ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ. Νικόλαος Μπαλκίζας Τίτλος Η αξιοποίηση των εικόνων PECS στην πρώτη ανάγνωση και γραφή.

Transcript

1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Νικόλαος Μπαλκίζας Τίτλος Η αξιοποίηση των εικόνων PECS στην πρώτη ανάγνωση και γραφή. Τάξη Το σενάριο εντάσσεται στην Α τάξη του δημοτικού σχολείου και ειδικότερα αναφέρεται σε μαθητές της Α τάξης ενός Ειδικού Δημοτικού Σχολείου που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν αναπτυξιακές δυσκολίες. Εκτιμώμενη διάρκεια Μία (1) διδακτική ώρα. Ένταξη στο Πρόγραμμα Σπουδών Το σενάριο αναφέρεται και συνδέεται με τις διδακτικές ενότητες του Προγράμματος Σπουδών του μαθήματος της Ελληνικής Γλώσσας για την Α τάξη του δημοτικού α) Γραπτός λόγος Ανάγνωση και β) Γραπτός λόγος Γραφή και παραγωγή γραπτού λόγου. Ειδικότερα, το σενάριο αναφέρεται και στοχεύει στις θεματικές ενότητες της Ανάγνωσης: Πρώτη ανάγνωση, Κατανόηση κειμένου, Σύνθεση προτάσεων µε λέξεις (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., 2003, σ. 22) και στις θεματικές ενότητες της Γραφής και παραγωγής γραπτού λόγου: Πρώτη γραφή, Παραγωγή γραπτού λόγου (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., 2003, σ. 26). Σκοπός και Στόχοι Σκοπός Σκοπός του διδακτικού σεναρίου είναι η κατάκτηση των βασικών δεξιοτήτων ανάγνωσης και κατανόησης γραπτών κειμένων από τους μαθητές (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., 2003, σ. 22) που να έχουν κάποιο νόημα (ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., 2003, σ. 26). Στόχοι Ο μαθητής Γνώσεων: - Να αναγνωρίζει λέξεις σε εικόνες (Βήμα 1). 1

2 - Να αναγνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στην εικόνα ενός αντικειμένου και στη γραπτή απόδοσή του µε λέξη (Βήμα 1, 3). - Να αξιοποιεί τις εικόνες Pecs στην εκμάθηση της ανάγνωσης και στην παραγωγή γραπτού λόγου (Βήμα 1-6 ). Δεξιοτήτων: - Να αντιστοιχίζει εικόνες Pecs µε τις λέξεις που τις συνοδεύουν και το αντίστροφο (Βήμα 2, 3). - Να γράφει σωστά μια μεμονωμένη λέξη με τη βοήθεια μιας εικόνας Pecs (Βήμα 1). - Να γράφει σωστά μια πρόταση με τη βοήθεια μιας σειράς από εικόνες Pecs (Βήμα 5). - Να διαβάζει µε ακρίβεια και να κατανοεί μια μεμονωμένη λέξη με τη βοήθεια μιας εικόνας Pecs (Βήμα 1). - Να διαβάζει µε ακρίβεια και να κατανοεί μια πρόταση με τη βοήθεια μιας σειράς από εικόνες Pecs (Βήμα 5). - Να οργανώνει ένα σύνολο από εικόνες Pecs βάζοντάς τες στη σωστή σειρά προκειμένου να σχηματίσει μια πρόταση (Βήμα 4, 6). Στάσεων: - Να αντιληφθεί την αξία της αξιοποίησης της εικόνας στην παραγωγή γραπτού λόγου (Βήμα 1-6). - Να εκτιμήσει την αξία της αξιοποίησης της εικόνας στην εκμάθηση της ανάγνωσης (Βήμα 1-6). Συνοπτική περιγραφή διδασκαλίας Προβληματική Κατάσταση Πολλοί μαθητές της Α τάξης του δημοτικού σχολείου -και ειδικότερα μαθητές που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν αναπτυξιακές δυσκολίεςαντιμετωπίζουν προβλήματα κατά τη διαδικασία της εκμάθησης της πρώτης ανάγνωσης ή της πρώτης γραφής (παραγωγή γραπτού λόγου). Οι δυσκολίες αυτές συνήθως εντοπίζονται στο στάδιο της αναγνωστικής αποκωδικοποίησης, μιας δηλαδή από τις τρεις λειτουργίες της διαδικασίας της ανάγνωσης. Η ενίσχυση αυτής της λειτουργίας με διάφορες προσεγγίσεις έχει ως αποτέλεσμα την κατάκτηση της αναγνωστικής ικανότητας από την πλευρά του μαθητή (Αντωνίου στο Παντελιάδου & Αντωνίου, 2008, σ ). 2

