ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Π.Μ.Σ. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Transcript

1 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Π.Μ.Σ. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΕΜΑ Δειγματοληπτική Έρευνα για τη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δήμο Ζακύνθου Σταμίρη Μαρία, Επιβλέπων Καθηγητής: Αμπελιώτης Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Μέλη Επιτροπής: Λαζαρίδη Αικατερίνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σαρδιανού Ελένη, Λέκτορας ΙΟΥΛΙΟΣ, 2015

2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ H μελέτη αυτή εκπονήθηκε στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας του ΠΜΣ Βιώσιμης Ανάπτυξης του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, για τον τομέα της Διαχείρισης Περιβάλλοντος. Ο στόχος της εργασίας είναι η μελέτη της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δήμο Ζακύνθου και η διερεύνηση των θέσεων και των απόψεων της τοπικής κοινωνίας πάνω στο θέμα αυτό. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον κύριο Κωνσταντίνο Αμπελιώτη για τη βοήθεια και την καθοδήγησή του. Επίσης, ευχαριστώ τις κυρίες Ελένη Σαρδιανού και Αικατερίνη Λαζαρίδη για τη συμβολή τους, η κάθε μια στον δικό της τομέα, με τις παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις τους. Τέλος, ένα ευχαριστώ στους ανθρώπους που δέχτηκαν να συμμετέχουν στην συμπλήρωση του ερωτηματολογίου της έρευνας, καθώς χωρίς τη βοήθειά τους δεν θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν τα απαραίτητα στοιχεία για την εκπόνηση της μελέτης. Αθήνα, Ιούλιος 2015 Σταμίρη Μαρία

4

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διαχείριση των Αστικών Στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα φλέγον ζήτημα για πολλές ανεπτυγμένες κοινωνίες. Καθώς αυξάνεται ο πληθυσμός και ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο παρατηρείται τάση αύξησης της παραγωγής απορριμμάτων και ταυτόχρονα μείωση των διαθέσιμων κοινόχρηστων περιοχών. Ο συνδυασμός αυτός, μαζί με τη μεταβολή της σύστασης των στερεών αποβλήτων, οδηγεί στη διερεύνηση λύσεων με μακροπρόθεσμη προοπτική για τη διαχείρισή τους. Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται στην περίπτωση των μικρών νησιών. Οι κύριοι λόγοι είναι οι περιορισμένοι εδαφικοί χώροι, οι μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις του όγκου των αποβλήτων λόγω τουρισμού αλλά και το υψηλό ενεργειακό κόστος. Λόγω των πολύπλοκων κοινωνικών και πολιτικών δυναμικών που απορρέουν από τις στενά συνδεδεμένες κοινωνίες, απαίτειται προσεκτική μελέτη αλλά υπάρχον και ευκαιρίες για εφαρμογή εναλλακτικών τεχνολογιών που ταιριάζουν στις ειδικές αυτές συνθήκες. Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται να αποδοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε χρονικά σε μια μεταβατική περίοδο έντονων κοινωνικών αναταράξεων για την παύση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό και εύρεσης εναλλακτικών τρόπων διαχείρισης (Κινητή Μονάδα Διαχείρισης, ΚΜΔ). Η εμπειρική ανάλυση βασίστηκε στη χρήση δεδομένων που προήλθαν από δειγματοληπτική έρευνα σε δείγμα 129 κατοίκων, μέσω ερωτηματολογίων. Σε αυτήν διερευνώνται οι απόψεις των κατοίκων για το τρέχον σύστημα διαχείρισης αλλά και για το σύστημα διαχείρισης που αναμένεται να υιοθετηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια πραγματοποιείται επεξεργασία των αποτελεσμάτων ανά φύλο, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο και επίπεδο περιβαλλοντικής ενημέρωσης.

6 ABSTRACT The management of municipal solid waste is a burning issue for many developed societies. Through increasing population and rising living standards, waste production increases while available areas for waste management reduce. This combination, along with the change in the composition of waste, is leading to the need for exploring solutions for long term waste management. The problem is compounded in the case of small islands. The main reasons are the limited available space for waste management, large seasonal fluctuations in the volume of waste, because of tourism, and high energy costs. Due to the complex social and political dynamic arising from the closely related societies, careful study is required, but there are also opportunities for alternative technologies to suit these special conditions. This study attempts to give an analysis of the current waste management status in the island of Zakynthos. The survey was conducted during a transitional period of intense social turbulence, because of the need to end the use of the landfill in Skopos and find alternative ways of solid waste management (Mobile Management Unit). The empirical analysis was based on the use of data derived from a sample survey of 129 residents, through questionnaires. Through these questionnaires, the views of the residents about the current management system and the management system due to be adopted shortly were investigated. The results were analyzed in relation to the gender, age, education and environmental awareness of the residents.

7

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 1.1 Στερεά Απόβλητα και Κατηγορίες Ορισμός Αστικών Στερεών Αποβλήτων Παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων Σύνθεση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Χαρακτηριστικά Αστικών Στερεών Αποβλήτων Φυσικά Χαρακτηριστικά Χημικά Χαρακτηριστικά Βιολογικά Χαρακτηριστικά Ειδικά Απόβλητα Επικίνδυνα Απόβλητα Στερεά μη Επικίνδυνα Απόβλητα Ιατρικά Απόβλητα 14 KΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 2.1 Στόχοι Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων Πρόληψη και Μείωση της Παραγωγής Επαναχρησιμοποίηση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η Αρχή Ο Ρυπαίνων Πληρώνει Η Αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού Στάδια Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων Διαλογή στην Πηγή Συλλογή και Μεταφορά Ανακύκλωση Βιολογικές Μέθοδοι Επεξεργασίας Αναερόβια Βιολογική Επεξεργασία (Αναερόβια Χώνευση) Αερόβια Βιολογική Επεξεργασία (Κομποστοποίηση) Μέθοδοι Θερμικής Επεξεργασίας Αποτέφρωση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Πυρόλυση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Αεριοποίηση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Τεχνική Πλάσματος Εδαφική Διάθεση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Ανάλυση Κύκλου Ζωής 41

9 KΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 3.1 Ειδικές Συνθήκες Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές Περιορισμοί στη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές Ευκαιρίες για Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές Τουριστική Ανάπτυξη και Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων.. 50 KΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 4.1 Γενικά Χαρακτηριστικά Δήμου Ζακύνθου Όρια Έκταση Διοικητική Υπαγωγή Γεωμορφολογικά Χαρακτηρηστικά Δημογραφικά και Οικονομικά Στοιχεία Προστατευόμενες Περιοχές Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) Περιοχές Δικτύου Natura Καταφύγια Άγριας Ζωής Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δήμο Ζακύνθου Ποσοτική και Ποιοτική Ανάλυση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Διαχρονική Εξέλιξη της Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Κινητή Μονάδα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Κ.Μ.Δ.). 65 KΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ 5.1 Στόχοι της Έρευνας Μεθοδολογία της Έρευνας Περιγραφική Ανάλυση και Διαγράμματα Συχνοτήτων.. 67 KΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο : ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ 6.1 Θεωρητικό Υπόβαθρο Έλεγχοι Υποθέσεων Ανεξαρτησίας Φύλο Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Ηλικία Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Φύλο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Φύλο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων.. 104

10 Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Χρεώσεων Υπηρεσιών Καθαριότητας Ηλικία Βελτίωση Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ηλικία Βελτίωση τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Βελτίωση τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ηλικία Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Ηλικία Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Ηλικία Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού Φύλο Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Ηλικία Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Ηλικία Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης Ηλικία Αξιολόγηση Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Ηλικία Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας Μορφωτικό Επίπεδο Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας 144

11 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας Μορφωτικό Επίπεδο Δημιουργία Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Περιβαλλοντική Ενημέρωση Εύρεση Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανότητα Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου Ηλικία Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Περιβαλλοντική Ενημέρωση Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Ηλικία Εκτίμηση Κόστους Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Περιβαλλοντική Ενημέρωση Εκτίμηση Κόστους Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης Περιβαλλοντική Ενημέρωση Προτίμηση ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα Ηλικία Διάθεση για Συμμέτοχη στη Διαχείριση Μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων Μορφωτικό Επίπεδο Διάθεση για Συμμέτοχη στη Διαχείριση Μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Διάθεση για Συμμέτοχη στη Διαχείριση Μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. 167 KΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 7.1 Συμβολή της Παρούσας Έρευνας Αποτίμηση της Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Αποτίμηση των Κοινωνικών Απόψεων για τη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Προτάσεις 175 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. Ερωτηματολόγιο II. Κωδικοποίηση Μεταβλητών 181 III. Φωτογραφικό Υλικό ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

12

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων αναδεικνύεται τις τελευταίες δεκαετίες ως ένα φλέγον κοινωνικό και περιβαλλοντικό ζήτημα. Ο συνδυασμός αύξησης της παραγωγής των απορριμμάτων και η μεταβολή της σύστασης τους μας έχει οδηγήσει στα τελευταία χρόνια να διερευνούμε λύσεις μακροπρόθεσμης προοπτικής για την διαχείριση τους. Ο νησιωτικός χώρος, ειδικότερα, διαθέτει ιδιαιτερότητες που αποτελούν συνδυασμό φυσικών και κοινωνικοοικονομικών στοιχείων. Χαρακτηριστικότερα από αυτά είναι η σχετική απομόνωση, τα προβλήματα μεταφορών, η άνιση ανάπτυξη του παραγωγικού δυναμικού, η περιορισμένη διαθεσιμότητα των πόρων, η διαφορετική αντίληψη και συμπεριφορά του πληθυσμού. Η Ελλάδα διαθέτει την μεγαλύτερη πληθυσμιακή συσσώρευση στη νησιωτική χώρα από ότι οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα νησιώτικα συμπλέγματα της παρουσιάζουν έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Αυτό δυσχεραίνει την εξεύρεση ενός αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων, που απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς. Η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου για χρόνια δημιουργεί προβληματισμό και αντιπαραθέσεις. Πρόκειται για ένα πολύπλευρο ζήτημα, στο οποίο πρέπει να ληφθούν υπ όψιν οι περιορισμοί αλλά και οι ευκαιρίες που υπάρχουν στη διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε μια νησιώτική περιοχή, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τον τουριστικό κλάδο. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η ύπαρξη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) αλλά και πολλές περιοχές που αποτελούν Καταφύγια Άγριας Ζωής στο Δ. Ζακύνθου και κάνουν το θέμα της ορθολογικής διαχείρισης πιο επιτακτικό. Στην παρούσα έρευνα επιχειρείται να αποδοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου, καθώς και των απόψεων των κατοίκων για το τρέχον σύστημα διαχείρισης, όσο και για το σύστημα διαχείρισης που αναμένεται να υιοθετηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα κεφάλαια από τα οποία αποτελείται η παρούσα εργασία παρουσιάζονται συνοπτικά στη συνέχεια. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Το κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνει τις ερμηνείες των στερεών αποβλήτων και τις κατηγορίες αυτών. Επίσης, περιγράφονται τα αστικά στερεά απόβλητα καθώς και η παραγωγή, η σύνθεση και τα χαρακτηριστικά αυτών. Τέλος, περιέχονται πληροφορίες για την άλλη κατηγορία των στερεών αποβλήτων, τα ειδικά απόβλητα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων. Αφού περιγραφούν οι στόχοι της διαχείρισης, αναλύονται οι αρχές πρόληψης και μείωσης της παραγωγής αποβλήτων. Στη συνέχεια αναλύονται τα στάδια της διαχείρισης, από τη διαλογή στην πηγή, τη συλλογή και τη μεταφορά έως τις διάφορες μεθόδους επεξεργασίας (ανακύκλωση, βιολογικές και θερμικές μέθοδοι επεξεργασίας και εδαφική διάθεση). Μαρία Σταμίρη,

14 Κλείνοντας, περιγράφεται η Ανάλυση Κύκλου Ζωής, ως σύγχρονη μέθοδος επιλογής του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Στο τρίτο κεφάλαιο εξειδικεύεται το θέμα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων για την περίπτωση των νησιωτικών περιοχών. Αρχικά, περιγράφονται οι ειδικές συνθήκες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στην διαχείριση των στερεών αποβλήτων στα νησιά. Κατόπιν, αναλύονται τόσο οι περιορισμοί που περιλαμβάνονται όσο και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Κλείνοντας, συσχετίζεται το θέμα της τουριστικής ανάπτυξης που εμφανίζεται σε πολλά νησιά με τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο Το τέταρτο κεφάλαιο περιλαμβάνει μια παρουσίαση του Δήμου Ζακύνθου. Συγκεκριμένα, περιγράφονται τα όρια, η έκταση και η διοικητική υπάγωγη, τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά αλλά και δημογραφικά και οικονομικά στοιχεία. Στη συνέχεια, αναφέρονται οι προστατευμένες περιοχές του Δήμου Ζακύνθου, με ιδιαίτερη αναφορά στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Στο υπόλοιπο τμήμα του κεφαλαίου περιγράφεται η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων. Συγκερκιμένα, αναφέρεται η ποσοτική και ποιοτική σύσταση των αστικών στερεών αποβλήτων του Δήμου Ζακύνθου και η διαχρονική εξέλιξη της διαχείρισής τους. Τέλος, περιγράφεται το σύστημα διαχείρισης που αναμένεται να υιοθετηθεί, με Κινητή Μονάδα Διαχείρισης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Στο κεφάλαιο αυτό αφορά την έρευνα πεδίου της μελέτης. Αρχικά αναφέρονται οι στόχοι της έρευνας και η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε. Στη συνέχεια, περιέχεται η περιγραφική ανάλυση των αποτελεσμάτων με τη βοήθεια διαγραμμάτων συχνοτήτων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο Το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τον έλεγχο των υποθέσεων ανεξαρτησίας καθώς και τις συσχετίσεις μεταξύ των μεταβλητών. Αφού περιγραφεί το θεωρητικό υπόβαθρο, περιλαμβάνονται οι έλεγχοι ανεξαρτησίας με πίνακες διπλής εισόδου και τα αντίστοιχα διαγράμματα συχνοτήτων, ενώ υπολόγίζεται και ο συντελεστής συσχέτισης για τις σχετιζόμενες μεταβλητές. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο Στο έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο περιέχονται τα συμπεράσματα και οι προτάσεις που προκύπτουν από τη μελέτη αυτή, με περιγραφή της συμβολής της έρευνας, αποτίμηση της διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου και των κοινωνικών απόψεων στο θέμα αυτό. Η μελέτη ολοκληρώνεται με τη βιβλιογραφία και τα παραρτήματα, που περιλαμβάνουν το ερωτηματολόγιο της μελέτης, την κωδικοποίηση των μεταβλητών και φωτογραφικό υλικό. Μαρία Σταμίρη,

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 1.1. Στερεά Απόβλητα και Κατηγορίες Ως Στερεά Απόβλητα νοούνται ουσίες ή αντικείμενα που εμφανίζονται κυρίως σε στερεά φυσική κατάσταση, από τις οποίες ο κάτοχος τους θέλει ή υποχρεούται να απαλλαγεί, και δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο επικινδύνων αποβλήτων της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Ο παραπάνω όρος είναι γενικός και περιλαμβάνει την ετερογενή μάζα των Στερεών Αποβλήτων από τις αστικές κοινότητες, όπως επίσης και την πιο ομοιογενή μάζα γεωργικών και βιομηχανικών αποβλήτων, όπως και μπαζών. Στο Σχήμα 1.1 παρουσιάζεται διαγραμματικά µια γενικευμένη διάκριση των αποβλήτων (Καραγιαννίδης και Μουσιόπουλος, 2002). Ο χαρακτηρισμός μιας ουσίας ως «απόβλητο» δεν εξαρτάται µόνο από τις ιδιότητες της αλλά και από: Τις ισχύουσες οικονομικές συνθήκες (η αξία των υλικών μεταβάλλεται χωρικά και χρονικά). Το κόστος της απόρριψης (μπορεί να αυξηθεί µε την επιβολή τελών). Την ισχύουσα νομοθεσία (πρόστιμο πλημμελούς ή παράνομης απόρριψης). Σχήμα 1.1. Γενική Διάκριση Στερεών Αποβλήτων. Τα Στερεά Απόβλητα ομαδοποιούνται γενικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Α. Αστικά απόβλητα (απορρίμματα). Β. Ειδικά απόβλητα. Β1. Επικίνδυνα απόβλητα. Β2. Μη επικίνδυνα απόβλητα. Β3. Ιατρικά απόβλητα. Μαρία Σταμίρη,

16 Έχει υπολογιστεί ότι σε 3000 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων που παράγονται σε όλη την Ευρώπη κάθε χρόνο (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2003). Τα απόβλητα της μεταποιητικής βιομηχανίας, των κατασκευών και κατεδαφίσεων, των μεταλλεία και λατομεία και τα γεωργικά απόβλητα είναι οι κύριες κατηγορίες των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρώπη. Τα απόβλητα από ορυχεία και λατομεία είναι η μεγαλύτερη ενιαία κατηγορία παραγόμενων αποβλήτων, αλλά είναι ένα από τα λίγα απόβλητα που φαίνεται να μειώνονται με το χρόνο, λόγω της μείωσης των ορυχείων και λατομείων στην Ευρώπη. Σχήμα 1.2. Ποσοστιαία κατανομή παραγόμενων αποβλήτων ανά τομέα στην ΕΕ 28, 2010 (Πηγη Eurostat) Στο Σχήμα 1.2 φαίνεται η ποσοστιαία συμβολή των διάφορων κατηγοριών αποβλήτων που παρήχθησαν στις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης (15 κράτη μέλη) το Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, οι ποσότητες των παραγόμενων αποβλήτων στις περισσότερες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των αστικών στερεών αποβλήτων, αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν πολλές δυσκολίες στο θέμα της άμεσης σύγκρισης των στοιχείων παραγωγής αποβλήτων από χώρα σε χώρα, λόγω των διαφορετικών συστημάτων ταξινόμησης των αποβλήτων, των μεθόδων εκτίμησης και της ανεπάρκειας διαθέσιμων σε δεδομένα. Για παράδειγμα, σε ορισμένες χώρες στα συνολικά απόβλητα περιλαμβάνονται υλικά τα οποία σε άλλες χώρες δεν ορίζονται καν ως απόβλητα. (Williams, 2005) Μαρία Σταμίρη,

17 1.2. Ορισμός Αστικών Στερεών Αποβλήτων Στην κατηγορία των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) ανήκουν όλα τα οικιακά απορρίμματα καθώς και όλα εκείνα που προσομοιάζουν με αυτά και παράγονται από τα εμπορικά καταστήματα, τα ιδρύματα και τις βιοτεχνίες. Τα οικιακά απορρίμματα αποτελούν ένα ανομοιογενές συνονθύλευμα υλικών. Η ποιοτική ανάλυση των οικιακών απορριμμάτων αποσκοπεί στο να προσδιορίσει βασικές ποσοστιαίες κατηγορίες υλικών σε αυτά, πληροφορία απαραίτητη για τη δημιουργία σχεδίων διαχείρισης, επεξεργασίας και αξιοποίησης τους (πχ. ανακύκλωση, ανάκτηση ενέργειας). Τα αστικά στερεά απόβλητα περιλαμβάνουν τα εξής κλάσματα υλικών: 1. Ζυμώσιμα. Περιλαμβάνονται τα υπολείμματα κουζίνας και κήπου. 2. Χαρτί. Περιλαμβάνονται τα πάσης φύσεως χαρτιά και χαρτόνια που προέρχονται κυρίως από έντυπο υλικό και συσκευασίες προϊόντων. 3. Μέταλλα. Περιλαμβάνεται το σύνολο των μεταλλικών υλικών που απαντώνται στα απορρίμματα. Είναι δόκιμος ένας διαχωρισμός σε σιδηρούχα και μη σιδηρούχα μέταλλα (κυρίως λόγω της μαγνητικής ιδιότητας των πρώτων), με τα τελευταία να έχουν ως κυριότερο αντιπρόσωπο το αλουμίνιο. Σε ορισμένες αναλύσεις έχουν εξετασθεί ως ξεχωριστή υποκατηγορία και οι μπαταρίες λόγω της σχετικά υψηλότερης επικινδυνότητάς τους. 4. Γυαλί. Η διαχείριση αποβλήτου γυαλιού στη χώρα μας πάσχει κυρίως από την έλλειψη υαλουργιών, κυρίως σε περιοχές μακριά από την Αττική. Είναι δόκιμος ο διαχωρισμός σε λευκό, καφέ και πράσινο γυαλί, όσον αφορά την ανακύκλωση, καθώς η παραγωγή καφέ και λευκού γυαλιού απαιτεί υαλότριμμα μόνο του ίδιου χρώματος. 5. Πλαστικό. Περιλαμβάνεται το σύνολο των πολυμερών απορριμμάτων. Η κατηγορία αυτή γίνεται διαρκώς μεγαλύτερη κατά τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας ως συνέπεια της αλλαγής των καταναλωτικών συνηθειών (στροφή σε συσκευασμένα προϊόντα, κ.λπ.). Χαρακτηριστικό της κατηγορίας αυτής είναι η έντονη ανομοιογένειά της, λόγω των πολλών χρησιμοποιούμενων πολυμερών (π.χ. PVC, PE, PP, PS, PET, ABS, κ.λπ.). 6. Δέρμα-Ξύλο-Λάστιχο-Ύφασμα. Χαρακτηρίζονται ως λοιπά καύσιμα (ΔΞΛΥ). 7. Αδρανή. Εδώ περιλαμβάνονται χημικά ανενεργά υλικά που καταλήγουν στα οικιακά απορρίμματα (π.χ. χώματα, πέτρες, κ.λπ.). 8. Λοιπά. Στο κλάσμα αυτό καταλήγουν τα υλικά εκείνα που δε μπορούν να κατανεμηθούν σε καμία από τις άλλες κατηγορίες. Ο όρος Αστικά Στερεά απόβλητα θεωρείται ευρύτερος του όρου Δημοτικά Στερεά Απόβλητα. Η έννοιά του εξελίσσεται επηρεαζόμενη από τις καταναλωτικές συμπεριφορές και τις διαχειριστικές δυνατότητες. Στον Πίνακα 1.1 αποτυπώνονται οι συνηθέστερες πηγές προέλευσης, οι εγκαταστάσεις παραγωγής τους και τα είδη των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Η σύνθεση των αποβλήτων αποτελεί μια από τις πλέον βασικές παραμέτρους για το σχεδιασμό της διαχείρισης και διάθεσής τους. Ο καθορισμός της σύνθεσής τους επιτυγχάνεται με δειγματοληψίες. Οι δειγματοληψίες σχεδιάζονται με στατιστικά παραδεκτές μεθόδους και οι στατιστικές περιοχές πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ομοιογενείς (Σκόρδιλης, 2006). Μαρία Σταμίρη,

