Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 2001 ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Α. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 2001

Transcript

1 Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 2001 ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΦΑΝΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΧΕ ΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Α. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 2001 Β. ΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ Γ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΩΝ ΙΑΤΑΞΕΩΝ. ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

2 Α. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 2001 Τον Ιανουάριο του 1995 ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου εξήγγειλε την αναθεώρηση του Συντάγµατος του 1975, για δεύτερη φορά, εφόσον είχε προηγηθεί αυτή του Η αναθεωρητική διαδικασία διεκόπη, αν και είχε συγκροτηθεί η προβλεπόµενη κοινοβουλευτική επιτροπή, λόγω πρόωρης διάλυσης της Βουλής και των εκλογών που ακολούθησαν τον Σεπτέµβριο του Στην νέα Βουλή ξεκίνησε η αναθεωρητική διαδικασία και πάλι, η οποία κατέληξε σε συγκεκριµένη αναθεωρητική πρόταση, την αλλαγή σε 115 συνταγµατικές διατάξεις. Οι 108 διατάξεις συγκέντρωσαν παραπάνω από 180 ψήφους στην προαναθεωρητική Βουλή. Η Ζ αναθεωρητική Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές του Απριλίου του 2000 προχώρησε σε σύνταξη Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγµατος και ξεκίνησε τις εργασίες της τον Αύγουστο του 2001 και τις ολοκλήρωσε τον Νοέµβριο του ίδιου έτους. Κατόπιν ξεκίνησε η ψηφοφορία είτε επί του συνόλου των αναθεωρητέων διατάξεων κάθε άρθρου, είτε κατά παραγράφους άρθρων. Τον Ιανουάριο του 2001 άρχισε η τελική φάση της αναθεώρησης στην Ολοµέλεια της Βουλής των προς αναθεώρηση διατάξεων. Τέλη Μαρτίου ολοκληρώθηκαν οι συζητήσεις. Η ψήφιση του νέου Συντάγµατος έγινε από την Ολοµέλεια της Βουλής στις 6 Απριλίου 2001 και δηµοσιεύθηκε σε νόµο στις 17 Απριλίου 2001 (1). (1) Α. ηµητρόπουλος Γενική Συνταγµατική θεωρία 2

3 Β. ΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 4Σ-25Σ: 15 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 4, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: εναλλακτική θητεία ΑΡΘΡΟ 5 ΠΑΡ.4, 5: απαγόρευση ατοµικών διοικητικών µέτρων, προστασία γενετικής ταυτότητας και βιοϊατρικών παρεµβάσεων ΑΡΘΡΟ 5 Α : κατοχύρωση δικαιώµατος πληροφόρησης και συµµετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας ΑΡΘΡΟ 6 ΠΑΡ.4: απαγόρευση ανώτατων ορίων προφυλάκισης ΑΡΘΡΟ 7 ΠΑΡ. 3: απαγόρευση θανατικής ποινής και γενικής δήµευσης ΑΡΘΡΟ 9 Α : δικαίωµα προστασίας από την συλλογή, επεξεργασία και χρήση προσωπικών δεδοµένων ΑΡΘΡΟ 10 ΠΑΡ. 3: υποχρέωση διοίκησης για παροχή πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων ΑΡΘΡΟ 14 ΠΑΡ.5, 7,9: δικαίωµα απάντησης σε δυσφηµιστικό δηµοσίευµα. Ασυµβίβαστα βασικού µετόχου σε εταιρείες µέσων ενηµέρωσης. ΑΡΘΡΟ 15 ΠΑΡ. 2: ίδρυση ΕΡΣ και άµεσος έλεγχος ραδιοφωνίας και τηλεόρασης από το κράτος ΑΡΘΡΟ 17 ΠΑΡ.2, ΠΑΡ. 4: Ιδιοκτησία και αποζηµίωση σε περίπτωση στέρησης, καθώς και αρµοδιότητα εκδίκασης ανάλογων περιπτώσεων ΑΡΘΡΟ 19 ΠΑΡ.2,3: αρχή διασφάλισης απορρήτου επικοινωνίας και αποδεικτικά µέσα που αποκτήθηκαν κατά παράβαση του 19Σ ΑΡΘΡΟ 21 ΠΑΡ.5,6: υποχρέωση δηµογραφικής πολιτικής κράτους και ειδική µέριµνα για άτοµα µε αναπηρίες ΑΡΘΡΟ 22 ΠΑΡ.3: συλλογικές συµβάσεις εργασίας από δηµόσιους υπαλλήλους και υπαλλήλους ΟΤΑ ΑΡΘΡΟ 24 ΠΑΡ.1,2, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: θέσπιση δικαιώµατος στο περιβάλλον, υποχρέωση του κράτους να µεριµνά µε βάση την αρχή της αειφορίας, υποχρέωση για εθνικό κτηµατολόγιο, ερµηνευτική δήλωση για την έννοια του δάσους και της δασικής έκτασης. ΑΡΘΡΟ 25 ΠΑΡ.1: αρχή κοινωνικού κράτους, τριτενέργεια ατοµικών δικαιωµάτων και καθιέρωση αρχής αναλογικότητας 3

4 ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 26Σ-29Σ: 2 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 28 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ΑΡΘΡΟ 29 παρ2,3: πολιτικά κόµµατα, δηµόσιοι υπάλληλοι και πολιτικές πεποιθήσεις ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 30Σ-50Σ: 2 ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ 39Σ ΑΡΘΡΟ 31: Πρόεδρος ηµοκρατίας και από ελληνίδα µητέρα ΑΡΘΡΟ 38: αδυναµία Πτ να ασκήσει τα καθήκοντά του ΑΡΘΡΟ 39: καταργείται ΒΟΥΛΗ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ 51Σ -80Σ: 12 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 51 ΠΑΡ.4,5: καθιέρωση επιστολικής ψήφου ΑΡΘΡΟ 54 ΠΑΡ. 1,2: πρόβλεψη εφαρµογής εκλογικού συστήµατος και εκλογικές περιφέρειες µε βάση απογραφή της αρµόδιας υπηρεσίας ΑΡΘΡΟ 56 ΠΑΡ. 1,3: κωλύµατα βουλευτών ΑΡΘΡΟ 57: ασυµβίβαστα βουλευτών ΑΡΘΡΟ 66 ΠΑΡ. 3: παρουσία υπουργού ή υφυπουργού στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, δηµόσιες συνεδριάσεις επιτροπών και µυστικές υπό προϋποθέσεις ΑΡΘΡΟ 68 ΠΑΡ.1: σύσταση κοινοβουλευτικών επιτροπών ΑΡΘΡΟ 70 ΠΑΡ. 2,3,4,5,6,7,8: κοινοβουλευτικές επιτροπές και νοµοθετικό έργο, κοινοβουλευτικός έλεγχος ΑΡΘΡΟ 72: έργο Ολοµέλειας της Βουλής ΑΡΘΡΟ 74 ΠΑΡ. 5: συζήτηση νοµοσχεδίων ΑΡΘΡΟ 76 ΠΑΡ. 1-5: ψήφιση νοµοσχεδίων ΑΡΘΡΟ 79 ΠΑΡ. 3,7: προϋπολογισµός, απολογισµός, γενικός ισολογισµός του κράτους. Εκθεση ΕΣ και τρόπος συζήτησης και ψήφισης αυτών ΑΡΘΡΟ 80 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: νόµισµα και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση 4

5 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ 81-86Σ: 2 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 82 ΠΑΡ. 3,4: συγκρότηση και λειτουργία Οικονοµικής και Κοινωνικής Επιτροπής και Εθνικού Συµβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής ΑΡΘΡΟ 86: άσκηση δίωξης σε κυβερνητικά στελέχη ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ Σ: 10 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 88 ΠΑΡ. 2, 6, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: αποδοχές δικαστικών λειτουργών, µετάταξη αυτών και ενοποίηση πρώτου βαθµού δικαιοδοσίας πολιτικής δικαιοσύνης ΑΡΘΡΟ 89 ΠΑΡ. 2,3: απαγορεύσεις και εξαιρέσεις παροχής έµµισθων υπηρεσιών από δικαστικούς λειτουργούς ΑΡΘΡΟ 91 ΠΑΡ. 1-5: υπηρεσιακή κατάσταση δικαστικών λειτουργών, ανώτατο δικαστικό συµβούλιο ΑΡΘΡΟ 92 ΠΑΡ. 3,4: δικαστικοί υπάλληλοι και υπάλληλοι υποθηκοφυλακείων ΑΡΘΡΟ 93 ΠΑΡ. 3: αιτιολόγηση δικαστικών αποφάσεων ΑΡΘΡΟ 94: αρµοδιότητα ΣτΕ και τακτικών διοικητικών- πολιτικών δικαστηρίων ΑΡΘΡΟ 95 ΠΑΡ.1,3,5: αρµοδιότητα ΣτΕ, υποχρέωση διοίκησης προς συµµόρφωση στις δικαστικές αποφάσεις ΑΡΘΡΟ 98 ΠΑΡ. 1: αρµοδιότητα ΕΣ ΑΡΘΡΟ 100 ΠΑΡ.5: αρµοδιότητα εκδίκασης από το ΑΕ αντισυνταγµατικότητας νόµου ΑΡΘΡΟ 100 Α : συγκρότηση νοµικού συµβουλίου του κράτους ΙΟΙΚΗΣΗ Σ: 4 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 101 ΠΑΡ.3, ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΗΛΩΣΗ: αποφασιστική αρµοδιότητα περιφερειακών οργάνων και ιδιαίτερες συνθήκες ελληνικών νήσων ΑΡΘΡΟ 101 Α : ανεξάρτητες αρχές, στελέχωση και επιλογή ΑΡΘΡΟ 102: τοπική αυτοδιοίκηση σε πρώτο και δεύτερο βαθµό, αρµοδιότητα και εποπτεία, καθώς και οικονοµική αυτοτέλεια ΑΡΘΡΟ 103 ΠΑΡ. 7-9: πρόσληψη δηµοσίων υπαλλήλων, συµβασιούχων. Συνήγορος του Πολίτη 5

