΑΠΑ Η ανασκόπηση που ακολουθεί αφορά στις ιογενείς κυρίως εγκεφαλίτιδες. Λοιµώξεις του εγκεφαλικού παρεγχύµατος οι οποίες διακρίνονται σε οξείες, υποξείες ή χρόνιες. Είναι δυνατόν να είναι πρωτοπαθείς ή µεταλοιµώδεις. Το πλέον σύνηθες αίτιο είναι ιογενής παράγων. Συχνά παρατηρούνται επιδηµίες ιογενούς εγκεφαλίτιδας. Βασικό χαρακτηριστικό της εγκεφαλίτιδας είναι το επηρεασµένο επίπεδο συνειδήσεως, ενώ συνυπάρχουν συµπτώµατα όπως πυρετός, κεφαλαλγία, µυαλγίες, σπασµοί. Η συχνότερη εγκεφαλίτιδα παγκοσµίως είναι η ιαπωνική εγκεφαλίτιδα, που µεταδίδεται στον άνθρωπο µε νύγµα κουνουπιών, ενώ ο ιός του απλού έρπητα τύπου 1 αποτελεί το συνηθέστερο αίτιο σποραδικής οξείας ιογενούς εγκεφαλίτιδας. Η ταυτοποίηση του αιτιολογικού παράγοντα των περιπτώσεων εγκεφαλίτιδας είναι δύσκολη, διότι δεν υπάρχουν χαρακτηριστικές διαφορές στην κλινική εικόνα, τα ευρήµατα από τις νευροαπεικονιστικές τεχνικές και τη βιοχηµική εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, (εκτός από την ερπητική εγκεφαλίτιδα, όπου παρατηρούνται εστιακές αλλοιώσεις). Η θεραπεία των ιογενών εγκεφαλιτίδων είναι συντηρητική, εκτός από την ερπητική, όπου η ειδική θεραπεία είναι σωτήρια για τη ζωή του ασθενούς. ιάφοροι αρµποϊοί οι οποίοι προκαλούν ιογενή εγκεφαλίτιδα, παρουσιάζουν εποχική και γεωγραφική κατανοµή, οπότε η γνώση αυτών των στοιχείων βοηθά τη διάγνωση. Σοβαρής µορφής είναι και οι µεταλοιµώδεις εγκεφαλίτιδες, στην παθογένεση των οποίων µεσολαβούν ανοσολογικοί παράγοντες. Οι βραδείς ιοί ή ακόµη και ορισµένες πρωτεΐνες (prions) προκαλούν χρόνιες εγκεφαλίτιδες που συνήθως οδηγούν στο θάνατο. Η εφαρµογή καλλιεργητικών, ορολογικών και κυρίως µοριακών µεθόδων βοηθούν πολύ στη διάγνωση των ιογενών εγκεφαλίτιδων, αλλά απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην αξιολόγησή των. Τα τελευταία χρόνια ταυτοποιούνται νέοι ιοί, πολλοί από τους οποίους αποτελούν αίτιο λοιµώξεων του κεντρικού νευρικού συστήµατος. Η συνεργασία κλινικών και εργαστηριακών γιατρών είναι απαραίτητη για την ταχεία και ορθή διάγνωση εγκεφαλίτιδων που οφείλονται σε γνωστούς ή άγνωστους προς το παρόν αιτιολογικούς παράγοντες. (Λέξεις ευρετηρίου: ιογενής εγκεφαλίτιδα, αρµποϊοί, µεταλοιµώδεις εγκεφαλίτιδες, βραδείς ιοί).

70 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Εισαγωγή

71 184 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 1. Οικογένεια ιών Γονιδίωµα Ιός Μετάδοση Εποχή Υπολειµµατικές βλάβες Herpesviridae Picornaviridae Arenaviridae Rabdoviridae Orthomyxoviridae Paramyxoviridae

72 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Πίνακας 2. Οικογένεια ιών Γονιδίωµα Ιός Φορέας ιασπορά Εποχή Υπολειµµατικές βλάβες Bunyaviridae Flaviviridae Togaviridae Reoviridae

73 186 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Πίνακας 3. Οικογένεια ιών Γονιδίωµα Ιός Νόσος Togaviridae Paramyxoviridae Retroviridae Herpesviridae Polyomaviridae Οξεία ιογενής εγκεφαλίτιδα Α. Ιοί που δεν µεταδίδονται στον άνθρωπο µε αρθρόποδα