18 Πίνακας 1.1. Πηγές και είδη Αστικών Στερεών Αποβλήτων. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΗΓΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΟΙΚΙΑΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΥΠΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ή ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΟΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ Κατοικίες, Πολυκατοικίες Καταστήματα, Εστιατόρια, Γραφεία, Ξενοδοχεία, Μικρές Βιοτεχνίες, Τυπογραφεία, Συνεργεία, Ελαφρά Βιομηχανία, κτλ. Σχολεία, Νοσοκομεία, Διοικητήρια, κτλ. (δεν περιλαμβάνονται τα Μολυσματικά απόβλητα) Νέες κατασκευές κτιρίων, δρόμων, κτλ. Κατεδαφίσεις Καθαρισμός Οδών, Πάρκων, Παραλίων Χώρων, Χώρων Αναψυχής ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Τροφικά Υπολείμματα, Ζυμώσιμα, Χαρτιά, Χαρτόνια, Πλαστικά, Υφάσματα, Δέρματα, Ξύλα, Απόβλητα Κήπων, Γυαλιά, Μέταλλα, Τέφρα, Ογκώδη Αντικείμενα, Επικίνδυνα/ τοξικά οικιακά απόβλητα, Ηλεκτρικά είδη/ συσκευές Χαρτιά, Χαρτόνια, Πλαστικά, Ξύλα, Τροφικά υπολείμματα, Γυαλιά, Μέταλλα, Ειδικά Απόβλητα (ηλεκτρικές συσκευές, άλλες συσκευές, επικίνδυνα/τοξικά απόβλητα) Χαρτιά, Χαρτόνια, Πλαστικά, Ξύλα, Τροφικά υπολείμματα, Γυαλιά, Μέταλλα, Ειδικά Απόβλητα (ηλεκτρικές συσκευές, άλλες συσκευές, επικίνδυνα/ Τοξικά απόβλητα) Ξύλα, Σκυρόδεμα, τούβλα, Καλώδια, Μέταλλα, Χώμα, Πέτρες Σκουπίδια, Ξύλα, Κλαδιά 1.3. Παραγωγή Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η παραγωγή ΑΣΑ τα τελευταία χρόνια στις ανεπτυγμένες χώρες εμφάνιζε μια σταθερή άνοδο. Η Β. Αμερική εμφανίζει μεγαλύτερη παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο σε σχέση με τις χώρες της Ε.Ε., αλλά και στις δύο γεωγραφικές περιοχές παρατηρείται αύξηση. Η αύξηση αυτή συνδέεται με διάφορους παράγοντες, που περιλαμβανομένης και της οικονομικής μεγέθυνσης, καθώς η αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε μεγαλύτερα επίπεδα κατανάλωσης και αυξημένα απόβλητα. Η αυξανόμενη τάση αστικοποίησης του πληθυσμού, τείνει επίσης να αυξήσει την κατά κεφαλήν παραγωγή αποβλήτων, δεδομένου ότι οι αστικοί πληθυσμοί συνδέονται με υψηλότερα εισοδήματα, μεγαλύτερη κατανάλωση αγαθών και, κατά συνέπεια, υψηλότερη παραγωγή απόβλητα σε σύγκριση με τον αγροτικό πληθυσμό. Ωστόσο, η αυξανόμενη τάση αστικοποίησης του πληθυσμού οδηγεί σε μεγαλύτερο δυναμικό για ανακύκλωση, δεδομένου ότι η πυκνότητα του πληθυσμού αυξάνεται. Διάφορες αλλαγές στις κοινωνικοπολιτισμικές συνήθειες μπορεί επίσης να επηρεάσουν τον τύπο και την ποσότητα των Μαρία Σταμίρη,

19 αστικών στερεών αποβλήτων που παράγονται, για παράδειγμα αύξηση των νοικοκυριών με ένα μόνο ένοικο ή αύξηση της περιβαλλοντικής συνείδησης. Η αυξημένη παραγωγή ΑΣΑ αντανακλά την αύξηση του πληθυσμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, τα νοικοκυριά με μικρότερα παιδιά φαίνεται να παράγουν περισσότερα απόβλητα συγκριτικά με τα νοικοκυριά στα οποία κατοικούν άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. Σχήμα 1.3. Ποσότητα παραγόμενων ΑΣΑ σε kg ανά κάτοικο το χρόνο για διάφορες χώρες της ΕΕ το 2010 (Πηγή Eurostat). Μια ισχυρή συσχέτιση του ΑΕΠ μιας χώρας και του ρυθμού παραγωγής αποβλήτων εμφανίζεται σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες (Stanners and Bourdeau, 1995). Η αυξημένη οικονομική ανάπτυξη, που αντιπροσωπεύει το ΑΕΠ, οδηγεί σε αυξημένους ρυθμούς παραγωγής ΑΣΑ. Στο Σχήμα 1.3 φαίνεται η ποσότητα σε kg των παραγόμενων ΑΣΑ το χρόνο ανά κάτοικο για διάφορες χώρες της ΕΕ (ταυτόχρονα γίνεται διαχωρισμός των ορυκτών αποβλήτων από τα μη για κάθε χώρα). Τα αντίστοιχα μεγέθη για χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου είναι πολύ μικρότερα. Για παράδειγμα, η ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο για το Κατμαντού του Νεπάλ έχει εκτιμηθεί σε 109 kg/κάτοικο/έτος Σύνθεση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Οι κύριες κατηγορίες στη σύνθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι το χαρτί και το χαρτόνι, τα οργανικά απόβλητα, όπως τρόφιμα και απόβλητα κήπου, πλαστικά, μέταλλα, γυαλί, υφάσματα και άλλα μικρότερα κλάσματα αποβλήτων. Το σχήμα 2.7 δείχνει τη μέση σύνθεση των αστικών στερεών αποβλήτων για τις χώρες της ΕΕ το Μαρία Σταμίρη,

20 Σχήμα 1.4. Σύνθεση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στις χώρες της Ε.Ε. το 2010 (Πηγή Eurostat) Μεταξύ των χωρών μπορεί να γίνει σύγκριση της σύνθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Στο Σχήμα 1.5 γίνεται μια σύγκριση της σύνθεσης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2003). Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις, κάτι που δείχνει ότι η σύνθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων εξαρτάται έντονα από τις τοπικές συνθήκες. Η σύγκριση της σύνθεσης των αποβλήτων που προέρχονται από διαφορετικές χώρες μπορεί να είναι δύσκολη, δεδομένου ότι οι μέθοδοι αναφοράς και ταξινόμησης καθώς και ο βαθμός ανακύκλωσης επηρεάζουν την αναφερόμενη σύνθεση. 2. Σχήμα 1.5. Σύγκριση Σύνθεσης Αστικών Στερεών Αποβλήτων 5 χωρών της Ε.Ε. (Williams,2005) Οι τάσεις που επικρατούν στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων είναι προς την κατεύθυνση της ελαχιστοποίησης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των Μαρία Σταμίρη,

21 αποβλήτων. Αυτό θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις ποσότητες και τη σύνθεση των αποβλήτων. Κάθε περιοχή παράγει μια διαφορετική σύνθεση αποβλήτων, δεδομένου ότι οι εισροές εξαρτώνται από κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, τον τύπο της βιομηχανίας και το επίπεδο της εκβιομηχάνισης, τη γεωγραφική θέση, το κλίμα, το επίπεδο της κατανάλωσης, το σύστημα συλλογής, την πυκνότητα του πληθυσμού, το επίπεδο της ανακύκλωσης, τους νομοθετικούς ελέγχους και τη στάση του κοινού Χαρακτηριστικά Αστικών Στερεών Αποβλήτων Για να διερευνηθούν και να καθοριστούν οι μέθοδοι επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών στερεών απορριμμάτων απαιτείται να προσδιοριστούν τα βασικότερα χαρακτηριστικά τους που με βάση τον χαρακτήρα των ιδιοτήτων τους κατηγοριοποιούνται σε φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά Φυσικά Χαρακτηριστικά Στα βασικότερα φυσικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνονται τα παρακάτω: Πυκνότητα και Ειδικό Βάρος. Ως πυκνότητα των ΑΣΑ ορίζεται η μάζα του υλικού ανά μονάδα όγκου, ενώ ως ειδικό βάρος το βάρος του υλικού ανά μονάδα όγκου. Το ειδικό βάρος των ΑΣΑ διαφοροποιείται ανάλογα με τη φάση στη διαδικασία διαχείρισης. Η πυκνότητα και το ειδικό βάρος προσδιορίζεται είτε στη μορφή που αυτά συναντώνται μέσα στα δοχεία συλλογής τους, είτε σε συμπιεσμένη μορφή. Όταν είναι ασύμφορος η άμεση εκτίμηση στο πεδίο, ο μελετητής στηρίζεται στη βιβλιογραφία. Υγρασία. Η υγρασία είναι ένα χαρακτηριστικό κατ εξοχήν καθοριστικό για την καταλληλότητα των ΑΣΑ για καύση και παραγωγή ατμού και ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό για την κομποστοποίηση και για τη συμπεριφορά των ΑΣΑ σε αναερόβιες συνθήκες. Για να μετρήσουμε την υγρασία ενός δείγματος, μετράμε το υγρό βάρος του δείγματος. Στη συνέχεια τοποθετούμε το δείγμα σε κλίβανο με θερμοκρασία 105 ᵒC μέχρι σταθερού βάρους και κατόπιν μετράμε το ξηρό βάρος του. Η υγρασία ορίζεται είτε ως ποσοστό επί του υγρού βάρους (το συνηθέστερο, δεδομένου ότι η κατάσταση εκκίνησης είναι η κατάσταση στον κάδο συμπεριλαμβανομένης και της υγρασίας), είτε ως ποσοστό επί του ξηρού βάρους. Η υγρασία επηρεάζεται από την εποχή του έτους, τη σύνθεση, τις καιρικές συνθήκες κτλ. Υδροαπορροφητικότητα. Η υδροαπορροφητικότητα των ΑΣΑ ορίζεται ως η μέγιστη υγρασία (% επί του ξηρού βάρους) που μπορεί να συγκρατηθεί από αυτά σε κανονικές συνθήκες πεδίου βαρύτητας. Από το φυσικό αυτό χαρακτηριστικό εξαρτάται η δημιουργία στραγγισμάτων στους χώρους υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ), καθώς διασταλάγματα δημιουργούνται μόνο εφόσον η υγρασία υπερβεί την υδροαπορροφητικότητα. Η υδροαπορροφητικότητα εξαρτάται από τη σύνθεση των ΑΣΑ, το βαθμό συμπίεσης και το βαθμό στον οποίο έχει προχωρήσει η βιοαποδόμηση των οργανικών συστατικών. Υδραυλική αγωγιμότητα. Η υδραυλική αγωγιμότητα ενός υλικού είναι το μέτρο της ταχύτητας με την οποία το νερό διαπερνά το υλικό. Η μονάδα μέτρησης είναι μήκος ανά μονάδα χρόνου (μονάδες ταχύτητας). Η υδραυλική αγωγιμότητα σχετίζεται με τη Μαρία Σταμίρη,

22 διαπερατότητα των ΑΣΑ, η οποία εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του υλικού (πορώδες, κοκκομετρία, πολυπλοκότητα πόρων των ΑΣΑ, ειδική επιφάνεια κτλ.). Μέγεθος και Κατανομή Μεγέθους Τεμαχίων. Η αποτελεσματικότητα των επεξεργασιών εκείνων που σχετίζονται με την καύση, την συμπίεση, την κομποστοποίηση, κυρίως όμως με τη μηχανική διαλογή και την ανάκτηση υλικών επηρεάζεται και από το μέγεθος των τεμαχίων των ΑΣΑ (κοκκομετρία). Για το μέγεθος ενός τεμαχίου χρησιμοποιούνται διάφορα μέτρα, όπως το μήκος (μεγαλύτερη διάσταση) του τεμαχίου, μέση τιμή μήκους και πλάτους κτλ. Το μέγεθος και η κατανομή των τεμαχίων μπορεί επίσης να προσδιοριστεί από τη δυνατότητα τους να περάσουν από κόσκινα με συγκεκριμένης διατομής ανοίγματα Χημικά Χαρακτηριστικά Όπως οι φυσικές, έτσι και οι χημικές ιδιότητες των ΑΣΑ έχουν σημασία για την ανάλυση και αξιολόγηση εναλλακτικών μορφών επεξεργασίας. Η καύση και η κομποστοποίηση, για παράδειγμα, εξαρτώνται από τις χημικές ιδιότητες και τη χημική σύνθεση των ΑΣΑ. Ομαδοποίηση Χημικών Ενώσεων. Οι κύριες ομάδες που αναφέρονται συνήθως είναι οι εξής: Λιπίδια (λίπη, έλαια κλπ) με χαμηλή διαλυτότητα στο νερό και υψηλή θερμογόνο δύναμη (γύρω στα kj/kg). Υδατάνθρακες (σάκχαρα, άμυλο κλπ), με μεγάλη διαλυτότητα στο νερό και υψηλό ρυθμό βιοαποδόμησης. Φυσικές και τεχνητές ίνες, όπως τα υφάσματα και τα δέρματα. Πρωτεΐνες. Συνθετικά οργανικά υλικά, που είναι κατά βάση τα πλαστικά, τα οποία βιοαποδομούνται δύσκολα και έχουν υψηλή θερμογόνο δύναμη (γύρω στα kj/kg). Ανόργανα υλικά, όπως γυαλιά, μέταλλα, κεραμικά, χώμα και τέφρα. Ανάλυση Καταλληλότητας για Καύση. Αναφέρεται στον προσδιορισμό τεσσάρων χαρακτηριστικών που είναι καθοριστικά για την καταλληλότητα των ΑΣΑ για καύσιμο. Υγρασία. Προσθέτει βάρος στα ΑΣΑ αλλά μειώνει τη θερμογόνο δύναμη. Τέφρα. Αποτελεί το υπόλειμμα της ανοιχτής καύσης ή τα υλικά στα ΑΣΑ που δεν καίγονται. Προσθέτει βάρος στα ΑΣΑ αλλά μειώνει τη θερμογόνο δύναμη. Πτητική Καύσιμη Ύλη. Είναι το % κατά βάρος των ΑΣΑ που μετατρέπεται σε αέρια όταν η θερμοκρασία αυξηθεί μέχρι τους 550 ᵒC. Μη Πτητικός Άνθρακας. Πρόκειται για την μη πτητική οργανική ύλη (άνθρακας) που απομένει μέσα στον κλίβανο μετά την καύση (στους 550 ᵒC). Είναι και αυτή καύσιμη ύλη αλλά σε πολύ μεγαλύτερες θερμοκρασίες (1200 ᵒC). Στοιχειακή Ανάλυση. Ο όρος αυτός αναφέρεται στον προσδιορισμό του ποσοστού καθενός από τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν στα συστατικά των Μαρία Σταμίρη,

23 ΑΣΑ. Τα πέντε κύρια στοιχεία που αφορούν στα ΑΣΑ είναι ο άνθρακας (C), το οξυγόνο (O), το υδρογόνο (H), το άζωτο (N), το θείο (S) και η τέφρα. Με βάση τα ποσοστά αυτά χαρακτηρίζεται η χημική σύνθεση της οργανικής ύλης στα ΑΣΑ και εκτιμάται η τιμή του λόγου C/N που επηρεάζει τις βιολογικές διεργασίες στα ΑΣΑ. Ο άνθρακας, το οξυγόνο και το υδρογόνο περιέχονται με το μεγαλύτερο ποσοστό σε όλα τα συστατικά. Η τέφρα περιέχει τα υπολείμματα της καύσης και το ποσοστό της είναι ελάχιστο για τα οργανικά υλικά, σχεδόν μηδενικό, και πολύ μεγάλο για τα ανόργανα υλικά. Αν τα ανόργανα υλικά αποσυρθούν από τα ΑΣΑ πριν από την καύση, τότε το ποσοστό της τέφρας περιορίζεται περίπου στο 10% της ποσότητας που θα προέκυπτε χωρίς την απόσυρση. Θερμογόνος Δύναμη. Η θερμογόνος δύναμη του οργανικού κλάσματος των ΑΣΑ είναι η θερμότητα που εκλύεται όταν αυτό καίγεται πλήρως. Ένα ποσοστό της μάζας του υλικού παραμένει ως αδρανές υπόλειμμα (τέφρα) Βιολογικά Χαρακτηριστικά Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά των ΑΣΑ αναφερόμενα ως βιολογικά, τα οποία επηρεάζουν την αποδοτικότητα των μορφών επεξεργασίας που συνεπάγονται βιοαποδόμηση της οργανικής ύλης των ΑΣΑ. Βιοαποδομησιμότητα. Το βασικότερο χαρακτηριστικό των ΑΣΑ είναι ότι το οργανικό τους κλάσμα είναι βιοαποδομήσιμο. Αυτό σημαίνει ότι το κλάσμα αυτό μπορεί να μετατραπεί με βιολογικές διαδικασίες (κυρίως μέσω μικροβιακών διεργασιών) σε αέρια και σε σχετικώς αδρανή οργανικά και ανόργανα στερεά. Η βιολογική αυτή διαδικασία μπορεί να λάβει χώρα είτε σε αναερόβιες συνθήκες (απουσία οξυγόνου) είτε σε αερόβιες συνθήκες (παρουσία οξυγόνου), οπότε παράγεται ένα άοσμο, σταθεροποιημένο στερεό υλικό (compost) πλούσιο σε οργανική ύλη, υδατάνθρακες και πρωτεΐνες. Τα διάφορα οργανικά υλικά βιοαποδομούνται με διαφορετικό ρυθμό (διαφορετικός δείκτης βιοαποδομησιμότητας). Ενδεικτικά, το βιοαποδομήσιμο κλάσμα των τροφικών υπολειμμάτων είναι διπλάσιο του βιοαποδομήσιμου κλάσματος του χαρτονιού και τετραπλάσιο του χαρτιού εφημερίδας. Γενικά, τα οργανικά συστατικά των ΑΣΑ διαχωρίζονται σε βραδέως και ταχέως βιοαποδομήσιμα. Ορισμένα οργανικά, όπως πλαστικά, ελαστικά και δέρματα, βιοαποδομούνται με τόσο βραδύ ρυθμό ώστε σε πρακτικό επίπεδο χαρακτηρίζονται ως μη βιοαποδομήσιμα. Παραγωγή Οσμών. Η παραγωγή οσμών είναι αποτέλεσμα αναερόβιων διεργασιών στους χώρους συσσώρευσης των ΑΣΑ (κάδοι, σταθμοί μεταφόρτωσης, χώροι εδαφικής διάθεσης κλπ) και ευνοείται σε υψηλές θερμοκρασίες. Σε τέτοια περιβάλλοντα ευνοείται ο σχηματισμός υδρόθειου και μερκαπτανών από οργανικές ουσίες που περιέχουν θείο. Ανάπτυξη Εντόμων. Για παράδειγμα, η κοινή μύγα αναπτύσσεται σε 9 με 11 ημέρες από τη στιγμή παραγωγής των αυγών, γεγονός που υποδεικνύει όρια στο χρόνο μεταξύ αποκομιδής των ΑΣΑ. Μαρία Σταμίρη,

24 1.6. Ειδικά Απόβλητα Επικίνδυνα Απόβλητα Σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ, ως επικίνδυνο ορίζεται το στερεό απόβλητο η συνδυασμός στερεών αποβλήτων που η ποιότητα και η συγκέντρωση των συστατικών τους ή οι φυσικές, χημικές και βιολογικές ιδιότητές τους μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα. Γενικά τοξικά ή επικίνδυνα θεωρούνται τα απόβλητα που περιέχουν ποσότητες τοξικών η επικίνδυνων ουσιών που αποτελούν κίνδυνο για την υγεία και το περιβάλλον. (Κώττης, 1994) Επικίνδυνα απόβλητα εντοπίζονται ακόμα και στα αστικά απορρίμματα, όπως τα προϊόντα καθαρισμού, προσωπικής φροντίδας, φροντίδας αυτοκινήτου κτλ. που λόγω της χημικής ή βιολογικής τους φύσης δεν μπορούν να διατεθούν τελικώς και με ασφάλεια για τον άνθρωπο και το περιβάλλον (Παναγιωτακόπουλος, 2002). Για την κοινή αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που επιφέρουν τα επικίνδυνα απορρίμματα, η ΕΕ δημιούργησε τον παρακάτω κατάλογο με κοινή ορολογία για όλα τα κράτη μέλη. Η1: Εκρηκτικό (ουσίες ή παρασκευάσματα που μπορούν να εκραγούν με την επαφή τους σε φλόγα ή είναι ευαίσθητες στις κρούσεις και στις τριβές περισσότερο από το δινιτροβενζόλιο). H2: Οξειδωτικό (ουσίες που με την επαφή τους με εύφλεκτες ουσίες έχουν ισχυρή εξώθερμη αντίδραση). Η3.α: Πολύ εύφλεκτο (ουσίες και παρασκευάσματα που μπορούν να αναφλεγούν υπό κανονική θερμοκρασία και χωρίς τη βοήθεια ενέργειας). Η3.β: Εύφλεκτο (ουσίες σε στερεά κατάσταση που μπορούν να αναφλεγούν εύκολα και γρήγορα με την επενέργεια μιας πηγής ανάφλεξης). Η4: Ερεθιστικό (μη διαβρωτικές ουσίες που προκαλούν φλεγμονή με άμεση, παρατεταμένη ή επανειλημμένη επαφή με το δέρμα ή τους βλεννογόνους). Η5: Επιβλαβές (ουσίες και παρασκευάσματα που η εισπνοή τους ή η εισχώρησή τους στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει περιορισμένους κινδύνους). Η6: Τοξικό (ουσίες και παρασκευάσματα που η εισπνοή, κατάποση ή εισχώρησή τους στο δέρμα προκαλεί σοβαρούς κινδύνους παροδικού ή χρόνιου χαρακτήρα, ακόμα και θάνατο). Η7: Καρκινογόνο (ουσίες ή παρασκευάσματα που η εισπνοή, κατάποση ή εισχώρηση στο δέρμα προκαλεί ή αυξάνει τη δημιουργία καρκίνου). Η8: Διαβρωτικό (ουσίες και παρασκευάσματα που καταστρέφουν ζωντανούς ιστούς). Η9: Μολυσματικό (ουσίες που περιέχουν ανθεκτικούς μικροοργανισμούς ή τοξίνες τους και μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες στους ζωντανούς οργανισμούς). Μαρία Σταμίρη,