6 ΕΙ ΙΚΕΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Σ: 6 ΑΡΘΡΑ ΑΡΘΡΟ 108 ΠΑΡ.2: οργάνωση Συµβουλίου Απόδηµου Ελληνισµού ΑΡΘΡΟ 109 ΠΑΡ. 3: σύνταξη µητρώου κληροδοτηµάτων ΑΡΘΡΟ 115 ΠΑΡ. 7: ισχύς επαγγελµατικού ασυµβίβαστου βουλευτών ΑΡΘΡΟ 116 ΠΑΡ. 2: λήψη µέτρων υπέρ γυναικών προς άρση ανισοτήτων ΑΡΘΡΟ 117 ΠΑΡ. 7: ισχύς άρθρου 17 παρ. 4 ΑΡΘΡΟ 118 ΠΑΡ. 4-7: ισχύς συγκεκριµένων διατάξεων του συντάγµατος Γ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΩΝ ΙΑΤΑΞΕΩΝ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΡΘΡΑ 4-29 ΑΡΘΡΟ 4: (Ν. 2510/97) Στο άρθρο αυτό, η ερµηνευτική δήλωση της παραγράφου 6 είναι η καινοτοµία. Αναγνωρίζεται δηλαδή πια η εναλλακτική θητεία στους αντιρρησίες (2) συνείδησης ως ισότιµη µε την στρατιωτική θητεία, µε τον όρο βέβαια της πιο µακρόχρονης από την στρατιωτική κοινωνικής προσφοράς. Ετσι η Ελλάδα αναγκάζεται να ενσωµατώσει νοµικές πρακτικές που ισχύουν εδώ και καιρό σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς αυτό να συνεπάγεται και την πλήρη αποδοχή τους και από την ιοίκηση και από τον κοινωνικό χώρο. Το σηµείο «τριβής» αποτελεί η λέξη «τεκµηριωµένη» στην αντίρρηση συνείδησης. Τεκµηριωµένη αντίρρηση συνείδησης υπάρχει µόνο για όσους καλύπτονται από συγκεκριµένες πρακτικές που έχουν σχέση µε την θρησκεία (µάρτυρες του Ιεχωβά). Οι υπόλοιποι αντιρρησίες συνείδησης που δεν σχετίζονται µε θρησκείες, δεν µπορούν να αποδείξουν την αντίρρησή τους να φέρουν όπλα. Με την λέξη αυτή µπορεί ένα οπισθοδροµικό ακόµα κράτος να απενεργοποιήσει τον ρόλο της εναλλακτικής θητείας. ΑΡΘΡΟ 5 παρ. 4,5: Στην παράγραφο 4 του άρθρου 5 κατοχυρώνεται συνταγµατικά η απαγόρευση ατοµικών διοικητικών µέτρων που αφορούν την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στην χώρα οποιουδήποτε Έλληνα, καθώς και την είσοδο και έξοδο από την χώρα. Επιτρέπεται µόνο ως παρεπόµενη ποινή ποινικού δικαστηρίου. Εξορία και εκτόπιση έχουν εγκαταλειφθεί από καιρό ως πρακτικές. (2) ες 6

7 Με την παράγραφο 5 κατοχυρώνεται το δικαίωµα στην υγεία και στην γενετική ταυτότητα. Με την αναθεώρηση έρχεται ο νοµοθέτης να καλύψει τα κενά του ραγδαία εξελισσόµενου τοµέα της γενετικής και βιοϊατρικής (3). Η γενετική ταυτότητα σύµφωνα µε την ιακήρυξη της UNESCO για τα γενετικά δεδοµένα είναι µοναδική και χρήζει προστασίας από οποιοεσδήποτε προσβολές της ή και επεξεργασία της. Μπορεί να συνδυαστεί µε το άρθρο 9 Α Σ περί προσωπικών δεδοµένων. Οι νόµοι 2619/98 Σύµβαση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την βιοϊατρική, 3418 ιατρική δεοντολογία, Ν. 3089/02 περί της ιατρικώς υποβοηθούµενης αναπαραγωγής, Ν. 2737/99 «Μεταµοσχεύσεις ανθρωπίνων οστών και οργάνων και άλλες διατάξεις», έρχονται να δώσουν λεπτοµερή προστασία της υγείας και της γενετικής ταυτότητας του ανθρώπου. Η προστασία της γενετικής ταυτότητας προστατευόταν και πριν την αναθεώρηση µε διεθνείς συµβάσεις που είχαν ενσωµατωθεί στο εσωτερικό µας δίκαιο, παρόλα αυτά χρειαζόταν και η συνταγµατική προστασία έστω και ως αναγνώριση του νέου αυτού δικαιώµατος. ΑΡΘΡΟ 5 Α : Κατοχυρώνει το δικαίωµα στην πληροφόρηση. Εξαιρέσεις επιβάλλονται λόγω εθνικής ασφάλειας, καταπολέµησης εγκλήµατος ή προστασίας δικαιωµάτων τρίτων. Το δικαίωµα εκτείνεται απέναντι σε δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Στην παράγραφο 2 κατοχυρώνεται το δικαίωµα συµµετοχής στην κοινωνία της πληροφορικής. Το αίτηµα για «εύκολο, γρήγορο και φτηνό internet» ήταν και παραµένει αίτηµα κυρίως της φοιτητικής γενιάς. Ανήκει στην νέα γενιά δικαιωµάτων, αφού δηµιουργήθηκε λόγω της εξέλιξης του διαδικτύου και σωστά συµπεριελήφθη στο Σύνταγµα του εν νοείται σύγχρονη κοινωνία, χωρίς πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών, ακόµα και άχρηστων ή -ακόµα περισσότερο- επικίνδυνων για κάποιες οµάδες πληθυσµού (και εδώ τίθεται ένα νέο δεδοµένο που µέχρι τώρα δεν υπήρχε: η νοµοθετική οριοθέτηση του διαδικτύου. (4) (5) (3) ες (4) Η δικαστική αξιοποίηση του 5 Α (ΣΕ 158/2004) (5) Αποστόλης Γέροντας Ζωή Παπαϊωάννου ιοικητική ίκη «Τυχόν αντισυνταγµατικότητα και µη συµβατό µε το σύνταγµα και τις θεµελιώδεις συνταγµατικές αρχές αλλά και µε το κοινοτικό δίκαιο, των διατάξεων του ν.3037/2002 και την ΚΥΑ που εκδόθηκε κατ εξουσιοδότησή του» 7

8 Ήδη απασχολεί την διεθνή κοινότητα η οριοθέτηση του διαδικτύου. Το κράτος είναι υποχρεωµένο να διευκολύνει την πρόσβαση στην πληροφορία υπό την εγγύηση των άρθρων 9,9 Α,19. Η συνταγµατική επιταγή είναι ασαφής σε γενικές γραµµές, αλλά απευθύνεται στο κράτος ώστε να διευκολύνει την πρόσβαση στην πληροφορία. ΑΡΘΡΟ 6 ΠΑΡ.4 Ε. 3: Απαγόρευση υπέρβασης ανώτατων ορίων προφυλάκισης µε την διαδοχική επιβολή του µέτρου αυτού για επί µέρους πράξεις της ίδιας υπόθεσης. Τα ανώτατα όρια είχαν τεθεί για συγκεκριµένο λόγο. Υπήρχε κατάφωρη παραβίαση του δικαιώµατος µε την επιβολή της προφυλάκισης διαδοχικά για επιµέρους πράξεις της ίδιας υπόθεσης, κυρίως λόγω της αδυναµίας του κράτους για γρήγορη απονοµή της δικαιοσύνης. Ο µόνος τρόπος να περιοριστεί, λοιπόν, ο προφυλακισµένος ήταν µε το νοµικό αυτό τέχνασµα. Όµως, έτσι, υπήρχε παραβίαση του δικαιώµατος και εξευτελισµός της συνταγµατικής προστασίας από την κρατική αυθαιρεσία. Η συνταγµατική ρύθµιση προβλεπόταν µε την παρ. 2 του 288 Κπολ όπως εισήχθη µε την παρ. 13 του άρθρου 2 Ν. 2406/1996. Πρέπει να τονιστεί εδώ η πολύ αργή απονοµή της δικαιοσύνης από τα ελληνικά δικαστήρια, σε σηµείο που η Ευρωπαϊκή Ενωση να κάνει σύσταση στην Ελληνική ικαιοσύνη για επίσπευση των διαδικασιών, αφού συνιστά άρνηση παροχής δικαστικής προστασίας. Η επιβολή του µέτρου της προφυλάκισης είναι απόρροια της πολύ αργής εκδίκασης των δικαστικών υποθέσεων. ΑΡΘΡΟ 7 παρ. 3: κατάργηση της θανατικής ποινής εκτός του κακουργήµατος εν καιρώ πολέµου και τα κακουργήµατα θα πρέπει να σχετίζονται µε αυτόν, οπότε οι υπαίτιοι τιµωρούνται κατά τον στρατιωτικό ποινικό κώδικα. Ο πόλεµος πρέπει να είναι υπαρκτός (πραγµατικά γεγονότα) και δεν αρκεί η κήρυξη πολέµου κατά το άρθρο 36 &1 Σ. (6) (6) Α. ηµητρόπουλος Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου Ειδικό µέρος σελ. 58 8

