!ct/p4 ΘΕΜΑ : «Πρόταση για επένδυση στον τομέα της μεταποίησης αγροτικών - βιολογικών προϊόντων. Περίπτωση εφαρμογής στον Νομό Καβάλας»

Transcript

1 !ct/p4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ : «Πρόταση για επένδυση στον τομέα της μεταποίησης αγροτικών - βιολογικών προϊόντων. Περίπτωση εφαρμογής στον Νομό Καβάλας» - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Εισηγητής Καθηγητής : Νικολα' δης Μιχαήλ Από τις σπουδάστριες: Χάϊλα Χριστίνα Χριστοφόρου Μαρία ΚΑΒΑΛΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1997

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ : «Πρόταση για επένδυση στον τομέα της μεταποίησης αγροτικών - βιολογικών προϊόντων. Περίπτωση εφαρμογής στον Νομό Καβάλας» - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Εισηγητής Καθηγητής : ΝικολαΊΔης Μιχαήλ Από τις σπουδάστριες ; Χάϊλα Χριστίνα Χριστοφόρου Μαρία ΚΑΒΑΛΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1997

3 Ευχαριστούμε θερμά τον Κύριο Σοφρωνιάδη Γρηγόριο και τον Θωμά Καρακάση για την πολύτιμη βοήθειά τους

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΤΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Εξέταση και ανάλυση δεικτών Εττενδυτικά κίνητρα Αναπτυξιακά κίνητρα Λειτουργικά κίνητρα Πληθωρισμός Απασχόληση - Ανεργία Επενδύσεις και προοπτικές ανάπτυξης του Νομού Καβάλας 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Η εσωτερική ζήτηση των αγροτικών προϊόντων και η παραγωγή τους στον Νομό Καβάλας Η έννοια της βιολογικής καλλιέργειας και η διεθνής εξάντλησή της Η βιολογική γεωργία εδραιώνεται και στην Ε,\λάδα Προϋποθέσεις εξάπλαισης βιολογικής γεωργίας Η βιοκαλλιέργεια στον Νομό Καβάλας Οι προτιμήσεις των καταναλωτών Η ισχύουσα νομοθεσία για τη βιολογική γεωργία Δίκτυα διανομής Λιανική πώληση 50

5 Κανάλια προσέγγισης της αγοράς 2.9. Οικονομικά στοιχεία για τις βιολογικές καλλιέργειες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΚΡΑΤΙΚΗ - ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ - ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 3.1. Η κρατική συμβολή στην ανάπτυξη των βιοκαλλιεργειών 3.2. Τα προβλήματα του κλάδου Έλλειψη τεχνολογίας και οικονομικής υποστήριξης Μη ενημερωμένος ο καταναλωτής - ανοργάνωτη η εμπορία 3.3. Τιμολογιακή πολιτική Λογικές τιμές και σύστημα Marketing για τα βιολογικά προϊόντα 3.4. Φορολογική πολιτική ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ Επάρκεια εργατικού δυναμικού - κόστος εργασίας και εξασφάλιση γης για την εγκατάστασης μονάδων μεταποίησης αγροτικών προϊόντων Οικονομικοί πόροι. 71 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 77 80

6 - 1 - ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης της σκοπιμότητας υλοποίησης ενός σχεδίου επένδυσης στον κλάδο της μεταποίησης βιολογικών - αγροτικών προϊόντων στην περιοχή του Νομού Καβάλας. Το σχέδιο όπως είναι γνωστό απαιτεί μια πολυσύνθετη δραστηριότητα με σχεδιασμένες αποφάσεις και ενέργειες που έχουν σαν στόχο την δημιουργία μιας νέας μιας νέας παραγωγικής μονάδας ή την επέκταση και την βελτίωση κάποιας ήδη υπάρχουσας. Αντικειμενικός σκοπός της ανάλυσης αυτής είναι η διευκόλυνση οποιουδήποτε φορέα στη λήψη της ορθής απόφασης, δηλαδή στην αποδοχή ή την απόρριψη της συγκεκριμένης πρότασης για επένδυση αφού αναγνωρισθεί και εξεταστεί το κόστος και οι ωφέλειες της επένδυσης. Η πρόταση επένδυσης για την εφαρμογή του συγκεκριμένου σχεδίου αφορά τον τομέα των αγροτικών - βιολογικών προϊόντων και την μεταποίηση των προϊόντων της βιολογικής ή οργανικής Γεωργίας. Πρόκειται για μια νέα μορφή στον τομέα της γεωργίας που αναπτύσσετε με κύριο στόχο τη χρήση φυσικών καλλιεργητικών μεθόδων και την αναζήτηση πιθανών λύσεων στα προβλήματα που προέκυψαν απ την εφαρμογή της επεκτατικής γεωργίας, όπως η υποβάθμιση των εδαφών και του φυσικού περιβάλλοντος, η μείωση των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας, η επιβράδυνση των τροφών με φυτοφάρμακα και οι τοξικές ουσίες. Καθώς η ευαισθητοποίηση του κόσμου σε θέματα υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος μεγαλώνει, η εξάπλωση και η εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας αποτελεί μια νέα πραγματικότητα.

7 " Η εφαρμογή ενός σχεδίου επένδυσης στον τομέα αυτό είναι σκόπιμο κατ' αρχήν να πραγματοποιηθεί με την διερεύνηση της πρότασης για επένδυση " ή αλλιώς Αναγνωριστικής Μελέτης η οποία περιλαμβάνει την εξέταση και την ανάλυση : α) του γενικότερου επενδυτικού τμήματος στη χώρα και την ευρύτερη περιοχή β) την εσωτερική ζήτηση του προϊόντος γ) τις εισαγωγές και τις εξαγωγές του προϊόντος δ) τις προτιμήσεις των καταναλωτών ε) το δίκτυο πωλήσεων στ) την κρατική πολιτική (κίνητρα επενδύσεων, τιμολογιακή πολιτική, φορολογική πολιτική) και ζ) τους διαθέσιμους πόρους για την πραγματοποίηση της επένδυσης (επάρκεια δυναμικού, κόστος εργασίας, εξασφάλιση γης για την εγκατάσταση μονάδων)\ Βλέτιε Εγχειρίδιο Αξιολόγησης Ετιενδυτικών Σχεδίων της ΕΤΒΑ (Ελληνική Τράπεζα βιομ. Ανάπτυξης) Δ/νση Μελετών Αθήνα 1985 σελ

8 - 3 - ΚΕΦΑΛΑΙΟΓ 1. TO ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 1.1. Εξέταση και ανάλυση δεικτών Η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα που παρατηρείται στη χώρα μας τα τελευταία έτη και η δημιουργία ενός ευνοϊκού κλίματος για την ανάπτυξη επενδύσεων σποδεικνύεται από την ανοδική πορεία που παρουσίασαν στη χώρα μας τα τελευταία 6 χρόνια οι επενδύσεις. Η δημιουργία θετικού επενδυτικού κλίματος και ενδιαφέροντος οφείλεται στην σταθερότητα του οικονομικού συστήματος και της κρατικής πολιτικής που οδήγησαν στην αύξηση των δημοσίων επενδύσεων δηλαδή των κρατικών και των επενδύσεων Δ.Ε.Κ.Ο. Μεγάλη επενδυτική δραστηριότητα παρατηρήθηκε και στον ιδιωτικό τομέα ο οποίος είχε σημειώσει κάμψη τελευταία χρόνια. Οι ευνοϊκές συνθήκες που δημιουργήθηκαν για την ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας οφείλονται κατά κύριο λόγο στη συνεχή βελτίωση βασικών δεικτών της οικονομίας, των νόμων για τα επενδυτικά κίνητρα αλλά και στη πτώση του πληθωρισμού και των επιτοκίων σε άμεση συνάρτηση με τη γενικότερη Οικονομική Πολιτική.^ Ένα από τα βασικότερα οικονομικά μεγέθη είναι το σύνολο των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται από την οικονομία της χώρας μας, δηλαδή του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (Α.Ε.Π.). ^ Βλέπε Ανωμερίτης Γεώ ργιος.' Η (τυμβολή ταυ Προγράμμαχος Δημοσίων Επενδύσεων σι περιοδικό : Οικονομία, Ιανουάριος 1996 σελ, 13-14

9 Έτσι για το 1995 το ποσοστό συμμετοχής των επενδύσεων στο Α.Ε.Π. έφτασε στο 14% ενώ η ανάπτυξη που παρουσιάζει τα τελευταία έτη είναι σημαντική φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών κατά το 1996.^ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ Α.Ε.Π. ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΤΟΣ % , , , , , , , , , , , ,1 Παράλληλα η άνοδος της επενδυτικής δραστηριότητας τόσο στον δημόσιο όσο και στο ιδιωτικό τομέα εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί και το 1997 και Βλέπε Στεργίσυ Δημήτρης. Οικονομική Επισκόπη(5η στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, φ28 (2253), Ιούλιος 1997, σελ 10

10 98 ενώ, αντίθετα πτητικά προβλέπεται να είναι η πορεία των επιτοκίων, της ανεργίας και δημοσίου χρέους ελλείμματος όπως φαίνεται και στο διάγραμμα. Β α σ ικ ά ο ικ ο νομικ ά μ εγέθη (% ετή σ ιες μεταβολές) Πραγματοποιήσεις Εκτιμήσεις Προβλέψεις ΕΛΛΑΔΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 0,6 5,3 11,0 9,4 10,3 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 0,2 7,4 14,9 18,0 20,6 ΕΛΛΕΙΜ. ΓΕΝ. ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (% ΑΕΠ) 12,1 9,2 7,4 4,2 2,4 ΔΗΜ. ΧΡΕΟΣ ΓΕΝ. ΚΥΒΕΡΝ. (% ΑΕΠ) 110,4 111,8 111,8 109,0 106,0 ΜΕΣΟ ΕΤΗΣ. ΕΠΙΤ. ΕΝΤΟΚ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΩΝ 19,0 15,5 12,9 9.8 ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 9,6 10,0 10,4 10,1 9,7 ΜΕΣΗ ΔΙΟΛΙΣΘΗΣΗ ΔΡΑΧΜΗΣ 7,1 3,5 1,0 0,0 0,0 V Οικονομικό Ταχυδρόμο, φ28 (2253), Ιούλιος Σημαντική υπήρξε η άνοδος της μεταποιητικής παραγωγής και των κερδών της, από την χρονιά του 1994, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο του *3,2 % τον Απρίλιο του 1997.