25 Η10: Τερατογόνο (ουσίες ή παρασκευάσματα που η εισπνοή, κατάποση ή εισχώρησή τους στο δέρμα προκαλούν δυσμορφίες ή αυξάνουν τη συχνότητά τους χωρίς να είναι κληρονομικές). Η11: Μεταλλαξιογόνο (ουσίες ή παρασκευάσματα που η εισπνοή, κατάποση ή εισχώρησή τους στο δέρμα προκαλούν κληρονομικές γενετικά δυσμορφίες ή αυξάνουν τη συχνότητά τους). Η12: Τοξικό μετά από επαφή με άλλη ουσία (ουσίες ή παρασκευάσματα που όταν έρθουν σε επαφή με το νερό, τον αέρα ή κάποιο οξύ εκλύουν τοξικό αέριο). Η13: Μετά από διάθεση να δημιουργεί μια από τις παραπάνω ουσίες. Η14: Οικοτοξικό (ουσίες ή παρασκευάσματα που παρουσιάζουν ή μπορεί να παρουσιάσουν πιθανό άμεσο ή και μελλοντικό κίνδυνο σε τομείς του περιβάλλοντος) Στερεά μη Επικίνδυνα Απόβλητα Ως μη επικίνδυνα απόβλητα νοούνται όλα τα απόβλητα που δεν ανήκουν στην κατηγορία των επικίνδυνων αποβλήτων και δεν συμπεριλαμβάνονται στην Οδηγία 91/689/EEC για τα επικίνδυνα απορρίμματα. Για πρακτικούς λόγους τα στερεά μη επικίνδυνα απόβλητα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στις παρακάτω κατηγορίες: Αστικά και παρεμφερή στερεά μη επικίνδυνα απόβλητα. Στην κατηγορία αυτή εκτός από τα οικιακά απόβλητα συμπεριλαμβάνονται και τα στερεά μη επικίνδυνα απόβλητα των βιοτεχνιών, των εμπορικών καταστημάτων, των σχολείων, των Υπουργείων, των Δημόσιων και Δημοτικών Υπηρεσιών, των νοσοκομείων (πλην των μολυσματικών), τα προερχόμενα από καθαρισμούς των δρόμων κτλ (Σκορδίλης, 2001). Γεωργικά μη επικίνδυνα απόβλητα Σαν γεωργικά απόβλητα θεωρούνται όλα τα γεωργικά υποπροϊόντα ή παράγωγα, τα οποία παύουν να έχουν οποιαδήποτε συμμετοχή στο οικονομικό ή η παραπέρα επεξεργασία τους θεωρείται οικονομικά ασύμφορη και επομένως χαρακτηρίζεται ως άχρηστο (πχ. ζωική κοπριά, απόβλητα σφαγείων) (Λαζαρίδη και Παυλόπουλος, 2001). Σταθεροποιημένες, αφυδατωμένες λάσπες εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών. Το κύριο χαρακτηριστικό της αφυδατωμένης λάσπης είναι ότι αποτελείται από κολοβακτηρίδια, κολοβακτηριδιοειδή και σαλμονέλες. Υλικά κατεδάφισης. Τα υλικά αυτά προέρχονται από κατεδαφίσεις κτηρίων και από σκάψιμο δρόμων. Τα υλικά κατεδαφίσεων αποτελούνται από τούβλα (20-40%), μπετόν και λάσπη (50%), ξύλο (10-20%) και λοιπά άλλα υλικά (0-20%). Μαρία Σταμίρη,

26 Ιατρικά Απόβλητα Τα ιατρικά απόβλητα διακρίνονται σε: Νοσοκομειακά Λοιπά Ιατρικά και Φαρμακευτικά Απόβλητα Μέρος των απορριμμάτων των νοσοκομείων ανήκουν στην ίδια κατηγορία με τα οικιακά απορρίμματα (πχ. χάρτινα κουτιά, απορρίμματα γραφείων ή μαγειρείου). Υπάρχουν όμως άλλα νοσοκομειακά απορρίμματα που παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες. Τέτοια είναι ορισμένα μολυσματικά απορρίμματα (πχ. ανθρώπινα μέλη ή όργανα, απορρίμματα από χειρουργεία ) καθώς και απορρίμματα που είναι ραδιενεργά, εύφλεκτα, εκρηκτικά, φάρμακα κ.α., τα οποία χρειάζονται ειδικούς χειρισμούς. Στην Ελλάδα, το σύνολο των νοσοκομειακών απορριμμάτων υπολογίζεται ότι είναι της τάξης των m³ το χρόνο, από τα οποία το 50% περίπου ήταν παραπλήσια των οικιακών και το 50% ήταν μολυσματικά, ραδιενεργά, εύφλεκτα κ.ο.κ., και για αυτά απαιτείται ειδική διαχείριση. Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει την καύση των νοσοκομειακών αποβλήτων σε ειδικούς αποτεφρωτικούς κλίβανους που εγκαθίστανται στα νοσοκομεία (Κώττης, 1994). Μαρία Σταμίρη,

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 2.1. Στόχοι Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων αποτελεί ένα πολύπλοκο και διεπιστημονικό πρόβλημα που πρέπει να εξεταστεί από τεχνική, οικονομική και κοινωνική σκοπιά, με βάση την αειφορία. Οι πρωταρχικοί στόχοι της βιώσιμης διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι η προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος και η διατήρηση των φυσικών πόρων. Επιπλέον στόχοι περιλαμβάνουν την πρόληψη των μελλοντικών προβλημάτων που σχετίζονται με τα απόβλητα (για παράδειγμα χώροι υγειονομικής ταφής που απαιτούν μικρότερης έκτασης αποκατάσταση μετά το πέρας της λειτουργίας τους) και κοινωνικά αποδεκτές πρακτικές διαχείρισης των αποβλήτων (Wilson et al., 2007). Σχήμα 2.1. Η διαχείριση αποβλήτων ως τμήμα της οικονομικής αλυσίδας. Οι στόχοι της διαχείρισης στερεών αποβλήτων (Hansen et. Al, 2002) είναι: ελαχιστοποίηση της παραγωγής ανάκτηση, επαναφορά και επαναχρησιμοποίηση υλικών (ανακύκλωση) συλλογή, εναπόθεση και επεξεργασία με τέτοιο τρόπο που να ελαχιστοποιεί την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Πρωταρχικό στόχο αποτελεί η μείωση των παραγομένων ποσοτήτων και μετέπειτα η ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων των αποβλήτων. Οι σύγχρονες αντιλήψεις και στρατηγικές για τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων προσανατολίζεται προς την εφαρμογή ολοκληρωμένων συστημάτων στοχεύοντας στην αειφορία και την αποτελεσματικότερη διαχείριση και εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας. Η πολιτική διαχείρισης έχει πλέον μετατοπιστεί στη λήψη προληπτικών μέτρων (πρόληψη παραγωγής αποβλήτων) στην προώθηση της ανακύκλωσης και τη μείωση των επικίνδυνων αποβλήτων. Μαρία Σταμίρη,

28 Σύμφωνα με τη Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα, οι βασικοί άξονες της πολιτικής διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων διαμορφώνονται ιεραρχικά (Σχήμα 2.2) ως εξής: i. Πρόληψη ii. Ελαχιστοποίηση iii. Επαναχρησιμοποίηση iv. Ανακύκλωση v. Ανάκτηση ενέργειας vi. Τελική διάθεση Σχήμα 2.2. Ιεραρχία διεργασιών για την διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων ( Η πρόληψη και η ελαχιστοποίηση επιτυγχάνεται μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις (περιορισμούς ή απαγορεύσεις συγκεκριμένων ουσιών ή υλικών) καθώς και με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών (ορθολογική καταναλωτική συμπεριφορά). Ο περιορισμός των αποβλήτων επιτυγχάνεται επίσης και με τη δημιουργία προϊόντων που διευκολύνουν την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση τους. Η συμμετοχή των πολιτών είναι επίσης σημαντική στον τομέα της ανακύκλωσης καθώς η βασική διαδικασία είναι ο διαχωρισμός των αποβλήτων στην πηγή. Εφόσον οι παραπάνω επιλογές δεν μπορούν να εφαρμοστούν, τα απόβλητα μπορούν να οδηγηθούν σε μονάδες καύσης (θερμική επεξεργασία) με στόχο την παραγωγή ενέργειας. Τέλος, έσχατη λύση αποτελεί η διάθεση των αποβλήτων σε ασφαλείς και οργανωμένους χώρους υγειονομικής ταφής μόνο των υπολειμμάτων από τις προαναφερόμενες επιλογές και των αδρανών αποβλήτων. Μια βασική προϋπόθεση είναι το προσιτό κόστος διαχείρισης των αποβλήτων. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, οι φορείς λήψεις αποφάσεων εφαρμόζουν ολοκληρωμένες στρατηγικές που αποτελούνται από ένα πλήθος συνδεδεμένων διεργασιών, όπως η συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία, ανακύκλωση και διάθεση (Al Sabbagh et al., 2012). Ως αποτέλεσμα αναμένονται εφαρμόσιμες πρακτικές διαχείρισης των αποβλήτων σε ένα αποδεκτό κόστος, που βοηθούν στην εξισορρόπηση των περιβαλλοντικών, οικονομικών, τεχνικών, ρυθμιστικών, και άλλων κοινωνικών παραγόντων (Barton et al., 1996). Επειδή ο αριθμός των διαθέσιμων επιλογών για τη συλλογή και την επεξεργασία των αποβλήτων αυξάνεται συνεχώς και επειδή οι συνθήκες οικονομικών δυνατοτήτων αλλάζουν συχνά, οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων είναι συνεχώς αντιμέτωποι με τα ακόλουθα ερωτήματα: Είναι το ισχύον σύστημα διαχείρισης των αποβλήτων, η πιο Μαρία Σταμίρη,

29 αποτελεσματική μέθοδος κόστους για την επίτευξη των στόχων της διαχείριση των αποβλήτων; Υπάρχουν άλλοι και καλύτεροι συνδυασμοί των πιο προηγμένων μεθόδων που μπορούν να παρέχουν την ίδια υπηρεσία με χαμηλότερο κόστος (Rogge and De Jaeger, 2012); Κατά την απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, οι φορείς λήψης αποφάσεων από τη μία πλευρά βρίσκονται υπό πίεση από διάφορες ομάδες ενδιαφερομένων που ζητούν περισσότερη βιωσιμότητα, νέες τεχνολογίες ή για μικρότερου κόστους διαχείριση αποβλήτων (Wilson et al., 2007). Από την άλλη πλευρά υπάρχει το μεθοδολογικό δίλημμα της επιλογής εργαλείου αξιολόγησης για την εκτίμηση των παρόντων και των νέων συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων. Αυτή η κατάσταση αποτελεί μια ιδιαίτερη πρόκληση λόγω των πολλών και διαφορετικών προσεγγίσεων που υπόσχονται στήριξη στρατηγικών ή πολιτικών αποφάσεις, για το σχεδιασμό της διαχείρισης των αποβλήτων, καθώς και για τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των αποβλήτων σε όλα τα επίπεδα (επιχειρήσεις, δήμους, και κυβερνήσεις) (Finnveden et al., 2007 ). Μοντέλα υποστήριξης λήψης αποφάσεων εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στη διαχείριση Αστικών Στερεών αποβλήτων στα τέλη της δεκαετίας του 1960 (Karmperis et al., 2013). Αυτές οι πρώιμες προσεγγίσεις, οι οποίες εστίαζαν κυρίως σε επιμέρους λειτουργικά στοιχεία, όπως διαδρομές συλλογής ή θέσεις εγκατάστασης (Tanskanen, 2000), οδήγησαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 σε μελέτες αξιολόγησης του συνόλου του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων, υποβοηθούμενες από την ανάπτυξη των υπολογιστών (Banar et al., 2009). Όσον αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις των υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων, η πρώτη μελέτη χρονολογείται από το 1965 (Hirsch, 1965) και παρουσιάζει ταχεία ανάπτυξη, με κορύφωση μεταξύ 2000 και 2010 (Simões και Marques, 2012). Πίνακας 2.1. Οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της διαχείρισης αποβλήτων (European Commission, 2009) Επί του παρόντος, πολλές δημοσιευμένες μέθοδοι αξιολόγησης των συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων είναι αρκετά προηγμένες και εξελιγμένες επειδή η διαχείριση των αποβλήτων θεωρείται στρατηγικής σημασίας τομέας των δημόσιων υπηρεσιών (Coelho et al., 2012). Ο στόχος για διασφάλιση της αειφορίας ως μια ισορροπία ανάμεσα στην κοινωνία, την οικονομία και την οικολογία απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων είναι απαραίτητο να εξετάζεται το σύνολο των διαδικασιών που εμπλέκονται (Diaz και Warith, 2006). Η μέθοδος Μαρία Σταμίρη,

30 θα πρέπει να παρέχει μια επισκόπηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων επιλογών, ενώ παράλληλα είναι αντικειμενική, διαφανής και κατανοητή Πρόληψη και Μείωση της Παραγωγής Επαναχρησιμοποίηση Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Η παραγωγή αποβλήτων αποτελεί μορφή ρύπανσης και ο σχεδιασμός του συστήματος διαχείρισής τους πρέπει να αναφέρεται σε στόχους και μεθόδους μείωσης της παραγωγής. Η πρόληψη και η μείωση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων σχετίζονται με παράγοντες που δεν ελέγχονται σε τοπικό επίπεδο. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν το πώς η Οικονομία επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον είναι η τεχνολογία παραγωγής και διανομής αγαθών, η τεχνολογία κατανάλωσης (καταναλωτικά πρότυπα, νοοτροπίες, ανάγκες, προϊόντα, συσκευασίες) και οι ποσότητες που καταναλώνονται, το μέγεθος και η κατανομή του πληθυσμού και η τεχνολογία διάθεσης των αποβλήτων. Νομοθετικές ρυθμίσεις αναφέρονται σε συγκεκριμένες δράσεις για πρόληψη και μείωση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρήση καθαρών τεχνολογιών και κίνητρα για επαναχρησιμοποίηση συστατικών των Αστικών Στερεών Αποβλήτων, επέκταση δηλαδή της χρήσιμης ζωής τους χωρίς μετατροπή των χαρακτηριστικών τους, άρα χωρίς επιπρόσθετη κατανάλωση πόρων. Με την επαναχρησιμοποίηση τα υλικά ή τα προϊόντα επαναφέρονται στο φυσικό και οικονομικό κύκλο αποδίδοντας σε αυτά αξία και μετατρέποντάς τα από απόβλητα σε αγαθά. Τα προκύπτοντα οφέλη αντισταθμίζουν τυχόν δαπάνες για τη μετατροπή αυτή. Το μέγεθος της αγοράς μεταχειρισμένων ειδών (αυτοκινήτων, ρούχων, επίπλων, συσκευών κτλ.) αποτελεί δείκτη του βαθμού επαναχρησιμοποίησης. Στην ίδια λογική εντάσσεται η επιλογή ενοικίασης αντί της αγοράς συσκευών που δεν χρησιμοποιούνται συχνά ή χρήση επαναχρησιμοποιήσιμης πάνινης τσάντας αντί για πλαστική σακούλα. Η επαναχρησιμοποίηση είναι βέβαια αποδεκτή μόνο εφόσον δεν ανακύπτουν μη αποδεκτές παρενέργειες. Ο αρμόδιος φορέας διαχείρισης αποβλήτων μπορεί να προάγει τη μείωση αν συσχετίσει τα τέλη καθαριότητας με την απορριπτόμενη ποσότητα Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ανάλογα με τη μάζα ή τον όγκο), όπως εφαρμόζεται σε πολλές χώρες, πχ. στην Ολλανδία (Dijkgraaf and Gradus, 2004) Η Αρχή Ο ρυπαίνων πληρώνει Η αρχή o ρυπαίνων πληρώνει έχει γίνει ένα σημαντικό στοιχείο της περιβαλλοντικής πολιτικής, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο μετά την έκδοσή της από τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Organization for Economic Cooperation and Development, OECD), το 1972 ως μία από τις κατευθυντήριες αρχές σχετικά με τις διεθνείς πτυχές των περιβαλλοντικών πολιτικών. Η Αρχή είναι αναγνωρισμένη σε όλο τον κόσμο και αναφέρεται στην εθνική νομοθεσία, καθώς και σε πολλές περιφερειακές και διεθνείς διακηρύξεις. Η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει εισήχθη το 1987 με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη. Πριν από αυτό, η αρχή αναφέρθηκε σε μια σειρά από συστάσεις του OECD καθώς και στις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, επιβεβαίωσε την υιοθέτηση αυτής της αρχής από τα δώδεκα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αρχή είχε επίσης εγκριθεί από τα συμβαλλόμενα μέρη της Μαρία Σταμίρη,

31 Σύμβασης του 1992 για την Πρόληψη της Θαλάσσιας Ρύπανσης στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό. Τέλος, αποτελεί μία από τις αρχές που περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη του Ρίο που εγκρίθηκε κατά τη διάσκεψη του 1992 των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Tobey and Smets, 1996). Η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει συνήθως ερμηνεύεται τόσο ως αρχή της κατανομής του κόστους και ως αρχή ενσωμάτωσης του κόστους. Ως αρχή της κατανομής του κόστους, αντιμετωπίζει το ζήτημα του «ποιος πληρώνει» για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης. Συγκεκριμένα, οι υπεύθυνοι για την πρόκληση ρύπανσης οφείλουν να αναλάβουν το κόστος της πρόληψης της ρύπανσης και των μέτρων ελέγχου. Οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει κατά κανόνα να προσφέρουν βοήθεια στον ρυπαίνοντα για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται προσπάθεια να αποφευχθεί το διεθνές εμπόριο και οι επενδύσεις από τις περιβαλλοντικές επιδοτήσεις σε ρυπογόνους κλάδους. Ως αρχή της ενσωμάτωσης του κόστους, έχει ως στόχο τη βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας με την εσωτερίκευση του εξωτερικού περιβαλλοντικού κόστους της παραγωγής και της κατανάλωσης στις τιμές της αγοράς. Αυτό εγείρει το ερώτημα ποιο είναι το περιβαλλοντικό κόστος και τι ποσό θα πρέπει να καταβάλλεται Η Αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού. Μια από τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις για πρόληψη και μείωση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι και η αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού. Η αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού αναγνωρίζει τον ρόλο του παραγωγού στη μείωση των επιπτώσεων των προϊόντων του καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης ή της ανάκτησης των αποβλήτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Ένα αποτελεσματικά σχεδιασμένο πρόγραμμα Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων διαχείρισης υλικών. (Mc Kerlie at al, 2005). Συγκεκριμένα, ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (Organization for Economic Cooperation and Development, OECD), ορίζει την αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού ως μια περιβαλλοντική πολιτική προσέγγιση στην οποία η ευθύνη του παραγωγού, φυσική ή/και οικονομική, για ένα προϊόν επεκτείνεται στο μεταγενέστερο της κατανάλωσης στάδιο του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Αυτή η προσέγγιση υποστηρίζει ότι οι παραγωγοί έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να συνειδητοποιήσουν τις περιβαλλοντικές βελτιώσεις που οδηγούν σε αλλαγές στις αρχικές, κατασκευαστικές και μετέπειτα φάσεις του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Η επέκταση των αρμοδιοτήτων του παραγωγού (πέρα από τις πωλήσεις και τη διανομή) απεικονίζεται στο Σχήμα 2.3. Μαρία Σταμίρη,

32 Σχήμα 2.3. Διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού περιλαμβάνει τόσο τα ανοδικά όσο και τα καθοδικά στάδια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Η αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού συνήθως υλοποιείται μέσω της επίσημης νομοθεσίας, αλλά υπάρχουν και παραδείγματα εθελοντικής εφαρμογής της αρχής αυτής από εταιρείες που μισθώνουν τα προϊόντα τους ώστε να πάρουν πίσω τις απορρίψεις για ανακαίνιση και επαναχρησιμοποίηση. Όταν οι παραγωγοί ενσωματώνουν το περιβαλλοντικό κόστος των προϊόντων τους (συμπεριλαμβανομένης της επεξεργασίας πρώτων υλών, της παραγωγής, της χρήσης, της ανάκτησης μετά την κατανάλωση, της επαναχρησιμοποίησης ή της απόρριψης) τα κίνητρα για Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό γίνονται πιο εμφανή. Οι πολιτικές Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού μπορούν να παρακινήσει την κατασκευή καινοτόμων προϊόντων και δραστηριοτήτων για πρόληψη της ρύπανσης, όπως: Μείωση υλικών, πόρων και ενέργειας, Εξάλειψη της χρήσης τοξικών χημικών ουσιών, Αύξηση της περιεκτικότητας σε ανακυκλώσιμα και ανακυκλωμένα υλικά, Εξορθολογισμός και βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων μεταφοράς και των παραγωγικών διεργασιών, Παράταση της διάρκειας ζωής του προϊόντος, Αυξημένη δυνατότητα για ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση του προϊόντος στο τέλος της ζωής του, και Δημιουργία νέων μορφών διανομής των προϊόντων. Θεωρητικά, η ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους θα αντανακλάται στην τιμολόγηση των προϊόντων, η οποία μπορεί, κατά συνέπεια, να επηρεάσει τη συμπεριφορά των καταναλωτών. Η ώθηση πίσω από την αρχή Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού είναι να μεταφέρει το κόστος από τα συστήματα διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων (χρηματοδοτούμενα από τη φορολογία) στον ιδιωτικό τομέα και τον καταναλωτή, με την επιβολή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει. Έχοντας την ευθύνη των δαπανών αυτών θα Μαρία Σταμίρη,

33 πρέπει να παροτρύνει τους παραγωγούς να εξετάσει στρατηγικές για τη μείωση των αποβλήτων και να υπολογίζει τα απόβλητα ως πόρο για την ανάκτηση Στάδια Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων μιας περιοχής συνεπάγεται μετατροπές και μετασχηματισμούς των χαρακτηριστικών τους. Ως διαχείριση νοείται η εφαρμογή ή ο συνδυασμός φυσικών, χημικών, θερμικών και βιολογικών διεργασιών, συμπεριλαμβανομένης της διαλογής, που μεταβάλλουν τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων, έτσι ώστε να περιορίζεται ο όγκος και οι επικίνδυνες ιδιότητές τους, να διευκολύνεται ο χειρισμός τους και να επιτυγχάνεται η ανάκτηση υλικών ή ενέργειας. Επιπρόσθετος στόχος της επεξεργασίας είναι η μέγιστη εκμετάλλευση της διατιθέμενης χωρητικότητας του φυσικού περιβάλλοντος να απορροφήσει απόβλητα, χωρίς υπέρβαση των κοινωνικά αποδεκτών ορίων για την ποιότητα (ΚΥΑ 50310/2727/2003, ΚΥΑ 13588/725). Κάθε Σύστημα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων αποτελεί ένα συνδυασμό επεξεργασιών. Δεδομένης της ποικιλίας των εναλλακτικών επεξεργασιών, μπορούν να διαμορφωθούν πολλοί συνδυασμοί που να αντιστοιχούν σε συστήματα διαχείρισης. Δυο βασικά κριτήρια αξιολόγησης της επίδοσης αυτής είναι το κόστος του και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι βασικές επεξεργασίες που αφορούν στη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι: ο διαχωρισμός ή διαλογή στην πηγή η συλλογή και μεταφορά η ανακύκλωση (ανάκτηση και αξιοποίηση υλικών) η βιολογική επεξεργασία (με ή χωρίς ανάκτηση compost και ενέργειας) η θερμική επεξεργασία (με ή χωρίς ανάκτηση ενέργειας) η υγειονομική ταφή (με ή χωρίς ανάκτηση ενέργειας). To τελικό σύστημα διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων περιλαμβάνει, εκτός από τη συλλογή και τη μεταφορά, μια ή περισσότερες από τις παραπάνω διεργασίες (Σχήμα 2.4). Οι επεξεργασίες αυτές αλληλοεπηρεάζονται. Αύξηση της ανάκτησης χαρτιού σημαίνει μείωση της επίδοσης της θερμικής επεξεργασίας. Αυξημένες δαπάνες για διαχωρισμό σημαίνει μείωση δαπανών για επακόλουθη επεξεργασία αλλά και παραγωγή δευτερογενών πόρων. Ο σχεδιασμός ενός βιώσιμου σχεδίου διαχείρισης συνεπάγεται όχι μόνο τον έλεγχο όλων αυτών των αντισταθμίσεων (trade offs) αλλά και θεώρηση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων ως εν δυνάμει παραγωγικών, δευτερογενών πόρων. Μαρία Σταμίρη,