9 ΑΡΘΡΟ 9 Α : Με τον νόµο 2472/97 περί προσωπικών δεδοµένων είχε καθιερωθεί η προστασία των προσωπικών δεδοµένων πριν ακόµα την αναθεώρηση του συντάγµατος, σε ακολουθία της οδηγίας 95/46 ΕΚ της 24/10/95. Η αναθεώρηση ήρθε να θεσµοθετήσει και να καλύψει εξελίξεις της σύγχρονης κοινωνίας στον τοµέα των προσωπικών δεδοµένων και της επεξεργασίας τους. Η συλλογή, επεξεργασία και χρήση προσωπικών δεδοµένων είναι χαρακτηριστικό της κοινωνίας της πληροφορικής. Η εισχώρηση στην προσωπική ζωή του ατόµου και η καταπάτηση των συνταγµατικών δικαιωµάτων µπορούν εύκολα να γίνουν είτε από το κράτος, είτε από ιδιωτικούς φορείς, αν δεν υπάρξει έλεγχος και αντίστοιχος κολασµός. Το Σύνταγµα θεσπίζει την Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Προσωπικών εδοµένων µε τον νόµο 2472/97, όπου εκεί οριστικοποιείται και η συνταγµατική διάταξη. Η προστασία των προσωπικών δεδοµένων τριτενεργεί. Θα πρέπει εδώ παρενθετικά να τονίσουµε την ανάγκη να προσαρµοστούν και νέες ρυθµίσεις σε νέα δεδοµένα, όπως η απαγόρευση ή όχι καµερών στους δρόµους. (7) Τον τελευταίο καιρό τίθενται νέα ζητήµατα, όπως κατά πόσο είναι σωστό τα προσωπικά δεδοµένα του ατόµου και δη τα ευαίσθητα να βρίσκονται στην διάθεση αεροπορικών εταιρειών και διωκτικών αρχών µε πρόφαση την ασφάλεια των πολιτών (τροµοϋστερία). (8) ΑΡΘΡΟ 10 Παρ, 3: Με το άρθρο 10 παρ. 3 θεσπίζεται υποχρέωση του κράτους να απαντά σε αιτήµατα για παροχή πληροφοριών και χορήγηση εγγράφων. Φυσικά, η υποχρέωση αυτή προϋπήρχε της συνταγµατικής επιταγής (ν. 1599/86 άρθρο 16) και κώδικας διοικητικής δικονοµίας (2690/99 άρθρο 5). Αποτελεί λοιπόν µία περαιτέρω προτροπή η νέα διάταξη αντιγραφειοκρατικής αντίληψης των δηµοσίων υπαλλήλων και µια πιο άµεση πληροφόρηση προς τους πολίτες του δικαιώµατος για γρήγορη εξυπηρέτηση των αιτηµάτων τους. Η επαρκής πληροφόρηση αποτελεί την λογική προϋπόθεση της άσκησης των δικαιωµάτων της αναφοράς, προηγούµενης ακρόασης από την διοίκηση και δικαστικής προστασίας. (9) (7) ες άρθρο Κ. Χρυσόγονου «Συνταγµατικά ανεπίτρεπτη η καταγραφή ήχου και εικόνας από την ΕΛ.ΑΣ.» - ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (8) ες απόφαση 158/2005 της Αρχής Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα µετά από αίτηση του Υπουργείου ηµόσιας Τάξης. (9) ες σχετικά «Νοµοθεσία» Φοίβος Μπότσης σχετικά µε τον Ν. 3475/2006 9

10 ΑΡΘΡΟ 12 παρ. 4 Σ 1975/86: κατάργηση των περιορισµών του συνεταιρίζεσθαι των δηµοσίων υπαλλήλων. Έτσι συµµορφώνεται η Ελλάδα µε την 151 ιεθνή Σύµβαση Εργασίας («για την προστασία του δικαιώµατος οργάνωσης και τις διαδικασίες καθορισµού των όρων απασχόλησης στην δηµόσια διοίκηση», κυρωθείσα µε τον Ν.2405/96). Στα δικαιώµατα των υπαλλήλων δηµοσίου ισχύει ο Υπαλληλικός Κώδικας Ν. 2683/99 και των Αστυνοµικών ο Ν. 2265/94.(10) ΑΡΘΡΟ 14 παρ. 5,7,9: Στην παράγραφο 5 κατοχυρώνεται το δικαίωµα απάντησης σε ανακριβές δηµοσίευµα ή υβριστικό και η παράλληλη υποχρέωση επανόρθωσης του µέσου. Η παρ. 7 αναθέτει σε νόµο τα σχετικά µε την αστική και ποινική ευθύνη του τύπου καθώς και την εκδίκασή τους. Στην παρ. 9 µπαίνουν περιορισµοί σχετικοί µε το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τα µέσα χρηµατοδότησης των µέσων ενηµέρωσης. Τίθενται ασυµβίβαστα σχετικά µε το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ µε απώτερο στόχο την µεγαλύτερη δυνατή διαφάνειά τους. Η παρ. 9 του άρθρου 14 δηµιούργησε µεγάλη συζήτηση. Ο βασικός µέτοχος απασχόλησε την πολιτική ζωή του τόπου έντονα γιατί προσπάθησε να αποσυνδέσει τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και την χρηµατοδότησή τους από τα ίδια πρόσωπα που αναλαµβάνουν δηµόσια έργα. Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να πατάξει το φαινόµενο της διαπλοκής µε αντίστοιχα φαινόµενα τύπου Κοσκωτά και Μπερλουσκόνι. ΑΡΘΡΟ 15 παρ. 2: Ραδιοφωνία και τηλεόραση ελέγχονται από το κράτος µέσω της ανεξάρτητης αρχής του ΕΡΣ (Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συµβούλιο). Το κράτος αδειοδοτεί την ραδιοτηλεόραση µε στόχο την αντικειµενική µετάδοση πληροφοριών και έτσι να ανεβαίνει ποιοτικά και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας. Το ΕΡΣ ελέγχει την ποιότητα των εκποµπών ώστε να προστατεύεται η νεότητα και η παιδική ηλικία. Η Βουλή µεταδίδει υποχρεωτικά και δωρεάν τις εργασίες της, όπως δωρεάν µεταδίδονται και τα προεκλογικά µηνύµατα των κοµµάτων. (10) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά δικαιώµατα Ειδικό µέρος σελ. 227 επ. 10

11 ΑΡΘΡΟ 17 παρ. 2, παρ.4: Το άρθρο 17 που πραγµατεύεται την ιδιοκτησία έρχεται µε την παράγραφο 2 να απαιτήσει τον προσδιορισµό αποζηµίωσης για την ικανοποίηση εκείνου που στερήθηκε την ιδιοκτησία του. Στην παρ. 4 εδ. 3 καλύπτεται το επείγον εκτέλεσης έργων γενικότερης σηµασίας για την οικονοµία της χώρας ακόµα και πριν οριστεί αποζηµίωση. Αντικατέστησε την επίταξη, όµως η παρεχόµενη προστασία της ιδιοκτησίας δεν είναι πλήρης. Η υπαγωγή πλέον του προσδιορισµού αποζηµίωσης ανήκει είτε στα πολιτικά είτε στα διοικητικά δικαστήρια για ταχύτερη απονοµή της δικαιοσύνης. ΑΡΘΡΟ 19 παρ. 2,3: (Ν. 2225/94) Το απόρρητο της αλληλογραφίας και επικοινωνίας διασφαλίζεται µε την ίδρυση ανεξάρτητης αρχής, την Εθνική Επιτροπή του Απορρήτου των Επικοινωνιών που ιδρύθηκε µε τον ν. 2225/94. Η Ανεξάρτητη αυτή αρχή ελέγχει εκτός των άλλων και µε την ίσοις όροις συµπεριφορά των εταιριών τηλεπικοινωνίας στην αγορά, ώστε να αποφευχθούν µονοπωλιακές καταστάσεις. Σε εκτέλεση της συνταγµατικής ρύθµισης ο νοµοθέτης µε τον ν. 3115/2003 ίδρυσε την ανεξάρτητη αρχή µε την επωνυµία «Αρχή διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών». (11) Τα αποδεικτικά µέσα που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση των άρθρων 19, 9 και 9 Α απαγορεύονται. Απαραίτητη ρύθµιση, αν και µπορούσε να καλυφθεί ο θιγόµενος και µε άλλες διατάξεις (ΚΠολ.. αρχή ελεύθερης εκτίµησης αποδείξεων). Κάποια στιγµή, όµως, έγινε τροµερή καταστρατήγηση των ατοµικών δικαιωµάτων από ΜΜΕ µε πρόφαση την δηµοσιογραφική έρευνα, ώστε να κρίνεται ως απαραίτητη η νοµοθετική ρύθµιση. (11) www. Adae.gr 11

