«Η κρίση στο ελαιόλαδο: Από τις ρίζες ως τους καρπούς»

Transcript

1 Ελληνικό Φόρουµ για την επιστήµη και Τεχνολογία Λιπιδίων 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Σύγχρονες τάσεις στον τοµέα των λιπιδίων» Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, 15 Ιουνίου 2009 «Η κρίση στο ελαιόλαδο: Από τις ρίζες ως τους καρπούς» Βασίλης Ζαµπούνης Γεωργοοικονοµολόγος

2 Ελληνικό Ελαιόλαδο: Επί 28 χρόνια ένας αναξιοποίητος εθνικός πλούτος. Και η σηµερινή κρίση. Τα συµπτώµατα

3 Πίνακας χρόνια κατρακύλας των τιµών παραγωγού (-77,4 %) Αποπληθωρισµένες τιµές του έξτρα µε βάση100 = έτος ,00 10,00 8,00 9,30 10,95 9,22 6,00 4,00 2,00 5,92 5,64 4,56 4,74 4,40 4,09 2,97 2,97 2,47 2,57 2,24 2,87 2,38 3,48 2,60 2,89 2,63 2,10 0, / / / / / / / / / / /09 Πηγή: Επίσηµες τιµές Υπουργείου & Ανακοινώσεις τηςευρωπαϊκήςεπιτροπής. Επεξεργασία: Ελιά & Ελαιόλαδο

4 Πίνακας 2. Ο Έλληνας ελαιοπαραγωγός σε χειρότερη θέση από τον συνάδελφό του Ιταλό ( -12.5%) & Ισπανό (-3.2%)* 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 Μέσοι όροι τιµών σε /kg Ελλάδα 2,44 Ιταλία 2,79 Ισπανία 2,52 1,00 0,50 0, / / / / / / / / / / / / / / / /09 Μ.Ο. *Ο Ισπανός έχει ακόµη µεγαλύτερο εισόδηµαλόγωµειωµένου κόστους και παροχών που απολαµβάνει από συνεταιρισµούς του (συζήτηση ). Πηγή: Επίσηµες τιµές Υπουργείου & Ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επεξεργασία: Ελιά & Ελαιόλαδο

5 Πίνακας 3. Οι εξαγωγικοί προορισµοί του ελληνικού παρθένου ελαιολάδου (Μ.Ο , ποσότητες σε τόνους και τιµές σε ) Πηγή : ΕΣΥΕ & ΟΠΕ τόνοι µε 2,85 ευρώ / κιλό 83% ΙΤΑΛΙΑ & ΙΣΠΑΝΙΑ (Χύµα) ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ Ε.Ε. & ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ ( Τυποποιηµένο) τόνοι µε 3,90 ευρώ / κιλό 17% ιαφορά τιµών 3,90 2,85 = 1,05 /κιλό, + 37 %

6 Πίνακας 4. Οι κοινοτικές εξαγωγές ελαιολάδου και πυρηνελαίου προς τρίτες χώρες (Μ.Ο. 1999/2000 έως 2006/2007, ποσότητες σε τόνους) Πηγή : EUROSTAT, Εισήγηση κ. Νότη Μπαρζούκα στο 2ο Φεστιβάλ Λαδιού & Ελιάς (Ελιά & Ελαιόλαδο, τεύχος 60) ΙΣΠΑΝΙΑ % ΓΑΛΛΙΑ % ΙΤΑΛΙΑ % ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ % ΕΛΛΑ Α % * Η Ελλάδα 4 η µε 3%

7 Πίνακες 5 & 6. Οι εισαγωγές δυο νέων αγορών: Ρωσίας & Κίνας (Μ.Ο , ποσότητες σε τόνους) Πηγή : EUROSTAT, Εισήγηση κ. Νότη Μπαρζούκα στο 2ο Φεστιβάλ Λαδιού & Ελιάς (Ελιά & Ελαιόλαδο, τεύχος 60) ΡΩΣΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ % 2007 % ΙΣΠΑΝΙΑ ,18% ΙΤΑΛΙΑ ,68% ΙΤΑΛΙΑ % ΤΟΥΡΚΙΑ 233 2% ΤΥΝΗΣΙΑ 278 3% ΕΛΛΑ Α 410 4% ΕΛΛΑ Α ΤΥΝΗΣΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ,30% 4,27% 3,57% *Από το 2002 οι εισαγωγές / κατανάλωση της Ρωσίας αυξήθηκαν κατά τόνους από τους οποίους η Ελλάδα ωφελήθηκε µόνο κατά 496 τόνους. Το 2008 οι ελληνικές εξαγωγές παρθένου εµφανίζονται µειωµένες στους 286 τόνους (στοιχεία ΕΣΥΕ).