11 Πηγή "Η οικονομία με μια ματιά στον Οικονομικό Ταχυδρόμο" φ28 (2253) Ιούλιος 1997 σελ. Η άνοδος της βιομηχανικής παραγωγής οφείλεται κατά κύριο λόγο στις ρυθμίσεις για την χρηματοδότηση της βιομηχανίας στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Βιομηχανίας, καθώς επίσης και στις τροποποιήσεις του Αναπτυξιακού νομού, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα επενδυτικά κίνητρα. * 1.2. Επενδυτικά κίνητρα Τα επενδυτικά κίνητρα ή αλλιώς κίνητρα οικονομικής και περιφερειακής ανάπτυξης που θεσπίζονται από την πολιτεία, διακρίνονται σε είδη ανάλογα με την φύση τους (π.χ. δημοσιονομικά, χρηματοοικονομικά κ.λ.π.) και τον ειδικό

12 αντικειμενικό σκοπό τους (π.χ. δημιουργία απασχόλησης, προστασία του περιβάλλοντος κ.λ.π.) και έχουν σαν κύριο στόχο ; α) Να βελτιώσουν το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών της χώρας, β) Να μειώσουν την ανεργία, γ) Να ενθαρρύνουν την εκβιομηχάνιση και τέλος δ) να προωθήσουν την ανάπτυξη ορισμένων περιφερειών. Τα ισχύοντα κίνητρα διακρίνονται σε 2 κατηγορίες α) στα αναπτυξιακά κίνητρα και β) στα λειτουργικά κίνητρα Αναπτυξιακά κίνητρα Τα αναπτυξιακά κίνητρα περιλαμβάνουν α) την επιχορήγηση του Δημοσίου β) την επιδότηση επιτοκίου και γ) τις αυξημένες αποσβέσεις, α) Επιγορήνηση Δηυοσίου Η επιχορήγηση δημοσίου είναι οικονομική ενίσχυση του κράτους στους επιχειρηματίες εκείνους που πραγματοποιούν μια παραγωγική επένδυση σύμφωνα με τον αναπτυξιακό Νόμο 1892/90 και δεν έχουν επιχορηγηθεί για την ίδια επένδυση ξανά από κάποια άλλη πηγή. Η επιχορήγηση που δίνεται είναι ανάλογα της περιοχής και του τομέα της επένδυσης. * * Βλέτκ Τράπεζα της Ελλάδος

13 Περιοχή (Ζώνη) Ποσοστό επιχορήγησης Όλες οι κατηγορίες επενδύσεων εκτός τουριστικών Επενδύσεις ξενοδοχειακών και συναφών επιχ/σεων Β 15% 10% Γ 25% 15% Δ' 35% 25% ΘΡΑΚΗ 45% 35% Στην A περιοχή δεν επιχορηγείται καμία παρ. επένδυση εκτός των ειδικών επενδύσεων με ποσοστό 40% (για προστασία του περιβάλλοντος, εξοικονόμηση ενέργειας κ.τ.λ.). Για να δοθεί όμως η παραπάνω επιχορήγηση πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις ή περιορισμοί: 1) Η επιχείρηση να συμμετέχει στο συνολικό κόστος παραγωγής της επένδυσης με ίδια κεφάλαια όχι μικρότερα του 40% στην Β περιοχή, του 35% στη Γ, του 25% στην Δ και 15% στην περιοχή τηςθράκής. 2) Η επιχορήγηση αυτή καταβάλλεται σε δόσεις, απ τις οποίες η 1'' δόση δίνεται μόνο εφ όσον έχει δαπανηθεί το 50% της ίδιας συμμετοχής που προβλέπεται κατά περιοχή και τα 25% του τραπεζικού δανείου 3) Το ποσό της παρ. επένδυσης δεν μπορεί να είναι λιγότερο από : - Για τον πρωτογενή τομέα ; 30 εκατομμύρια δρχ. για ίδρυση ή 10 εκατομμύρια δρχ. εάν πρόκειται για εκσυγχρονισμό. - Για τον δευτερογενή τομέα : 40 εκατομμύρια δρχ. για ίδρυση ή 10 εκατομμύρια δρχ. εάν πρόκειται για εκσυγχρονισμό.

14 - Για τον τουρισμό : 60 εκατομμύρια δρχ. για ίδρυση ή 10 εκατομμύρια δρχ. εάν πρόκειται για εκσυγχρονισμό. - Για ειδικές κατηγορίες ; 5 εκατομμύρια δρχ. για ίδρυση ή 2 εκατομμύρια δρχ. εάν πρόκειται για εκσυγχρονισμό. 4) Η υποβολή της αίτησης υπαγωγής στον ανσπτ. Νόμο είναι απαραίτητη για την έναρξη των εργασιών της επένδυσης, ενώ όλα τα έξοδα που έγιναν πριν την υποβολή δεν συνυπολογίζονται στο κόστος της παραγ. Επένδυσης και δεν επιχορηγούνται. 5) Τα αρμόδια όργανα ελέγχου του Νόμου σε περίπτωση που διαπιστώσουν παραβάσεις κάθε μορφής κατά τον έλεγχο του κόστους της παραγ. Επένδυσης, γίνεται ανάκληση της απόφασης επαγωγής στον ανσπτ. Νόμο και επιστροφή των ποσών που επιχορήγησε το Δημόσιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις προβλέπεται από τον νόμο προσαύξηση των επιχορηγήσεων όπως για παράδειγμα ; Κατά 5% και 7% στις επιχειρήσεις που δημιουργούν επενδύσεις στην Δ περιοχή και στη Θράκη αντίστοιχα. Κατά 10% και 15% για τις επιχειρήσεις που πραγματοποιούν επενδύσεις λόγω μετεγκατάστασής τους από την Α στη Β ζώνη. Κατά 5% για άλλους κλάδους με υψηλή προτεραιότητα και για επενδύσεις προερχόμενες από συγχώνευση επιχειρήσεων σε Α.Ε. ή Ε.Π.Ε. β) Επιδότηση επιτοκίου ^ Νικολχΰδης Μιχαήλ, Σημειώσεις του μαθήματος.

15 - 10- Πρόκειται για μια άλλη μορφή οικονομικής ενίσχυσης που παρέχει το κράτος με τη μορφή της επιδότησης επιτοκίου τραπεζικών και ομολογιακών δανείων ή με άλλες μορφές χρηματοδότησης. Η επιδότηση επιτοκίου παράγεται σε ποσοστό ίσο προς αυτό της επιχορήγησης ενώ η διάρκειά του φτάνει τα 4 πρώτα χρόνια του δανείου. Η διάρκεια της επιδότησης προσαυξάνεται από 4 σε 6 ή 10 χρόνια, αν οι επενδύσεις γίνονται σε ειδική περιοχή ή στη Θράκη αντίστοιχα. Η επιδότηση και η επιχορήγηση του δημοσίου δεν προέρχονται αν η επιχείρηση υπαχθεί στα λειτουργικά κίνητρα επενδύσεων Λειτουρνικά κίνητρα Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τις αφορολόγητες εκπτώσεις και τις αυξημένες αποσβέσεις οι οποίες δίνονται αυτόματα στους διάφορους επενδυτικούς φορείς χωρίς καμία ιδιαίτερη διαδικασία. Α) Αφορολόνητεε επιπτώσεκ Για όλες τις κατηγορίες επενδύσεων εκτός των ξενοδοχείων που βρίσκονται εκτός Α' ζώνης και πραγματοποιούν παραγωγικών επενδύσεις μέχρι 31 /12 / 2004 παρέχονται αφορολόγητες εκπτώσεις επί της αξίας των νέων παραγωγικών επενδύσεων και επί των ετήσιων καθαρών κερδών της επιχείρησης, δηλαδή :

16 Περιοχή (Ζώνη) Ποσοστό αφορολόγητης έκτπωσης επί της αξίας επένδυσης Επενδύσεις ετησίω ν κερδών στο οποίο μπορεί να φτάσει η αφορολόγητη έκπτωση Β' 60% 60% Γ 75% 75% Δ' 90% 90% ΘΡΑΚΗ 100% 100% Για τις εττενδύσεις που πραγματοποιούνται από ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ισχύουν τα εξής : Έτσι στην Α' περιοχή παρέχονται αφορολόγητες εκπτώσεις μόνο αν πραγματοποιήσει ειδικές επενδύσεις οι οποίες απολαμβάνουν τις αφορολόγητες εκπτώσεις που ισχύουν για την Γ περιοχή. Οι παραπάνω αφορολόγητες εκπτώσεις δίνονται με ορισμένες προϋποθέσεις όπως: 1) Υπολογίζονται επί των καθαρών ετήσιων κερδών μετά την αφαίρεση του τακτικού αποθεματικού και των εταιρικών ή ατομικών κερδών). 2) Γίνονται με βάση τα κέρδη της διαχειριστικής χρήσης και μέχρι να φτάσουν τα ποσοστά που ορίζει ο νόμος.