3 Θεωρητικό Πλαίσιο Κάποιες από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές κατά την εκμάθηση της ανάγνωσης (Πρώτη ανάγνωση, Κατανόηση κειμένου, Σύνθεση προτάσεων µε λέξεις) είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων που αφορούν στην αναγνωστική αποκωδικοποίηση, στην αναγνώριση και στην ανάγνωση λέξεων (Παπαπέτρου κ.ά., 2012, σ. 33). Η αναγνωστική αποκωδικοποίηση είναι η γνωστική λειτουργία της αναγνώρισης των γραπτών συμβόλων και της «μετάφρασής τους» σε φωνολογικές παραστάσεις (Πόρποδας, 2005, σ. 43, 48) και, συνήθως, αποτελούν τον πυρήνα των μαθησιακών δυσκολιών της ανάγνωσης (Παντελιάδου & Μπότσας, 2007, σ. 42). Η αναγνωστική αποκωδικοποίηση ως δεξιότητα μπορεί να κατακτηθεί με την ενίσχυση μιας σειράς μεθόδων-τεχνικών, μεταξύ των οποίων και η χρήση εικόνων π.χ. κάρτες αστραπή Flashcards (Αντωνίου στο Παντελιάδου & Αντωνίου, 2008, σ ), εικόνες Pecs κλπ. Τι είναι το PECS Το PECS Πρόκειται για Σύστημα Επικοινωνίας το οποίο βασίζεται στην Ανταλλαγή Εικόνων. Χρησιμοποιείται κυρίως σε άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν αναπτυξιακές δυσκολίες. Το άτομο διδάσκεται στο να δίνει την εικόνα ενός αντικειμένου σε ένα άλλο άτομο, το οποίο ανταποκρίνεται στην ανταλλαγή αυτή. Το άτομο διδάσκεται επίσης στο να διακρίνει τις εικόνες, να τις βάζει μαζί και να σχηματίζει προτάσεις. Μεθοδολογία Η ιδέα του παρόντος σεναρίου έρχεται να λειτουργήσει ως τεχνική για την ενίσχυση της δεξιότητας της αναγνωστικής αποκωδικοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις εικόνες PECS για να βοηθήσουμε τον μαθητή μας στην παραγωγή γραπτού λόγου και κατ επέκταση στην εκμάθηση της ανάγνωσης ή τη βελτίωση της αναγνωστικής του ικανότητας. Αυτό επιτυγχάνεται με τον εμπλουτισμό ενός δεδομένου κειμένου με εικόνες Pecs, οι οποίες αντιστοιχίζονται μία προς μία με τις λέξεις του κειμένου, έτσι ώστε ο μαθητής να συσχετίζει την κάθε λέξη με την κάθε εικόνα, να διευκολύνεται στην ανάγνωση του κειμένου, να μπορεί μέσω των εικόνων να θυμάται ευκολότερα το κείμενο και να το κατανοεί. Για παράδειγμα, στην ορθογραφία μπορούμε να συνοδεύουμε το κείμενο της ορθογραφίας με τις αντίστοιχες εικόνες (Εικόνα 1), έτσι ώστε ο μαθητής από τη μια μεριά να κατανοεί το 3