8 ΚΙΝΑ ΛΟΙΠΕΣ 246 8% ΙΣΠΑΝΙΑ % ΙΤΑΛΙΑ % ΕΛΛΑ Α % 2007 % ΙΣΠΑΝΙΑ ,42% ΙΤΑΛΙΑ ,22% ΕΛΛΑ Α ,41% ΛΟΙΠΕΣ ,95% ΣΥΝΟΛΟ * Από το 2002 οι εισαγωγές / κατανάλωση της Κίνας αυξήθηκαν κατά τόνους από τους οποίους η Ελλάδα ωφελήθηκε µόνο κατά 726 τόνους (10,8%) µε αποτέλεσµα το µερίδιό της να πέσει από το 35,9 το 2002 στο 12,41% το Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΣΥΕ το 2008 οι εξαγωγές παρθένου ελαιολάδου της Ελλάδας εµφανίζονται µειωµένες στους 309 τόνους.

9 Πίνακας 7. Οι εισαγωγές των ΗΠΑ (η µεγαλύτερη χώρα κατανάλωσης εκτός της Ε.Ε. Μ.Ο σε τόνους Η Ελλάδα στην 6η θέση ΙΣΠΑΝΙΑ % ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ % ΤΥΝΗΣΙΑ % ΙΤΑΛΙΑ % ΕΛΛΑ Α % ΛΟΙΠΕΣ % ΤΟΥΡΚΙΑ % * Μεταξύ των περιόδων & οι εισαγωγές του παρθένου ελαιολάδου αυξήθηκαν από τους στους τόνους ( τόνους) αλλά η Ελλάδα ωφελήθηκε µόνο κατά τόνους (2,1%).

10 Πίνακας 8. Σύγκριση τιµών πώλησης εξαγωγών τυποποιηµένου παρθένου ελαιολάδου µεταξύ Ελλάδας & Ιταλίας Ποσότητες Ελληνικών εξαγωγών (τόνοι) Eλλάδα 3,900 3,446 3,615 4,021 4,652 3,373 Ιταλία 2,863 3,556 4,182 4,488 5,727 5,252 ιαφορά 1,037-0,110-0,567-0,467-1,075-2,875 % 26,6-3,2-15,7-11,6-23,1-85, Ποσοστιαία διαφορά τιµών µεταξύ Ελλάδας & Ιταλίας 26,6 Οι ποσότητες των ελληνικών εξαγωγών αυξάνονται (από σε τόνους) αλλά συγχρόνως τα ελληνικά λάδια πουλιούνται ολοένα και φθηνότερα των ιταλικών (από +1,037, +26,6% σε 2,875, -85,4%) ,2-15,7-11,6-23,1-85,4 * Πουλάµε τα πρωτοτόκια αντί πινακίου φακής, όχι µόνο για το χύµα αλλά και για το τυποποιηµένο.

11 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ 84,1% Πίνακας 9. Ο πακτωλός των κοινοτικών χρηµατοδοτήσεων Εισπράξεις Ελλάδας από διάφορες επιδοτήσεις ελαιολάδου 1981 έως 2006 = 17,4 δις ευρώ Κατανοµή των διαφόρων ενισχύσεων την περίοδο ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ 13,5% ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 1,4% ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 1% *Οι ενισχύσεις κυρίως για την ενίσχυση στην παραγωγή. *Ελάχιστη αξιοποίηση της επιστροφής εξαγωγών. *Σκανδαλώδης κατασπατάληση της ενίσχυσης στην κατανάλωση

12 Πίνακας 10. Ενίσχυση στην κατανάλωση (τυποποιηµένο ελαιόλαδο) Η Ελλάδα εισέπραξε από το 1981/82 έως και 1996/ ,278 (σε αποπληθωρισµένη σηµερινή αξία) Το 1993/94: µε 133,4 δρχ/κιλό δήλωσε τόνους τόνους ο ΣΕΒΙΤΕΛ, οεσβιτε& οσασοτε(συνεταιρισµοί). Εάν η ενίσχυση αυτή είχε αξιοποιηθεί θα µπορούσαµε ναχρηµατοδοτούµε επί16 χρόνια (απούσας τότε της Ισπανίας) µε 1 /κιλό τους 85 χιλ. τόνους που εξάγουµε χύµα στην Ιταλία ώστε να έχουµε τοποθετήσει το επώνυµο τυποποιηµένο προϊόν στη διεθνή αγορά.