17 - 12-3) Στα βιβλία της επιχείρησης εμφανίζονται σαν ειδικό αφορολόγητο αποθεματικό ενώ 4) η επιχείρηση πρέπει να τηρεί βιβλία Γ κατηγορίας ενώ σε περίπτωση που τηρούνται βιβλία A και Β κατηγορίας οι αφορολόγητες εκπτώσεις υπολογίζονται επί των καθαρών κερδών της επιχείρησης, ύστερα από την αφαίρεση του μεριδίου του επιχειρηματία. Β) Οι αυ ηυένεο αποσβεσειο Οι αυξημένες αποσβέσεις που ισχύουν με την ψήφιση του νόμου 1992 / 90 και ως το τέλος του '94 προβλέπονται συντελεστές τακτικών αποσβέσεων που προσαυξάνονται ανάλογα με την περιοχή και τις βάρδιες που χρησιμοποιεί η επιχείρηση δηλαδή : Περιοχή (Ζώνη) α Βάρδια β Βάρδια γ Βάρδια Α' 20% 40% Β' 20% 40% 80% Γ 35% 70% 120% Δ' 50% 100% 150% Οι βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν για την πραγματοποίηση των αυξημένων αποσβέσεων είναι οι εξής : 1 )0 αριθμός των απασχολημένων στην 2' βάρδια να φτάνει των απασχολημένων στην 1 βάρδια.

18 2) Οι τακτικές και οι αυξημένες αποσβέσεις υπολογίζονται μετά την αφαίρεση του ποσού της επιχορήγησης από την αξία κτήσης των παγίων στοιχείων και 3) Εάν υπάρχει και 3'' βάρδια, ο αριθμός απασχολημένων στην 2' και 3' βάρδια θα πρέπει στο σύνολό της να αντιστοιχεί στο 80% των απασχολημένων στην 1'' βάρδια Πλnθωpισuόc - Επιτόκια Ένας απ τους κύριους στόχους του προγράμματος οικονομικής σύγκλισης που άρχισε να εφαρμόζεται από τα μέσα του 1994 ήταν η μείωση του πληθωρισμού σε επίπεδα του 8% φθάνοντας σε χαμηλότερα ποσοστά του 5,5% τον Μάιο του 1997.^ Εξέλιξη του Λείκτη Τιμών Κστσναλωτπ (ατίοκχ; ρυθμός μαοβολής r.) S S S S S S S S f e S S S S Νικολοαδης Μιχαήλ, Σημειώσεις u io O u x O r o y o c ( J t Vέίί ij I J U - I.// (j^\ o,ou>rsul/'e/ nji jiq ^ci,c/o, i 7.0 1/ i f j 1^

19 Η μείωση του πληθωρισμού είναι αποτέλεσμα της γενικότερης δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή της μείωσης των δημοσίων ελλειμμάτων του κράτους και του κόστους - δανεισμού, το οποίο μειώθηκε τους τελευταίους μήνες κατά το 1/3 περίπου, ενώ οι πραγματικές αποδοχές των εργαζομένων αυξήθηκαν τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα κατά 2 περίπου μονάδες κατά το 1995 ως αποτέλεσμα της πτώσης αυτής. Η προσπάθεια βελτίωσης του οικονομικού κλίματος της χώρας συνεχίστηκε με την προσπάθεια εξυγίανσης πολλών προβληματικών επιχειρήσεων και την σταθεροποίηση την οικονομίας η οποία μαζί με την σποκλιμάκωση του πληθωρισμού, οδήγησε τις τράπεζες σε μία σοβαρή μείωση των επιτοκίων. Έτσι τα ονομαστικά επιτόκια και τα πραγματικά επιτόκια άρχισαν την σταδιακή υποχώρησή τους, καθώς επίσης και τα επιτόκια των τίτλων του δημοσίου και των τραπεζικών χορηγήσεων, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά μετά την πλήρη απελευθέρωση του πιστωτικού συστήματος. Έτσι η μείωση επιτοκίων καταθέσεων, είναι πάνω απ το 50% τους τελευταίους 18 μήνες, φθάνοντας σε ποσοστά κάτω του 10% και γγ αυτό το λόγο το επενδυτικό κοινό έχει στραφεί σε άλλες εναλλακτικές επενδύσεις και τοποθετήσεις, ενώ η πτώση των επιτοκίων δανεισμού σε δραχμές, ενίσχυσε την ζήτηση για πιστώσεις και κατά συνέπεια την χρηματοδότηση επιχειρήσεων Από την συνέντευξη τσυ κ. Γιάννη Παπαντωνίσυ, Υπουργού Εθνικής Οικονομίας, στο Περιοδικό Οικονομία, Ιανουάριος 1996 σελ. 4-5.

20 Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις προβλέψεις της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, η ανεργία πλήττει κυρίως τις κοινωνικές ομάδες των γυναικών και των νέων μεταξύ 15 και 24 ετών που συμμετέχουν στο εργατικό δυναμικό της χώρας, πλήττοντας κυρίως τις αστικές περιοχές. Παράλληλα είναι φανερή η αύξηση του αριθμού των απασχολούμενων στις πόλεις και τις ημιαστικές περιοχές, ενώ αντίθετα μειώθηκαν οι απασχολούμενοι στον αγροτικό τομέα * 1997 Πληθυσμός 10,088,7 10,200,0 10,313,7 10,368,2 10,426,2 10,478,3 10,530,7 10,583,4 Δ% ποσ. μεταβολής 0,5% 1,1% 1,1% 0,5% 0,6% 0,5% 0,5% 0,5% Ενεργός Πληθυσμ. 6,717,8 6,791,3 6781,1 6,874,0 6,921,1 6,774,7 6,808,6 6,842,6 1 Δ% ποσ. μεταβολής 1,7% 1,1% -0,1% 1,3% 0,7% -2,1% 0,5% 0,5% Συν. Εργατικό Δυν. 4,000,0 3,933,3 4,034,3 4,118,4 4,193,4 4,248,5 4,291,0 4,333;9 Δ% ποσ. μεταβολής 0,8% -1,7% 2,6% 1,8% 1,3% 0,5% 1,0% 1,0% % Συμμετοχής 59,5% 57,9% 59,4% 59,9% 60,6% 62,7% 63,0% 63,3% Αστικό Εργατ. Δυν , ,3 4,034, , , , ,0 4,333,9 Δ% ποσ. μεταβολής 0,8% -1,7% 2,6% 2,1% 1,8% 1,3% 1,0% 1,0% Συνολική Απασχ ,0 3,632,4 3,684,5 3,720,2 3,789,6 3,823,8 3,869,7 3,920,0 Δ% ποσ. μεταβολής 1,3% -2,3% 1,4% 1,0% 1,9% 0,9% 1,2% 1,3% Εγεγραμ.ι Άνεργοι 281,0 300,9 349,8 398,2 403,8 424,7 421,3 413,9 % Ανεργία 7,0% 7,7% 8,7% 9,7% 9,6% 10,0% 9,8% 9,6% Η άνοδος του ποσοστού της ανεργίας, οφείλεται στο γεγονός ότι αυξήθηκε κατακόρυφα η προσφορά εργασίας, γεγονός που δεν οφείλεται τόσο στην αύξηση του πληθυσμού, όσο στην συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και σε γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις όπως είναι η μετανάστευση προς τη χώρα μας, γειτονικών κυρίως λαών από την Ανατολική Ευρώπη. Παπαδοσιιφάκιι Εύη, " Η ονέργί» πλτ]ττει γυναίκες και \'έους έκδοσΐ], Ιούνιος 1997, feoi. :ο Ελληνικι' Βιομηχανία, ειδικιί