34 2.4. Διαλογή στην Πηγή Σχήμα 2.4. Σύστημα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Η διαλογή υλικών στην πηγή παραγωγής των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι μια από τις βασικές και πρωταρχικές λειτουργιές των μεθόδων διαχείρισης. Η εφαρμογή της επιτυγχάνει μείωση της ποσότητας που οδηγείται προς τελική διάθεση, με παράλληλη αξιοποίηση υλικών. Η διαλογή στην πηγή αποτελεί εναλλακτικό και συμπληρωματικό στάδιο της συνολικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων (McDougall et al., 2001). Οι παράμετροι από τους οποίους εξαρτάται η λειτουργικότητα ενός προγράμματος διαλογής στην πηγή είναι: Το είδος και η ποσότητα των προς διαλογή ανακύκλωση υλικών Η ποιότητα των ανακτώμενων υλικών Η ύπαρξη αγορών για την απρόσκοπτη απορρόφησή τους Η ευκολία υλοποίησης και το κόστος άλλων εναλλακτικών τεχνικών διαχείρισης των στερεών αποβλήτων που εφαρμόζονται στην υπό εξέταση περιοχη. Ο διαχωρισμός των απορριμμάτων (Σχήμα 2.5) αποτελεί ένα κρίσιμο συστατικό ενός επιτυχημένου συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, καθώς αυξάνει την Μαρία Σταμίρη,

35 ποιότητα του παραγόμενου κομπόστ και των ανακυκλώσιμων υλικών και βελτιστοποιεί την καύση. Επίσης, επιτρέπει την καλύτερη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων διαχείρισης αποβλήτων και ελαχιστοποιεί τις εισροές ενέργειας και εργασίας σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη διεργασία (Murray, 1999). Σχήμα 2.5. Σύστημα διαλογής στην πηγή για τα Αστικά Στερεά Απόβλητα. Εκτός από το διαχωρισμό υπάρχουν και άλλες επεξεργασίες που μπορούν να γίνουν στην πηγή παραγωγής των Αστικών Στερεών Αποβλήτων και επηρεάζουν τις επόμενες φάσεις διαχείρισης. Κάποιες από αυτές είναι: Κομποστοποίηση βιοαποδομήσιμων υλικών στον κήπο Άλεση των τροφικών υπολλειμμάτων με ειδικές συσκευές στην κουζίνα και διοχέτευση των πολτοποιημένων αποβλήτων στο σύστημα αποχέτευσης (επιβαρύνει το σύστημα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων) Συμπίεση των απορριμμάτων. Αυτό μπορεί να γίνεται σε μεγάλα συγκροτήματα κατοικιών από ειδικές πρέσες. Καύση μέρους των αποβλήτων σε ειδικούς καυστήρες (μειώνεται η ποσότητα στο σύστημα συλλογής και στο ΧΥΤΑ, ρυπαίνοντας όμως την ατμόσφαιρα). Ο διαχωρισμός στην πηγή είναι αυτονόητος για ογκώδη αντικείμενα (πχ. έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές) και για ορισμένες συσκευασίες. Ο διαχωρισμός στην πηγή, που αποτελεί πλέον υποχρέωση για ορισμένα απόβλητα, μπορεί να αποσκοπεί στην απόσυρση ορισμένων συστατικών (πχ μπαταριών) ή στην ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Η εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή προϋποθέτει ενεργό συμμετοχή των πολιτών, οι οποίοι τοποθετούν τα διαχωρισμένα υλικά σε διαφορετικά δοχεία. Απαιτεί, έτσι, την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών μέσω της εφαρμογής προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, τα οποία είναι απαραίτητα για τη βιώσιμη λειτουργία των συστημάτων (Chung and Poon,1995; Hasan, 2004) Συλλογή και Μεταφορά Η συλλογή και μεταφορά των Αστικών Στερεών Αποβλήτων αποτελεί το σημείο επαφής μεταξύ της παραγωγής των αποβλήτων και του συστήματος επεξεργασίας τους, συνεπώς Μαρία Σταμίρη,

36 απαιτείται προσεκτική μελέτη που να διασφαλίζει την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Πρέπει να επιτυγχάνεται συλλογή των αποβλήτων από το εκάστοτε νοικοκυριό με την ελάχιστη δυνατή ενόχληση, ενώ ταυτόχρονα τα στερεά απόβλητα πρέπει να συλλέγονται σε μορφή συμβατή με τις μεθόδους επεξεργασίας των επόμενων σταδίων. Για το λόγο αυτό χρειάζεται να διατηρηθεί μια ισορροπία μεταξύ αυτών των αντικρουόμενων αναγκών, που είναι απαραίτητη για την επιτυχία του συστήματος διαχείρισης (McDougall et. al, 2008). Σχήμα 2.5. Παραγωγή, Αποθήκευση, Συλλογή και Μεταφορά Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Με το σύστημα προσωρινής αποθήκευσης τα Αστικά Στερεά Απόβλητα τοποθετούνται προσωρινά και μέχρι να αποκομιστούν σε πλαστικές ή χάρτινες σακούλες, σε ιδιόκτητους μη τυποποιημένους κάδους ή σε κοινόχρηστους τυποποιημένους κάδους (Σχήμα 2.5). Η μέθοδος προσωρινής αποθήκευσης επηρεάζει τα χαρακτηριστικά των προς διαχείριση αποβλήτων, την επίδοση των παράλληλων συστημάτων συλλογής και διάθεσης αλλά και την επίδοση του συνολικού συστήματος (κόστος, δημόσια υγεία, κοινωνική αποδοχή κτλ). Όλα αυτά βοηθούν ώστε να επιτευχθεί ο στόχος, η κάλυψη δηλαδή των αναγκών με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Τα κριτήρια αξιολόγησης της επίδοσης μπορούν να αναφέρονται κατ ελάχιστον στα εξής: Αισθητική Κόστος προμήθειας και συντήρησης των κάδων, εκφρασμένο ανά νοικοκυριό ή ανά άτομο ή ανά τόνο αποβλήτων Μαρία Σταμίρη,

37 Προστασία δημόσιας υγείας και επίπεδο ποιότητας καθαρισμού και συντήρησης των κάδων Πιθανότητα μη επάρκειας (υπερχείλισης) των κάδων Διευκόλυνση πολιτών (απόσταση από κατοικία, ευκολία στη χρήση των κάδων Οχλήσεις από τη διαδικασία εκκένωσης (θόρυβος, διασκόρπιση σκουπιδιών, δυσοσμία). Ορισμένα από τα παραπάνω, εκτός από κριτήρια λειτουργούν και ως περιορισμοί. Για παράδειγμα σε μια περίπτωση μπορεί να επιζητούμε το συνδυασμό με την ελάχιστη δυνατή δαπάνη (κόστος ως κριτήριο επιλογής), ενώ σε άλλη περίπτωση το κρίτηριο επιλογής είναι η δημόσια υγεία ή η αισθητική, αλλά εντός ορίων για τις επιτρεπόμενες δαπάνες (κόστος ως περιορισμός). Συνολικά, από τη σκοπιά του μελετητή μηχανικού, τα ζητήματα σχεδιασμού, σχεδίασης και λειτουργίας που ανακύπτουν ως προς το σύστημα προσωρινής αποθήκευσης σχετίζονται με: Τον αριθμό, είδος, μέγεθος και χώρο εγκατάστασης των κάδων (είτε για ανάμεικτα απόβλητα ή για διαλεγμένα προς ανακύκλωση) Τη συχνότητα συλλογής των Αστικών Στερεών Αποβλήτων Την αναγκαιότητα συμπίεσης και, κατ επέκταση, το μέγεθος και τον τύπο των μηχανημάτων συμπίεσης Την πρόσβαση στο συγκοινωνιακό σύστημα Την κατανομή αρμοδιοτήτων και ευθυνών για συντήρηση του συστήματος προσωρινής αποθήκευσης Τις οδηγίες προς τους χρήστες του συστήματος. Στη συνέχεια ακολουθεί το σύστημα συλλογής και μεταφοράς, που έχει ως στόχο τη συλλογή των απορριπτόμενων Αστικών Στερεών Αποβλήτων και τη μεταφορά τους σε προκαθορισμένους χώρους κατά κοινωνικά αποδεκτό τρόπο και με αποδεκτή συμβολή στο συνολικό σύστημα διαχείρισης, σε συνδυασμό με την επίδοση του συστήματος προσωρινής αποθήκευσης. Αρμόδιος φορέας για τη συλλογή και μεταφορά είναι ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή άλλος εξουσιοδοτημένος φορέας, σε μερικές περιπτώσεις μια ιδιωτική επιχείρηση. Η πλέον συνήθης μορφή της υπηρεσίας συλλογής μεταφοράς είναι η περιοδική διέλευση ενός απορριμματοφόρου από τους δρόμους της εξυπηρετούμενης περιοχής. Το απορριμματοφόρο ξεκινά από το χώρο στάθμευσης, φτάνει στην υπόψη περιοχή και προχωρά κάνοντας στάσεις σε προκαθορισμένα σημεία οπού υπάρχουν κάδοι. Ο χρόνος φόρτωσης είναι το άθροισμα κύκλων μεταξύ διαδοχικών στάσεων. Κάθε κύκλος περιλαμβάνει τη μετακίνηση και εκκένωση του κάδου ή των κάδων και τη διαδρομή μέχρι την επόμενη στάση. Όταν το απορριμματοφόρο γεμίσει μετακινείται στο χώρο απόθεσης, αδειάζει και επιστρέφει για νέο κύκλο συλλογής. Η συχνότητα συλλογής ποικίλλει από πόλη σε πόλη, ακόμα και από συνοικία σε συνοικία και εξαρτάται από το σύστημα προσωρινής αποθήκευσης, τη συνολική χωρητικότητα των κάδων, το ρυθμό πλήρωσής τους, τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες, τη σύνθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων και το επιθυμητό Μαρία Σταμίρη,

38 επίπεδο ποιότητας της παρεχόμενης υπηρεσίας. Σε περιπτώσεις διαχωρισμού στην πηγή και χωριστών κάδων για διαφορετικά υλικά, η συχνότητα συλλογής διαφοροποιείται ανάλογα με το υλικό. Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παράγοντες υγιεινής. Εν γένει, οι ιδιαιτερότητες των περιοχών και των υλικών δεν συνηγορούν υπέρ κοινών ή τυπικών τιμών για τη συχνότητα συλλογής (Παναγιωτακόπουλος, 2007) Ανακύκλωση Στην ιεράρχηση της διαχείρισης των απορριμμάτων την απευθείας επαναχρησιμοποίηση των υλικών ακολουθεί η ανακύκλωση. Η ανάκτηση των υλικών από τα απορρίμματα, τα οποία συγκεντρώνονται είτε μετά την διαλογή στην πηγή είτε από μεικτούς κάδους, γίνεται σε μεικτές εγκαταστάσεις μηχανικής και χειρονακτικής διαλογής. Σε αυτές γίνεται η διαχείριση των οικιακών στερεών αποβλήτων και επιτυγχάνεται διαχωρισμός σε κατηγορίες υλικων. Τα υλικά τα οποία διαχωρίζονται οδηγούνται για ανάκτηση ή περαιτέρω επεξεργασία για παραγωγή πρώτων υλικών. Τα υλικά που ανακτώνται είναι κυρίως: Χαρτί Πλαστικό Μίγμα χαρτιού και πλαστικού Σιδηρούχα μέταλλα Αλουμίνιο Σχήμα 2.6. Διάγραμμα Ροής της Διαδικασίας Ανακύκλωσης Αστικών Στερεών Αποβλήτων. ( Η βιωσιμότητα του τομέα της ανακύκλωσης εξαρτάται από την σχέση κόστουςαποτελεσματικότητας, κάτι που με τη σειρά του εξαρτάται κυρίως από την οικονομική κατάσταση μιας κοινωνίας. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες υπάρχει οργανωμένη μέθοδος για τη συλλογή και την επεξεργασία ορισμένων ανακυκλώσιμων υλικών, όπως το χαρτί, το γυαλί και το μέταλλο, μέσω δημόσιας και ιδιωτικής συμμετοχής. Στην περίπτωση των αναπτυσσόμενων οικονομιών, όπου το ποσοστό των ανακυκλώσιμων κλασμάτων όπως το χαρτί, το γυαλί και τα μέταλλα είναι χαμηλότερη, η ανάκτηση και η ανακύκλωση τους Μαρία Σταμίρη,

39 πραγματοποιείται, ως επί το πλείστον, από μικρές βιομηχανίες με λιγότερο οργανωμένο τρόπο (Shekdar, 2009). Οι οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές δαπάνες που σχετίζονται με τη διάθεση των στερεών αποβλήτων έχει αυξηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ένα από τα μέσα για την αντιμετώπιση του προβλήματος διάθεσης είναι η εφαρμογή των τεχνικών ανακύκλωσης, όπως ανακύκλωση στην πηγή ή στον τόπο διάθεσης. Παρά το γεγονός ότι η ανακύκλωση είναι επιθυμητή από περιβαλλοντική άποψη, αρκετά συχνά οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα, ή ακόμη και την τύχη, ενός προγράμματος ανακύκλωσης (Troschinetz and Mihelcic, 2008). Έχουν υπάρξει πολλές μελέτες που προσπαθούν να καθορίσουν τον τρόπο ώστε να γίνουν τα προγράμματα ανακύκλωσης πιο επιτυχή, προκειμένου να προωθηθεί μια πιο βιώσιμη προσέγγιση της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Οι μελέτες αυτές εστιάζουν σε παράγοντες όπως η επίδραση της δημόσιας αντίληψης στην απόδοση της ανακύκλωσης (Thomas, 2001), τη σύγκριση των εργαλείων για αλλαγή συμπεριφοράς του κοινού, με στόχο την αύξηση της συμμετοχής σε προγράμματα ανακύκλωσης και τη μείωση της μόλυνσης (Timlett and Williams, 2008), την αξιολόγηση της κατανόησης και της γνώμης του κοινού για ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης καθοδηγούμενο από τοπικές αρχές (Williams and Kelly, 2003) ή το στρατηγικό σχεδιασμό των σταθμών απόθεσης ανακυκλώσιμων υλικών (Chang και Wei, 1999). Ωστόσο, η επιτυχία του εκάστοτε συστήματος ανακύκλωσης εξαρτάται όχι μόνο για τα επίπεδα συμμετοχής (ποσοστό συμμετοχής) ή την αποτελεσματικότητα του προγράμματος (ποσοστό εκτροπής), αλλά και την οικονομική αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου προγράμματος (π.χ. όφελος προς κόστος, το καθαρό κόστος ανά τόνο) (Suttibak and Nitivattananon, 2008) Βιολογικές Μέθοδοι Επεξεργασίας Η βιολογική επεξεργασία των στερεών αποβλήτων περιλαμβάνει τις βιοχημικές μεθόδους κατά τις οποίες μετατρέπεται το οργανικό (ζυμώσιμο) κλάσμα των απορριμμάτων σε αέρια, υγρά και στερεά προϊόντα. Τα προϊόντα αυτών των διαδικασιών μπορούν να αξιοποιηθούν σε διάφορες χρήσεις ή να διατεθούν στο περιβάλλον χωρίς να επιφέρουν προβλήματα στο περιβάλλον και στην δημόσια υγεία. Η βιολογική επεξεργασία πριν την τελική εδαφική διάθεση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων αποτελεί βασική εναλλακτική επιλογή στο σύστημα διαχείρισης και αποσκοπεί στην εκτροπή, στην ανάκτηση compost ή ενέργειας. Διακρίνεται σε αερόβια επεξεργασία (κομποστοποίηση), από την οποία προκύπτει το compost, και σε αναερόβια χώνευση, από την οποία ανακτάται το βιοαέριο. Η εκτροπή επιφέρει μείωση των στραγγισμάτων και του βιοαερίου στους ΧΥΤ αλλά και της απαιτούμενης εδαφικής έκτασης. Επιπλέον, η αξιοποίηση ή έστω η μείωση του εκλυόμενου βιοαερίου συμβάλλει στον έλεγχο του φαινομένου του θερμοκηπίου. Προϋπόθεση της βιολογικής επεξεργασίας είναι ο διαχωρισμός του βιοαποδομήσιμου κλάσματος, ο οποίος γίνεται είτε στην πηγή, είτε σε εγκατάσταση μηχανικού διαχωρισμού. Μαρία Σταμίρη,

40 Αναερόβια Βιολογική Επεξεργασία (Αναερόβια Χώνευση) Η αναερόβια επεξεργασία των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι μια τεχνητά επιταχυνόμενη διεργασία που λαμβάνει χώρα σε κλειστούς αντιδραστήρες (Σχήμα 2.7). Στην Ε.Ε. λειτουργούν μερικές δεκάδες τέτοιων εγκαταστάσεων, κυρίως για Αστικά Στερεά Απόβλητα διαχωρισμένα στην πηγή. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη αφορά στην επεξεργασία ανάμικτων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Mata Alvarez et. al, 2000). Η αναερόβια χώνευση δεν αποτελεί αυτή καθ αυτή μια νέα διαδικασία. Οι φυσικές διεργασίες βιολογικής αποσύνθεσης, που αποτελούν το επίκεντρο της αναερόβιας χώνευσης, έχουν αξιοποιηθεί σε εργοστάσια σε όλο τον κόσμο. Για πάνω από 100 χρόνια η αναερόβια χώνευση χρησιμοποιείται για τη διαχείριση της λυματολάσπης και κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει χρησιμοποιηθεί για άλλα υγρά απόβλητα, όπως τα απόβλητα αγροκτημάτων και υψηλής αντοχής υγρά βιομηχανικά απόβλητα. Για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, η χρήση της τεχνικής της αναερόβιας χώνευσης είναι λιγότερο εκτεταμένη συγκριτικά με τη διαχείριση υγρών αποβλήτων (Braber, 1995). Το βιοαέριο που παράγεται από αυτή τη διαδικασία αποτελεί μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας υψηλής ποιότητας, που πρέπει να διερευνηθεί, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η ενέργεια είναι δαπανηρή αλλά τόσο αναγκαία για αναπτυξιακές δραστηριότητες. Στην αναερόβια διεργασία, ένα σύνθετο μίγμα αλληλεπιδρώντων μικροοργανισμών, κυρίως βακτηρίων, πραγματοποιούν πλήρη αποικοδόμηση των οργανικών υλικών σε βιοαέριο. Η αποσύνθεση των σύνθετων οργανικών ενώσεων λαμβάνει χώρα σε μια διαδικασία τριών σταδίων, όπου οι τρεις κύριες ομάδες μικροοργανισμών ενεργοποιούνται ανεξάρτητα (Ojolo et al., 2008). Σχήμα 2.7. Εγκαταστάσεις Αναερόβιας Βιολογικής Επεξεργασίας Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Ως προς τη διαδικασία της μεθόδου, μετά το μηχανικό διαχωρισμό και την ανάκτηση υλικών το οργανικό κλάσμα εισέρχεται στον αντιδραστήρα (χωνευτή) είτε έτσι όπως είναι (ξηρή μέθοδος) ή αναμεμειγμένο με νερό ή με ιλύ από εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού λυμάτων (υγρή μέθοδος). Το ποσοστό στερεών στο μείγμα και η θερμοκρασία και η διάρκεια της επεξεργασίας ποικίλλουν ανάλογα με το σχεδιασμό της μονάδας, τη σύνθεση του υλικού και άλλους παράγοντες (διακυμάνσεις σχετικών τιμών, αντιστοίχως: 25 45% στερεά, ᵒC, 1 4 εβδομάδες). Τα βασικά προϊόντα είναι βιοαέριο και ιλύς. Το βιοαέριο εκτιμάται σε m³ ανά τόνο εισερχόμενου οργανικού κλάσματος Αστικών Στερεών Αποβλήτων, αποτελούμενο από μεθάνιο (55 70%), διοξείδιο του άνθρακα (30 45%) και ίχνη άλλων αερίων. Μετά από κάποια επεξεργασία (κυρίως για απομάκρυνση της υγρασίας και του υδρόθειου), το αέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως Μαρία Σταμίρη,

41 καύσιμο για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Το % της παραγόμενης ενέργειας καταναλώνεται κατά τη διεργασία, αφήνοντας kw ανά τόνο οργανικού κλάσματος για άλλες χρήσεις. Περεταίρω αναβάθμιση της ποιότητας του βιοαερίου (σχεδόν σε ποιοτικό επίπεδο φυσικού αερίου) γίνεται με την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα (Warmer Bulletin, 1998). Οι συνεχιζόμενες έρευνες και οι εμπειρίες υποδεικνύουν ότι αναερόβια βιοεπεξεργασία έχει θετική προοπτική. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συγκρίνεται με εναλλακτικές μεθόδους επεξεργασίας στα πλαίσια της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) Αερόβια Βιολογική Επεξεργασία (Κομποστοποίηση) Κομποστοποίηση είναι η ελεγχόμενη (ως προς τον αερισμό, την υγρασία, το λόγο C/N, το ph και τη θερμοκρασία) βιοξείδωση ετερογενών ανόργανων υλικών, όπου ετερογενείς και κυρίως ετερότροφοι μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες) βιοαποδομούν οργανικές ενώσεις. Κύρια προϊόντα της κομποστοποίησης είναι νερό, CO₂ και κυρίως compost, ένα πλούσιο σε οργανική ουσία υλικό, με υψηλό χουμικό περιεχόμενο. Ανεπιθύμητα παραπροϊόντα είναι οι οσμές, ο θόρυβος, η σκόνη, παθογόνοι μικροοργανισμοί, πτητική οργανική ύλη, στραγγίσματα κ.α. Το compost χρησιμοποιείται (εφόσον πληροί τις προβλεπόμενες από τη νομοθεσία ποιοτικές προδιαγραφές) ως εδαφοβελτιωτικό (ιδιαίτερα για αργιλώδη, αμμώδη, όξινα, πορώδη και ασβεστώδη εδάφη) ή ως υπόστρωμα για την καλλιέργεια φυτών. Χρησιμοποιείται επίσης ως βιοφίλτρο, ως ηχομονωτικό υλικό, για αναπλάσεις τοπίων, για αποκατάσταση λατομείων, για έλεγχο της διάβρωσης πρανών, κτλ. Κατά τη διεργασία της κομποστοποίησης υπάρχει απώλεια μάζας της τάξεως του 50%, επομένως στόχος της βιοεπεξεργασίας είναι η μείωση των ποσοτήτων στο χώρο εδαφικής διάθεσης (Evans, 2001). Τα συστήματα κομποστοποίησης χωρίζονται σε ανοιχτά (βραδείας βιοαποδόμησης), σε κλειστά (ταχείας βιοαποδόμησης) και σε μεικτά. Τα ανοιχτά λειτουργούν κατά κανόνα κάτω από υπόστεγο (Σχήμα 2.8), μπορούν όμως να είναι και υπαίθρια με δυνατότητα ταχείας κάλυψης του υλικού με μεμβράνες, αν χρειαστεί (Σχήμα 2.9). Τα συστήματα αυτά χαρακτηρίζονται από τον τρόπο αερισμού του υποστρώματος και διακρίνονται σε συστήματα με δυναμικές, στατικές ή μεικτές συνθήκες αερισμού. Στην περίπτωση δυναμικού αερισμού έχουμε είτε εμφύσηση αέρα, είτε αναρρόφηση ή εναλλαγές και των δύο (Bidlingmaier et al., 2005). Μαρία Σταμίρη,