12 ΑΡΘΡΟ 21 παρ.5,6: βεβαιώνεται η υποχρέωση του κράτους σε σχεδιασµό και εφαρµογή δηµογραφικής πολιτικής. Η παρ. 6 δίνει το δικαίωµα λήψης ιδιαίτερων µέτρων προς όφελος των ατόµων µε αναπηρίες, ώστε να ενταχθούν πιο οµαλά σε όλους τους τοµείς της κοινωνίας (εργασία, κοινωνική και πολιτική ζωή). Απευθύνεται προς το κράτος, το οποίο εφαρµόζει κοινωνική πολιτική µε στόχο την αποφυγή της περιθωριοποίησης των ΑΜΕΑ. εν έρχεται σε σύγκρουση µε το άρθρο 4 περί ισότητας, αντίθετα πετυχαίνει την ισότητα θεσπίζοντας προνοµιακά µέτρα προς εκείνους που δεν διαθέτουν τα ίδια προσόντα µε τους υπόλοιπους κοινωνούς (αυτός εξάλλου είναι και ο ορισµός της ισότητας) (12). Την ισότητα πετυχαίνει και η προστασία των ηλικιωµένων, των νέων, των παιδιών, της µητρότητας. ΑΡΘΡΟ 22 παρ. 3: ν. 2403/96, ν.2405/96, ιεθνείς Συµβάσεις Εργασίας , ν.2798/99. Κατοχυρώνεται η αυτονοµία των δηµοσίων υπαλλήλων, των υπαλλήλων ΟΤΑ και άλλων υπαλλήλων ΝΠ ως προς την σύναψη συλλογικών συµβάσεων εργασίας. Ίσχυαν ήδη οι ιεθνείς Συµβάσεις Εργασίας 154 (ν, 2403/96) και 151(ν.2405/96) ως εσωτερικό δίκαιο. ΑΡΘΡΟ 24, παρ.1,2,6 ερµηνευτική δήλωση: Ένα πολυσυζητηµένο άρθρο και τότε που αναθεωρήθηκε και τώρα που προτείνεται προς αναθεώρηση και πάλι µαζί µε το άρθρο 16. Το άρθρο 24 αναφέρεται στο φυσικό περιβάλλον και την υποχρέωση του κράτους να το προστατεύει, ενώ παράλληλα δίνει το δικαίωµα στον καθένα να απαιτεί την προστασία του και να το απολαµβάνει. Χρησιµοποιεί τον όρο αειφορία. (12) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος: Μητρικά δικαιώµατα σελ

13 Γίνεται διαχωρισµός των δασών µε τις δασικές εκτάσεις και απαγορεύει την µεταβολή του προορισµού τους για αγροτική ή άλλη χρήση, εκτός εάν προέχει το δηµόσιο συµφέρον. Υποχρεώνει το κράτος στην σύνταξη δασολογίου και κτηµατολογίου (13). Ο Συνήγορος του Πολίτη για το περιβάλλον έχει απευθύνει αρκετές φορές έκκληση για σύνταξη δασολογίου, το οποίο ακόµα δεν έχει ξεκινήσει, ειδικά µετά τις πρόσφατες πυρκαγιές όπου η µόνη προστασία για τον πολίτη είναι το δασολόγιο. Ο πλέον πρόσφατος νόµος 3208/03 ΦΕΚ 289 Α (σε αντικατάσταση /τροποποίηση των ν. 998/1979, ν. 2664/98, ν.1794/87 και ν.1845/89) αναφέρει όλα τα παραπάνω και οριστικοποιεί τις διατάξεις του συντάγµατος περί δασών δασικών εκτάσεων, προστασία του περιβάλλοντος, σύσταση δασολογίου. Πριν τις καταστροφικές φωτιές του καλοκαιριού του 2007, συζητήθηκε και πάλι η αναθεώρηση του 24Σ. Η καταστροφή της φωτιάς σε τόση µεγάλη έκταση έπαψε τις συζητήσεις για αναθεώρηση. Τις τελευταίες µέρες, µε αφορµή την εκτροπή του Αχελώου, το ΣτΕ έθεσε ως ερώτηµα στο ΕΚ κατά πόσο το άρθρο 24Σ µπορεί να παρέχει αρκετή προστασία στο φυσικό περιβάλλον και αν οι δυνατότητες που δίνει στον πολίτη είναι αρκετές. Η κίνηση αυτή του ΣτΕ έγινε µε αφορµή την συνέχεια των έργων για την εκτροπή του Αχελώου όπου οι περιβαλλοντικοί όροι για την συνέχιση του έργου «βαφτίστηκαν» από το ΥΠΕΧΩ Ε νόµος, ψηφίστηκε από την Βουλή, µε αποτέλεσµα να µην επιδέχεται έλεγχο από το ΣτΕ. (14) ΑΡΘΡΟ 25 παρ. 1: στο άρθρο αυτό αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η τριτενέργεια των ατοµικών δικαιωµάτων. Με τον όρο τριτενέργεια που είναι νέα νοµική θεώρηση των δικαιωµάτων εννοούµε ότι η ενέργεια των συνταγµατικών ατοµικών δικαιωµάτων απευθύνεται όχι µόνο απέναντι στο κράτος, όπως καταρχήν ξεκίνησαν, αλλά και απέναντι προς οποιονδήποτε τρίτο, όπου προσιδιάζουν. Ένα τέτοιο δικαίωµα είναι η αξίωση του φορέα για µη συλλογή, επεξεργασία και χρήση προσωπικών δεδοµένων από τον οποιονδήποτε, είτε το κράτος είναι αυτό, είτε η οποιαδήποτε επιχείρηση ιδιωτική ή και τρίτος. (13) ΣΕ 2818/1997 Τµήµα Ε (14) «Η εκτροπή του Αχελώου στο Ευρωδικαστήριο» Β. Φωτοπούλου Ελευθεροτυπία 3/12/

14 Αντίθετα, η απαγόρευση της υπέρβασης των ορίων προφυλάκισης απευθύνεται προς το κράτος που µπορεί και επιβάλλει προφυλάκιση. Η ρύθµιση του άρθρου 25 έρχεται να φέρει µία σηµαντικότατη αλλαγή σε όλο το περιεχόµενο του δικαίου, ενοποιώντας το. Η ενοποίηση αυτή στηρίχτηκε στην ανώτατη καταστατική αρχή του δικαίου µας, την ανθρώπινη αξία (14). Η συνταγµατική επιταγή της διαπροσωπικής ενέργειας των δικαιωµάτων και στο δηµόσιο και στο ιδιωτικό δίκαιο εξελίσσει το δίκαιο, το προσαρµόζει στο κοινωνικό του πρόσωπο και καταφέρνει και ενοποιεί όλο το δίκαιο εφαρµόζοντας συνταγµατικά δικαιώµατα σε τοµείς κατεξοχήν ιδιωτικού δικαίου. Με το άρθρο 25 αναγνωρίζεται καταρχήν η εξέλιξη που έχει πραγµατοποιηθεί στο δίκαιο, καθώς και η άµβλυνση της διαφοράς µεταξύ δηµοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Την άµβλυνση της διαφοράς αυτής την είχε ήδη περιλάβει η κοινωνία µε την απόρριψη της στεγανοποίησης στις διάφορες δράσεις της. Το άρθρο 25 θεσµοθετεί την ενιαία θεώρηση της δικαιοσύνης κάτω από το πρίσµα της κοινής αποδοχής των συνταγµατικών δικαιωµάτων και αρχών όπως την αρχή της ανθρώπινης αξίας που είναι και πρέπει να είναι καθολική για όλο το δίκαιο. (15) Με το άρθρο επιβάλλεται η αρχή της αναλογικότητας στους περιορισµούς των δικαιωµάτων. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΑΡΘΡΟ 28 ερµηνευτική δήλωση: το νέο στο άρθρο αυτό αποτελεί η ερµηνευτική δήλωση. Στην ερµηνευτική δήλωση χαρακτηρίζεται θεµέλιο το άρθρο 28 για την συµµετοχή της χώρας στις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Με την δήλωση αυτή τονίζεται πως καµία συµµετοχή της χώρας µας δεν θα ήταν δυνατή για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, χωρίς την αυξηµένη τυπική ισχύ των κανόνων του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου. Η ιεραρχία των κανόνων δικαίου αποκτά µία επιπλέον βαθµίδα µε τους αναγνωρισµένους κανόνες του ευρωπαϊκού δικαίου (14) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος σελ. 278 (15) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Γενικό Μέρος σελ. 96, 14