21 Η άνοδος του ποσοστού της ανεργίας, οφείλεται στο γεγονός ότι αυξήθηκε κατακόρυψα η προσφορά εργασίας, γεγονός που δεν οφείλεται τόσο στην αύξηση του πληθυσμού, όσο στην συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και σε γενικότερες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις όπως είναι η μετανάστευση προς τη χώρα μας, γειτονικών κυρίως λαών από την Ανατολική Ευρώπη. Οι μετανάστες αυτοί συμμετέχουν ενεργά στο εργατικό δυναμικό της χώρας σε ποσοστό που φτάνει το 80% και εργάζονται κυρίως - άτυπα - στη γεωργία όπου απασχολούνται εποχιακά αλλά και στις κατασκευές, στη βιοτεχνία, στις μικρές μεταποιητικές μονάδες και στον τομέα των οικιακών. Αποτέλεσμα όλων αυτών των εξελίξεων είναι η αύξηση του αριθμού των ανέργων και του ποσοστού της ανεργίας.^ Ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) έχει θέσει απ' την αρχή του 1997 σε εφαρμογή πέντε βασικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ανεργίας και την αύξηση της απασχόλησης ; 1) Επιχορηγώντας τους εργοδότες και καλύπτοντας μέρος των ασφαλιστικών εισφορών των νέων υπαλλήλων μεταξύ ετών. 2) Με την δημιουργία επιδοτούμενης απασχόλησης με αντίστοιχα προγράμματα απασχόλησης και επαγγελματικής κατάρτισης. 3) Επιδοτώντας τις επιχειρήσεις που απασχολούν πτυχιούχους Τ.Ε.1. και Α.Ε.Ι. από 3-6 μήνες για την πρακτική άσκησή τους. 4) Συνοδεύοντας τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης με την απασχόληση και " Έκθεση του Διοικητή της Τρά3ΐεζ(3ς Ελλάδος για το 1995, σελ, 88-92, Αθήνα 1996

22 - 17-5) μειώνοντας κατά 2% για 2 έτη τις ασφαλιστικές εισφορές των επιχειρήσεων που προλαμβάνουν υπαλλήλους έως 23 ετών και πτυχιούχους έως 27 ετών. ^ 1.5. Επενδύσεκ και πoooπnκέc avotitutnc του vouou KaBciAac Ο Νομός Καβάλας μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους πιο δυναμικούς νομούς στη χώρα, με προοπτικές ανάπτυξης και στους τρεις τομείς (πρωτογενείς, δευτερογενείς, τριτογενείς). Η πόλη της Καβάλας αποτελεί ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορίου. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλης της Βορείου Ελλάδος και ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα λιμάνια. Ως γνωστό νομός έως τον Β' παγκόσμιο πόλεμο κατείχε μια από τις πρώτες θέσεις στην παραγωγή καττνού που αυτό όμως δεν ισχύει μέχρι σήμερα. Με αποτέλεσμα πολλές καττνοβιομηχανίες να κλείσουν. Οι ντόπιες όμως παραγωγικές δυνάμεις προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κρίση με στροφή της βιομηχανικής παραγωγής προς τους νέους κλάδους (μάρμαρα, ένδυμα, αλίπαστα κ.τ.λ.) με προσανατολισμό σε νέα γεωργικά προϊόντα στην ύπαιθρο του νομού και με ανάπτυξη του τουρισμού. Καθώς και στην ανάπτυξη της βιομηχανίας της περιοχής η οποία σχετίζεται με τη δυνατότητα αξιοποίησης των συγκεκριμένων πλεονεκτημάτων και την αξιοποίηση του γεωργικού και ορυκτού πλούτου. Η αξιόλογη παραγωγή του πρωτογενούς τομέα του νομού σε καλαμπόκια, σταφύλια, ελιές, καπνά, μέλι κ.α. αποτελεί πρόκλησή για μονάδες μεταποίησης αγροτικών προϊόντων.

23 - 18- Καθώς επίσης και ο ορυκτός πλούτος της περιοχής, τα μαρμαροφόρα κοιτάσματα ιδιαίτερης μοναδικότητας, τα λευκά και ημίλευκα μάρμαρα του νομού είναι περιζήτητα στην Ελληνική και Διεθνή αγορά, μπορούν να συντελέσουν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής ενώ παράλληλα διαθέτει ένα πλαίσιο γεωθερμικό ορίζοντα και μια πλούσια σε αλιεύματα θάλασσα. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι ο νομός είναι το τρίτο αλιευτικό λιμάνι στην Ελλάδα μετά από τον Πειραιά και την Θεσσαλονίκη.^^ Εάν θελήσουμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι δίνοντας έμφαση σ αυτά τα οποία παράγει, ξεκινώντας από τον πρωτογενή τομέα, η περιοχή εκτός από ένα από τα μεγαλύτερα αλιευτικά λιμάνια αποτελεί σήμερα ένα από τα κυριότερα κέντρα εξόρυξης μαρμάρου στον Ελλαδικό χώρο. Επίσης σημαντικά είναι οι υδρογονάνθρακες της θαλάσσιας περιοχής της Θάσου, που εκμεταλλεύονται από το Οσο αναφορά τον δευτερογγνή τομέα ο νομός της Καβάλας συγκεντρώνει την πιο αξιόλογη βιομηχανική και βιοτεχνική δραστηριότητα μεταξύ των νομών της περιφέρειας της Αν. Μακεδονίας και Θράκης. Ο αριθμός των επιχειρήσεων που υπάρχουν και λειτουργούν αυτήν την στιγμή στον νομό κατά κατηγορία είναι οι εξής : ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1997 ΝΟΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ Βιομηχανίες 33 Βιοτεχνίες Επαγγελματίες Έμποροι Πηγή : Εμπορικό Εττιμελητήριο Καβάλας Καρακάσης Θωμάς, Από μελέτη Κ. Καρακάση Θωμάς Καβάλα 1997

24 1 Αντιθέτως με τον αριθμό των βιομηχανιών και βιοτεχνιών ττου υπήρχαν πριν μερικά χρόνια και είναι οι εξής. Έτη Βιομηχανία / Βιοτεχνία Μέση Ετήσια Απασχόληση Πηγή ; Μελέτη Τουριστική Ανάπτυξης περιοχών Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ Βλέποντας τους παραπάνω πίνακες, βλέπουμε την σταδιακή αύξηση των βιοτεχνιών - βιομηχανιών από το 1973 έως το 1988 και σε αυτό το χρονικό διάστημα έχουμε 388 επιχειρήσεις επιπλέον και από το που άρχισαν να λειτουργούν ακόμη 991 επιχειρήσεις. Δηλαδή στην δεκαετία αυτή έχουμε αύξηση γύρω στο 50% των βιομηχανιών - βιοτεχνιών. Τέλος ο τριτογενής τομέας, που ο νομός παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα ως προς τον τουρισμό σε σχέση με τους υπόλοιπους νομούς της Αν. Μακεδονίας και Θράκης. Διότι πρώτον μπορεί και συνδυάζει θάλασσα και βουνό, δεύτερον είναι ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα της Ελλάδος με αρχαιολογικούς χώρους όπως το θέατρο των Φιλίττπων, το παλιό υδραγωγείο, το κάστρο το βαπτιστήρι της Λυδίας κ.τ.λ. Αξιόλογα είναι τα λασπόλουτρα των Κρηνίδων, η παραλιακή ζώνη δυτικά της πόλης, μέχρι τα όρια του Ν. Σερρών με τις ιαματικές πηγές της περιοχής των Ελευθερών κ.τ.λ. Και τέλος ο νομός διαθέτει την νήσο Θάσο η οποία κατέχει την πρώτη θέση

25 Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι έχουνε γίνει μια σειρά προτάσεων για την ανάπτυξη του νομού και στους τρεις τομείς (πρωτογενείς - δευτερογενείς - τριτογενείς) μερικές από αυτές είναι: 1) Αναβάθμιση του αεροδρομίου της Χρυσούπολης με την δημιουργία νέου επιβατικού σταθμού. 2) Η ταχύτερη έλευση του φυσικού αερίου και η λειτουργία του έργου του Νέστου ώστε να υπάρξει επάρκεια ενέργειας. 3) Η λειτουργία κέντρου θαλασσοθεραπείας οι εγκαταστάσεις του οποίου μπορούν να δημιουργηθούν στην περιοχή του «Μπάτη» με ιδανικές για μια τέτοια επένδυση προδιαγραφές. 4) Δημιουργία τοπικής τράπεζας. 5) Η προσέκλυση πανεπιστημιακών σχολών κ.α. Παρ όλα αυτά όμως τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης με αποτέλεσμα ο νομός να ακολουθεί μια φθίνουσα οικονομική πορεία η οποία άρχισε να οδηγεί στο μαρασμό λόγω έλλειψης επενδυτικών κινήτρων. ^ Και αυτό οφείλεται γιατί από τη μια πλευρά έχουμε την συνεχή ανάπτυξη της συμπρωτεύουσας και από την άλλη τα επενδυτικά κίνητρα τα οποία δίνονται στην Θράκη που παρουσιάζουν μεγάλη ποσοστιαία διαφορά σε σχέση μ αυτές που δίνονται στο νομό Καβάλας με αποτέλεσμα κάποιες βιομηχανίες μη αντέχοντας πλέον τον ανταγωνισμό αποφάσισαν να μεταεγκατασταθούν στην Θράκη. Έτσι βλέπουμε κάποια έργα που είναι να επιτευχθούν να μην προωθούνται, όπως το νέο λιμάνι της Καβάλας δεν χαρακτηρίσθηκε από