74 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3,

75 188 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Β. Αρµποϊοί Bunyaviridae

76 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Flaviviridae Togaviridae Reoviridae Bunyaviridae

77 190 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Μεταλοιµώδεις εγκεφαλίτιδες Εγκεφαλίτιδες από βραδείς ιούς

78 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Εργαστηριακή διάγνωση ιογενούς εγκεφαλίτιδας

79 192 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία

80 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, ιεύθυνση Επικοινωνίας: Άννα Παπά Επίκουρη Καθηγήτρια Μικροβιολογίας Α Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τηλ , Φαξ Summary A. PAPA Viral encephalitis A Department of Microbiology, Medical School, Aristotle University of Thessaloniki Applied Clinical Microbiology This is a review article on encephalitis, an inflammation of the brain. Although bacteria or parasites can cause encephalitis, the most common cause is a viral agent. Encephalitis occurs as a primary form and a post-infection form. It can be acute, subacute or chronic. Outbreaks of viral encephalitis occur often worldwide. Main symptoms include altered levels of consciousness or mental disturbances together with fever, headache, myalgia, and seizures. Japanese encephalitis, a mosquito-borne disease, is the most common encephalitis worldwide, while herpes simplex 1 virus is a very common cause of sporadic acute viral encephalitis. Identification of the causative agent is difficult, as the clinical symptoms and the findings from biochemical test of the cerebrospinal fluid and neuroimaging procedures are similar among all encephalitides, except herpes simplex encephalitis, where focal neurological deficit is present. The treatment is conservative in all cases, except herpes simplex encephalitis where acyclovir can save patient s life. Many arboviruses cause encephalitis. As they have seasonal and geographic distribution, informative patient s history is very helpful. Postinfectious encephalitis is immune mediated and is usually very severe leading to death. A number of laboratory methods, like virus isolation, serology and mainly molecular methods help a lot the diagnosis of viral encephalitis. During the recent years newly emerging viruses were found to cause severe disease, including central nervous system infections. Collaboration between clinicians and laboratory scientists is essential for the rapid and correct diagnosis of encephalitis due either to known or yet unknown causative agents. (Key words: viral encephalitis, arboviruses, prions). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Nath A, Berger JR 2. Hosoya M Solomon T, Ni H, Beasley DWC, Ekkelenkamp M, Cardosa MJ, Barrett AD Johnson RT, Mims CA Johnston RT 6. Whitley RJ Whitley RJ, Gnann JW Longson M, Klapper PE, Cleator GM 6

81 194 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία 9. Whitley RJ 10. Frantzidou F, Dumaidi K, Spiliopoulou A, Antoniadis A, Papa A Huang CC, Liu CC, Chang YC, Chen CY, Wang ST, TE Yeh Pérez-Vélez CM, Anderson MS, Robinson CC, McFarland EJ, Nix WA, Pallansch MA, et al Farmer TW, Janeway CA Hirsch MS, Moellering RC Jr, Pope HG, Poskanzer DC Bonthius DJ, Nichols B, Harp H, Mahoney J, Karacay B Bonthius DJ, Wright R, Tseng B, Barton L, Marco E, Karacay B, et al Moran GJ, Talan DA, Mower W Newdow M, Ong S, Nakase JY, et al Goh KJ, Tan CT, Chew NK, Tan PS, Kamarulzaman A, Sarji SA, et al Aarli JA Schildgen O, Müller A, Simon A Baum SG Adenovirus 22. Antoniadis A, Alexiou-Daniel S, Malissiovas N, Doutsos J, Polyzoni T, LeDuc JW, et al Suppl McJunkin JE, Khan RR, Tsai TF Vapalahti O, Plyusnin A, Cheng Y, Manni T, Brummer-Korvenkontio M, Vaheri A Di Nicuolo G, Pagliano P, Battisti S, Starace M, Mininni V, Attanasio V, Faella FS Charrel RN, Gallian P, Navarro-Mari JM, Nicoletti L, Papa A, Sánchez-Seco MP, et al Papa A, Konstantinou G, Pavlidou V, Antoniadis A Konstantinou GN, Papa A, Antoniadis A Papadopoulos O, Paschaleri-Papadopoulou E, Deligaris N, Doukas G Papa A, Pavlidou V, Antoniadis A Ixodes ricinus 31. Charrel RN, Attoui H, Butenko AM, Clegg JC, Deubel V, Frolova TV, et al Tsai TF, Popovici F, Cernescu C, Campbell GL, Nedelcu NI Centers for Disease Control and Prevention Asnis DS, Conetta R, Waldman G, Teixeira AA 951