15 ΑΡΘΡΟ 29 παρ. 2,3: (Ν. 3023/02) Στο άρθρο 29 παρ. 2 ο νοµοθέτης ασχολείται µε την οικονοµική ενίσχυση των πολιτικών κοµµάτων. Οι εκλογικές δαπάνες βουλευτών και υποψηφίων, υποψηφίων ΟΤΑ και κοµµάτων διέπονται από την αρχή της διαφάνειας. Θεσπίζεται ειδικό όργανο ελέγχου των εκλογικών δαπανών. Υπάρχει ανώτατο όριο εκλογικών δαπανών και γενικά η παράβαση ορισµένων σηµαντικών διατάξεων (προεκλογική προβολή, εκλογικές δαπάνες µεγαλύτερες του επιτρεπτού, τρόποι χρηµατοδότησης και διαφάνεια) µπορεί να φτάσουν µέχρι την έκπτωση βουλευτή από το βουλευτικό αξίωµα. Οι αρχές διέπουν και τα κόµµατα και τους εκπροσώπους αυτών δηλαδή βουλευτές, ευρωβουλευτές, υποψηφίους ΟΤΑ. Το «πόθεν έσχες» ισχύει για βουλευτές, υποψηφίους, κόµµατα µε απώτερο στόχο την απόλυτη διαφάνεια. Η παράγραφος 3 απαγορεύει στους δηµοσίους υπαλλήλους την εκδήλωση προτίµησής τους σε συγκεκριµένο κόµµα. Απώτερος στόχος του νοµοθέτη είναι η εξοµάλυνση το δηµοσίου βίου µε τον «αποχρωµατισµό» οποιουδήποτε ασχολείται µε την δηµόσια διαχείριση. Ο νοµοθέτης απευθύνεται και στα κόµµατα και στον λαό υποδεικνύοντας τον υπερκοµµατικό χαρακτήρα του δηµοσίου υπαλλήλου. Εξάλλου, ο τρόπος διορισµού των δηµοσίων υπαλλήλων πρέπει να είναι αποδεσµευµένος από πολιτικά κριτήρια. ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΑΡΘΡΟ 31: Η εκλογή Προέδρου της ηµοκρατίας δεν απαιτεί πια ως προϋπόθεση να έχει µόνο Έλληνα πατέρα αλλά µπορεί να έχει και µόνο Ελληνίδα µητέρα. Είναι αξιοπρόσεκτο που εφαρµόστηκε εν έτει 2001 και όχι πιο πριν, αφού η ισότητα των φύλων προϋπήρχε συνταγµατικά. ΑΡΘΡΟ 38 παρ. 2: παραίτηση έκλειψη αδυναµία πρωθυπουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του. Το άρθρο προϋπήρχε ως παραίτηση έκλειψη του πρωθυπουργού. εν αναφερόταν σε αδυναµία άσκησης καθηκόντων για λόγους υγείας. Η ιστορική αδυναµία άσκησης της πρωθυπουργίας από τον Ανδρέα Παπανδρέου για λόγους υγείας και η αδυναµία του κόµµατος αλλά και των άλλων πολιτικών κοµµάτων να αναλάβουν δράση, οδήγησε στην λεπτοµερή περιγραφή του 38 &2. 15

16 Η αδυναµία του Πρωθυπουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του για λόγους υγείας τίθεται πια στην κρίση της Βουλής είτε από το κόµµα στο οποίο ανήκει ο Πρωθυπουργός, είτε από τα 2/5 του όλου αριθµού των βουλευτών, οπότε αποδεσµεύεται και από εσωκοµµατικές επιδιώξεις. ΒΟΥΛΗ ΑΡΘΡΟ 51 παρ. 4,5: Καθιερώνεται για πρώτη φορά η επιστολική ψήφος, απαραίτητη διάταξη για την ισότητα όλων των πολιτών και συγκεκριµένα του απόδηµου ελληνισµού ή και των Ελλήνων που ευκαιριακά βρέθηκαν στο εξωτερικό. Το εκλογικό δικαίωµα είναι η ύψιστη έκφανση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος και η µέχρι τώρα παράβλεψη αυτής της παραµέτρου ήταν απαράδεκτη. Στην παράγραφο 5 ο νοµοθέτης περιγράφει ως υποχρεωτική την άσκηση του εκλογικού δικαιώµατος και καταργεί την αναφορά σε κυρώσεις και εξαιρέσεις. Γεννάται πάντως θέµα αν ένα δικαίωµα πρέπει να ασκείται υποχρεωτικά ή να αφήνεται στην διακριτική ευχέρεια του δικαιούχου. Σε γενικές γραµµές, οι κυρώσεις σε περιπτώσεις µη άσκησης του εκλογικού δικαιώµατος έχουν ατονήσει όπως και η µη εµφάνιση σε κλήση ως µέλος εφορευτικής επιτροπής σε εκλογές. ΑΡΘΡΟ 54 παρ. 1,2: Στο άρθρο αυτό ο νοµοθέτης θέλει να εξασφαλίσει την σταθερότητα του εκλογικού νόµου, έτσι ώστε να το αποσυνδέσει από την προτίµηση της εκάστοτε κυβέρνησης. Για τον λόγο αυτό µεταφέρει την ισχύ του νέου εκλογικού νόµου στις µεθεπόµενες εκλογές, µε εξαίρεση την άµεση ισχύ εάν υπάρχει πλειοψηφία των 2/3 του όλου αριθµού των βουλευτών. ηλαδή είναι αίτηµα όλου του πολιτικού κόσµου και ψηφίζεται µε απόλυτη σοβαρότητα. Ο αριθµός των βουλευτών σε κάθε εκλογική περιφέρεια εξαρτάται από την τελευταία απογραφή, η οποία διεξάγεται από την αρµόδια υπηρεσία ένα χρόνο µετά την πραγµατοποίησή της. ΑΡΘΡΟ 56 παρ. 1,3: Κωλύµατα βουλευτών Το άρθρο επεκτείνει τον κατάλογο των κωλυµάτων για την εκλογή στο βουλευτικό αξίωµα. Ετσι στην ουσία οι δηµόσιοι υπάλληλοι και όσοι σχετίζονται µε το δηµόσιο πρέπει να παραιτηθούν πριν ανακηρυχθούν υποψήφιοι. Ολοι µπορούν να επανέλθουν στην θέση τους εκτός των στρατιωτικών. εν µπορούν να θέσουν 16

17 υποψηφιότητα καθόλου τα µονοπρόσωπα όργανα των ΟΤΑ δευτέρου βαθµού που ασκούν ακόµη θητεία ακόµα και αν παραιτηθούν (υπόθεση Φώφης Γεννηµατά υπερνοµαρχία Αθήνας και βουλευτής). Επίσης για λόγους διαφάνειας δεν επιτρέπεται να θέσει υποψηφιότητα για βουλευτής όποιος υπηρέτησε τον τελευταίο µισό χρόνο ως δηµόσιος υπάλληλος στην περιοχή που θέτει υποψηφιότητα. ΑΡΘΡΟ 57: το άρθρο αυτό ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων λόγω του ότι δηµιούργησε ασυµβίβαστα βουλευτικών καθηκόντων µε την άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλµατος. Το ζήτηµα που τέθηκε από την πλευρά όσων συµφώνησαν µε την νοµοθετική ρύθµιση ήταν η απόλυτη προσήλωση του βουλευτή στο έργο του, η απόλυτη διαφάνειά του, ώστε να απαγορεύεται η οποιαδήποτε ενασχόλησή του µε οτιδήποτε δεν άπτεται των βουλευτικών καθηκόντων. Ο αντίλογος αντίθετα τόνιζε πως ο βουλευτής πρέπει να προέρχεται από την κοινωνία και την εργασία, να µην είναι αποκοµµένος από την πραγµατικότητα ώστε να µπορεί και το έργο του να ανταποκρίνεται στα εργασιακά και κοινωνικά δεδοµένα. Η τριβή µε την πραγµατικότητα φέρνει καλύτερο βουλευτικό έργο. Η ουσία είναι πως µε την νέα συνταγµατική επιταγή προτιµήθηκε το επιχείρηµα της αφοσίωσης του βουλευτή στο έργο του και της οικονοµικής του διαφάνειας, µε αποτέλεσµα να είναι ασυµβίβαστο το βουλευτικό αξίωµα µε την άσκηση κάθε επαγγέλµατος. ΑΡΘΡΟ 66 παρ. 3: Βουλή και κοινοβουλευτικές επιτροπές τρόπος συνεδρίασης. Στο άρθρο αυτό ορίζεται ότι οι κοινοβουλευτικές επιτροπές µπορούν να συνεδριάζουν και µυστικά. ΑΡΘΡΟ 68 παρ. 1: Σύσταση κοινοβουλευτικών διαρκών επιτροπών για εξέταση και επεξεργασία νοµοσχεδίων και προτάσεις νόµων που πριν την αναθεώρηση υπάγονταν στην Ολοµέλεια. Υπάρχει µόνο ένα τµήµα, το τµήµα διακοπών της Βουλής. ΑΡΘΡΟ 70 παρ. 2,3,4,5,6,7,8: το νοµοθετικό έργο µπορεί να ασκείται και από τις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές. Ο κανονισµός της Βουλής κατανέµει τις αρµοδιότητές τους. Οι κανόνες λειτουργίας που ισχύουν για την Ολοµέλεια, ισχύουν και για τα τµήµατά της καθώς και τις επιτροπές. 17