26 προτεραιότητας ενώ η γεωγραφική θέση της δίνει όλα τα εχέγγυα να γίνει πόλη για την επέκταση στις αγορές της βαλκανικής. Τα έργα της βιομηχανικής περιοχής τα οποία είναι στάσιμα εδώ και δεκαετίες αποθαρρύνουν την εγκατάσταση οποιουδήποτε επενδυτή. Τέλος η πρόταση για ίδρυση βιοτεχνικού Πάρκου έπεσε ενώ η δημιουργία του θα αποτελούσε πόλο έλξης Μ Μ.Ε. και ανάσα επιχειρηματικού ορίζοντα ανάπτυξης. Βλέπουμε ότι ο νομός έχει όλες τις δυνατότητες και τις προοπτικές να αναπτυχθεί και να ενταχθεί στις πόλεις, οι οποίες είναι κοινωνικά αναπτυγμένες. Δυστυχώς όμως η πολιτεία δεν ενθάρρυνε όσο έπρεπε τους επενδυτές για νέες επενδύσεις με αποτέλεσμα πολλά έργα να μένουν σε στασιμότητα και η περιοχή να αντιμετωπίζει προβλήματα.^ Συυπέρασμα Η ανοδική πορεία των επενδύσεων που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και η διαμόρφωση ενός θετικού οικονομικού κλίματος στη χώρα σε συνδυασμό με όλα τα πλεονεκτήματα και τα θετικά στοιχεία του Νομού Καβάλας δημιουργούν προοπτικές ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον πρωτογενή τομέα και ειδικότερα στην γεωργία η οποία αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί τον κύριο παραγωγικό τομέα της Ελληνικής Οικονομίας. Μελέτες Κ. Θωμά Καρακούσΐ!. Απραιος 1997 Δελτίο <^πιμελητήριο Καράλας mpiooiko Μεταποίησιι - εμπόριό - Καράλας 1996 σελ. 25 ;ά εππνγέλματα τειιχος 340.

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΑΓΡΟΤΙΚΑ - ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 2.1. Η εσωτερική Ζήτηση των αγροτικών προϊόντων και η παρανωγή στον Ν. KaBdAac Οι νέες τάσεις και απαιτήσεις της κατανάλωσης - ζήτησης στον διατροφικό τομέα ως προς την ποιότητα, τη γεύση, τη δημιουργία νέων προϊόντων με συνδυασμό με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και των πραγματικών εισοδημάτων οδήγησαν στην αύξηση της εσωτερικής ζήτησης αγαθών, όπως τα τρόφιμα και τα γεωργικά προϊόντα. Η αύξηση αυτή της εσωτερική ζήτησης καλύπτεται σε ικανοποιητικό βαθμό με εγχώρια αγαθά αν και η παραγωγή του πρωτογενούς τομέα και του μεταποιητικού τομέα αγροτικών προϊόντων συνεχίζει να συρρικνώνεται. Συγκεκριμένα παρατηρείται μείωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και του αγροτικού εισοδήματος, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει αυξημένη παραγωγή ορισμένων προϊόντων των λεγόμενων Μεσογειακών, όπως φρούτα, λαχανικά, βαμβάκι, καττνός, κρασί, σταφίδες κ.λ.π. τα οποία όχι μόνο φθάνουν και καλύπτουν την εσωτερική ζήτηση αλλά εξάγονται στο εξωτερικό. Στη διαμόρφωση της ζήτησης των αγροτικών προϊόντων επιδρούν και ορισμένοι παράγοντες οι οποίοι αποτελούν τα βασικά στοιχεία του κλάδου και είναι τα εξής: αϊ Τα συνολικά προϊόντα του κλάδου και η συυυετογή του στο Α.Ε.Π. Η συνολική παραγωγή του κλάδου είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική και

28 συμβάλλει κατά 15% ττερίπου στη διαμόρφωση του Α.Ε.Π. και αποτελεί την κύρια πηγή εφοδιασμού της βιομηχανίας τροφίμων με πρώτες ύλες.''^ Έτσι αν και η φυτική παραγωγή παρουσιάζεται αυξημένη και φτάνει το 71% για το 1995, μειώνεται συνεχώς η ζωική παραγωγή που για τα ίδιο έτος έφτασε σε ποσοστό 29%. S) Η παοανωνικότητα και η αντανωνιστικότητα του κλάδου Στη περίοδο μετά την ένταξη δηλαδή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα η παραγωγικότητα αυξάνονταν με ρυθμό 2,5% ετησίως. Ο χαμηλός αυτός ρυθμός παραγωγικότητας είναι αποτέλεσμα κυρίως της μείωσης των επενδύσεων στον τομέα αυτό με μέσο ετήσιο ρυθμό 3% τα τελευταία 15 έτη, ενώ ανταγωνιστικός παρουσιάζεται ο κλάδος ως προς την εμπορία των προϊόντων για τα οποία η χώρα μας έχει ένα βασικό πλεονέκτημα : τις κατάλληλες εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες που ευνοούν την παραγωγή. Για την αύξηση της παραγωγικότητας των αγροτικών προϊόντων και στη χώρα αλλά και στο εξωτερικό, θα πρέπει να ξεπερασθούν ορισμένες αδυναμίες όπως στο μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τις μεθόδους παραγωγής, στο θεσμικό πλαίσιο και στην εκπαίδευση των αγροτών και στην βελτίωση της εξαγωγικής πολιτικής η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στην υψηλή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. '' Βλέπε συνέντευςιι του Προέδρου ΠΑΣΕΓΕΣ κ. Λιόλιου Νίκου στον ακονομικό Ταχυδρόμο, Ιοιϊλιος 1997, Α9ήνα σελ..s1-53 Η Οικονομία με μια μαηά, στο περιοδικό ακονομικός Ταχυδιχιμος φ28 / 2254, σελ. 13 Μελέτες Κ. Θωμά Κα^ιακοιιση, Απ)ΐίλιος 1997

29 ν) ο 0VKOC και π σύνθεση me τταοανωνήο Ο όγκος της παραγωγής παρέμεινε σταθερός κατά τη δεκαετία του 80 αλλά παρουσίαζε σταθερή μείωση μετά το Η σύνθεση της παραγωγής όμως διαφοροποιήθηκε σαν αποτέλεσμα των διαφορετικών μηχανισμών προστασίας των Ελληνικών αγροτικών προϊόντων που επέβαλλε η κοινή αγροτική πολιτική αλλά και της ανταγωνιστικότητας που δημιουργήθηκε με άλλα παρόμοια προϊόντα που παράγει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε γενικές γραμμές ορισμένα προϊόντα όπως το βαμβάκι, το σκληρό σιτάρι, ο καπνός, το καλαμπόκι, το ελαιόλαδο και τα οπωροκηπευτικά, παρουσίασαν αύξηση στην παραγωγή τους μέχρι το 1990, ενώ μετά αττ" τη χρονιά αυτή η παραγωγή τους είτε έμεινε στάσιμη, είτε παρουσίασε πολύ μικρή αύξηση. Άλλα προϊόντα όπως το μαλακό σιτάρι, η σίκαλη, το κρασί, παρουσίασαν μείωση σ όλη την περίοδο δϊ Οι εισανωνέο και ε^ανωνέο ανοοτικών προϊόντων Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αποτελούν το 33,9% περίπου των συνολικών εξαγωγών της χώρας, ενώ αντίστοιχα οι εξαγωγές αποτελούν το 17,7% περίπου των συνολικών εισαγωγών. Το εμπορικό ισοζύγιο όμως των αγροτικών προϊόντων παρουσιάζει έλλειμμα καθώς ο βαθμός κάλυψης των εισαγωγών απ τις εξαγωγές είναι περίπου 81%. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται κυρίως στις μεγάλες ποσότητες εισαγωγής κτηνοτροφικών προϊόντων, γαλακτοκομικών και δημητριακών. Οι εξαγωγές αντίθετα των αγροτικών προϊόντων αυξάνονται σημαντικά μετά το

30 1992 και αφορούν εσπεριδοειδή, βαμβάκι, νωπά φρούτα και λαχανικά, κρασί και ποτά, ελαιόλαδο, ελιές και σταφίδες.^ ε) Το ανοοτικό εισόδηυα Η εξέλιξη του αγροτικού εισοδήματος φαίνεται να παρουσιάζει μεγαλύτερη αύξηση από την ακαθάριστη αγροτική παραγωγή, γεγονός το οποίο οφείλεται στην αύξηση των επιδοτήσεων κυρίως από την εφαρμογή των μηχανισμών στήριξης του αγροτικού εισοδήματος της Κοινής Αγροτικής πολιτικής. Ιδιαίτερα μετά το 1986 και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε.^ Παρ όλα τα προβλήματα όμως, τις αδυναμίες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο κλάδος, ένας μεγάλος αριθμός μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων στον πρωτογενή τομέα αλλά και στον μεταποιητικό - δευτερογενή τομέα αλλά και μεμονωμένων αγροτών, επηρεάζονται σημαντικά από τις εξέλιξης στον κλάδο και την δημιουργία νέων επενδύσεων. Συγκεκριμένα στην περιοχή του Ν. Καβάλας, η παραγωγή αγροτικών προϊόντων είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη. Σε σύνολο γεωργική γης στρεμμάτων, οι κύριες είναι αροτριαίες, κηπευτικές, δενδρικές, άμπελοι ή σταφιδάμπελοι.^^ - Μια (Μίεικόνισιι τιις Γεωργίας στημ- EU a5a στον Οικονομικό Ταχυδρόμο των, Γ. Μερμήγκα και 1. Γούσιου, Ισιϊλιος 1997, Αθι'ινα, σελ Τ( )άπεζα της Ελλάδος ^ Η προσαιιμσγή της Ελληνικής Γεωργίας στην Ε.Ε. του Ν. Μαραρέγιο και Γ Μερμήγκα στον Οικονομικό Ταχυδρόμο, Ιοιιλιος 1997, σελ. 39