13 Πίνακας 11. Επιπλέον συνολικές εισπράξεις Ελλάδας από τον Πυλώνα ΙΙ (FEOGA Προσανατολισµού + ιαρθρωτικά) Περίοδος = 3,294 δις (αποπληθωρισµένα ποσά σε αξίες 2008)

14 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ελληνικό ελαιόλαδο = ένας τεράστιος αναξιοποίητος εθνικός πλούτος παρά την κορυφαία του ποιότητα (όπως οι ίδιοι πιστεύουµε αλλάόχι πάντοτε δικαιολογηµένα*) παρά τον πακτωλό των κοινοτικών χρηµατοδοτήσεων το χάρισµα τηςφύσηςµε τις άριστες κλιµατολογικές συνθήκες τη µακραίωνη πολιτιστική κληρονοµιά εφησυχασµένοι από τις χύµα πωλήσειςστηνιταλία επαναπαυµένοι στις επιδοτήσεις και τα πανωγραψίµατα (*συζήτηση )

15 Επί 28 χρόνια χάθηκαν ιστορικές ευκαιρίες δεν έγιναν οι απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές (µικρός κλήρος, µεγάλος αριθµός ελαιουργείων, κατατµηµένο εµπόριο και προσφορά, ανεπαρκής επιστηµονική έρευνα) το ελληνικό λάδι γίνεται ολοένα και πιο µη ανταγωνιστικό* δεν κατακτήθηκαν οι διεθνείς αγορές µε επώνυµο λάδι υψηλής προστιθέµενης αξίας (*ακριβό για τον αγοραστή + φθηνό για τον Έλληνα παραγωγό/πωλητή = συζήτηση )

16 Η κρίση Οι διαρθρωτικές αλλαγές των τελευταίων ετών ηαύξησητουπαραγωγικούδυναµικού (Ισπανία, Βόρ. Αφρική, Λατινική Αµερική) ηεπιθετική, επεκτατική πολιτική Ισπανίας (SOS CUETARA*) και η παράλληλη αποδυνάµωση των παραδοσιακών Ιταλών εµπόρων και τυποποιητών ηενίσχυσητουρόλουτωνµεγάλων αλυσίδων διανοµής και λιανικού εµπορίου η πλήρης αποσύνδεση της ενίσχυσης στην παραγωγή µετά τη µεταρρύθµιση της ΚΑΠ το 2004 ηδιεθνήςχρηµατοπιστωτική κρίση όπως εξελίσσεται από το 2008 (*επικίνδυνη φούσκα = συζήτηση )

17 => ηµιούργησαν συνθήκες πραγµατικής κρίσης, η οποία αν συνεχιστεί απειλεί το µέλλον της ελληνικής ελαιοκοµίας µε τάσεις εγκατάλειψης της ελαιοκαλλιέργειας και το λάδι να ακολουθεί τη µοίρα των άλλων εθνικών προϊόντων (καπνός, σταφίδα, βαµβάκι..)

18 Αίτια και ευθύνες (Συχνά) µπερδεύονται τα συµπτώµατα µε τααίτια(το θερµόµετρο, ο πυρετός και η ίωση) Το ερώτηµα γιαταπραγµατικά και βαθύτερα αίτια είναι ανοιχτό.. Γιατί το λάδι είναι ένας τεράστιος αναξιοποίητος εθνικός πλούτος επί 30 χρόνια και τώρα στο κατώφλι της απαξίωσης και της κρίσης; Η µόνη (λογική) εξήγηση : Τα σφάλµατα και τα κενά της ελαϊκής και αγροτικής πολιτικής Άρα : Οι ευθύνες επιµερίζονται σε όσους όλααυτάταχρόνιαδιαχειρίστηκαν τις τύχες του λαδιού αναλογικά κατά το µερίδιο που συµµετείχαν στη χάραξη και εφαρµογή αυτής της ελαϊκής και αγροτικής πολιτικής

19 Λύσεις; Μαγικέςλύσειςπουθαθεραπεύσουντααποτελέσµατα αυτής της πορείας 28 χρόνων, δεν υπάρχουν! Χρειάζεται πολλή και σκληρή δουλειά µε στρατηγική και προτεραιότητες

20 Τα 3 κρίσιµα σηµεία Οι χρηµατοδοτήσεις της ΚΑΠ : Χρηστή διαχείριση + διαφάνεια + σωστή διαπραγµάτευση = Αξιοποίηση Μεταρρύθµιση 2012 : Κίνδυνοι + ευκαιρίες. Οι αγροτικοί συνεταιρισµοί : Επιχειρήσεις κοινωνικού σκοπού Εθνική συνεννόηση και στρατηγική : Ο ρόλος της ιεπαγγελµατικής (?) Οι 6 προϋποθέσεις Οργάνωση + Επαγγελµατισµός + Κανόνες + Συνεργασίες + Εξωστρέφεια + Ποιότητα =>Αξιοποίηση του ελαιοκοµικού µας εθνικού πλούτου