4 κείμενο της ορθογραφίας και από την άλλη οι εικόνες να τον βοηθούν στην εκμάθησή της (καλλιέργεια οπτικής μνήμης ως μνημονικό βοήθημα). Εικόνα 1: Αξιοποίηση των εικόνων Pecs στην εκμάθηση της ορθογραφίας. Διδακτικές μέθοδοι Για την υλοποίηση του σεναρίου προτείνεται να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της εξατομικευμένης μάθησης, ειδικά επειδή αφορά μαθητές που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ή έχουν αναπτυξιακές δυσκολίες. Ο εκπαιδευτικός εργάζεται ένας προς έναν με τον κάθε μαθητή. Ο ρυθμός, το περιεχόμενο, τα μέσα και τα υλικά της μάθησης εξατομικεύονται και προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες και ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή. Τρόπος εργασίας του μαθητή Ο μαθητής εργάζεται στο περιβάλλον του Moodle, στο οποίο έχει διαμορφωθεί κατάλληλα ένα μάθημα το οποίο εξυπηρετεί τις ανάγκες του σεναρίου. Η εργασία του μαθητή γίνεται σταδιακά, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα. Βήμα 1: Σε πρώτο στάδιο ο μαθητής έρχεται σε επαφή με τις εικόνες Pecs που πρόκειται να χρησιμοποιήσει (τις βλέπει, τις διαβάζει, τις κατανοεί) Δραστηριότητα 1 (Εφαρμογή: Wordpress - Photo Gallery ή Arcade game Generation - Flashcards). Εικόνα 2: Η Δραστηριότητα 1. Βήμα 2: Στη συνέχεια, δίνεται στον μαθητή κάθε μία λέξη και αυτός προσπαθεί να την ταιριάξει με την αντίστοιχη εικόνα. Αυτό επαναλαμβάνεται για όλες τις εικόνες 4

5 που πρόκειται να χρησιμοποιήσει. Δραστηριότητα 2 (Εφαρμογή: Hot Potatoes - Jmatch). Εικόνα 3: Η Δραστηριότητα 2. Βήμα 3: Το επόμενο στάδιο λειτουργεί αντίστροφα. Δίνεται κάθε εικόνα ξεχωριστά και προσπαθεί ο μαθητής να την ταιριάξει με τη λέξη που αντιστοιχεί στην κάθε εικόνα. Δραστηριότητα 3 (Εφαρμογή: Hot Potatoes - Jmatch). Εικόνα 4: Η Δραστηριότητα 3. 5

6 Βήμα 4: Κατόπιν δίνεται στον μαθητή ένα κείμενο το οποίο πάνω από κάθε λέξη έχει και την αντίστοιχη εικόνα. Οι εικόνες στη συνέχεια μπερδεύονται και ο μαθητής καλείται να τις ξαναβάλει στη σωστή τους θέση, πάνω από τις λέξεις του κειμένου. Δραστηριότητα 4 (Εφαρμογή: Google Drive - Σχέδια Google). Επαληθεύει την εργασία του με παιγνιώδη τρόπο, φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Εφαρμογή: Jigsaw planet). Εικόνα 5: Η Δραστηριότητα 4. Βήμα 5: Σε ένα επόμενο στάδιο δίνονται οι εικόνες με τη σειρά και ο μαθητής καλείται με τη βοήθειά τους να γράψει από κάτω την πρόταση. Δραστηριότητα 5 (Εφαρμογή: Web Poster Wizard). Επαληθεύει την εργασία του με παιγνιώδη τρόπο, φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Εφαρμογή: Jigsaw planet). Εικόνα 6: Η Δραστηριότητα 5. Βήμα 6: Τέλος, δίνονται οι εικόνες μπερδεμένες και ο μαθητής καλείται με τη βοήθειά τους να γράψει από κάτω την πρόταση. Δραστηριότητα 6 (Εφαρμογή: Web 6

7 Poster Wizard). Επαληθεύει την εργασία του με παιγνιώδη τρόπο, φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Εφαρμογή: Jigsaw planet). Εικόνα 7: Η Δραστηριότητα 6. Εικόνα 8: Η Επαλήθευση. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού Σε όλα τα στάδια ο εκπαιδευτικός δίνει παραδείγματα για την εξήγηση και την κατανόηση της κάθε εικόνας, αλλά και για τη συγκεκριμένη εργασία που κάνει κάθε φορά ο μαθητής. Δίνει οδηγίες, καθοδηγεί, παρέχει βοήθεια που σιγά σιγά μειώνεται μέχρι ο μαθητής να φτάσει σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο επίπεδο αυτονομίας. Απαιτούμενη Υλικοτεχνική Υποδομή Το σενάριο προτείνεται να υλοποιηθεί μέσα στην τάξη, στη γωνιά του υπολογιστή. Για την υλοποίησή του απαιτείται ένας Η/Υ με σύνδεση στο Διαδίκτυο για την πρόσβαση στο περιβάλλον του Moodle αλλά και σε όλες τις άλλες εφαρμογές που απαιτούνται, οι οποίες είναι: 1) Moodle 2) Wordpress 7

8 3) Hot Potatoes - Jmatch 4) Jigsaw planet 5) Web Poster Wizard 6) Google Drive - Σχέδια Google 8