31 Στο τταρακάτω διάγραμμα φαίνονται τα κύρια ττροϊόντα που παράγει η περιοχή καθώς επίσης και η εξέλιξη της παραγωγής τους για τα έτη "^ * Καλλιίρναις Έκ,σση Παραγωγή Έκ,αση Παραγωγή Έκ,αση Παραγωγή Έκταση Παραγωγή στρέμματα ιόννα στρέμματα τόννο. στρέμματα τόννο, στρέμματα τόννο. Ζιτάρι μαλακό ,531 45,143 15,532 42,230 15,226 41,200 15,700 Σιτάρι σκληρό 57,559 14,572 42,282 10,208 47,992 12,658 44,000 11,600 Κριθάρι 14,254 3,659 15,335 3,900 15,707 4,173 13,000 3,580 Αραβόσιτος 173, , , , , , , ,000 Φασόλια ξερά 11,880 3,300 11,308 2,849 9,570 2,645 12,218 3,895 Καπνός ανατολικός 9,925 1,122 9, ,157 1,051 7, Ζαχαρότευτλα 25, ,138 19, ,771 20, ,136 27, ,000 Βαμβάκι 4, ,879 2,142 13,486 3,142 34,000 11,000 Μηδική 12,629 12,940 12, ,587 13,835 13,800 15,200 Βιομηχ. τομάτα 3,085 16,907 3,270 18,880 3,990 24,902 3,687 22,300 Σπαράγγια 4, ,027 1,869 5,450 2,500 6,000 4,000 Καρπούζια 3,669 14,920 2,550 10,133 21,922 4,500 22,000 3,610 Αμυγδαλιές 19,923 4,383 19,830 4,150 20,200 4,990 20,980 5,597 Ακτινίδια 1,654 1,568 1,665 1,854 1,654 2,700 1,633 2,400 Επιτραπ. σταφύλια 44,723 70,500 43,863 77,854 38,714 75,690 35,900 82,000 Επιτραπ. ελιές 84,457 7,520 86,783 10,681 88,775 9,047 93,000 15,000 * Εκτιμήσε[ς - ιτροβλεψίΐς Ανεξάρτητα όμως από τις εξελίξεις αυτές στον τομέα της παραγωγής, τόσο ο πρωτογενής όσο και ο δευτερογενής τομέας περνάνε σε μια νέα φάση υπό την πίεση του εντεινόμενου ανταγωνισμού και παγκοσμιοποίησης της αγοράς και οι προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι σημαντικές και Διεΐ)θυνση Γεαιργίας Κεφάλας

32 καθοριστικές : η αντιθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, η συμφωνία της GATT / ΠΟΕ για τα αγροτικά προϊόντα, η διεύρυνση της ενωμένης Ευρώπης προς την Ανατολική Ευρώπη, η δημιουργία της λεγάμενης «Μεσογειακής ζώνης Ελεύθερων συναλλαγών», οι συμφωνίες της Ενωμένης Ευρώπης με τρίτες χώρες, η εφαρμογή της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής στην γεωργία κ.α. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, αναπτύχθηκε ιδιαίτερη ευαισθησία σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, και ερωτήματα σχετικά με την σκοπιμότητα της σύγχρονης τεχνολογίας που χρησιμοποιείται σήμερα στη γεωργία. Εξάλλου η υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων και εντομοκτόνων, επιδρούν αρνητικά στο περιβάλλον, στο κλίμα της γης και στην υγεία των ανθρώπων, οι οποίοι ολοένα και περισσότερο αναζητούν τροφές απαλλαγμένες από ταξικές και επικίνδυνες ουσίες. Η ανάγκη αυτή προσαρμογής των προϊόντων στις νέες τάσεις και τις απαιτήσεις των καταναλωτών, οδήγησε στην εφαρμογή ενός νέου συστήματος καλλιέργειας και στην ανάπτυξη ενός νέου κλάδου της Βιολογικής Γεωργίας.^'' 2.2. Η έννοια τηο βιολονικήο καλαιέονειαο και η διεθνήο ε^άπλωση τηρ Ό ι μεγάλες προκλήσεις τιις Γεωργίας του 2(ΚΚ) σπιν εφημερίδα: Ναυτεμπορικιϊ, 10 Ιουνίου 11)97, σελ

33 Η βιολογική γεωργία είναι μια νέα μορφή καλλιέργειας που όχι απλώς δεν περιλαμβάνει την χρήση χημικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων κ.λ.π. αλλά εισάγει νέα νοοτροπία απέναντί στη φύση και την ανθρωπότητα. Συγκεκριμένα η ευφορία και η δραστηριότητα του εδάφους διατηρούνται και αυξάνονται βιολογικά, δηλαδή : α) με την καλλιέργεια ψυχανθών με χλωρές λιπάνσεις ή ενός προγράμματος αμειψισποράς δηλαδή εναλλαγής των καλλιεργειών για πολλά έτη, β) με την ενσωμάτωση στο έδαφος οργανικών αποσυντεθειμένων ή μη ουσιών όπως η κοπριά που προέρχεται από κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και κομπόστα ένα είδος βιολογικού λιπάσματος από ανόργανα υλικά φυτικής και ζωικής προέλευσης. Επίσης χρησιμοποιούνται ορισμένα οργανικά ή και ανόργανα λιπάσματα σε περίτπωση που οι παραπάνω μέθοδοι δεν φτάνουν να καλύψουν τις ανάγκες των φυτών της αμειψισποράς ή της κατεργασίας του εδάφους, όπως : τόρφη, φύκια, τέφρα ξύλου, ιχνοστοιχεία, πριονίδια, άχυρα Η καταπολέμηση των παρασίτων, των ασθενειών, των ζιζανίων πραγματοποιείται με την εφαρμογή των ακολούθων μέτρων ; επιλογή των κατάλληλων ειδών και ποικιλιών κατάλληλο πρόγραμμα αμειψισποράς μηχανικές μέθοδοι καλλιέργειας (δίχτυα, κόλλα) προστασία των φυσικών εχθρών των παρασίτων με την λήψη κατάλληλων μέτρων (π.χ. φράχτες από φυτά, φωλιές κ.α.) καταστροφή των παρασίτων με φωτιά

34 σαν τελευταία πάντα λύση χρησιμοποίηση δηλητηρίων φυτικής προέλευσης (φυτικά έλαια, παραφινέλαιο. θείο κ.α.). Δυστυχώς όμως σήμερα αυτή η μορφή καλλιέργειας δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Απλά γίνονται αξιόλογες προσπάθειες για την εξάπλωση των βιοκαλλιεργειών από κάποιες ομάδες οι οποίες δημιουργήθηκαν για το σκοπό αυτό. Τέτοια ομάδα είναι η ομάδα της IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Οικολογίας Γεωργίας) που αντιπρόσωποί τις είναι από Αγγλία, Ιρλανδία. Ισπανία, Δανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Γαλλία και Ιταλία. Κύριος σκοπός της ομάδας αυτής είναι ο επηρεασμός της γεωργικής πολιτικής της κοινότητας και η εξασφάλιση χρημάτων για έρευνα στην οικολογική γεωργία.^ Εκτάσεις οι οποίες καλλιεργούνται σήμερα χωρίς την χρήση χημικών λιπασμάτων, φυτοφσρμάκων κ.λ.π. είναι στην Ούμπρια μιας λοφώδης καταπράσινης περιοχής στην καρδιά της Κεντρικής Ιταλίας, οι βιοκαλλιεργητές της οποίας είναι 200 στον αριθμό σήμερα και έχουν από το 1990 ιδρύσει την Ένωση Βιοκσλλιεργητών Βιολογικής και Βιοδυναμικής Γεωργίας, την BIOUMBRIA. Η BIOUMBRIA είναι ένας φορέας ο οποίος δραστηριοποιείται σε ότι αφορά την πιστοποίηση των παραγόμενων προϊόντων.^^ Εκτός όμως από τις βιοκαλλιέργειες της Ιταλίας υπάρχουν λίγες αλλά αξιόλογες προσπάθειες οικολογικής γεωργίας και στην Κύπρο. Μια απ αυτές ξεκίνησε από 2 νεαρούς γεωπόνους σπουδαστές στην Γερμανία και ειδικεύτηκαν στην οικολογική γεωργία. Αυτοί είναι ο Σοφοκλής Μιχαίλ και ο Νικόλας Κανάρης που ' Βλέπε Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτιρων. Αριθ. I Ι98 / 9. Παράρηιμα I και II. Αθήνα 1996 Βλέπε Μαρία Αντωνίου. Βιοκαλλιέργεια στη Κύπρο στο περιοδικό «Β10ΚΑ.ΑΑΙΕΡΓΕΙΕΣ». Απιιϋ-ης - Μάιος - Ιοίητος 1991, σελ. 7 Άννα Ταμπούκου - Γεωπόνος περιήγηση σε Βιολογικά κτήματα της Ιταλίας στο περιοδικό «Γεωιησκή Τεχνολογία» Ιανουά( )ΐος 1997, σελ. 240.