42 Σχήμα 2.8. Εγκατάσταση Ανοιχτού Συστήματος Κομποστοποίησης (Σειράδια σε Υπόστεγο). Σχήμα 2.9. Εγκατάσταση Ανοιχτού Συστήματος Κομποστοποίησης (Κάλυψη Σειραδίων με Μεμβράνη). Στις στατικές συνθήκες, ο αερισμός γίνεται με προδιαγεγραμμένη περιοδική ανάδευση του υποστρώματος, το οποίο έχει τοποθετηθεί σε διάφορους γεωμετρικούς σχηματισμούς ύψους μέχρι 2.5 m, σε κανάλια ή ελεύθερα. Ο επιλεγόμενος σχηματισμός εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες, το σύστημα ανάδευσης και τη συχνότητα ανάδευσης. Ένας τυπικός σχηματισμός είναι σειράδια (ελεύθερα ή σε κανάλια) μήκους μέχρι και 100 m και πλάτους έως 5 m. Ο αναγκαίος χρόνος παραμονής κυμαίνεται από 3 έως 4 εβδομάδες, ενώ για την ωρίμανση χρειάζονται επιπλέον 4 6 εβδομάδες (Tchobanoglous et al., 1993). Στα κλειστά και ταχείας βιοαποδόμησης, αλλά ακριβότερα συστήματα, το υλικό βιοαποδομείται υπό πλήρως ελεγχόμενες συνθήκες, με δυναμικές συνθήκες αερισμού και με συνεχή ανάδευση. Ο χρόνος παραμονής ποικίλλει ανάλογα με την τεχνολογία (7 14 Μαρία Σταμίρη,

43 μέρες), ενώ ακολουθεί περίοδος ωρίμανσης διάρκειας από 4 έως 12 εβδομάδες. Το τελικό προϊόν είναι καλύτερης ποιότητας από το προϊόν των ανοιχτών συστημάτων, πλην όμως η τεχνολογία είναι πιο περίπλοκη. Στα μεικτά συστήματα, το υλικό παραμένει σε κλειστό βιοαντιδραστήρα λίγες μέρες και στη συνέχεια σε ανοιχτό χώρο με διάφορες μεθόδους αερισμού. Το κόστος και η διάρκεια κυμαίνονται μεταξύ των αντιστοίχων τιμών των δυο άλλων συστημάτων. Συνήθως η βιοσταθεροποίηση γίνεται και με προσθήκη ειδικών υλικών (πχ. ιλύος από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού και κλαδιών) με στόχο τη διατήρηση του λόγου C/N στα επιθυμητά όρια. Σχήμα Εγκατάσταση Κομποστοποίησης. Μετά τη βιοσταθεροποίηση ακολουθούν δυο αναγκαία στάδια για παραγωγή του τελικού προϊόντος: το στάδιο της ωρίμανσης και το στάδιο του εξευγενισμού. Στη μονάδα ωρίμανσης λαμβάνουν χώρα διεργασίες χουμοποίησης, όπου το υλικό, τοποθετημένο σε υπόστεγο, σε σωρούς ή σειράδια ύψους μέχρι και 6 m, αποκτά ιδιότητες εμφάνισης και οσμής που διευκολύνουν την αποδοχή του για γεωργικές χρήσεις. Στη μονάδα εξευγενισμού, το προϊόν καθαρίζεται με μηχανικούς διαχωριστές από ξένες προσμίξεις (αδρανή, χαρτί, χαλίκια, πλαστικά κ.α.) καθώς και από μη αποδομημένα οργανικά (πλαστικά, λάστιχα, συνθετικές ίνες από υφάσματα, μη επαρκώς τεμαχισμένο χαρτί κτλ.), η απομάκρυνση των οποίων αποτελεί σημαντικό πρακτικό πρόβλημα. Μαρία Σταμίρη,

44 Σχήμα Διάγραμμα Ροής και Ενδεικτικό Ισοζύγιο Μάζας Εγκατάστασης Κομποστοποίησης (Αριθμοί σε Τόνους ανά Μέρα) Αναφορικά με τη χρήση του compost σε καλλιέργειες, πρέπει να αντιμετωπιστούν (Lazaridi and Gruneklee, 2000, Bidlingmaier et al., 2005): Οι αυστηρές προδιαγραφές ως προς την περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα και τοξικές ουσίες, κάτι που δύσκολα αντιμετωπίζεται αν δεν έχει προηγηθεί διαλογή στην πηγή, Η προκατάληψη των αγροτών, Το χαμηλό κόστος των ανταγωνιστικών χημικών λιπασμάτων. Σε μικρότερη κλίμακα, κομποστοποίηση μπορεί να γίνει και σε μεμονωμένες κατοικίες ή συγκροτήματα κατοικιών μέσα σε ειδικούς κάδους ή απλές ιδιοκατασκευές (Reynolds, et al., 2014, Barrena et al., 2014), ή σε μικρούς οικισμούς με διαλογή στην πηγή και απλές εγκαταστάσεις με σειράδια. Μαρία Σταμίρη,

45 2.8. Μέθοδοι Θερμικής Επεξεργασίας Οι τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι οι φυσικές, χημικές και θερμικές διαδικασίες κατά της οποίες μετατρέπονται τα στερεά απόβλητα σε αέρια, υγρά και στερεά προϊόντα, με ταυτόχρονη ή συνεπακόλουθη αποδέσμευση θερμικής ενέργειας (ΕΣΔΑΚ, 2008). Η θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων αποβλέπει: Στην ελαχιστοποίηση του τελικού προς διάθεση όγκου Στην πλήρη αδρανοποίηση όλων των καύσιμων συστατικών. Στην παραγωγή αξιοποιήσιμης ενέργειας και η βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης. Στην τήρηση όλων των νομικών περιορισμών, όσον αφορά τις κάθε είδους εκπομπές. Ειδικότερα, στην αποφυγή δημιουργίας και εκπομπής οργανικών ενώσεων της κατηγορίας των διοξινών Οι βασικές μέθοδοι θερμικής επεξεργασίας, κατηγοριοποιημένες βάσει των απαιτήσεων τους σε οξυγόνο, είναι οι εξής: Αποτέφρωση Πυρόλυση, Αεριοποίηση, Στο σχήμα 2.12 φαίνονται οι κύριες διαφορές μεταξύ των διαδικασιών της αποτέφρωσης, της πυρόλυσης και της αεριοποίησης. Η κύρια διαφορά είναι η ποσότητα του οξυγόνου που παρέχεται στον αντιδραστήρα. Η πυρόλυση γίνεται απουσία οξυγόνου, ενώ για την αεριοποίηση υπάρχει περιορισμένη παροχή οξυγόνου, έτσι ώστε να μην λάβει χώρα πλήρης καύση και παράγονται εύφλεκτα αέρια (μονοξείδιο του άνθρακα και υδρογόνο). Το οξυγόνο για την αεριοποίηση παρέχεται με τη μορφή του αέρα, ατμού ή καθαρού οξυγόνου. Η αποτέφρωση περιλαμβάνει την πλήρη οξείδωση των αποβλήτων σε περίσσεια οξυγόνου για την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, νερού και στάχτης, μαζί με κάποια άλλα προϊόντα, όπως μέταλλα, ίχνη υδρογονανθράκων, όξινα αέρια, κ.λ.π. Σχήμα Διαδικασία Αποτέφρωσης, Αεριοποίησης και Πυρόλυσης. Μαρία Σταμίρη,

46 Μια νέα μέθοδος θερμικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων είναι μέσω της τεχνολογίας πλάσματος. Η διαδικασία αυτή επεξεργασίας γίνεται σε συνθήκες πολύ υψηλής θερμοκρασίας και πίεσης. Υπάρχει συνεχής πρόοδος στην εφαρμογή της τεχνολογίας πλάσματος για την επεξεργασία των αποβλήτων, και τώρα αποτελεί μια βιώσιμη εναλλακτική λύση μεταξύ των πιθανών επιλογών διαχείρισης αποβλήτων. Οι κανονιστικές, οικονομική και κοινωνικο-πολιτικών παραγόντων προώθηση της υιοθέτησης των προηγμένων τεχνικών θερμικής μετατροπής, όπως η θερμική τεχνολογία πλάσματος και αναμένεται να γίνουν όλο και πιο εμπορικά βιώσιμες στο μέλλον στις οποίες είναι το αέριο στην κατάσταση πλάσματος του δίνουν πολύ μεγαλύτερη χημική δραστικότητα Αποτέφρωση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η αποτέφρωση (ή καύση) των Αστικών Στερεών Αποβλήτων εκπροσωπεί μια αρκετά παλαιά και διαδεδομένη διεργασία. Αυτή περιλαμβάνει την ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών (850ᵒC έως 1500ᵒC), με παρουσία φλόγας, για την οξείδωση των καύσιμων υλικών που περιέχονται στα Αστικά Στερεά Απόβλητα προς παραγωγή θερμότητας, υδρατμών, αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου. Στόχος της εν λόγω διεργασίας είναι η εξάτμιση, η αποσύνθεση και η καταστροφή των οργανικών στοιχείων των απορριμμάτων, παρουσία οξυγόνου, είτε σε στοιχειομετρική αναλογία (stoichiometric combustion), είτε με περίσσεια αέρα (excess air combustion). Ταυτόχρονα, επιτυγχάνεται μείωση του προς τελική διάθεση όγκου των απορριμμάτων. Ανάλογα με τη σύνθεση των αποβλήτων, μπορούν να σχηματίζονται και άλλα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του μονοξειδίου του άνθρακα, υδροχλωρίου, υδροφθορίου, οξειδίων του αζώτου, διοξειδίου του θείου, πτητικού οργανικού άνθρακα, διοξινών και φουρανίων, πολυχλωριωμένων διφαινυλίων, βαρέων μετάλλων κλπ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2004). Η απομάκρυνση αυτών των ρυπογόνων εκπομπών του αποτεφρωτήρα περιλαμβάνει εκτεταμένα, πολύπλοκα και δαπανηρά συστήματα καθαρισμού. Σχήμα Μονάδα Αποτέφρωσης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με Ταυτόχρονη Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας. Μαρία Σταμίρη,

47 Η αποτέφρωση είναι μία μορφή επεξεργασίας που μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλές κατηγορίες αποβλήτων. Τα κυριότερα είδη μονάδων αποτέφρωσης, που έχουν αναπτυχθεί, είναι δύο: Μονάδες που απαιτούν ελάχιστη προεπεξεργασία των απορριμμάτων (μονάδες τύπου mass-fired), Μονάδες που λειτουργούν με επεξεργασμένο απόβλητα (Refuse Derived Fuel ή Solid Recovered Fuel, RDF/SRF) ως καύσιμο. Οι μονάδες τύπου μαζικής καύσης (mass-fired) αποτελούν την πλειοψηφία των εγκατεστημένων μονάδων. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι ότι τα απορρίμματα εισάγονται χωρίς καμία προεπεξεργασία στο θάλαμο καύσης, με αποτέλεσμα η λειτουργία της όλης μονάδας να είναι απλή. Το δεύτερο είδος μονάδων αποτέφρωσης χρησιμοποιεί ως υλικό τροφοδοσίας το λεγόμενο δευτερογενές καύσιμο (SRF ή RDF), το οποίο ουσιαστικά εκπροσωπεί ένα μίγμα συγκεκριμένων κλασμάτων των Αστικών Στερεών Αποβλήτων, που προκύπτει έπειτα επεξεργασία των Αστικών Στερεών Αποβλήτων και μπορεί να περιλαμβάνει οργανικά, χαρτί, υφάσματα, δέρμα, ελαστικά, κ.α. Στο Σχήμα 2.12 παρουσιάζει το ποσοστό των αστικών στερεών αποβλήτων που αποτεφρώνονται σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η αποτέφρωση εφαρμόζεται σε ένα μικρό κλάσμα των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Οι σύγχρονες μονάδες αποτέφρωσης περιλαμβάνουν πλέον ένα μέσο ανάκτησης ενέργειας. Η ανάκτηση ενέργειας γίνεται συνήθως μέσω της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τουρμπίνες ατμού υψηλής θερμοκρασίας ή μέσω συστημάτων τηλεθέρμανσης (Williams, 2005). Σχήμα Ποσοστό Αποτέφρωσης Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Επιλεγμένες Χώρες (European Commission, 2003). Η αποτέφρωση των αποβλήτων έχει έναν αριθμό πλεονεκτημάτων έναντι της υγειονομικής ταφής (Chandler et al., 1997, Williams, 2005): Μαρία Σταμίρη,

48 Η αποτέφρωση μπορεί συνήθως να πραγματοποιηθεί κοντά στο σημείο συλλογής των απορριμμάτων. Σε μερικές πόλεις, ο διαθέσιμος χώρος για υγειονομική ταφή των αποβλήτων κοντά στις περιοχές παραγωγής τους είναι ολοένα και λιγότερος, με αποτέλεσμα τη μεταφορά των αποβλήτων σε μεγάλες αποστάσεις. Ο όγκος των αποβλήτων μετατρέπεται σε ένα βιολογικά αποστειρωμένο προϊόν (τέφρα), η οποία για τα Αστικά Στερεά Απόβλητα αποτελεί περίπου το 10% του αρχικού όγκου και το 33% του αρχικού βάρους. Η αποτέφρωση δεν παράγει μεθάνιο, σε αντίθεση με την υγειονομική ταφή. Το μεθάνιο αποτελεί ένα από τα αέρια του θερμοκηπίου και έχει σημαντική συμβολή στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Η αποτέφρωση των αποβλήτων αποτελεί μια χαμηλού κόστους πηγή ενέργειας εξοικονομώντας έτσι πολύτιμους πρωτογενείς πόρους καυσίμων. Τα υπολείμματα τέφρας μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την ανάκτηση υλικών. Η καύση είναι η καλύτερη περιβαλλοντική επιλογή για πολλά επικίνδυνα απόβλητα, όπως πολύ εύφλεκτα, πτητικά, τοξικά και μολυσματικά απόβλητα. Ωστόσο, υπάρχουν και μειονεκτήματα. Γενικά, το κόστος είναι αρκετά υψηλό και έχει μεγαλύτερη περίοδο αποπληρωμής, λόγω της υψηλής επένδυσης κεφαλαίων. Μερικές φορές υπάρχει έλλειψη ευελιξίας των επιλογών διάθεσης αποβλήτων αφού επιλεγεί η διαδρομή αποτέφρωσης. Ταυτόχρονα, λόγω του υψηλού κόστους του αποτεφρωτήρα, συνδέεται με μακροπρόθεσμες συμβάσεις διαχείρισης αποβλήτων. Ο αποτεφρωτής έχει σχεδιαστεί με βάση μια ορισμένη θερμογόνο αξία των αποβλήτων. Απομάκρυνση υλικών, όπως χαρτί και πλαστικό, για ανακύκλωση μπορεί να μειώσει τη συνολική θερμογόνο αξία των αποβλήτων και, κατά συνέπεια, μπορεί να επηρεάσει την απόδοση του αποτεφρωτήρα. Αν και οι σύγχρονες εγκαταστάσεις αποτέφρωσης συμμορφώνονται με την ισχύουσα νομοθεσία για τις εκπομπές, υπάρχει κάποια ανησυχία στην κοινή γνώμη ότι τα επίπεδα εκπομπών μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Η διαδικασία αποτέφρωσης εξακολουθεί να παράγει ένα στερεό υπόλειμμα αποβλήτων που απαιτεί περεταίρω διαχείριση Πυρόλυση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η πυρόλυση είναι μια σχετικά νέα θερμική διεργασία, η οποία αν και αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να εφαρμόζεται στην επεξεργασία αστικών στερεών αποβλήτων. Στην Ευρώπη δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μέθοδος θερμικής επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων καθώς εμφανίζει χαμηλό συντελεστή ενεργειακής απόδοσης σε συνδυασμό με τα οικονομικά όρια βιωσιμότητάς της. Σε χώρες εκτός της Ευρώπης έχουν γίνει εγκαταστάσεις πυρόλυσης στερεών απορριμμάτων οι οποίες λειτουργούν αποδοτικά εδώ και πολλά χρόνια με παράδειγμα την Ιαπωνία. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις ενδέχεται να οφείλεται στις διαφορές των ποιοτικών Μαρία Σταμίρη,

49 χαρακτηριστικών των απορριμμάτων μεταξύ των χωρών εφαρμογής (π.χ. ως προς το ποσοστό του οργανικού κλάσματος και τη θερμογόνο δύναμή τους). Η θερμική μέθοδος της πυρόλυση βασίζεται στην διάσπαση των οργανικών ουσιών όταν αυτές θερμανθούν απουσία οξυγόνου. Κατά την διαδικασία οι χημικοί δεσμοί διασπόνται και σχηματίζονται νέες σταθερές ενώσεις οι οποίες στην συνέχεια συμπυκνώνονται σε αέρια, υγρά και στερεά κλάσματα. Η διεργασία της πυρόλυσης γίνεται σε θερμοκρασίες ᵒC στις οποίες διασπόνται τα πολύπλοκα μόρια σε απλούστερα. Η πυρολυτική διεργασία σε αντίθεση με την καύση και την αεριοποίηση είναι ισχυρά ενδόθερμη προκειμένου να γίνει η θερμική διάσπαση των δεσμών. Το τελικό ενεργειακό ισοζύγιο γίνεται θετικό εφόσον χρησιμοποιηθούν οι παραγόμενες οργανικές ενώσεις ως καύσιμα σε επόμενη διαδικασία. Βασικές παράμετροι για την εφαρμογή της αποτελούν η σύσταση των στερεών αποβλήτων, η θερμογόνος δύναμή τους, η περιεχόμενη υγρασία κ.λ.π.(li et. al, 1999, Williams, 2005). Σχήμα Πυρολυτικός Αντιδραστήρας με Ελεγχόμενη Παροχή Οξυγόνου Κατά την πυρόλυση των στερεών αποβλήτων, τα προϊόντα που παράγονται είναι: Αέρια: Αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο, μεθάνιο, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα και διάφορα άλλα αέρια, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των στερεών αποβλήτων Υγρά: Το υγρό κλάσμα, είναι ελαιώδες με υψηλή πυκνότητα και ιξώδες και περιέχει απλά καρβοξυλικά οξέα (π.χ. οξικό οξύ), κετόνες (π.χ. ακετόνη), αλκοόλες (π.χ. μεθανόλη) καθώς και σύνθετους οξυγονωμένους υδρογονάνθρακες. Με περαιτέρω επεξεργασία το κλάσμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνθετικό καύσιμο. Στερεά: Το στερεό υπόλειμμα περιέχει σχεδόν καθαρό άνθρακα και τυχόν αδρανή υλικά που υπάρχουν στα στερεά απόβλητα. Ειδικότερα, η παραγωγή ελαίων από την πυρόλυση των αποβλήτων έχει διερευνηθεί, με στόχο τη χρήση των ελαίων απευθείας ως καύσιμο ή, μετά από αναβάθμιση, για παραγωγή Μαρία Σταμίρη,

50 εξευγενισμένου καυσίμου. Τα έλαια πυρόλυσης προέρχονται από μια ποικιλία αποβλήτων, είναι πολύπλοκα ως προς τη σύνθεση και περιέχουν μία ευρεία ποικιλία χημικών ουσιών οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χημικές πρώτες ύλες. Το έλαιο έχει υψηλό ενεργειακό περιεχόμενο, το οποίο είναι υψηλότερο ανά μονάδα βάρους από ότι τα ακατέργαστα απόβλητα (Islam et. al, 2004, Islam et. al, 2005) Αεριοποίηση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η αεριοποίηση περιλαμβάνει την μετατροπή του οργανικού κλάσματος των απορριμμάτων σε ένα μίγμα καύσιμων αερίων, μέσω μερικής οξείδωσης αυτού σε υψηλές θερμοκρασίες (400 έως 1500 ᵒC). Η αεριοποίηση έχει ομοιότητες με την πυρόλυση, όπως τη μετατροπή των απορριμμάτων σε αέρια, στερεά και υγρά καύσιμα, αλλά παρουσιάζει και βασικές διαφορές κατά την εφαρμογή της, αφού η μεν πυρόλυση χρησιμοποιεί εξωτερική πηγή θερμότητας για να ενεργοποιηθούν οι ενδόθερμες αντιδράσεις θερμικής διάσπασης των δεσμών, σε συνθήκες απουσίας οξυγόνου, η δε αεριοποίηση είναι αυτοσυντηρούμενη (χωρίς εξωτερική πηγή ενέργειας μετά το στάδιο της ανάφλεξης) και χρησιμοποιεί πρόσθετο καύσιμο αέριο, όπως για παράδειγμα ατμό, διοξείδιο του άνθρακα, αέρα ή οξυγόνο, για την επιπλέον μετατροπή των οργανικών υπολειμμάτων σε αέρια προϊόντα. Η ενέργεια που απαιτείται για την αντίδραση αεριοποίησης παράγεται με καύση μέρους του οργανικού υλικού στον αντιδραστήρα αεριοποίησης (Williams, 2005). Στόχος της αεριοποίησης είναι η ατελής καύση των απορριμμάτων και η παραγωγή αερίου αποτελούμενου από CO, H₂ και αέριους υδρογονάνθρακες, το οποίο παρουσιάζει υψηλό θερμικό περιεχόμενο. Τα τελικά προϊόντα της αεριοποίησης είναι: αέριο πλούσιο σε μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, υδρογόνο και κορεσμένους υδρογονάνθρακες (κυρίως μεθάνιο), που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο, στερεό υπόλειμμα, που αποτελείται από άνθρακα και αδρανή, συμπυκνωμένο υγρό υπόλειμμα, που παρουσιάζει σύσταση παρόμοια με αυτή του υγρού κλάσματος, που παράγεται κατά την πυρόλυση. Σχήμα Διάγραμμα Ροής της Διεργασίας της Αεριοποίησης. Μαρία Σταμίρη,