21 Ηνέαγεωπολιτική του ελαιολάδου στην Μεσόγειο

22 * Αντικειµενική συµµαχία* Ελλάδας και Ιταλίας (ποιότητα, πολιτιστική κληρονοµιά) για να αντιµετωπισθεί η επιθετική, επεκτατική πολιτική Ισπανίας (και τρίτων χωρών) ιακρατική, κοινή γραµµή στηνε.ε. για νέα ΚΑΠ Οργανώσεων παραγωγών και επιχειρήσεων για εµπορική προώθηση Έρευνα και Τεχνολογία

23 Πίνακας 12. Το ισοζύγιο του Ελληνικού ελαιολάδου. Εσοδεία 2008/09 Προσφορά Ζήτηση = 200 Extra + 35 lampante Αποθέµατα έναρξης Παραγωγή 125 = 35 Τυποποιηµένο + 90 Χύµα/ αυτοκατανάλωση Εγχώρια Κατανάλωση Εισαγωγές =0 Σύνολο = Αποθέµατα λήξης 08/09 έναρξης 09/10 Πηγή: Εισήγηση Κου Γιώργου Αφεντούλη (ΕΛΑΪΣ Α.Ε) στο 3ο Φεστιβάλ Ελαιολάδου (11/4/2009) 95 = 15 Τυποποιηµένο + 80 Χύµα Σύνολο = 220 Εξαγωγές

24 Την εµπορική περίοδο 2007/08 επικράτησε η καταστροφική «γραµµή» κάποιων αγροτοσυνεταιριστών «ΜΗΝ ΠΟΥΛΑΤΕ» όταν η τιµή παραγωγού ήταν πάνω από 3 / κιλό Αποτελέσµατα Χάθηκαν αγορές και πελάτες γιατί οι Ιταλοί στράφηκαν σε Ισπανία, Τυνησία κ.λ.π. Τα λάδια έµειναν απούλητα και τα αποθέµατα αυξήθηκαν Τα αποθέµατα πίεσαν ακόµη περισσότερο τις τιµές της 2008/09 Μεγάλες απώλειες γιατί τελικά τα λάδια πουλήθηκαν σε πολύ χαµηλότερες τιµές κάτω των 2 / κιλό

25 Άµεσες προτάσεις (?) Η εισοδηµατική έκτακτη ενίσχυση των ελαιοπαραγωγών (75 εκατοµ.) και των αγροτών (500 εκ) αποτέλεσαν µέτρα βραχυπρόθεσµης πολιτικής εκτόνωσης χωρίς αναπτυξιακή προοπτική («πίθος των αναΐδων») + απειλή να ζητήσει η Ε.Ε. ναεπιστραφούνανθεωρηθούνως παράτυπη κρατική ενίσχυση

26 (?) Η κοινοτική ιδιωτική αποθεµατοποίηση : 1. Mέτρο σχετικής και περιορισµένης σηµασίας. 2. Για την Ελλάδα πρακτικά ανεφάρµοστο. Όταν λήξουν τα συµβόλαια αποθεµατοποίησης τα έξτρα παρθένα θα έχουν ποιοτικά υποβαθµιστεί και είναι πολύ πιθανό οι τιµές της 2009/10 να είναι στα ίδια ή και κατώτερα επίπεδα των φετινών. 3. Ηεφαρµογή του µέτρου κυρίως στην Ισπανία για µεγάλες ποσότητες θα έχει µικρές επιπτώσεις βραχυχρόνιας ανακούφισης λόγω εκτόνωσης της υπερπροσφοράς στην παγκόσµια (Μεσογειακή) αγορά. 4. Άρα η Ελλάδα σωστά στήριξε µεν στην Ε.Ε. το σχετικό αίτηµα της Ισπανίας δεν θα πρέπει όµως να περιµένει ότι αυτό θα έχει σοβαρές επιπτώσεις.

27 ! Η ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων (συνεταιριστικών και ιδιωτικών) αποτελεί το πρώτο µέτρο που πρέπει άµεσα να ληφθεί. ικαιούχοι και ποσά θα πρέπει να καθοριστούν, βάσει των πραγµατικών οικονοµικών και εµπορικών δεδοµένων των επιχειρήσεων. Ο µηχανισµός του ΤΕΜΠΜΕ πρέπει να επεκταθεί και κατάλληλα προσαρµοσθεί για την συγκεκριµένη περίπτωση.! Στήριξη της κατανάλωσης ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών. Χρειάζεται ένα ευρύτερο εθνικό πρόγραµµα πουθαστοχεύει: α) Στην εσωτερική κατανάλωση και ιδίως σε χώρους µαζικής εστίασης (νοσοκοµεία, στρατός, σχολεία, φυλακές, εστιατόρια, ξενοδοχεία). β) Στις εξαγωγές, αξιοποιώντας, επιταχύνοντας και ενισχύοντας τα σχετικά κοινοτικά προγράµµατα.

28 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!