35 ασχολούνται επαγγελματικά από το 1989, και τα αγροκτήματα τα οποία καλλιεργούν βρίσκονται 12 χλμ. έξω από ττιν Λευκωσία στο χωριό Δένεια. Ανάλογες προσπάθειες άρχισαν να γίνονται και στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην περιοχή της νότιας Πελοποννήσου για την βιοκαλλιέργεια της ελιάς, η οποία ιδέα ξεκίνησε από τον κ. Δ. Δημητριάδη, γεωπόνο ερευνητή και σύμβουλο οικολογικής γεωργίας, Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε το 1988 στην περιοχή της Μεσσηνίας στο Νιοχώρι με 8 ανθρώπους και με ελάχιστη παραγωγή που έχει σήμερα φθάσει να απαριθμεί 120 ελεγχόμενους βιοκαλλιεργητές, στους νομούς Μεσσηνίας και Λακωνίας με παραγωγή τόνων λαδιού και τόνων βρώσιμων ελιών. Τέλος αξίζει να αναφερθούμε σε έρευνες που έκανε και εξακολουθεί να κάνει ο Ιάπωνας γεωπόνος Masayodu Fukioka και ο οποίος είναι ιδρυτής του κινήματος «(puaikoc καλλιέργειας» που έχει βρει σημαντική απήχηση στον χώρο των εναλλακτικών μορφών γεωργίας.^ Επίσης έγιναν και κάποιες μελέτες γι αυτήν την μορφή της γεωργίας από τις ΗΠΑ που εξέδωσαν το 1992 μια μελέτη με τίτλο «Benefits of University». Σ αυτήν την μελέτη εξετάσθηκε το ερώτημα αν η βιολογική γεωργία μπορούσε να αποτελέσει μια προσπτική για την εφαρμογή της Βιώσιμης Ανάπτυξης της Γεωργίας και της υπαίθρου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιλέχτηκαν για παρουσίαση 21 περιπτώσεις από 14 χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Νοτίου Αμερικής, οι οποίες καλύπτουν μια μεγάλη ποικιλία εδαφών κλιμάτων, επικοινωνιών και γεωγραφικών δεδομένων και καλλιεργειών. Σκοπός αυτής της ποικιλομορφίας ήταν να εξεταστεί η Σημεώσεις Κώστα Μπουγιάρη, Εκπιγι^ση στο σεμινάριο τιις Ατε 'ΈΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΧ ΜΟΡ<Ι>ΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ V95. σελ. 21

36 σποτελεσματικότητα της εφαρμοσμένης βιολογικής γεωργίας σε μια μεγάλη ττοικιλία αγροοικοσυστημάτων. Τα προϊόντα που εξετάσθηκαν ήταν λαχανικά, τσάι, βαμβάκι, καφές, δενδροειδής καλλιέργειες, καρύδες, μπανάνες, σουσάμι, φασόλια, ζαχαροκάλαμα, αραβόσιτος, σόγια και αραχίδα, Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι αποδόσεις της βιολογικής καλλιέργειας ποικίλουν. Σε κάποιες περιπτώσεις ήταν υψηλότερες απ αυτές της συμβατικής γεωργίας, άλλες ίδιες και άλλες χαμηλότερες. Αυτό εξαρτιόταν από το είδος των τεχνικών που εφαρμόζονταν. Το κόστος παραγωγής στη βιολογική γεωργία ήταν χαμηλότερο, ίδιο και υψηλότερο από αυτό της συμβατικής καλλιέργειας. Το καθαρό κέρδος από την εκμετάλλευση ήταν υψηλότερο, ίδιο ή χαμηλότερο της συμβατικής αλλά σε όλες τις περιπτώσεις καλύτερα κατανεμημένο στους δικαιούχους (αγρότες, έμπορους, πωλητές). Στις πιο πολλές περιπτώσεις βρέθηκε ότι η βιολογική καλλιέργεια ήταν η καλύτερη αξιοποίηση γής που μπορούσε να γίνει, ώστε να αυξάνεται σταδιακά η οικονομική απόδοση των καμιεργειών. Σε πολλές επίσης περιπτώσεις λόγω της απομονωμένης θέσης του αγροκτήματος ή της περιοχής, η βιολογική καλλιέργεια που στηρίζονταν σε τοπικούς φυσικούς πόρους βρέθηκε να είναι πολύ πιο συμφέρουσα οικονομικά από την συμβατική. Εντυπωσιακό στοιχείο ήταν η ικανοποίηση των παραγωγών βιολογικών προϊόντων από την εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας, σε θέματα που δεν είχαν να κάνουν με οικονομικά οφέλη. Βλέπουμε λοιπόν στις προσπάθειες που καταβάλλονται παγκοσμίως για την εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας γεγονός που δείχνει ότι υπάρχουν Βλέτκ Κώστας Μπογιάρης, Εισι'ιγησιι στο σεμινάριο τιις ΑΤΕ 'ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡ<1>ΕΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. 21 /11 / σελ

37 άνθρωποι οι οποίοι προσπαθούν και ενδιαφέρονται για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και συγχρόνως να προστατέψουν και το περιβάλλον από τις άλλες ποικίλες ως τώρα καταχρήσεις του ανθρώπου προς την φύση σε πολλές περιοχές της γης αλλά και στην Ελλάδα Η βιολονική νεωρνία εδραιώνεται και στην Ελλάδα. Η βιολογική γεωργία στην χώρα μας βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδγο, καθώς οι Έλληνες παραγωγοί αγνοούν τις οικονομικές της δυνατότητες, οι περισσότεροι γεωπόνοι δυσπιστούν ως προς τη βιωσιμότητά της και επιπλέον από πλευράς πολιτείας δεν υπάρχει ακόμα κάποια ουσιαστική μορφή υποστήριξης του τομέα. Οι προσπάθειες για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα άρχισαν πριν 15 χρόνια περίπου από ερασιτέχνες και κυρίως από άτομα με κάποια εμπειρία από το εξωτερικό. Οι άνθρωποι αυτοί αισθανόμενοι καταρχήν την ανάγκη να βρεθούν, να γνωριστούν, να αλληλοβοηθούν με την απλή ανταλλαγή εμπειριών, ίδρυσαν το 1985 Σύλλογο Οικολογικής Γεωργίας, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά τον πρώτο πυρήνα ενημέρωσης και δράσης. Σιγά - σιγά το κίνημα της βιολογικής γεωργίας απέκτησε αρκετούς οπαδούς, οι οποίοι με δειλά αλλά σταθερά βήματα υλοποιούν την πίστη τους για μια γεωργία που σέβεται το περιβάλλον. Παρά τα σημαντικά αλλά όχι τα ανυπέρβλητα εμπόδια, οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν τις προσπάθειές τους είτε μεμονωμένα, είτε οργανωμένα προγράμματα, δίνοντας σταδιακά ένα πιο σύγχρονο επιχειρηματικό πρόσωπο στην ελληνική βιοκαλλιέργεια. Σύμφωνα με τα πρόσφατα προσωρινά ωστόσο ακόμα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, στην Ελλάδα ο αριθμός των βιοκαλλιεργητών

38 υττολογίζεται να φτάνει σήμερα τους 600, οι οποίοι και καλλιεργούν με βιολογικό τρόπο στρ.. Το μεγαλύτερο ποσοστό της έκτασης αυτής (52,62%) εντοπίζεται στην Πελοπόννησο. Εξετάζοντας την έκταση που καταλαμβάνουν οι βιοκαλλιεργητές σε σχέση με την συνολικά καλλιεργούμενη έκταση της χώρας μας, φαίνεται ότι αυτοί καλύπτουν μόλις το 0,042%. Όσον αφορά τα είδη των καλλιεργητών όπου εφαρμόζεται γεωργία φαίνεται να καλύπτεται ολόκληρο το φάσμα της γεωργικής παραγωγής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά η καλλιέργεια της ελιάς καλύπτει το 63,43% περίπου των συνολικών εκτάσεων των βιοκαλλιεργειών, ενώ ακολουθούν το βαμβάκι με ποσοστό 12,48%, τα σιτηρά με 9,86% κ.λ.π. Αδυνατώντας σε αυτή τη φάση να καταγράψουμε τις δραστηριότητες των μεμονωμένων βιοκαλλιεργητών, οι οποίοι συμβάλλουν ω'στόσο στη σύνθεση της εικόνας της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα, περιοριζόμαστε προς το παρόν στην αναφορά των συλλογικών προσπαθειών που έχουν σημειωθεί στο χώρο της παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Ειδικότερα σαν τέτοιες προσπάθειες αξιολογούνται (σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Γεωργίας) α) Το πρόγραμμα βιολογικής καλλιέργειας της Κορινθιακής σταφίδας στην επαρχία Αιγιαλείας του νομού Αχαΐας, στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της Παναιγιάλισς Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών το οποίο αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια βιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα (1982) και σ' αυτήν δραστηριοποιούνται 9 παραγωγοί με συνολική έκταση 127,56 στρ. ετήσια παραγωγή περίπου 29 τον. Σταφίδα, με κύριο προορισμό την εξαγωγή στην Ολλανδία. β) Το πρόγραμμα της βιοκαλλιέργειας της ελιάς στη Μεσσηνιακή Μάνη (Πύργος Αεύκτρου) όπου από το 1988 καλλιεργούνται βιολογικά περίπου ελαιόδεντρα σε έκταση