18 Η πλειοψηφία για αποφάσεις πρέπει να είναι τουλάχιστον τα 2/5 του αριθµού των µελών της. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος ασκείται από την Ολοµέλεια. Με τις επιτροπές δεν υποβαθµίζεται το νοµοθετικό έργο της Βουλής, εφόσον τα νοµοσχέδια ψηφίζονται στην ουσία δύο φορές. Η Ολοµέλεια διατηρεί το κυρίαρχο δικαίωµα. ΑΡΘΡΟ 72: στην παράγραφο 1 ορίζονται τα θέµατα που συζητιούνται στην Ολοµέλεια της Βουλής. Τέτοια είναι ο Κανονισµός της Βουλής, προτάσεις νόµων και νοµοσχέδια για τα άρθρα 3, 13, 27, 28 & 2 και 3, 29 & 2, 33 &3, 48, 51, 54, 86, ό,τι αφορά άσκηση και προστασία ατοµικών δικαιωµάτων, ερµηνεία νόµων, καθώς και ο προϋπολογισµός-απολογισµός του κράτους και της βουλής. Τα υπόλοιπα θέµατα µπορούν να συζητιούνται και να ψηφίζονται από τις αρµόδιες διαρκείς επιτροπές. Οι επιτροπές µπορούν να παραπέµπουν στην Ολοµέλεια οτιδήποτε αµφισβητεί την αρµοδιότητά του. Οποιοσδήποτε νόµος ή νοµοσχέδιο ψηφίστηκε κατόπιν συζήτησης και εισαχθεί στην Ολοµέλεια, τότε συζητείται και ψηφίζεται ενιαία επί της αρχής, επί των άρθρων και στο σύνολο. εν υπάρχουν σηµαντικές αλλαγές αφού τα σηµαντικά νοµοσχέδια και πάλι ψηφίζονται από την Ολοµέλεια. ΑΡΘΡΟ 74 παρ. 5: Η αλλαγή στο άρθρο 74 βρίσκεται στην παράγραφο 5 όπου αλλάζει ο τρόπος κατάθεσης των τροπολογιών και προσθηκών. Ειδικότερα, οι τροπολογίες και οι προσθήκες πρέπει να υποβληθούν µέσα σε τρεις µέρες πριν από την έναρξη της συζήτησης στην Ολοµέλεια, στο Τµήµα ή στην αρµόδια κοινοβουλευτική επιτροπή. ΑΡΘΡΟ 76 παρ. 1-5: επέρχονται κάποιες αλλαγές στον τρόπο συζήτησης και ψήφισης νοµοσχεδίων. Στις παραγράφους 1 και 3 η ψήφιση των νοµοσχεδίων γίνεται από τις επιτροπές µε την εξαίρεση του άρθρου 72&4 όπου εισάγονται στην Ολοµέλεια και ψηφίζονται µε την διαδικασία εκείνη. Στην παράγραφο 2 ακολουθείται άλλη διαδικασία από την Ολοµέλεια, για τα ψηφισµένα νοµοσχέδια ή προτάσεις νόµων που αναπέµπονται κατά το 42 Σ. Στην παράγραφο 4 αλλάζει η αρµοδιότητα για ψήφιση νόµων- νοµοσχεδίων που εισάγονται µε την διαδικασία του κατεπείγοντος από την κυβέρνηση. Το άρθρο 5 δίνει ακόµα µεγαλύτερη εξουσία 18

19 στην κυβέρνηση σχετικά µε τον χρόνο συζήτησης νοµοσχεδίων ή προτάσεων νόµου που έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Οι αλλαγές του 76 Σ έχουν δώσει µεγαλύτερη δύναµη στην κυβέρνηση να ψηφίσει νόµους µε την διαδικασία του κατεπείγοντος. Στην αναθεωρηµένη παράγραφο 4 ήταν δύσκολο για την κυβέρνηση να πετύχει πλειοψηφία, ενώ τώρα µε την ολοµέλεια ή το τµήµα διαθέτει την πλειοψηφία. Η αναθεωρηµένη παράγραφος 5 µπορούσε να δυσκολέψει την κυβέρνηση περισσότερο. Η διαδικασία του κατεπείγοντος θα έπρεπε να έχει πολύ αυστηρές προϋποθέσεις εφαρµογής κυρίως λόγω του περιορισµένου χρόνου που διαθέτει η Βουλή για συζήτηση. ΑΡΘΡΟ 79 παρ. 3,7: Στην παράγραφο 3 επέρχεται µία σηµαντική αλλαγή σχετικά µε τον τρόπο ψήφισης του προϋπολογισµού. Ο προϋπολογισµός δεν ψηφίζεται πια από την Ολοµέλεια αφού υποβληθεί µέσα σε ορισµένους χρόνους. Τώρα πια το προσχέδιο προϋπολογισµού εισάγεται για συζήτηση στην αρµόδια κοινοβουλευτική επιτροπή όπου και η επιτροπή µπορεί να υποβάλλει και παρατηρήσεις επ αυτού. Κατόπιν τούτου, υποβάλλεται για συζήτηση και ψήφιση στην Βουλή. Βλέπουµε δηλαδή µια πιο δηµοκρατική στροφή στην διαδικασία ψήφισης του προϋπολογισµού, εφόσον ο προϋπολογισµός είναι η έµπρακτη εφαρµογή κυβερνητικής πολιτικής αλλά ταυτόχρονα και δηµοκρατικών διαδικασιών. Στην παράγραφο 7 καθιερώνεται η διαδικασία της παράλληλης συνόδου του απολογισµού ισολογισµού του κράτους µε την έκθεση του ελεγκτικού συνεδρίου κατά το 98 &1 περ. ε. Η αναβάθµιση είναι προφανής εφόσον καµία δαπάνη του κράτους ή των ΟΤΑ δεν ακολουθείται και από παράλληλο έλεγχο. ΑΡΘΡΟ 80 ερµηνευτική δήλωση: έρχεται να βοηθήσει το άρθρο 28 εφόσον µπορεί να δηµιουργούσε πρόβληµα η εισαγωγή του ευρωπαϊκού νοµίσµατος χωρίς συνταγµατική πρόβλεψη. 19

20 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΡΘΡΟ 82 παρ. 3,4: Οι παράγραφοι 3 και 4 εισάγουν την Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή καθώς και το Εθνικό Συµβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής. Είναι νέοι θεσµοί που σκοπό έχουν να αναβαθµίσει κυρίως ο πρώτος τον διάλογο για την κοινωνική πολιτική και ο δεύτερος να προάγει την σοβαρότητα στην εξωτερική πολιτική. ΑΡΘΡΟ 86: καινοτόµος ρύθµιση εφόσον θεσπίζεται πως µόνο η Βουλή µπορεί να ασκήσει δίωξη κατά µελών της Κυβέρνησης ή υφυπουργών για ποινικά αδικήµατα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Απαγορεύεται η θέσπιση ιδιώνυµων υπουργικών αδικηµάτων. Το ειδικό δικαστήριο του προηγούµενου συντάγµατος καταργείται. Στην παράγραφο 3 αναλύεται ο τρόπος άσκησης δίωξης και διαµόρφωσης απόφασης από την Βουλή, ενώ η παράγραφος 4 αναφέρεται λεπτοµερώς στο αρµόδιο δικαστήριο των υποθέσεων αυτών, καθώς και την συγκρότησή του. Η παράγραφος 5 δίνει το δικαίωµα και στους κληρονόµους να ελέγξουν την κατηγορία µε την σύσταση ειδικής επιτροπής. ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΑΡΘΡΟ 88 παρ. 2,6: Με την παράγραφο 2 εδ 2, ο νοµοθέτης προσπαθεί να βάλει ένα φρένο στις µισθολογικές απαιτήσεις των δικαστικών λειτουργών όπου ορίζει ειδικό δικαστήριο στο 99 Σ. Έπρεπε να γίνει εφόσον η λαϊκή κρίση ήταν βαρύτατη, αλλά και επηρέαζε άλλες µεγάλες οµάδες της κοινωνίας. Εξάλλου η κυβέρνηση ήταν πολλάκις απροετοίµαστη για νέες αυξήσεις σε τόσο ευρεία κλίµακα µισθωτών. Στην παράγραφο 6 προβλέπει την προαγωγή των δικαστών τακτικών διοικητικών δικαστηρίων σε συµβούλους επικρατείας, ενώ απαλείφεται το εδάφιο που προέβλεπε την κατ εξαίρεση µετάταξη τακτικών δικαστών για την πλήρωση θέσεων αντιεισαγγελέων του Αρείου Πάγου. Αλλάζει επίσης η ερµηνευτική δήλωση όπου ενοποιείται ο πρώτος βαθµός δικαιοδοσίας της πολιτικής δικαιοσύνης. 20