51 Για τη σωστή και αποτελεσματική διαδικασία αεριοποίησης, είναι απαραίτητο ένα αρκετά ομοιογενές υλικό με βάση τον άνθρακα. Για το λόγο αυτό, πολλά είδη των αποβλήτων που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο της διαδικασίας αεριοποίησης και για ορισμένους τύπους Ένας βασικός παράγοντας του αντιδραστήρα είναι η ικανότητα να παράγει ένα αέριο με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα (συμπυκνωμένες ασφαλτούχες ενώσεις). Μια υψηλή συγκέντρωση πίσσας προκαλεί πολλά προβλήματα στα συστήματα ανάκτησης ενέργειας, λόγω του διαβρωτικού χαρακτηριστικά που έχει (Belgiorno et. al, 2003). Συνολικά, η αεριοποίηση αποτελεί μια βιώσιμη εναλλακτική λύση για την επεξεργασία των αποβλήτων, με ανάκτηση ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κάποια τεχνικά και οικονομικά προβλήματα, που σχετίζονται κυρίως με την υψηλή ετερογένεια των αποβλήτων και τον σχετικά περιορισμένο αριθμό μονάδων (περίπου 100) σε όλο τον κόσμο που βασίζονται σε αυτή την τεχνολογία και έχουν συνεχή εμπειρία λειτουργίας στο πλαίσιο της εμπορικής συνθήκες. Οι περιβαλλοντικές επιδόσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας αεριοποίησης και είναι σε θέση να ανταποκριθεί στα υφιστάμενα όρια εκπομπών ενώ ταυτόχρονα έχει επίδραση στη μείωση του δυναμικού προς διάθεση για υγειονομική ταφή (Arena, 2012) Τεχνική Πλάσματος Το πλάσμα θεωρείται η τέταρτη κατάσταση της ύλης, η οποία αποτελείται από ένα μίγμα ηλεκτρονίων, ιόντων και ουδέτερων σωματιδίων, αν και γενικά είναι ηλεκτρικά ουδέτερο. Ο βαθμός ιονισμού του πλάσματος είναι το ποσοστό των ατόμων που έχουν χάσει (ή έχουν αποκτήσει) ηλεκτρόνια και, στην περίπτωση του θερμικού πλάσματος, αυτό ελέγχεται κυρίως από τη θερμοκρασία. Η τεχνολογία πλάσματος περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός συνεχούς ηλεκτρικού τόξου μέσω ροής ηλεκτρικού ρεύματος από ένα αέριο, μια διαδικασία που αναφέρεται ως ηλεκτρική κατάρρευση. Λόγω της ηλεκτρικής αντίστασης σε όλο το σύστημα, παράγονται σημαντικά ποσά θερμότητας, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση των ηλεκτρονίων από τα μόρια του αερίου και τη δημιουργία ιονισμένου αερίου, ή πλάσμα. Στους 2000 ᵒC τα μόρια του αερίου διίστανται στην ατομική κατάσταση και όταν η θερμοκρασία αυξάνεται σε 3000 ᵒC, τα μόρια του αερίου χάνουν ηλεκτρόνια και ιονίζεται. Στην κατάσταση αυτή, αέριο έχει ένα υγρό που μοιάζει με ιξώδες σε ατμοσφαιρική πίεση και τα ελεύθερα ηλεκτρικά φορτία παρέχουν σχετικά υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα που μπορούν να προσεγγίζουν εκείνα των μετάλλων (Gomez et. al, 2009). Η τεχνολογία θερμικού πλάσματος βρίσκεται υπό ενεργό ανάπτυξη για μεγάλο χρονικό διάστημα (Bogaerts et. al, 200). Η τεχνολογία έχει πλέον καθιερωθεί στη μεταλλουργική επεξεργασία, τη σύνθεση υλικών κλπ. Οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες που δημιουργούνται από τους πυρσούς πλάσματος οδήγησαν την ανάπτυξη της εφαρμογής τους στη διαδικασία επεξεργασίας των αποβλήτων, καθώς είναι σε θέση να μειώσει σημαντικά τον όγκο των αποβλήτων σε μη στραγγίσιμο υπόλειμμα. Μέχρι στιγμής η πιο σημαντική εφαρμογή της θερμικής επεξεργασίας πλάσματος εστιάζεται στην καταστροφή των επικίνδυνων αποβλήτων. Παρ' όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για την ανάκτηση ενέργειας και πόρων από τα απόβλητα έχει αυξηθεί σημαντικά και διεξάγεται Μαρία Σταμίρη,

52 ουσιαστική έρευνα σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας πλάσματος για επεξεργασία οργανικών αποβλήτων (Huand and Tang, 2007). Η τεχνική πλάσματος βασίζεται στην ανάπτυξη συνθηκών κατά τις οποίες τα απόβλητα μετασχηματίζονται σε πλάσμα κα υπόλειμμα. Ο ιονισμός πραγματοποιείται με την ανάπτυξη υψηλής θερμοκρασίας, πίεσης και ισχυρού ηλεκτρικού ή μαγνητικού πεδίου. Οι ακραίες συνθήκες, μεγάλης θερμοκρασίας και πιέσεις, στις οποίες είναι το αέριο στην κατάσταση πλάσματος του δίνουν πολύ μεγαλύτερη χημική δραστικότητα και μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε μια ποικιλία χημικών διαδικασιών. Τα πλεονεκτήματα από τη χρησιμοποίηση της τεχνολογίας αυτής προκύπτουν κατά κύριο λόγο από την υψηλή κινητική ενέργεια που χαρακτηρίζει τα ιόντα και τα ηλεκτρόνια του πλάσματος, αλλά και τα άτομα του ουδετέρου αερίου γεγονός που επιτρέπει να πραγματοποιηθούν χημικές αντιδράσεις που δεν θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν από τις εξώθερμες αντιδράσεις των συμβατικών διαδικασιών καύσης. Η διαδικασία ολοκληρώνεται σε χρόνο που εξαρτάται από την θερμοκρασίας και το χρόνο παραμονής των οργανικών ενώσεων στην ιονισμένη ατμόσφαιρα ή σε υψηλή θερμοκρασία. Παράλληλα, το ανόργανο μέρος των αποβλήτων μετατρέπεται σε τηγμένο υπόλειμμα, το οποίο μετά από ψύξη σχηματίζει ένα σταθερό, αδρανές, υψηλής πυκνότητας υαλώδες υλικό (Gomez et. al, 2009). Σε διεθνές επίπεδο, η χρήση της τεχνολογίας αυτής βρίσκεται σε πιλοτικό στάδιο και η σχετική εμπειρία είναι περιορισμένη, αφού η συγκεκριμένη τεχνική εμφανίστηκε πρόσφατα σε σχέση με το σύνολο των υπόλοιπων τεχνικών θερμικής επεξεργασίας των αποβλήτων. Υπάρχει, όμως, μεγάλο δυναμικό για την ανάπτυξη των τεχνολογιών πλάσματος για τη διαχείριση των αποβλήτων. Αν και έχει γίνει σημαντική πρόοδος της έρευνας σε αυτόν τον τομέα τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές τεχνικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στην ανάπτυξη και την τροποποίηση των διαδικασιών. Η ταχέως αυξανόμενη πίεση για προστασίας του περιβάλλοντος, εξοικονόμηση ενέργειας και διατήρησης των πόρων μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη και τη βιομηχανική εφαρμογή της τεχνολογίας στο εγγύς μέλλον Εδαφική Διάθεση Αστικών Στερεών Αποβλήτων Η εδαφική διάθεση, ή ταφή αποτελεί ένα αναπόφευκτο υποσύστημα κάθε συστήματος διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, καθώς κάθε μέθοδος επεξεργασίας αφήνει υπόλειμμα που καταλήγει σε χώρο εδαφικής διάθεσης υπολειμμάτων (ΧΕΔΥ). Δηλαδή, 100% εκτροπή δεν μπορεί να επιτευχθεί. Ο χώρος εδαφικής διάθεσης μπορεί να χρησιμοποιείται και για προσωρινή αποθήκευση πριν τα στερεά απόβλητα προωθηθούν για άλλες επεξεργασίες. Ένας σύγχρονος χώρος εδαφικής διάθεσης υπολειμμάτων μπορεί να αποτελέσει και αυτοδύναμη μέθοδο επεξεργασίας, εφόσον το επιτρέπει η νομοθεσία. Μάλιστα, αποτελεί τη μόνη μέθοδο επεξεργασίας που είναι δυνατή για κάθε τύπο στερεών αποβλήτων. Αυτό που επιδιώκεται είναι η εδαφική διάθεση να είναι υγειονομική (προστασία της υγείας) και αειφορική (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Η επιλογή ενός τόπου για δημιουργία χώρου υγειονομικής ταφής αποβλήτων εξαρτάται από ένα ευρύ φάσμα κριτηρίων, συμπεριλαμβανομένης της γειτνίασης της περιοχής με την πηγή παραγωγής αποβλήτων, την καταλληλότητα των οδών πρόσβασης, τις επιπτώσεις στο Μαρία Σταμίρη,

53 τοπικό περιβάλλον, τη γεωλογική και υδρογεωλογική σταθερότητα της περιοχής. Πριν από την έκδοση της άδεια για τη λειτουργία του εκάστοτε χώρου υγειονομικής ταφής από την αρμόδια αρχή, πρέπει να βεβαιωθεί ότι η τοποθεσία που επελέγη δεν θα οδηγήσει σε σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η οδηγία περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων ΕΚ (1999) ορίζει τις προϋποθέσεις, οι οποίες πρέπει να καλύπτονται και να περιλαμβάνονται σε έκθεση που υποβάλλει για το σημείο ο φορέας εκμετάλλευσης του χώρου υγειονομικής ταφής στην αρμόδια ρυθμιστική αρχή. Αυτές περιλαμβάνουν τις αποστάσεις των ορίων του χώρου από κατοικημένες περιοχές, οδούς και άλλες γεωργικές ή αστικές περιοχές. Ο φορέας εκμετάλλευσης θα πρέπει να υποβάλει έκθεση σχετικά με τις γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες της περιοχής και τους κινδύνους από πλημμύρες, κατολισθήσεις κ.α. (McDougall et al, 2008). Η χωροθέτηση των χώρων υγειονομικής ταφής προβλέπεται από την ΚΥΑ /97 και σύμφωνα με αυτή καθορίζονται, επίσης, οι περιοχές στις οποίες απαγορεύεται η εγκατάσταση τους. Επιπλέον περιλαμβάνεται συγκεκριμένη μεθοδολογία αξιολόγησης του κίνδυνου εγκατάστασης Χ.Υ.Τ.Α. και προτείνονται μέτρα μειώσεις κινδύνου περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή δημόσιας όχλησης. Ο σχεδιασμός αυτών των χώρων περιγράφεται από εκτεταμένη νομοθεσία, η οποία έχει σκοπό τη διασφάλιση συνθηκών ευστάθειας, ώστε να αποτραπούν δυσμενείς συνέπειες στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Ειδικότερα αναπόσπαστο μέρος των προδιαγραφών είναι να διαθέτει σύστημα αντιπυρικής προστασίας, δίκτυο απορροής όμβριων υδάτων και σύστημα διαχείρισης στραγγισμάτων, σύστημα μόνωσης και στεγανοποίησης για την αποφυγή ρύπανσης των υπογείων υδάτων, σύστημα αξιοποίησης του παραγόμενου βιοαερίου και σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης του χώρου υγειονομικής διάθεσης. Η απόθεση των απορριμμάτων στον Χ.Υ.Τ.Α. γίνεται σε μορφή στρώσεων, οι οποίες συμπιέζονται με τη βοήθεια μηχανημάτων. Κάθε στρώση (ταμπάνι) χωρίζεται σε κελιά (κύτταρα) ημερησίας επικάλυψης δηλ. τμήματα στα οποία αποτίθενται η ημερήσια ποσότητα των υπολειμμάτων που φθάνουν στον χώρο και στο τέλος της ημέρας επικαλύπτεται με λεπτό στρώμα υλικού για την προστασία από αυτοανάφλεξη, περιορισμό της δυσοσμίας, της διείσδυσης νερού και της παρουσίας εντόμων. Το πάχος της ημερήσιας επικάλυψης είναι περίπου 0,15 m με υλικό αμμώδες ή αμμοχαλικώδες. Η τελική επικάλυψη του χώρου διάθεσης, μετά το πέρας των εργασιών απόθεσης, έχει ως στόχο την ελαχιστοποίηση της κατείσδυσης και συνεπώς τον περιορισμό του παραγόμενου στραγγίσματος. Συνήθως προτιμούνται εδαφικά υλικά ή μπεντονίτης ή μείγμα φυσικού εδάφους και μπεντονίτη. Επιπλέον, η τελική επικάλυψη αποτρέπει τη διαφυγή του βιοαερίου προς τα ανώτερα στρώματα, καθώς και την εκπομπή ανεπιθύμητων οσμών. Δημιουργεί δε το κατάλληλο υπόστρωμα για την ανάπτυξη βλάστησης και σταθερό σχετικά έδαφος για τη στήριξη ελαφρών κατασκευών που μπορεί να περιλαμβάνουν οι νέες χρήσεις. Το αδρανές υλικό, που απαιτείται συνολικά για την κάλυψη των απορριμμάτων, ανέρχεται στο 20-25% του συνολικού τους όγκου. Για πολλά είδη αποβλήτων, η υγειονομική ταφή αποτελεί την επικρατέστερη επιλογή για διάθεση σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Το Σχήμα 2.17 δείχνει ότι σε πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη, η υγειονομική ταφή των αποβλήτων είναι ο κύριος τρόπος διάθεσης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Για ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων το Ηνωμένο Μαρία Σταμίρη,

54 Βασίλειο, η Ιταλία, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ιρλανδία, η Τουρκία, η Ρουμανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Λετονία, πάνω από το 60% των Αστικών Στερεών Αποβλήτων διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2003). Σχήμα Ποσοστό Αστικών Στερεών Αποβλήτων που Καταλήγουν Σε Χώρους Διάθεσης σε Χώρες της ΕΕ. (European Commission, 2003). Το κύριο πλεονέκτημα που συνδέεται με την υγειονομική ταφή των αποβλήτων είναι το χαμηλό κόστος της υγειονομικής ταφής σε σύγκριση με άλλες επιλογές διάθεσης και το γεγονός ότι μια ευρεία ποικιλία αποβλήτων είναι κατάλληλες για την υγειονομική ταφή. Άλλωστε, πολλές άλλες επιλογές για την επεξεργασία και τη διάθεση των αποβλήτων απαιτούν, ως τελική διαδρομή, τη διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής για τα υπολείμματα. Η συλλογή και αξιοποίηση των εκπεμπόμενων αερίων του χώρου ταφής ως καύσιμο για την παραγωγή ενέργειας συγκαταλέγεται επίσης στα πλεονεκτήματα (Pohland and Al-Yousfi, 1994, Themelis and Ulloa, 2007). Ωστόσο, υγειονομική ταφή επιτυγχάνει χαμηλότερο ποσοστό μετατροπής των αποβλήτων σε ενέργεια, κατά περίπου ένα τρίτο χαμηλότερα ποσά ενέργειας ανά τόνο αποβλήτων σε σχέση με την αντίστοιχη ενέργεια από το βιοαέριο της αποτέφρωσης. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μετατροπή των οργανικών υλικών στα απόβλητα σε άκαυστα αέρια και τα στραγγίσματα που προκαλούν απώλειες στο σύστημα (Williams, 2007). Τα τελευταία χρόνια δίνεται αρκετή έμφαση στην ανάπτυξη σύγχρονων και εξελιγμένων χώρων υγειονομικής ταφής, ώστε να επιτυγχάνεται μια διαδικασία σχεδιασμένη και εκτελεσμένη βάσει υψηλών προτύπων διαχείρισης. Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποια μειονεκτήματα σε σχέση με την υγειονομική ταφή. Παλαιότερα κατασκευασμένοι χώροι διάθεσης, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται ακόμα ή είναι προ πολλού εγκαταλελειμμένοι, κατασκευάστηκαν χωρίς να λαμβάνονται υπ όψιν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξαιτίας των παραγόμενων στραγγισμάτων και αερίων. Πολλοί από αυτούς τους χώρους αποτελούν τώρα πηγές ρύπανσης με ανεξέλεγκτες διαρροές. Ιδίως το αέριο από τους χώρους αυτούς μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο, δεδομένου ότι το κύριο συστατικό του, το μεθάνιο, μπορεί να Μαρία Σταμίρη,

55 φτάσει σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Ως εκ τούτου, όλοι οι χώροι υγειονομικής ταφής πρέπει να παρακολουθούνται για τις συγκεντρώσεις φυσικού αερίου και να επιτυγχάνεται σωστός αερισμός. Το μεθάνιο συγκαταλέγεται, επίσης, στα αέρια του θερμοκηπίου, και ευθύνεται για προβλήματα υπερθέρμανσης του πλανήτη, με επίδραση 30 περίπου φορές σημαντικότερη από αυτή του διοξειδίου του άνθρακα (Rezaee et al, 2013). Η συμβολή των χώρων διάθεσης αποβλήτων στις συνολικές εκπομπές μεθανίου έχει εκτιμηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να είναι 32% (COM (97) 105 τελικό του 1997) Ανάλυση Κύκλου Ζωής Η Ανάλυση Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) είναι ένα εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης και λήψης αποφάσεων, το οποίο συνεπάγεται την καταγραφή και αποτίμηση των ενεργειακών ισοζυγίων και των ισοζυγίων μάζας, καθώς και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συσχετίζονται με αυτά, για όλες τις φάσεις δημιουργίας, εξέλιξης, χρήσης και τελικής αποβολής ενός προϊόντος, μιας υπηρεσίας ή ενός συστήματος. Με τη θεώρηση αυτή μπορεί να επιτευχθεί ορθολογικότερη χρήση υλικών και ενέργειας, ενώ με την ΑΚΖ ανταγωνιστικών συστημάτων διευκολύνεται η επιλογή των λιγότερο επιβλαβών (Παναγιωτακόπουλος, 2007). Η ΑΚΖ αναπτύχθηκε με σκοπό να ληφθούν υπόψη θέματα που δεν αντιμετωπίζονται από άλλα εργαλεία περιβαλλοντικής διαχείρισης, όπως η νομοθετημένη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Έχει αποδειχθεί ότι η ίδια ιδιαίτερα χρήσιμη ως μια τεχνική σύγκρισης δύο ή περισσότερων εναλλακτικών επιλογών, όσον αφορά το συνδυασμένο δυναμικό περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την οικολογική τους βιωσιμότητα. Η μεθοδολογία της ΑΚΖ μπορεί να περιγραφεί με τέσσερις αλληλοσυνδεόμενες φάσεις, όπως φαίνεται στο Σχήμα 2.18, δηλαδή: Καθορισμός σκοπού και αντικειμένου, Απογραφή Δεδομένων, Εκτίμηση επιπτώσεων, και Ερμηνεία. Τα βέλη στο Σχήμα 2.18 δηλώνουν ότι οι φάσεις είναι αλληλένδετες. Αν υπάρχουν κάποια μη ικανοποιητικά ή ελλιπή τμήματα σε μία φάση, τα οποία θα επηρεάσουν την προβλεπόμενη εφαρμογή του συνόλου της μελέτης, τότε πρέπει να αναθεωρηθούν και να βελτιωθούν και οι υπόλοιπες φάσεις (Ozeler et al., 2006). Η ΑΚΖ έχει χρησιμοποιηθεί ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης σε πολλές μελέτες. Για παράδειγμα, η ΑΚΖ χρησιμοποιήθηκε για τη σύγκριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των διαφόρων αυτοκινήτων (Graedel et al., 1995), για τη μείωση της περιεκτικότητας σε πτητικές οργανικές ενώσεις των χρωμάτων στη βιομηχανία χρωμάτων (Dobson, 1996), για τη σύγκριση τριών διεργασιών απολίπανσης στη βιομηχανία μετάλλων, ώστε να βελτιστοποιηθεί κάθε διαδικασία, τόσο από περιβαλλοντική όσο και από οικονομική άποψη (Finkbeiner et al., 1997), για την αξιολόγηση διαφορετικών σεναρίων επεξεργασίας αστικών λυμάτων (Roeleveld et al., 1997) και σε πολλές ακόμα διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις. Μαρία Σταμίρη,

56 Σχήμα Φάσεις Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (ISO 14040: 2006). Η ΑΚΖ έχει πολλά να προσφέρει και στον τομέα της επιλογής και την εφαρμογής των κατάλληλων τεχνικών, τεχνολογιών και προγραμμάτων διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, για την επίτευξη συγκεκριμένων σκοπών και στόχων διαχείρισής τους. Έτσι, διάφορες δεν είναι λίγες οι βιβλιογραφικές αναφορές και μελέτες στις οποίες χρησιμοποιείται η ΑΚΖ ως εργαλείο για λήψη αποφάσεων, μελέτη και βελτιστοποίηση των συστημάτων διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με χρήση κατάλληλων μοντέλων (Banar et al., 2009). Σχήμα Τα Όρια του Συστήματος Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Καθώς η διαχείριση των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα πολύπλοκο και διεπιστημονικό πρόβλημα, πρέπει να εξεταστεί από τεχνική, οικονομική και κοινωνική σκοπιά, σε συνάρτηση με τη βιωσιμότητα. Οι μελέτες για τη μοντελοποίηση των συστημάτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1970 και αυξήθηκαν με την ανάπτυξη μοντέλων ηλεκτρονικών υπολογιστών το Ενώ τα μοντέλα της δεκαετίας του 1980 στηρίχτηκαν στην οικονομική προοπτική (Gottinger, 1988), τα μοντέλα που περιλάμβαναν ανακύκλωση και άλλες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων αναπτύχθηκαν για το σχεδιασμό των συστημάτων διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στη δεκαετία του Μαρία Σταμίρη,

57 1990 (MacDonald, 1996). Μοντέλα που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια έχουν ενσωματώσει την προσέγγιση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, και περιλαμβάνουν τόσο οικονομικές όσο και περιβαλλοντικές αναλύσεις. Για την κατασκευή των μοντέλων έχει χρησιμοποιηθεί γραμμικός προγραμματισμός με Excel-Visual Basic (Abou Najm και El-Fadel, 2004), συστήματα υποστήριξης αποφάσεων (Fiorucci et al, 2003), ασαφής λογική (Chang and Wang, 1997) και τεχνικές πολυκριτηριακής λήψης αποφάσεων (Hokkanen και Salminen, 1997). Μαρία Σταμίρη,

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΕ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 3.1. Ειδικές Συνθήκες Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιά Η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα φλέγον ζήτημα για πολλές κοινωνίες. Τα απόβλητα πρέπει να συλλέγονται, να μεταφέρονται και να οδηγούνται προς επεξεργασία και τελική διάθεση. Για τα μικρά νησιά, αυτό πρόκειται για ένα πιεστικό πρόβλημα. Πολλά μικρά νησιά είναι δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί και φιλοξενούν μεγάλο αριθμό τουριστών. Κατά συνέπεια, η παραγωγή αποβλήτων είναι αρκετά υψηλή, ενώ οι επιλογές για συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων είναι περιορισμένες. Η δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής μπορεί να είναι αδύνατη ή ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικό έμμεσο κόστος, όπως απώλεια της ποιότητας του περιβάλλοντος ή μείωση του τουρισμού. Επίσης, η κατασκευή εγκαταστάσεων αποτέφρωσης μπορεί να μην είναι οικονομικά αποδοτική, ενώ οι στρατηγικές μείωσης των αποβλήτων μπορεί να μην είναι πολύ αποτελεσματικές. Επιπλέον, η μεταφορά των αποβλήτων στην ηπειρωτική χώρα είναι συνήθως πολύ δαπανηρή επιλογή, αλλά μπορεί να είναι η μόνη εφικτή επιλογή στην περίπτωση που οι άλλες εναλλακτικές λύσεις έχουν εξαντληθεί (M.C. Chen et al. 2005). Η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων στο σχεδιασμό ή στη συσκευασία του προϊόντος δεν αποτελεί επιλογή για την τοπική αυτοδιοίκηση. Η μείωση της δημιουργίας αποβλήτων από ενημερωτικές εκστρατείες ή με χρήση οικονομικών μέσων (φορολόγηση των αποβλήτων ή τιμολόγηση βάσει ποσότητας απορριμμάτων) θεωρείται ότι είναι λιγότερο αποτελεσματική και μπορεί να είναι πολιτικά ανέφικτη, καθώς ένα μεγάλο μέρος των αποβλήτων που παράγονται προέρχεται από τους τουρίστες. Παρά το γεγονός ότι η τιμολόγηση με βάση την παραγόμενη ποσότητα είναι επιτυχής σε πολλούς τομείς (Miranda and Aldy, 1998, Bartelings, 2004), η εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος στα μικρά τουριστικά νησιά είναι πάρα πολύ δύσκολη, συχνά αντιτίθεται με την τουριστική βιομηχανία (Sterner, 2003) και έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των παράνομων χωματερών και τη ρύπανση των κάδων ανακύκλωσης (Bartelings, 2004). Καθώς οι τουρίστες δεν αισθάνονται υπεύθυνοι για το πρόβλημα των αποβλήτων και δεν έχουν κοινωνικούς δεσμούς με τους τόπους που επισκέπτονται, αναμένεται να είναι λιγότερο ευαισθητοποιημένοι στο θέμα της διαχείρισης σε σχέση με τον τοπικό πληθυσμό. Έτσι, τα οικονομικά μέσα καθίστανται λιγότερο αποτελεσματικά, αφήνοντας σαν επιλογή τις λύσεις που είναι στα χαμηλότερα επίπεδα της ιεραρχίας διαχείρισης αποβλήτων (ανακύκλωση, αποτέφρωση και διάθεσης). Αυτοί και άλλοι παράγοντες μπορούν να αποθαρρύνουν τη χρήση τυπικών πρακτικών διαχείρισης των αποβλήτων, αλλά παρέχουν επίσης ευκαιρίες για τη δημοτική αρχή και τις επιχειρήσεις να διερευνήσουν εναλλακτικές τεχνολογίες και πολιτικές που ταιριάζουν στις ιδιαίτερες συνθήκες και θα μπορούσαν να είναι περιβαλλοντικά προτιμητέες. Η επιλογή του πλέον κατάλληλου εναλλακτικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα χαρακτηριστικά της περιοχής. Σύμφωνα με τους Highfill και McAsey (1997) και White et al. (1999), δεν υπάρχει ενιαίο σύστημα διαχείρισης στερεών αποβλήτων που να είναι το βέλτιστο για όλες τις περιφέρειες, αλλά οι ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής Μαρία Σταμίρη,