82 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Debiasi RL, Tyler KL Solomon T, Thao LT, Dung NM, Kneen R, Hung NT, Nisalak A, et al Calisher CH Attoui H, Mohd Jaafar F, de Micco P, de Lamballerie X Rehse-Küpper B, Casals J, Rehse E, Ackermann R Gonza lez-gil J, Zarrabeitia MT, Altuzarra E, Sa nchez-molina I, Calvet R Hayashi M, Arai N, Satoh J, Suzuki H, Katayama K, Tamagawa K, Morimatsu Y Hotta H, Nihei K, Abe Y, Kato S, Jiang DP, Nagano-Fujii M, Sada K Krasnianski A, Meissner B, Heinemann U, Zerr I 42 Suppl B 44. Prusiner SB Young GS, Geschwind MD, Fischbein NJ, Martindale JL, Henry RG, Liu S, et al Belay ED, Schonberger LB Debiasi RL, Tyler KL Berger JR Taylor RM, Hurlbut HS, Work TH, Kingsbury JR, Frothingham TE 4

83 Eγκεφαλικο Αποστηµα Μ. ΟΡΦΑΝΙ ΟΥ Το εγκεφαλικό απόστηµα είναι µια σοβαρή λοίµωξη του εγκεφαλικού παρεγχύµατος, επικίνδυνη για τη ζωή. Τα αίτια του αποστήµατος είναι πάντα µικροβιακά, (βακτήρια, µύκητες και/ή παράσιτα). Πολύ συχνά διαλανθάνει την προσοχή του κλινικού γιατρού, λόγω των ασαφών και µη παθογνωµονικών συµπτωµάτων. Η διάγνωση βασίζεται αποκλειστικά στον απεικονιστικό και µικροβιολογικό έλεγχο. Η ταχύτητα στη διάγνωση, η εντόπιση και η προέλευση του εγκεφαλικού αποστήµατος έχουν ιδιαίτερη σηµασία για την έγκαιρη και σωστή θεραπευτική αγωγή, και κατά συνέπεια για την καλύτερη πρόγνωση της νόσου. (Λέξεις ευρετηρίου: εγκεφαλικό απόστηµα, παθογόνα αίτια, επιδηµιολογία, εργαστηριακή διάγνωση, θεραπεία). Εισαγωγή

84 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Παθοφυσιολογία Συχνότητα - Αιτιολογία

85 198 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Toxoplasma gondii Aspergillus Candida Κλινική εικόνα

86 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Πίνακας 1. Εστία Εντόπιση Μικροοργανισµός Ανοσοεπαρκείς Streptococcus Haemophilus Peptostreptococcus Fusobacterium Bacteroides Streptococcus Pseudomonas aerugi- nosa Enterobacteriacae Bacteroides Staphylococcus aureus Streptococcus Actinomyces Nocardia Staphylococcus aureus Staphylococcus epidermidis Streptococcus Clostridium Ανοσοκατασταλµένοι Toxoplasma gondii M. tuberculosis Nocardia Aspergillus Rhodococcus Cryptococcus Toxoplasma gondii M. tuberculosis Nocardia Listeria Aspergillus Candida λιγότερο από το ιαφορική διάγνωση

87 200 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία ιάγνωση Απεικονιστικός έλεγχος Εικόνα 1

88 Περίοδος B, Τόµος 13, Τεύχος 3, Μικροβιολογικός έλεγχος Fusobacterium Prevotella Bacteroides Klebsiella Proteus S. aureus Haemophilus Nocardia Clostridium Staphy- lococcus coagulase Propionibacterium acnes Mycobacterium

89 202 Εφαρµοσµένη Κλινική Μικροβιολογία Εικόνα 2 S. anginosus Πίνακας 2. Θρεπτικά υλικά Επώαση Ανάγνωση Βακτήρια που αναζητούνται C Ατµόσφαιρα ιάρκεια Pseudomonas sp S. aureus Enterococci Streptococci Streptococci S. pneumoniae Haemophilus