21 ΑΡΘΡΟ 89 παρ. 2,3: Ασυµβίβαστα δικαστών Με νόµο προβλέπεται η αντικατάσταση δικαστικών λειτουργών από άλλα πρόσωπα σε συµβούλια ή επιτροπές ή έργα που ανατίθενται µε δήλωση βούλησης ιδιώτη. Η παράγραφος 3 αναθεωρήθηκε πλήρως εφόσον ενώ επιτρεπόταν τώρα απαγορεύει την ανάθεση διοικητικών καθηκόντων σε δικαστές. Η διενέργεια διαιτησιών από δικαστές επιτρέπεται µόνο στο πλαίσιο της άσκησης του καθήκοντός τους. ΑΡΘΡΟ 90 &1-5: οι αναθεωρηµένες διατάξεις απλά ρυθµίζουν πιο λεπτοµερειακά σε σχέση µε τις παλιές διαδικασίες ό,τι αφορά µετατάξεις, προαγωγές, αποσπάσεις, τοποθετήσεις δικαστικών λειτουργών. ΑΡΘΡΟ 92 &3,4: η υπηρεσιακή κατάσταση δικαστικών υπαλλήλων αποφασίζεται από υπηρεσιακά συµβούλια και όχι δικαστικά. Οι υπάλληλοι των υποθηκοφυλακείων είναι δικαστικοί υπάλληλοι. ΑΡΘΡΟ 93 &3: Με την νέα διάταξη γίνονται πιο αυστηρά τα µέτρα για την αιτιολόγηση κάθε δικαστικής απόφασης που οφείλει να είναι ειδική και εµπεριστατωµένη. Οι κυρώσεις για την παράβαση αυτή περιγράφονται µε νόµο. Η γνώµη της µειοψηφίας δηµοσιεύεται υποχρεωτικά. Η αιτιολογία των δικαστικών αποφάσεων είναι όρος του δηµοκρατικού πολιτεύµατος και ενισχύουν την εµπιστοσύνη των πολιτών στην δικαιοσύνη. ΑΡΘΡΟ 94: Η αναθεώρηση το 2001 στο άρθρο αυτό ξεκαθάρισε πλήρως την αρµοδιότητα των δικαστηρίων. Που υπάγονται οι διοικητικές διαφορές (Συµβούλιο Επικρατείας και διοικητικά δικαστήρια), που οι ιδιωτικές διαφορές και υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας (πολιτικά δικαστήρια). Με νόµο ορίζονται οι εξαιρέσεις για την ενιαία εφαρµογή της νοµοθεσίας. Στην παράγραφο 4 κατοχυρώνεται τυπικά πια η δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων σε βάρος της διοίκησης, του δηµοσίου. Ο πολίτης πολλές φορές έµενε απροστάτευτος γιατί το ίδιο το κράτος δεν εφάρµοζε δικαστικές αποφάσεις που εκκρεµούσαν εις βάρος του. 21

22 ΑΡΘΡΟ 95 & 1 Α, 1β, 3, 5: Το ΣτΕ ανάγεται σε δευτεροβάθµιο δικαστήριο αναιρετικό, εκτός των υποθέσεων που ο κοινός νοµοθέτης του αναθέτει την εκδίκαση απευθείας. Εκφράστηκαν αρκετές επιφυλάξεις για τον σκοπό της αναθεώρησης στο συγκεκριµένο άρθρο. Στην παράγραφο 5 επιµένει ο νοµοθέτης στην ανάγκη συµµόρφωσης της διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις και µε νόµο ορίζει τα αναγκαία µέτρα για την διασφάλιση της συµµόρφωσης. ΑΡΘΡΟ 98: µε την αναθεώρηση το ΕΣ αναβαθµίζεται. Στην ουσία αναλαµβάνει µε την γνωµοδότησή του να ελέγξει όλες τις συναλλαγές του δηµοσίου ή µε το δηµόσιο, ώστε να υπάρχει πλήρης διαφάνεια του κράτους ως προς τα οικονοµικά του ή ως προς τα «περιθώρια» που διαθέτει. Το ΕΣ ελέγχει και τις συµβάσεις µεγάλης οικονοµικής αξίας στις οποίες αντισυµβαλλόµενος είναι το δηµόσιο ή άλλο νοµικό πρόσωπο του δηµοσίου. ΑΡΘΡΟ 100 & 5: στην προστιθέµενη παράγραφο ορίζεται ότι τµήµα του ΣτΕ, του ΑΠ ή του ΕΣ κρίνει ως αντισυνταγµατική διάταξη νόµου παραπέµπει υποχρεωτικά το ζήτηµα στην Ολοµέλεια. Το ίδιο ισχύει και κατά την επεξεργασία των κανονιστικών διαταγµάτων από το ΣτΕ. Ο έλεγχος της συνταγµατικότητας των νόµων γίνεται ούτως ή άλλως από τα δικαστήρια κατά την εφαρµογή τους (93&4). Η προσθήκη ίσως οφείλεται στο ότι ειδικά το ΣτΕ είχε γίνει πολύ ενοχλητικό για την κυβερνητική πολιτική ειδικά το Ε τµήµα που ασχολήθηκε πολύ µε όλα τα περιβαλλοντικά ζητήµατα. υσκολεύοντας τις διαδικασίες και συσσωρεύοντας πιο πολύ έργο στην Ολοµέλεια του ΣτΕ κάπου η εκτελεστική εξουσία κατάφερε να ξεπεράσει κωλύµατα που δηµιουργούσε το Ε τµήµα. (16) (16) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος σελ. 302 (ν. 2145/93 υποσηµείωση). 22

23 ΑΡΘΡΟ 100 Α: συγκροτείται νοµικό συµβούλιο του κράτους. Αρµοδιότητά του είναι η δικαστική υποστήριξη και εκπροσώπηση του δηµοσίου καθώς και η αναγνώριση απαιτήσεων κατά του δηµοσίου ή ο συµβιβασµός σε διαφορές µε αυτό. ΙΟΙΚΗΣΗ Σ ΑΡΘΡΟ 101 &3: Στην παράγραφο 3 ορίζεται ότι ο έλεγχος των κεντρικών υπηρεσιών απλώνεται και στα περιφερειακά όργανα. Η κεντρική εξουσία ασκεί έλεγχο νοµιµότητας στις πράξεις των περιφερειακών οργάνων. Στην ερµηνευτική δήλωση γίνεται µνεία στον κοινό νοµοθέτη στις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών όταν δρα κανονιστικά. ΑΡΘΡΟ 101 Α: το σύνταγµα σε αυτό το νέο άρθρο αναφέρεται στις Ανεξάρτητες Αρχές που θεσπίζει. Συνήγορος του Πολίτη Ν. 2477/97, ΕΡΣ N.2190/94, ΑΣΕΠ Ν. 2190/94, Αρχή Προστασίας απορρήτου επικοινωνιών, Αρχή Προστασίας Προσωπικών δεδοµένων Ν.2472/97 είναι µερικές από αυτές. Η συγκρότηση και λειτουργία τους αποσκοπεί στην κατά το δυνατόν πληρέστερη εφαρµογή της αρχής της αµεροληψίας (17) (18). ΑΡΘΡΟ 102: τοπική αυτοδιοίκηση Το άρθρο αυτό αναθεωρήθηκε κυρίως λόγω του διαχωρισµού της τοπικής αυτοδιοίκησης σε πρώτο και δεύτερο βαθµό. Με το παλιό σύνταγµα, οι δήµοι και οι κοινότητες ανήκαν στην πρώτη βαθµίδα. Αναβαθµίζεται ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης. ΕΙ ΙΚΕΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Σ ΑΡΘΡΟ 108&2: προστέθηκε η παράγραφος 2 όπου συγκροτείται Συµβούλιο Απόδηµου Ελληνισµού µε σκοπό την ενδυνάµωση και προβολή του διάσπαρτου ελληνικού στοιχείου. (17) Ε. Σπηλιωτόπουλος Εγχειρίδιο ιοικητικού ικαίου Ι σελ. 302 (18) www. synigoros. gr, www. adae.gr,. 23

24 ΑΡΘΡΟ 109 &3: η νέα παράγραφος προβλέπει την σύνταξη µητρώου κληροδοτηµάτων όπου θα κάνει καταγραφή και διαχείριση του κάθε κληροδοτήµατος. ΑΡΘΡΟ 115 &7: η παράγραφος 7 είναι επιπλέον του προηγούµενου άρθρου και αναφέρει πότε τίθεται σε ισχύ το 57&1Σ σχετικά µε το επαγγελµατικό ασυµβίβαστο των βουλευτών. ΑΡΘΡΟ 116 &2: Με την παράγραφο 2 το Σύνταγµα παρέχει την δυνατότητα στο κράτος να ξεπερνά την ανισότητα µε ανισότητα, δηλαδή επιτρέπει τη θέσπιση ευνοϊκών µέτρων για ευπαθείς οµάδες πληθυσµού προκειµένου να ξεπεράσουν ανισότητες κοινωνικές και µη. Έτσι ευνοούνται οι γυναίκες λόγω κοινωνικών ανισοτήτων και οι άνεργοι, τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, οι ηλικιωµένοι, οι νέοι. ΑΡΘΡΟ 117 & 7: εδώ θέτει το Σύνταγµα όριο (την ) στην ισχύ του αναθεωρηµένου 17&4Σ επιδίκαση αποζηµίωσης από αναγκαστική απαλλοτρίωση σε πολίτες. ΑΡΘΡΟ 118 &4,5,6,7: το τελευταίο αναθεωρηµένο άρθρο του Συντάγµατος αναφέρεται σε προθεσµίες για την ψήφιση νόµων καθώς και σε διαδικαστικά θέµατα που αφορούν τους προέδρους των Ανωτάτων ικαστηρίων. 24