59 είναι καθοριστικές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων σε μικρά νησιά Περιορισμοί στη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές Οι νησιωτικές περιοχές δεν αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο, αλλά έχουν ιδιαιτερότητες που απαιτούν διαφορετικές μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων σε κάθε περίπτωση. Υπάρχουν όμως φραγμοί που είναι κοινοί σε κάθε περίπτωση και καταδεικνύουν την ποικιλία των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Πολλά από τα εμπόδια αυτά ισχύουν όχι μόνο για τη διαχείριση των αποβλήτων, αλλά και για ολόκληρη την οικονομία των νησιωτικών περιοχών. Οι περιορισμοί αυτοί περιγράφονται παρακάτω. Περιορισμένος Διαθέσιμος Χώρος Τα περισσότερα νησιά είτε έχουν ορεινό ανάγλυφο, με την πλειοψηφία του πληθυσμού, της βιομηχανίας και της γεωργίας να συγκεντρώνονται στο επίπεδο έδαφος κοντά στις ακτές, είτε μια επίπεδη τοπογραφία με κυρίαρχα τα ασβεστολιθικά πετρώματα και ρηχό υδροφόρο ορίζοντα. Και στις δύο περιπτώσεις, η εύρεση κατάλληλης περιοχής για επεξεργασία και διάθεση αποβλήτων είναι ιδιαίτερα δύσκολη και αυτό αποτελεί κοινό τόπο για το σύνολο των νησιωτικών περιοχών (Jin et al., 2006, Kontos et al., 2003) Επιπλέον, για πυκνοκατοικημένα νησιά, η εγγύτητα των υφιστάμενων κατοικιών ή τουριστικών εγκαταστάσεων σε κατάλληλες τοποθεσίες για διάθεση αποβλήτων μεγεθύνει το σύνδρομο NIMBY. Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού και της αστικοποίησης σε μερικά νησιά έχει επίσης οδηγήσει σε επιπλοκές της χρήσης γης με ήδη υπάρχοντες χώρους υγειονομικής ταφής. Μπορεί επίσης να υπάρξει μια ποικιλία από μη ανεπτυγμένες περιοχές που διαθέτουν ιδιαίτερη θρησκευτική ή πολιτιστική σημασία και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Επίσης, κάποιος κατάλληλος χώρος θα μπορούσε να επηρεάσει αθέμιτα μια κοινότητα που μπορεί να ασκήσει πιέσεις εναντίον της αδειοδότησης. Έλλειψη Κεφαλαίων για Μεγάλες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Αποβλήτων Εκτός από λίγα πυκνοκατοικημένα νησιά, που είναι και παγκόσμιοι οικονομικοί κόμβοι, τα περισσότερα μικρού και μεσαίου μεγέθους νησιά αποτελούν μικρές οικονομίες. Αυτό σημαίνει ότι η συνολική παραγωγή αποβλήτων είναι σε χαμηλά επίπεδα, όπως είναι και η τοπική φορολογική βάση. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να είναι δύσκολο για τις τοπικές αρχές και τις επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για μεγάλα έργα διαχείρισης αποβλήτων, όπως είναι οι μονάδες αποτέφρωσης. Ένα καλό παράδειγμα αυτού του φραγμού περιλαμβάνει την επεξεργασία των επικίνδυνων αποβλήτων, η οποία απαιτεί ακόμη μεγαλύτερο επίπεδο προσπάθειας (συνεπώς και μεγαλύτερο κόστος) στο διαχωρισμό και τη διάθεση των αποβλήτων, σε σχέση με τα αστικά ή βιομηχανικά απόβλητα. Η ανάγκη για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων είναι ιδιαίτερα έντονο σε νησιά που έχουν προσελκύσει τις βαριές βιομηχανίες με ειδικές οικονομικές ζώνες, ευνοϊκές εμπορικές συμφωνίες και προγράμματα παροχής φορολογικών κινήτρων. Συχνά, όλα τα επικίνδυνα απόβλητα που παράγονται από τις βιομηχανίες αυτές Μαρία Σταμίρη,

60 θα πρέπει να μεταφέρονται από το νησί στις ηπειρωτικές περιοχές, λόγω νομικών περιορισμών και η οικονομικής βιωσιμότητας (Ashton 2008). Ευπάθεια σε Καιρικές Συνθήκες, Νερό και Φυσικές Καταστροφές Οι χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων σε πολλά αναπτυσσόμενα νησιά δεν διαθέτουν τα τεχνικά έργα που απαιτούνται για συλλογή στραγγισμάτων ή μεθανίου, συστήματα επένδυσης ή κάλυψης. Οι περισσότεροι χώροι επεξεργασίας αποβλήτων στα νησιά βρίσκονται σε επίπεδες, παράκτιες περιοχές όπου η έκθεση στις καιρικές συνθήκες και τις καταιγίδες είναι υψηλότερη. Οι έντονες καταιγίδες μπορεί να διασπείρουν στερεά απόβλητα από ακάλυπτους χώρους διάθεσης στις ακτές και τα παράκτια ύδατα, ενώ κύματα λόγω κάποιας θύελλας μπορεί να προκαλέσουν πλημμύρες. Τα στερεά απόβλητα μπορούν επίσης να διασκορπιστούν πριν από τη συλλογή ή τη διάθεση, οδηγώντας σε σημαντική ποσότητα θαλάσσιων απορριμμάτων και η ρύπανση των ακτών. Υψηλό Λειτουργικό Κόστος και Τέλη Απόθεσης Εξαιτίας του σχετικά υψηλού κόστους των καυσίμων, τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων στα νησιά έχουν υψηλό λειτουργικό κόστος και, επομένως, σχετικά υψηλά τέλη (επεξεργασία και διάθεση). Το αυξημένο κόστος μπορεί να δώσει κίνητρο για εναλλακτικές και λιγότερο δαπανηρές επιλογές, όπως η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Από την άλλη πλευρά, όμως, επειδή τα δημοτικά ταμεία συχνά καλύπτουν μέρος του κόστους της διαχείρισης αποβλήτων, αυτό οδηγεί σε εκτροπή των κυβερνητικών πόρων από άλλα έργα που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο (όπως υλικό εγκαταστάσεις ανάκτησης) που θα μπορούσαν να βοηθήσουν άλλα κοινωνικά προβλήματα. Ανεπαρκείς Ποσότητες Δευτερογενών Υλικών από Ανακύκλωση για Οικονομία Κλίμακας Ορισμένα χαρακτηριστικά των μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων. Ένα θέμα που σχετίζεται με το μέγεθος της αγοράς είναι ότι οι δημόσιες ή ιδιωτικές επιχειρήσεις συναντούν συχνά δυσκολίες όταν λειτουργούν σε νησιά. Οι μικρές ποσότητες υλικών αλλά και η σχετική απομόνωση των νησιών κάνουν τις επιχειρήσεις ανακύκλωσης ευάλωτες τόσο στον τομέα της προσφοράς, όσο και της ζήτησης. Το μέγεθος των επιχειρήσεων ανακύκλωσης περιορίζεται από την ποσότητα των διαθέσιμων δευτερογενών υλικών, ενώ οι επιχειρήσεις σε απομακρυσμένα νησιά δεν μπορούν εύκολα να χρησιμοποιήσουν πρόσθετες ύλες από γειτονικές περιοχές. Αλλά ακόμη και για πυκνοκατοικημένα νησιά τίθεται συχνά ένα ζήτημα κλίμακας. Το υψηλό κόστος μεταφοράς έχει ως θέτει ακόμα ένα οικονομικό εμπόδιο για τις εταιρείες ανακύκλωσης, καθώς οδηγεί σε υψηλότερες τιμές υλικών Ευκαιρίες για Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές Αν και οι νησιωτικές περιοχές αντιμετωπίζουν αρκετές δυσκολίες στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων, την κατάστασή τους μπορεί επίσης να ειδωθεί υπό ένα θετικό πρίσμα. Τα εμπόδια που εμπεριέχονται σε συμβατικές πρακτικές επεξεργασίας και διάθεσης μπορούν, Μαρία Σταμίρη,

61 την ίδια στιγμή, να αποτελέσουν τα κίνητρα για εναλλακτικές στρατηγικές, που είναι περιβαλλοντικά προτιμότερες. Με τον τρόπο αυτό, τα νησιά μπορεί να είναι οι ιδανικές τοποθεσίες για να δοκιμαστούν πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων που δεν θα ήταν οικονομικά αποδοτικές σε ηπειρωτικές περιοχές. Μικρές Επιχειρήσεις και Εξειδικευμένες Αγορές Όσον αφορά τις εταιρίες ανακύκλωσης, δεν απαιτείται από όλες μεγάλος όγκος εισροών για να λειτουργήσουν αποδοτικά, υπό την προϋπόθεση ότι τα περιθώρια κέρδους τους είναι αρκετά υψηλά. Τα μειονεκτήματα κλίμακας είναι σημαντικότερα για μονάδες που απαιτούν συνεχή λειτουργία (όπως οι αποτεφρωτήρες αστικών στερεών αποβλήτων), συγκριτικά με διαδικασίες ανακύκλωσης που μπορεί να είναι ασυνεχείς και διακοπτόμενες. Υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα εξειδικευμένων επιχειρήσεων επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης στερεών αποβλήτων σε νησιά σε όλο τον κόσμο. Η συλλογή δεδομένων από επιτυχημένες και αποτυχημένες προσπάθειες για διαφορετικές περιπτώσεις μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο, καθώς είναι ακόμα άγνωστο ποιοι ακριβώς οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν περισσότερο την επιβίωση των μικρής κλίμακας νησιωτικών επιχειρήσεων αυτού του είδους και αν αυτοί οι παράγοντες δρουν αποκλειστικά στην περίπτωση των νησιών. Ορισμένες νησιωτικές επιχειρήσεις μπορούν να παρακάμψουν το εμπόδιο των περιορισμένων πόρων σε αποβλήτων μέσω της εισαγωγής δευτερογενών υλικών από τα γύρω νησιά. Διάφορες άτυπες επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν από την έλλειψη επίσημων συστημάτων ανακύκλωσης σε ορισμένα νησιά. Δίκτυα άτυπης ανακύκλωσης μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον όγκο των αποβλήτων και να συμβάλουν στην ανάκτηση πόρων (Medina, 2007). Υψηλό Κόστος Διαχείρισης που Οδηγεί σε Αύξηση Ανακύκλωσης Το υψηλό κόστος των συμβατικών μεθόδων επεξεργασίας, διάθεσης και, συχνά, μεταφοράς των αποβλήτων μπορεί να δώσει περισσότερα περιθώρια για εναλλακτικές πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων, ιδίως της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των τοπικών αποβλήτων. Συχνά, όμως, τα ίδια εμπόδια εμφανίζονται και για τις επιχειρήσεις επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης σε νησιωτικά μέρη. Βασικό ερώτημα αποτελεί κατά πόσον τα εμπόδια στη διαχείριση των αποβλήτων αυξάνουν τα έξοδα διάθεσης, ώστε η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση να ενσωματώνεται στο σύστημα σε βαθμό σημαντικά μεγαλύτερο σε σχέση με τις ηπειρωτικές κοινότητες (ιδιαίτερα για νησιά που είναι αρκετά απομακρυσμένα). Αυτό είναι ένα βασικό, αλλά δύσκολο στην απάντησή του ερώτημα, λόγω της σπανιότητας των αξιόπιστων στοιχείων διαχείρισης αποβλήτων για τα νησιά για άμεση σύγκριση με τα αντίστοιχα των ηπειρωτικών περιοχών. Εισαγόμενα Προϊόντα Τα μικρά νησιά λαμβάνουν περιορισμένες οικονομίες κλίμακας στην αγορά και την παράδοση προϊόντων, ενώ σε απομακρυσμένα νησιά οι μεγάλες αποστάσεις μεταφοράς Μαρία Σταμίρη,

62 αυξάνουν δραστικά το κόστος. Ο συνδυασμός των δύο μπορεί να οδηγήσει σε τιμές που είναι σημαντικά υψηλότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες στις ηπειρωτικές περιοχές. Θεωρητικά, οι υψηλές τιμές για τα εισαγόμενα προϊόντα πρέπει να δώσουν κάποιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους τοπικούς παραγωγούς, δίνοντας έτσι κίνητρα σε επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν τοπικές πηγές υλικών, συμπεριλαμβανομένων και των ανακυκλώσιμων υλικών. Στο ίδιο μήκος κύματος, η πρακτική των γειτονικών εταιρειών να μοιράζονται τους πόρους, μέσω βιομηχανικής συμβίωσης (IS, Industrial Symbiosis), μπορεί να μειώσει την πίεση στα συστήματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων των νησιών από τα βιομηχανικά απόβλητα. Μια πιο λεπτομερής μελέτη Ανάλυσης Κύκλου Ζωής στο νησί Oahu διαπίστωσε ότι, σε κάθε περίπτωση, η χρήση δευτερογενών υλικών και ενέργειας από το εσωτερικό του νησιωτικού συμπλέγματος ήταν προτιμότερη σε σχέση με τις πρωτογενείς εγχώριες ή εισαγόμενες πηγές, για την πλειονότητα των κατηγοριών επιπτώσεων (Eckelman και Chertow, 2013). Κοινωνικές Πιέσεις για τη Μείωση της Ποσότητας των Αποβλήτων σε Συνεκτικές Νησιωτικές Κοινωνίες Όταν η ανάκτηση και η ανακύκλωση στερεών αποβλήτων αποτελούν καθιερωμένο κανόνα στις νησιωτικές κοινότητες, ο συνεκτικός χαρακτήρας των κοινωνιών σε πολλά μικρά νησιά μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές πιέσεις για τη μείωση των αποβλήτων (Binder και Mosler, 2007). Η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση αποτελούν συχνά θέμα συζήτησης σε συναντήσεις σε γειτονιές αλλά και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Εκτός αυτού, ο σημαντικός ρόλος των επιτροπών γειτονιάς που συλλέγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά συνέβαλαν στην αύξηση της κοινωνικής πίεσης για τη συμμετοχή σε προγράμματα ανακύκλωσης. Επίσης, υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για τους κατοίκους να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη από την ανακύκλωση μέσω ενός παράλληλου συστήματος (π.χ. με ανταλλαγή 20 άδειων μπουκαλιών για ένα γεμάτο μπουκάλι Τουριστική Ανάπτυξη και Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Ο τουρισμός έχει γίνει μία από τις πιο σημαντικές βιομηχανίες κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Το 2011, 980 εκατομμύρια τουρίστες ταξίδεψαν εκτός των συνόρων τους, δημιουργώντας έσοδα ύψους εκατομμύρια ευρώ και υπογραμμίζοντας τη σημασία του τουρισμού στην οικονομία, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 12% του παγκόσμιου ΑΕΠ (Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, 2012). Ο τουρισμός μπορεί να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα τα ποσοστά απασχόλησης και εισοδήματος μιας περιοχής, αλλά παράλληλα επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία. Ένας από τους τομείς που επηρεάζονται έντονα είναι η παραγωγή και διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων (J. Mateu-Sbert et al., 2013). Κατά τη διάρκεια της περιόδου με αυξημένη τουριστική κίνηση (τους καλοκαιρινούς συνήθως μήνες) αυξάνεται σημαντικά η παραγόμενη ποσότητα στερεών αποβλήτων, αλλά ταυτόχρονα αλλάζει και η σύνθεση των αποβλήτων. Έχει υπολογιστεί ότι οι τουρίστες παράγουν διπλάσια ποσότητα στερεών αποβλήτων ανά άτομο σε σύγκριση με τους Μαρία Σταμίρη,

63 κατοίκους της περιοχής. Στις ξενοδοχειακές μονάδες παράγονται μεγάλες ποσότητες στερεών αποβλήτων, ως αποτέλεσμα των υλικών σε μορφή μικρών συσκευασιών που συνηθίζεται να χρησιμοποιούνται, για πρακτικούς λόγους (Shamshiry et al., 2011). Όσον αφορά τη σύνθεση των στερεών αποβλήτων, παρατηρούνται υψηλά κλάσματα υλικών όπως κουτιά αλουμινίου, γυάλινα μπουκάλια, χαρτί και πλαστικά υλικά συσκευασίας, κάτι που αποτελεί πια αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό της έντονης τουριστικής δραστηριότητας. Αυτό το διττό φαινόμενο επιπτώσεων επίδραση του τουρισμού (tourism effect). Επιπλέον, για πυκνοκατοικημένα νησιά, η εγγύτητα των υφιστάμενων κατοικιών ή τουριστικών εγκαταστάσεων σε τοποθεσίες κατάλληλες για επεξεργασία ή διάθεση στερεών αποβλήτων μεγεθύνει το σύνδρομο NIMBY. Έτσι, ακόμη και εκτάσεις που πιθανώς σε διαφορετικές περιπτώσεις θα ήταν ιδανικές, μπορεί να απορριφθούν διότι, υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται το πρόβλημα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Αυτά τα προβλήματα επιδεινώνονται λόγω του μικρού μεγέθους πολλών νησιών και της περιφερειακότητας. Το ρυπασμένο περιβάλλον έχει σαν συνέπεια να ασκούνται αυξημένες πιέσεις στον τοπικό πληθυσμού. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, μάλιστα, σε αρκετά νησία να λειτουργούν παράνομα χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης. Η ρύπανση που προκαλείται από την παράνομη απόρριψη έχει επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων, στο φυσικό περιβάλλον, στον τουρισμό και την αειφόρο ανάπτυξη του νησιού. Η εύρεση λύσεων στα προβλήματα αυτά δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, αλλά υπάρχουν πολλές κινήσεις που μπορούν να γίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Η βελτιστοποίηση του προγράμματος διαχείρισης των αποβλήτων ξεκινά από την κυβέρνηση και τη δημοτική αρχή κάθε περιοχής, ώστε να παίξει καταλυτικό ρόλο στη συνεννόηση και την ομαλή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών. Η δημοτική αρχή πρέπει να ενθαρρύνει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης, μέσω των αρχών του διαχωρισμού των αποβλήτων στην πηγή, της ελάττωσης της παραγόμενης ποσότητας αποβλήτων, της επαναχρησιμοποίησης, της ανακύκλωσης και την κομποστοποίησης. Η ανάπτυξη εργαλείων όπως O ρυπαίνων πληρώνει και καθαρότερης παραγωγής μπορεί να έχει σημαντικά αποτελέσματα στην τουριστική βιομηχανία των νησιωτικών περιοχών. Συνολικά, η πολιτεία θα πρέπει να συμβάλλει με τη στήριξη της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας, παρέχοντας χρηματοδότηση, κατάρτιση, τεχνική βοήθεια και υποστηρίζοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και την παρακολούθηση. Τα βασικά στοιχεία για ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εφαρμογής της ολοκληρωμένης διαχείρισης στις ξενοδοχειακές μονάδες και σε άλλες επιχειρήσεις εμπλεκόμενες με τον τουρισμό είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών και η εκπαίδευση του προσωπικού από τη διοίκηση. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο η διοίκηση των επιχειρήσεων να πειστεί για τη σημασία της βελτίωσης της διαχείρισης των αποβλήτων. Με την εξασφάλιση της υποστήριξης της διοίκησης, μπορούν να διατεθούν οι αναγκαίοι πόροι για τη διαδικασία βελτίωσης. Η συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού είναι απαραίτητη, μιας και τα χαμηλότερα μέρη της οργάνωσης είναι αυτά που, ως επί το πλείστον, έρχονται σε επαφή με τα απόβλητα. Συχνά, Μαρία Σταμίρη,

64 η εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων οδηγεί στην ανάγκη τροποποίησης των κτηριακών εγκαταστάσεων. Αν και το κόστος για όλες αυτές τις παρεμβάσεις είναι σημαντικό, η εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων θα οδηγήσει σε βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος (με το μακροπρόθεσμο κέρδος να διατηρηθεί ελκυστική η περιοχή) ή ακόμη και να δημιουργήσει επιπλέον εισόδημα μέσω της πώλησης ανακυκλώσιμων υλικών ή λιπάσματος (για εμπλουτισμό εδάφους) σε βιομηχανίες. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στην τουριστική βιομηχανία έχει τη δυνατότητα, με την εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών, να βοηθήσει στη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής και στην επίτευξη καλύτερης παροχής υπηρεσιών και εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων. Μπορεί, ακόμα, να προσφέρει μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη για τις κυβερνήσεις, μέσω της μείωσης του κόστους διαχείρισης λόγω υγειονομικής ταφής και οικονομικής εκμετάλλευσης της αυξημένης ποσότητας στερεών αποβλήτων, ως φυσικοί πόροι. Από κοινωνικής και περιβαλλοντικής άποψης, η ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων σε τουριστικές περιοχές επιτυγχάνει τους στόχους της δημόσιας υγείας των κατοίκων της περιοχής και των τουριστών, την προστασία της ποιότητας του περιβάλλοντος, της αειφορίας, της αύξησης των παροχών και της μείωσης του κόστους. Μαρία Σταμίρη,

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 4.1. Γενικά Χαρακτηριστικά Δήμου Ζακύνθου Όρια Έκταση Διοικητική Υπαγωγή Η Ζάκυνθος είναι το νοτιότερο νησί των Ιονίων. Βρίσκεται νότια της Κεφαλονιάς και δυτικά της Κυλλήνης, μεταξύ 37 38' 37ᵒ 56' βορείου πλάτους και 20ᵒ 37' 21ᵒ 00' ανατολικού μήκους και απέχει 9.5 ναυτικά μίλια από τις βορειοδυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Από την Πάτρα, το μεγάλο περιφερειακό - αστικό κέντρο της περιοχής απέχει 53 ναυτικά μίλια ενώ από την Κυλλήνη, το κύριο λιμάνι επικοινωνίας της με την ηπειρωτική Ελλάδα, απέχει 17.5 ναυτικά μίλια. Το μήκος των ακτών της Ζακύνθου είναι 154 km και η επιφάνεια της περίπου στρέμματα, τα οποία κατανέμονται σε εκτάσεις πεδινές, ημιορεινές και ορεινές με επιφάνειες , και 3600 στρέμματα αντίστοιχα. Είναι το όγδοο σε μέγεθος νησί της Ελλάδας και το τρίτο σε μέγεθος νησί των Ιονίων μετά την Κεφαλονιά και την Κέρκυρα. Σχήμα 4.1. Χάρτης Δήμου Ζακύνθου. Διοικητικά η Ζάκυνθος αποτελεί ξεχωριστό Νομό της Περιφέρειας των Ιονίων Νήσων, στον οποίο ανήκουν επίσης και οι Νήσοι Στροφάδες. Πρωτεύουσα του Νομού είναι η Ζάκυνθος η οποία αποτελεί το κέντρο όλων των δραστηριοτήτων της περιοχής. Πριν την εφαρμογή του Νόμου «Καλλικράτη» ο Νομός συγκροτούνταν διοικητικά από έξι (6) Καποδιστριακούς Δήμους. Σύμφωνα με τον Νόμο 3852/2010 (Καλλικράτης) που δημοσιεύθηκε στις 7 Ιουνίου 2010 στο Φύλλο 87 της Εφημερίδας της Κυβέρνησης οι ανωτέρω Δήμοι καταργήθηκαν και συγχωνεύτηκαν με το Δήμο Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