9 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πηγαίνετε στη σελίδα του μαθήματος και ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα. Βήμα 1: Ανοίξτε τη Δραστηριότητα 1 και δείτε τις εικόνες Pecs που θα μάθουμε να χρησιμοποιούμε σ αυτό το μάθημα (Διάρκεια: ). Βήμα 2: Στη συνέχεια, ανοίξτε τη Δραστηριότητα 2 και προσπαθήστε να ταιριάξετε την κάθε λέξη με την αντίστοιχη εικόνα (Διάρκεια: 2 ). Βήμα 3: Ανοίξτε τη Δραστηριότητα 3 και προσπαθήστε να ταιριάξετε την κάθε εικόνα με την αντίστοιχη λέξη (Διάρκεια: 2 ). Βήμα 4: Ανοίξτε τη Δραστηριότητα 4 και δείτε το κείμενο με τις αντίστοιχες εικόνες. Μπερδέψτε τις εικόνες και ξαναβάλτε τες στη σωστή τους θέση, πάνω από τις λέξεις του κειμένου. Ελέγξτε την εργασία σας με την Επαλήθευση φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Διάρκεια: 5 ). Βήμα 5: Ανοίξτε τη Δραστηριότητα 5, δείτε τις εικόνες και με τη βοήθειά τους γράψτε από κάτω την πρόταση. Ελέγξτε την εργασία σας με την Επαλήθευση φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Διάρκεια: 5 ). Βήμα 6: Ανοίξτε τη Δραστηριότητα 6, Τέλος, δείτε τις μπερδεμένες εικόνες, βάλτε τες στη σειρά και με τη βοήθειά τους γράψτε από κάτω την πρόταση. Ελέγξτε την εργασία σας με την Επαλήθευση φτιάχνοντας το παζλ με τη σωστή απάντηση (Διάρκεια: 5 ). Αξιολόγηση - Αυτοαξιολόγηση του μαθήματος Οι δραστηριότητες στα βήματα 4, 5, 6 λειτουργούν και ως διαδικασία αξιολόγησης - αυτοαξιολόγησης του μαθήματος και των στόχων που κατακτά ο μαθητής. Η επαλήθευση λειτουργεί ως διαδικασία αυτο-ελέγχου της εργασίας του μαθητή. Εργασία Άσκηση επέκτασης: Βλέπω τις εικόνες, τις βάζω στη σειρά και γράφω την πρόταση 9

10 Βιβλιογραφικές Αναφορές Παντελιάδου, Σ. & Αντωνίου, Φ. (Επιμ.). (2008). Διδακτικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές για Μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες. Βόλος: Γράφημα. Ανακτήθηκε από τον δικτυακό τόπο: (9/3/2017). Παντελιάδου, Σ. & Μπότσας, Γ. (Επιμ.). (2007). Μαθησιακές Δυσκολίες. Βασικές έννοιες και χαρακτηριστικά. Βόλος: Γράφημα. Ανακτήθηκε από τον δικτυακό τόπο: (9/3/2017). Παπαπέτρου, Σ., Μαγκούτη, Ζ., Μπαλκίζας, Ν., Μπελεγράτη, Χ., Παπαστάθη, Χ.- Χρ., Υφαντή, Ε. (2012, Απρ.). Διδακτικές Τεχνικές Στήριξης Μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες στην Ανάγνωση. Παιδαγωγικό Ιδεοδρόμιο. Περιοδική έκδοση, τ. 3, σελ Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Παιδαγωγών. Ανακτήθηκε από τον δικτυακό τόπο: ( ). Πόρποδας, Κ. (Επιμ.). (2005). Εκπαιδευτικές Προσεγγίσεις και Υλικό για την Αξιολόγηση και Αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών των Μαθητών του Δημοτικού Σχολείου. Πάτρα: ΕΠΕΑΕΚ. Ανακτήθηκε από τον δικτυακό τόπο: (9/3/2017). ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., (2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Δημοτικού-Γυμνασίου. ΔΕΠΠΣ της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό Σχολείο. Ανακτήθηκε από τον δικτυακό τόπο: ( ). Σελίδες από το Διαδίκτυο EduPecs - Η αξιοποίηση των εικόνων Pecs στην εκπαίδευση To Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων (PECS) Η εφαρμογή του PECS στην παραγωγή γραπτού λόγου 10