25 . ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ 2001 Γενικά η κάθε αναθεώρηση πρέπει να γίνεται µε µεγάλη προσοχή αφουγκραζόµενη τους παλµούς της κοινωνίας, εφόσον το Σύνταγµα κάθε χώρας είναι ο ρυθµιστής όλης της ανθρώπινης συµβίωσης. Το δικό µας Σύνταγµα ούτως ή άλλως είναι ένα αυστηρό Σύνταγµα µε βάση τον τρόπο που θέτει για την αναθεώρησή του, όπως και πρέπει να είναι. Στην προκειµένη περίπτωση, η αναθεώρηση του 2001 πρέπει να θεωρηθεί µία συναινετική αναθεώρηση, εφόσον ψηφίστηκε από τα 2/3 της Βουλής, δηλαδή µε την συναίνεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ και Ν..). Οσον αφορά το κοινωνικό σύνολο, η αναθεώρηση του 2001 δεν προκάλεσε την αφύπνιση της κοινωνίας, αντίθετα έµεινε αδιάφορη (19). Πολλοί θεωρούν ότι η αναθεώρηση αυτή άφησε αδιάφορους τους περισσότερους και άλλοι θεωρούν πως ήταν συναινετικής φύσης, κάλυπτε πολλά κενά και έτσι εδραίωσε την κοινωνική ειρήνη. Σίγουρα υπήρξαν και άρθρα που δηµιούργησαν πολιτική αντιπαράθεση και ευρύ διάλογο, όπως το άρθρο 24 Σ για το περιβάλλον, τα οικονοµικά ασυµβίβαστα των ιδιοκτητών µέσων µαζικής ενηµέρωσης και το ασυµβίβαστο του βουλευτικού αξιώµατος µε την παράλληλη άσκηση επαγγέλµατος. Όµως, δηµιούργησαν κοινωνικό διάλογο; Μάλλον όχι, διότι η αναθεώρηση ήταν περισσότερο επιβεβαιωτική των αλλαγών που πραγµατοποιήθηκαν στην κοινωνία, παρά ρηξικέλευθη. Οι αλλαγές στα θεµελιώδη δικαιώµατα είναι η εισαγωγή τριών νέων δικαιωµάτων: το δικαίωµα στην γενετική ταυτότητα, το δικαίωµα στην πληροφόρηση και στην ισότιµη συµµετοχή στην κοινωνία της πληροφορίας και το δικαίωµα προστασίας από την συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδοµένων. Τα δικαιώµατα αυτά όµως είχαν ήδη προστατευθεί µε διεθνείς συµβάσεις ή είχε βρεθεί άλλη φόρµουλα νοµοθετικής προστασίας. Οι αλλαγές που έγιναν µε την αναθεώρηση στην νοµοθετική, δικαστική και διοικητική λειτουργία σίγουρα είναι σηµαντικές, γιατί έγιναν πιο ριζοσπαστικές αλλαγές, πιο ορθολογικές και έφεραν µια αλλαγή στο σκηνικό του κρατικού µηχανισµού. Ετσι εκσυγχρονίστηκε το κράτος, προχωρώντας ένα βήµα πιο µπροστά. (19) Πρόλογος Α. Μανιτάκη Το Σύνταγµα της Ελλάδος 1975/1986/2001 Σάκκουλας εκδόσεις 25

26 Το ερώτηµα που τίθεται λοιπόν είναι µήπως δεν είναι θέµα αναθεώρησης του συντάγµατος ότι κάπου επήλθαν αλλαγές και κάπου όχι, αλλά είναι προβληµατική των νέων εποχών; Γιατί η αναθεώρηση να είναι ριζοσπαστική σε ότι αφορά τον κρατικό µηχανισµό και «χλιαρή» σε ότι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώµατα; Μήπως γιατί τα θεµελιώδη δικαιώµατα από την µία κινούνται προς τα µπρος µε χιλιάδες κινητήριες δυνάµεις και από την άλλη προς τα πίσω µε άλλους τόσους ανασταλτικούς παράγοντες (τροµοκρατία, ασφάλεια), µε αποτέλεσµα ο ίδιος ο ενδιαφερόµενος να βρίσκεται σε δίληµµα για το ποιο δικαίωµά του θα περισταλεί για να υπάρχει ένα άλλο; Φυσικά, όλα αυτά είναι ψευτοδιλήµµατα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι και ο συντακτικός νοµοθέτης δεν είναι παρθενογένεση, µα προέρχεται από την ίδια κοινωνική µήτρα όλων µας, οπότε η προβληµατική του θέµατος επηρεάζει και τον ίδιο. Από την άλλη, ο νοµοθέτης οφείλει να υπερέχει έναντι της κοινωνίας, να είναι πιο πιο ρηξικέλευθος, να είναι υπεράνω και να προπορεύεται, να καθοδηγεί. Ενόψει 2008 µπορούµε να προβούµε σε µία κριτική τώρα γνωρίζοντας την λειτουργικότητα του αναθεωρηµένου συντάγµατος, λαµβάνοντας υπόψη µας και κάτι ακόµα. Το Σύνταγµα οφείλει να είναι γενικό για να είναι και πιο εύχρηστο. Σε ορισµένα σηµεία του το Σύνταγµα φλυαρεί, όπως στο άρθρο 6 που επαναλαµβάνει κάτι δεδοµένο και νοµοθετηµένο, θα αρκούσε απλά η νοµοθετική ρύθµιση της παράβασής του. Το ίδιο συµβαίνει και σε άλλα σηµεία, όπως το άρθρο 10 παρ. 3, όπου και πάλι αναφέρεται σε κάτι ήδη θεσµοθετηµένο, και στο άρθρο 95 παρ. 5. Στο σηµείο αυτό µπορούµε να κατηγορήσουµε τον συντακτικό νοµοθέτη για ατολµία. Η αναθεώρηση του 2001 όσον αφορά τα θεµελιώδη δικαιώµατα ήταν µία καταγραφή των κοινωνικών αλλαγών, δεν ήταν προάγγελός τους. εν προηγήθηκε το Σύνταγµα. Προηγήθηκαν οι αλλαγές, οι ραγδαίες αλλαγές στην κοινωνία και η αναθεώρηση τις περιέλαβε όπως κάνει συνήθως ο κρατικός µηχανισµός που ακολουθεί µετά τα γεγονότα. Φαίνεται η αδυναµία του να χωρέσει την τροµακτική δυναµική που περικλείεται στα θεµελιώδη δικαιώµατα και για το λόγο αυτό είναι άτολµες οι αλλαγές, λίγες, που χρειάζονται πια νέα αναθεώρηση. Το άρθρο 24 Σ θα χρειαστεί αναθεώρηση προς τα πάνω, όχι οριζόντια, διότι δεν δίνει επαρκή προστασία στον πολίτη, ούτε καθιερώνει δικαίωµα στο περιβάλλον ενώ θα έπρεπε. Τα προσωπικά δεδοµένα και συνταγµατικά και νοµοθετικά αλλά και διεθνώς χρήζουν επανεξέτασης. Η παιδεία θέλει επανεξέταση γιατί εξετάζεται η πιθανότητα 26

27 των ιδιωτικών πανεπιστηµίων αλλά δεν αντιµετωπίζεται το θέµα της ένδειας της παιδείας και πόσο δωρεάν παρέχεται τελικά. Το σηµαντικότερο σηµείο που καταδεικνύει την άτολµη πολιτική της αναθεώρησης είναι ο µη χωρισµός και πάλι εκκλησίας και πολιτείας. Ζητούµενο εδώ και καιρό για λόγους οικονοµίας και σωστής οργάνωσης του κρατικού µηχανισµού, αλλά µε τεράστιο πολιτικό κόστος. Ακόµα και η εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων στις ενέργειες τρίτων ήταν ζήτηµα εφαρµοζόµενο ήδη, ήταν αναµενόµενο σε ένα κοινωνικό κράτος δικαίου, δεν προηγήθηκε της εποχής του, αν και απαραίτητο εργαλείο στην ενιαία αντιµετώπιση του δικαίου. Το άρθρο 25 θεµελιώδους σηµασίας για το δίκαιο και τον πολίτη, ενοποίησε και τυπικά όλο το σύστηµα δικαίου. (20) Συµπερασµατικά, η αναθεώρηση του Συντάγµατος του 2001 ήταν ένα σηµαντικό γεγονός γιατί επισηµοποίησε αλλαγές κυρίως στην λογική του δικαίου και τον κρατικό µηχανισµό. Οι αλλαγές στην κοινωνία επισηµοποιήθηκαν µεν αλλά δεν ήταν τόσο προοδευτικές, ώστε να προλάβει και τις νέες απαιτήσεις των καιρών, ώστε τώρα να χρήζουν νέας προσαρµογής (π.χ. εναλλακτική θητεία και «τεκµηριωµένη» αντίρρηση συνείδησης). Ο χωρισµός Εκκλησίας και Πολιτείας είναι απαραίτητη κίνηση σε ένα ευνοµούµενο κράτος δικαίου. Σίγουρα, το Σύνταγµά µας αν διαβαστεί προσεκτικά, µας παρέχει τα εργαλεία για να καλυφθούµε νοµικά και να γίνουµε ενεργοί πολίτες. Το θέµα είναι πόσο το αξιοποιούµε εµείς σωστά ως πολίτες ευνοµούµενης πολιτείας. (20) Α. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος σελ