39 3.500 στρ. αττό 100 περίπου παραγωγούς παρήγαγαν το τόννους Βιολογικό Λάδι και 4 τον. βρώσιμης ελιάς, με εξαγωγικό κύρια προσανατολισμό σε Γερμανία και Αυστρία, γ) Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Οργανικών Καλλιεργειών, ΒΙΟΤΟΠ στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, με 15 παραγωγούς που καλλιεργούν 300 στρ. περίπου με διάφορα είδη σιτηρών, τομάτες, όσπρια, αμυγδαλιές, βερικοκιές, κερασιές, δαμασκηνιές, ροδακινιές και ακτινίδια, δ) Η πρωτοβουλία οικολογικής καλλιέργειας επεξεργασίας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο χωριό Λούκο Πηλίου, με καρπό την εμπορο-βιοτεχνική μονάδα μεταποίησης των προϊόντων με την επωνυμία ΒΙΟΛΕΤΑ, εταιρία που στηρίζει την ανάπτυξη του δευτερογενή τομέα στον ίδιο τον χώρο της παραγωγής. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί εδώ η αξιόλογη και σε επαγγελματικό επίπεδο προσπάθεια του βοικαλλιεργητή κ. Σπ. Καχριμάνη, στο χωριό Πυργέλλα Αργολίδας, όπου το 1993 καλλιέργησε 100 περίπου στρ. με εσπεριδοειδή με παραγωγή 285 τον. συνολικά. Τη διακίνηση των παραγόμενων βιολογικών προϊόντων εμποδίζει προς το παρόν τουλάχιστον η έλλειψη οργάνωσης του σχετικού κυκλώματος εμπορίας, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ευελιξία, στην τυποποίηση αλλά και ομαλή τροφοδοσία της αγοράς. Τα οικολογικά προϊόντα διατίθενται συνήθως από τους ίδιους παραγωγούς στον χώρο παραγωγής τους είτε σε αγορές, χώρο συνάντησης βιοκαλλιεργητών ή σε ειδικά καταστήματα πώλησης βιολογικών προϊόντων (5-6 συνολικά σε όλη την Ελλάδα και σε καταστήματα πώλησης τροφών). Παράλληλα σημειώνονται και κάποιες εξαγωγικές προσπάθειες προς κράτη της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης σε λίγα προϊόντα, όπως πορτοκάλια, ελιές, λάδι, σταφίδα και οργανωμένη βάση ενώ παράλληλα έχουν αρχίσει να

40 π διαφσίνονται οι δυνατότητες εξάπλωσης της Βιολογικής Γεωργίας σ' όλο τον κόσμο με ορισμένες όμως προϋττοθέσεις.^ 2.4. ΙΓ ρ^αοα ίεις εξότταωσηρ ΒιοΛονικήο Γεωpvίαc Η βιοκαλλιέργεια μττορεί να αποτελέσει κατά τους ειδικούς μια ελκυστική οικονομική δραστηριότητα, καθώς ο τταραγωγός έχει τη δυνατότητα να αξιώνει μια υψηλότερη τιμή για την καλύτερη ποιότητα των προϊόντων που προσφέρει. Η εμπειρία κάποιων γειτονικών μεσογειακών χωρών ( Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία, Ισραήλ) καθώς και κάποια παραδείγματα από την ελληνική πράξη (μεμονωμένοι παραγωγοί που κάνουν εξαγωγές, τα οργανωμένα προγράμματα βιοκαλλιέργειας κ.λ.π.) δίνουν τα πρώτα σημάδια μιας αν μη τη άλλο, ενδιαφέρουσας προοτπικής για την τόνωση του αγροτικού εισοδήματος. Ωστόσο η βιολογική καλλιέργεια για να πετύχει 'θέλει σίγουρα πείσμα και όρεξη για ψάξιμο, κάτι το οποίο απαιτεί από τον παραγωγό που θα ήθελε να καλλιεργήσει βιολογικά, ένα πολύ δυνατότερο εσωτερικό κίνητρο από την προσδοκία του οικονομικού οφέλους ενός 10 ή 20 % επιπλέον. ( Μ. Δεσύλας 1992). Πέρα όμως από τον ανθρώπινο παράγοντα του καλλιεργητή ο οποίος και αποτελεί αναμφισβήτητα τον καταλύτη σε όλη την διαδικασία βιολογικής παραγωγής, για να εξαπλωθεί η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα, θα πρέπει να εξασφαλιστούν κι κάποιες προϋποθέσεις κυριότερες από τις οποίες μπορεί να θεωρηθούν οι εξής : Η οικονομική ενίσχυση των βιοκαλλιεργητών όσο κατά την μεταβατική περίοδο, το διάστημα δηλαδή των 2-3 ή και περισσότερων χρόνων που απαιτούνται ώστε ένα συμβατικό κτήμα μεταποιείται στην *' Γεωρ/ικί] Τεχνολογία. 1α\Όθάριος Αθήνα σελ Άντα Ταμπούκου - Γεοιπόλ'ος

41 βιολογική γεωργία, όσο και κατά την μετέπειτα ττορεία των βιοκαλλιεργειών. Στο σημείο αυτό χρειάζεται να επισημάνουμε ότι είναι εττιτακτική πλέον η εφαρμογή του κοινοτικού κανονισμού 2078 / 92, στον οποίο και προβλέπονται διάφορα ποσά ενισχύσεων ανάλογα του είδους της βιοκαλλιέργεισς (σύμφωνα με πληροφορίες από τα προβλεπόμενα ποσά 1δισ. δρχ. περίπου φαίνεται να κστευθύνεται στον τομέα της βιολογικής γεωργίας για τα επόμενα τρία χρόνια. Σημειώνεται ότι ο κανονισμός έχει είδη τεθεί σε εφαρμογή σε περιφερειακό επίπεδο από Γερμανία σε Μ Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Πορτογαλία). Ενώ απαιτείται: α) Η οργάνωση του Συστήματος κατόχου και Πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων για την αξιόπιστη κυκλοφορία τους στην ελληνική και διεθνή αγορά και βέβαια η δημιουργία της κατά,\ληλης υποδομής για την οργάνωση της κυκλοφορίας - διακίνησης βιολογικών προϊόντων. (Ένα θέμα που απασχολεί έντονα τους έλληνες βιοκαλλιεργητές ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα νωπά), β) Η ενημέρωση όλων των γεωτεχνικών, που ασχολούνται με την τεχνική υποστήριξη των αγροτών, σε θέματα που αφορούν τη βιολογική μέθοδο παραγωγής και βέβαια η ενημέρωση των αγροτών σε θέματα βιολογικής γεωργίας, προκειμένου αυτοί να πειστούν για τη βιωσιμότητα της μεθόδου και να την αποδεχτούν. Προς την κατεύθυνση αυτήν θα μπορούσε να βοηθήσει ουσιαστικά η δημιουργία προτύπων αγροκτημάτων βιολογική γεωργίας τα οποία και θα μπορέσουν στην πορεία να εξελιχθούν σε κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης αγροτών και γεωτεχνικών. γ) Η οργάνωση της διάθεσης των απαραίτητων για την άσκηση της βιολογικής γεωργίας εφοδίων, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα προϊόντα φυτοπροστασίας.

42 Δυστυχώς σήμερα, αρκετοί από τους έλληνες βιοκαλλιεργητές αναγκάζονται να προμηθεύονται από το εξωτερικό ορισμένα από τα απαιτούμενσ μέσα, δ) Η εισαγωγή της βιολογικής γεωργίας στη γεωπονική εκπαίδευση, τόσο σε προτττυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο και ακόμα η δημιουργία τράπεζας πληροφόρησης σχετικά με την πρόοδο, τα επιτεύγματα και τις εμπειρίες από την άσκηση της βιολογικής γεωργίας. ε) Η διεξαγωγή έρευνας, δηλαδή η χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων, προκειμένου να διερευνηθούν όλες οι δυνατές εναλλακτικές λύσεις για την εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας στις κύριες καλλιέργειες του τόπου μας. Για τον σκοπό αυτό θα πρέπει να ενισχυθεί η υποδομή των ερευνητικών σταθμών και ινστιτούτων που υπηρετούν το γεωργικό τομέα, αλλά και να προωθηθεί η ίδρυση καινούργιων. Τέλος, απαραίτητη κρίνεται και η ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού σε ότι αφορά την ιδιαιτερότητα των βιολογικών προϊόντων και γενικότερα η ευαισθητοποίησή του σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος. Κατά τους ειδικούς οι βιοκαλλιέργειες στην Ελλάδα μπορεί να εξελιχθούν σε ένα δυναμικό και συναλλαγματοφόρο τομέα της γεωργίας με τη στήριξη και των πρόσφατων κινήτρων που θέσπισε η Ε υρώ πη.αρκεί να γίνει κατανοητό ότι βιολογική γεωργική δεν είναι απλά μια νέα δραστηριότητα, αλλά μια διαφορετική φιλοσοφία παραγωγής η οποία θα πρέπει να αναπτυχθεί και στη χώρα μας αλλά και στο Νομό Καβάλας στον οποίο σήμερα δεν υπάρχει παραγωγή βιολ. Αγροτικών προϊόντων.^^ " Βλέπε Γεωργικιί Τεχ\'θλογία, ϋηγή: Διεύθ. Γεωργίας Ν. Καβάλας. -^Χ\