66 Γεωμορφολογικά Χαρακτηριστικά Ο Δήμος Ζακύνθου, λόγω της θέσης του, όπου διασταυρώνονται τα ρήγματα του Ιονίου (μεταξύ Παξών και Λευκάδας) με τα ρήγματα του Κόλπου της Άρτας και με τις προεκτάσεις των ρηγμάτων του Πατραϊκού Κόλπου (μεταξύ Κεφαλονιάς και Ζακύνθου), χαρακτηρίζεται από ένα ιδιότυπο φυσικογεωγραφικό περιβάλλον. Στον Πίνακα 4.1 φαίνονται τα συνοπτικά στοιχεία που αφορούν στο φυσικό περιβάλλον. Πίνακας 4.1. Μορφή Ανάγλυφου Δ. Ζακύνθου. Μορφή Ανάγλυφου Εδάφους στο Δήμο Ζακύνθου Συνολική Έκταση Πεδινές Εκτάσεις Ορεινές Εκτάσεις Ημιορεινές Εκτάσεις στρ στρ στρ. (Όρος Βραχίωνας, με μέγιστο ύψος 756 m) στρ Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται ως ήπιο, μεσογειακό, χωρίς έντονες διακυμάνσεις ή ακραίες θερμοκρασιακές μεταβολές ή σφοδρούς ανέμους. Μέση ετήσια θερμοκρασία: 18,9 ᵒC (Μέση ελάχιστη Φεβρουαρίου 6,3, μέση ελάχιστη Αυγούστου 21,8), Συνολικός αριθμός ημερών βροχής: 115 μέρες, Μέσο ετήσιο ύψος βροχής: 825 mm, Επικρατούντες άνεμοι: κατεύθυνση ΒΔ και ΝΔ, ένταση περιορισμένη, συχνότητα ανέμων εντάσεως 6 8 μποφόρ: 3% περίπου, Μέση ετήσια υγρασία: > 65%, Ηλιοφάνεια: 296 ημέρες. Από υδρολογικής άποψης, κυριαρχεί η απουσία ποταμών και λιμνών, με αποτέλεσμα η κάλυψη των υδατικών αναγκών του νησιού να γίνεται αποκλειστικά με την εκμετάλλευση των υπόγειων νερών με μεγάλο αριθμό γεωτρήσεων και φρεατίων, ο αριθμός των οποίων εκτιμάται σε Το σπουδαιότερο ρέμα είναι ο χείμαρρος του Αγ. Χαραλάμπους που εκβάλλει στο νότιο τμήμα της πόλης της Ζακύνθου. Όσον αφορά τους ορυκτούς πόρους, η παρουσία τους κάθε άλλο παρά αξιόλογη μπορεί να θεωρηθεί. Για την παραγωγή αδρανών υλικών προς εξυπηρέτηση των τοπικών αναγκών χρησιμοποιούνται τα ασβεστολιθικά πετρώματα, των οποίων όμως η ποιότητα είναι μέτρια, λόγω αποσάθρωσης και αποκαρστικοποίησης. Κατά το παρελθόν λειτουργούσαν, επίσης, αλυκές σε έκταση 190 στρεμμάτων στην περιοχή του Κατασταρίου, με ετήσια παραγωγή 1000 τόνων. Από οικολογικής άποψης, σε γενικές γραμμές ο Δήμος Ζακύνθου δεν θεωρείται ως περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη περιοχή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται δεν συμβάλλουν στη δημιουργία ρύπων. Μαρία Σταμίρη,

67 Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης που αναγνωρίζονται είναι: Τα απόβλητα των ελαιουργείων και των μικρών, συνήθως, αγροτικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, τα οποία καταλήγουν συνήθως στα επιφανειακά νερά (μικροχείμαροι) ή στο έδαφος συμβάλλοντας στη ρύπανση των ακτών και των υπόγειων υδάτων, Οι εκπομπές αερίων ρύπων από τη λειτουργία λατομείων και την κίνηση των οχημάτων, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο, Ο θόρυβος από τις κινήσεις των αεροσκαφών (η όχληση εντοπίζεται στο Δ. Δ. Καλαμακίου), Η μη ορθολογική χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, και Τα οικιακά και νοσοκομειακά απόβλητα. Συμπληρωματικά με τα ανωτέρω, ως σημαντική περιβαλλοντική απειλή θεωρείται η έλλειψη επαρκών υδατικών πόρων. Για το λόγο αυτό έχει ξεκινήσει η υλοποίηση έργων εκσυγχρονισμού του δικτύου άντλησης και διανομής πόσιμου νερού (αξιοποίηση των γεωτρήσεων στο Κερί και στεγανοποίηση του δικτύου από αυτές προς τη δεξαμενή διανομής). Από οικολογικής άποψης, δεσπόζουσα θέση κατέχει το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), το οποίο χαρακτηρίστηκε ως προστατευόμενη περιοχή με Προεδρικό Διάταγμα. Το ΕΘΠΖ αποτελεί την πρώτη προστατευόμενη περιοχή στην οποία ορίσθηκε, στελεχώθηκε και λειτουργεί Φορέας Διαχείρισης από το Περισσότερα στοιχεία για το ΕΘΠΖ παρουσιάζονται σε παρακάτω παράγραφο Δημογραφικά και Οικονομικά Στοιχεία Στον Πίνακα 4.2 παρατίθενται τα δημογραφικά στοιχεία του Δήμου Ζακύνθου ανά δημοτική ενότητα αλλά και συγκεντρωτικά. Μόνιμος Πληθυσμός Δήμου Ζακύνθου Δ. Ε. Αλυκών Δ. Ε. Αρκαδίων Δ. Ε. Αρτεμησίων Δ. Ε. Ελατίων Δ. Ε. Ζακυνθίων Δ. Ε. Λαγανά Σύνολο Η οικονομία του Δήμου Ζακύνθου τις τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίζεται από μια σταδιακή μετάβαση από την αγροτική οικονομία παραδοσιακού τύπου σε μια οικονομία με κυρίαρχο τον τομέα των υπηρεσιών, κυρίως σχετιζόμενων άμεσα ή έμμεσα με την ανάπτυξη του τουρισμού, με σημαντική ωστόσο διαφοροποίηση εντός του Δήμου. Ως αποτέλεσμα της πορείας αυτής, η Ζάκυνθος θεωρείται πλέον ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός, ο οποίος έχει να επιδείξει μεγάλη ποικιλία φυσικών και πολιτιστικών πόρων Μαρία Σταμίρη,

68 για την προσέλκυση επισκεπτών που ακολουθούν το μοντέλο του παραθεριστικού τουρισμού (αλλοδαπών και ημεδαπών) αλλά και επισκεπτών που υιοθετούν το μοντέλο του εναλλακτικού τουρισμού (αγροτουρισμού, οικοτουρισμού, θρησκευτικού τουρισμού κλπ). Περισσότεροι από τους μισούς από τους απασχολούμενους στο νησί (52,3%) δραστηριοποιούνται στον τριτογενή τομέα. Το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η αύξηση αυτή είναι αναμενόμενη λαμβανομένης υπόψη της αύξησης της τουριστικής δραστηριότητας στην περιοχή. Η αύξηση του απασχολούμενου πληθυσμού στον τριτογενή τομέα που σημειώνεται είναι μεγαλύτερη από τη μέση αύξηση που σημειώνεται σε επίπεδο Περιφέρειας και Χώρας Από τον συνολικό πληθυσμό του νησιού, το 52,3%. Το ¼ του απασχολούμενου πληθυσμού (24,5%) συνεχίζει να δραστηριοποιείται στον πρωτογενή τομέα. Αν και το ποσοστό αυτό είναι μειωμένο σε σχέση με αυτό που είχε καταγραφεί τα προηγούμενα χρόνια, υποδηλώνει ένα ισχυρό δεσμό των κατοίκων της περιοχής με την παραδοσιακή γεωργία. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο σε σχέση με το μέσο όρο της Περιφέρειας Ιονίων Νήσω (18,5%) και της Χώρας (14,5%). Αξιοσημείωτη σταθερότητα παρουσιάζεται στον πληθυσμό που απασχολείται στον δευτερογενή τομέα, γεγονός που υποδεικνύει ότι η αύξηση του πληθυσμού που απασχολείται στον τριτογενή τομέα προέρχεται από παύση της απασχόλησης με τον πρωτογενή τομέα. Τέλος, όσον αφορά στην απασχόληση ανά τομέα και φύλο, διαπιστώνεται ότι η συμμετοχή ανδρών και γυναικών στον πρωτογενή τομέα είναι σχεδόν ίδια, ενώ η απασχόληση των γυναικών στον τριτογενή τομέα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με αυτή των ανδρών. Η ανεργία, από την άλλη, είναι σημαντικά μεγαλύτερη μεταξύ του γυναικείου πληθυσμού. Η ανεργία στο Δ. Ζακύνθου παρουσιάζει αυξητική τάση με έντονες διακυμάνσεις. Από την ανάλυση των δεικτών ευημερίας για το Δήμο Ζακύνθου, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην Ελληνική επικράτεια, καθώς κατατάσσεται στην 6 η θέση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και στη 15 η θέση στις κατά κεφαλήν αποταμιευτικές καταθέσεις. Ακόμα βρίσκεται στην 6 η θέση στη φυσική αύξηση πληθυσμού ανά 100 κατοίκους, γεγονός που εξηγείται και από τον μεγάλο αριθμό οικονομικών μεταναστών που εγκαθίστανται στο Δήμο. Το γεγονός αυτό έχει ως κύρια αιτία την ενασχόληση μεγάλου ποσοστού των κατοίκων με τον τουρισμού και τη ραγδαία αυξητική τάση που είχε τις τελευταίες δεκαετίες Προστατευόμενες Περιοχές Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου ιδρύθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1999 με το Προεδρικό Διάταγμα 906. Σκοπός του Ε.Θ.Π.Ζ. είναι η διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης και των νησίδων του κόλπου Λαγανά και των νήσων Στροφάδων, νομού Ζακύνθου, με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή αυτών. Μαρία Σταμίρη,

69 Σχήμα 4.2. Ζώνες Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου Το Θαλάσσιο Πάρκο περιλαμβάνει την θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του Κόλπου του Λαγανά, τις παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και μία ζώνη γης, που περιβάλει αυτές, τον υγρότοπο της Λίμνης Κεριού και τις Νήσους Στροφάδες, οι οποίες βρίσκονται 40 περίπου μίλια νότια της Ζακύνθου. Η Ζάκυνθος αποτελεί το σημαντικότερο βιότοπο ωοτοκίας των θαλασσίων χελωνών στη Μεσόγειο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία ωοτοκούν οι θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta. Περαιτέρω, ένας μόνιμος πληθυσμός του κινδυνεύοντας με εξαφάνιση είδους φώκιας Monachus monachus, υπάρχει στις δυτικές ακτές της Ζακύνθου. Η περιοχή του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου χαρακτηρίζεται από διάφορα είδη οικοσυστημάτων, Εθνικού αλλά και Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όπως συστήματα αμμοθινών, υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica) και παράκτια οικοσυστήματα. Ειδικότεροι στόχοι, που επιβάλλουν το χαρακτηρισμό του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου και της Περιφερειακής Ζώνης αυτού είναι, η εις το διηνεκές προστασία και διατήρηση: Των σημαντικότερων παράλιων ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, εκ των σημαντικότερων στη Μεσόγειο και του χώρου (θαλάσσιου και χερσαίου) που τις περιβάλλει. Των βιοτόπων και του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus. Των βιοτόπων των προστατευομένων ειδών ορνιθοπανίδας και ιδίως της μεταναστευτικής. Των βιοτόπων ενδημικής χλωρίδας. Των παράκτιων και θαλάσσιων τύπων οικοτόπων ευρωπαϊκού και μεσογειακού ενδιαφέροντος. Των αλιευτικών πόρων και, εν γένει, του θαλάσσιου οικοσυστήματος, τόσο από δραστηριότητες στη θάλασσα, όσο και από τη ρύπανση. Μαρία Σταμίρη,

70 Στη θαλάσσια περιοχή του Πάρκου υπάρχουν τρεις ζώνες (Σχήμα 4.2): Ζώνη Α: κανένα πλωτό σκάφος δεν επιτρέπεται σε αυτή τη ζώνη Ζώνη Β: επιτρέπεται η διέλευση σκαφών από αυτή τη ζώνη αλλά με όριο ταχύτητας 6 ναυτικών μιλίων την ώρα. Δεν επιτρέπεται η αγκυροβολία κανενός σκάφους. Ζώνη Γ: επιτρέπεται η διέλευση σκαφών και σε αυτή τη ζώνη με όριο ταχύτητας 6 ναυτικών μιλίων την ώρα. Επιτρέπεται η αγκυροβολία. Στην ξηρά, διάφορα μέτρα προστασίας έχουν ως στόχο να προστατεύσουν τις παραλίες ωοτοκίας της Caretta caretta (απαγορεύεται η οικοδόμηση, η επίσκεψη στις παραλίες ωοτοκίας επιτρέπεται από 07:00πμ έως 07:00μμ, έλεγχος στον αριθμό των επισκεπτών κ.ά.). Περαιτέρω απαγορεύσεις στην οικοδομική ανάπτυξη ισχύουν και στις ζώνες που γειτνιάζουν με τις παραλίες ωοτοκίας Περιοχές Δικτύου Natura 2000 Στη Ζάκυνθο έχουν καταγραφεί και οριοθετηθεί τέσσερις περιοχές σημαντικές προς προστασία και διαχείριση στα πλαίσια του Προγράμματος «Φύση 2000» οι οποίες φαίνονται στον Πίνακα 4.3. Πίνακας 4.3: Περιοχές NATURA 2000 στη Ζάκυνθο Καταφύγια Άγριας Ζωής Ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής ορίζεται η περιοχή στην οποία απαγορεύεται το κυνήγι κάθε θηράματος, με σκοπό την προστασία και την ανάπτυξη των πληθυσμών των θηραμάτων και των λοιπών ειδών της άγριας πανίδας ως και των ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας. Ιδρύονται καταφύγια άγριας ζωής, σε δασικές, δασοσκεπείς, χορτολιβαδικές, ελώδεις, υγροτοπικές, αγροτικές, παρόχθιες, παραλίμνιες και παράκτιες εκτάσεις καθώς και σε ερημονησίδες, με την προϋπόθεση ότι οι εκτάσεις αυτές, είτε είναι απαραίτητες για την διατροφή, διαχείμαση, αναπαραγωγή ή την διάσωση των ειδών της άγριας πανίδας ή αυτοφυούς χλωρίδας, είτε είναι απαραίτητες για την επιβίωση ενός ή περισσοτέρων ειδών της άγριας πανίδας, ή αυτοφυούς χλωρίδας που είναι μοναδικά, σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση ή είτε αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα τύπου βιοτόπου. (Παράγραφος 5 του άρθρου 57 του Ν 2637/98). Μαρία Σταμίρη,

71 Τα καταφύγια άγριας ζωής εντάσσονται και στο γενικότερο πλαίσιο διαχείρισης για την διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας, σύμφωνα με το Ν.3937/11 (ΦΕΚ 60Α / ). Ο τελευταίος με το άρθρο 5, το οποίο αντικαθιστά το άρθρο 19 του Ν.1650/86 χαρακτηρίζει ως ΚΑΖ : φυσικές περιοχές (χερσαίες, υγροτοπικές ή θαλάσσιες), που έχουν ιδιαίτερη σημασία ως σημαντικοί τόποι ανάπτυξης της άγριας χλωρίδας ή ως βιότοποι αναπαραγωγής, διατροφής, διαχείμασης ειδών της άγριας πανίδας, ή ως περιοχές αναπαραγωγής ψαριών και συγκέντρωσης γόνου, ή, τέλος, ως σημαντικοί θαλάσσιοι οικότοποι. Στη Ζάκυνθο απαντώνται δύο ΚΑΖ τα οποία φαίνονται στον Πίνακα 4.4. Πίνακας 4.4. Καταφύγια Άγριας Ζωής στη Ζάκυνθο 4.3. Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δήμο Ζακύνθου Ποσοτική και Ποιοτική Ανάλυση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Οι κυριότερες πηγές παραγωγής αστικών στερεών αποβλήτων στον Δ. Ζακύνθου, είναι οι κατοικίες, τα εμπορικά καταστήματα και άλλες αστικές δραστηριότητες (π.χ. εστιατόρια, καφετέριες, ξενοδοχεία κ.λπ.). Σε αυτήν την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται και στερεά απόβλητα που παράγονται από άλλες δραστηριότητες, αλλά προσομοιάζουν με τα αστικά απορρίμματα. Στον Πίνακα 5 απεικονίζονται οι ποσότητες που κατέληγαν στον ΧΥΤΑ της Ζακύνθου κατά τα προηγούμενα έτη από το 1996 και μετά. Σύμφωνα με τον Πίνακα 4.5, υπολογίζεται ο μέσος ρυθμός αύξησης των εισερχόμενων ποσοτήτων απορριμμάτων στον υφιστάμενο ΧΥΤΑ κατά την περιόδου λειτουργίας του, ο οποίος είναι 1,92%, που θεωρείται εξαιρετικά μεγάλος. Οι ποσότητες αυτές αφορούν το ρεύμα των σύμμεικτων απορριμμάτων που καταλήγουν στο ΧΥΤΑ και όχι τις συνολικές παραγόμενες ποσότητες Αστικών Στερεών Αποβλήτων στην περιοχή της μελέτης, καθώς μέρος της παραγόμενης ποσότητας εκτρέπεται προς το ΚΔΑΥ. Πίνακας 4.5. Ετήσια ποσότητα απορριμμάτων στον Χ.Υ.Τ.Υ. του Νομού Ζακύνθου Μαρία Σταμίρη,

72 Η ποιοτική σύσταση των απορριμμάτων είναι παράμετρος δυναμική, τόσο τοπικά όσο και χρονικά. Και τούτο γιατί υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες που ξεκινούν από τις καταναλωτικές και διαιτολογικές συνήθειες των κατοίκων της περιοχής, τις προτιμώμενες συσκευασίες και το σύνολο των δραστηριοτήτων τους. Οι αναλύσεις που έχουν γίνει στην Ελλάδα έδειξαν διαχρονικά αυξημένες τις ποσότητες των υλικών συσκευασίας και μια επίσης σταδιακή μείωση των οργανικών υλικών. Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, τα στοιχεία για τη σύσταση των ΑΣΑ στον Νομό Ζακύνθου, αντλήθηκαν από μετρήσεις για τον υπολογισμό της σύστασης των απορριμμάτων που διενεργήθηκαν από τον Σύνδεσμο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων του Δ. Ζακύνθου. Η ποσοστιαία ποιοτική σύσταση παρουσιάζεται διάγραμμα του Σχήματος 4.3. Σχήμα 4.3. Ποσοστιαία σύνθεση αστικών στερεών αποβλήτων Δ. Ζακύνθου Διαχρονική Εξέλιξη της Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων της Ζακύνθου ήταν ανέκαθεν σημαντικό και, κυρίως, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε πολλαπλασιάζεται ο όγκος των παραγόμενων απορριμμάτων. Μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του 90, τα αστικά στερεά απόβλητα του Δ. Ζακύνθου κατέληγαν σε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων, χωρίς να προηγείται κάποια επεξεργασία. Στα πλαίσια της ανάγκης για την αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων, ιδρύθηκε το 1985 ο Σύνδεσμος Καθαριότητας Δήμου και Κοινοτήτων του Ν. Ζακύνθου. Είναι ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο του νέου ενιαίου Δήμου, σύμφωνα με τη νέα αρχιτεκτονική δομή της αυτοδιοίκησης. Με την ενεργοποίηση της δράσης του Συνδέσμου το 1991, χαράχθηκε πολιτική για την ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων σε επίπεδο Νομού, με την ένταξη στο Σύνδεσμο όλων των Κοινοτήτων του νησιού το Νοέμβριο του Το 1991 ξεκινά πρόγραμμα ανακύκλωσης στο Δήμο Ζακύνθου (ενώ μεμονωμένες προσπάθειες είχαν αρχίσει από τον Αύγουστο του 1990), καθώς και μια εκστρατεία για την ενημέρωση των πολιτών, προκειμένου να γίνει αποδεκτός ο Χ.Υ.Τ.Α. του νησιού. Τον Ιούνιο του 1991 αρχίζει η αποκομιδή των απορριμμάτων από όλες τις Κοινότητες του Νομού, με αποτέλεσμα να έχει επιτευχθεί η δημιουργία ενός συστήματος αποκομιδής απορριμμάτων. Οι ενέργειες για τη δημιουργία ΧΥΤΑ ξεκίνησαν το Με Κοινή Υπουργική Απόφαση 62328/ εγκρίθηκαν οι Περιβαλλοντικοί Όροι για τη δημιουργία χώρου Μαρία Σταμίρη,

73 υγειονομικής ταφής απορριμμάτων στη θέση Βύθακα Γρύπαινα της Κοινότητας Βασιλικού Ζακύνθου, σε έκταση m². Η κατασκευή του ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 1992 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του Παράλληλα, τον Ιούνιο του 1992 ξεκίνησε πρόγραμμα ανακύκλωσης του χαρτιού στο Δήμο Ζακύνθου και στις τουριστικές Κοινότητες, ενώ το Δεκέμβριο του ίδιου έτους ξεκίνησε η λειτουργία του Κέντρου Ανακύκλωσης. Το 1993 εκπονείται Μελέτη Ανακύκλωσης Απορριμμάτων Ν. Ζακύνθου. Το ίδιο έτος εντάχθηκε στο Πρόγραμμα και η ανακύκλωση σιδηρικών εξαρτημάτων εγκαταλελειμμένων οχημάτων, στα πλαίσια Εκστρατείας Καθαριότητας, που γίνεται δύο φορές το χρόνο και περιλαμβάνει την συλλογή ογκωδών, καθαρισμό και αποκατάσταση μολυσμένων περιοχών, καθώς και συλλογή παλαιών αυτοκινήτων. Το 1995 εντάχθηκε στο Πρόγραμμα και η ανακύκλωση γυαλιού. Επίσης, το 1994 ξεκίνησαν και οι ενέργειες για την ίδρυση ενός σύγχρονου Κέντρου Ανάκτησης Υλικών (Κ.Α.Υ.) στο χώρο αποκατεστημένης χωματερής. Το 1996 εκπονήθηκε η Μελέτη Σχεδιασμού του Κέντρου Ανακύκλωσης Ν. Ζακύνθου. Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 77241/ εγκρίθηκαν Περιβαλλοντικοί Όροι για την κατασκευή και λειτουργία Κέντρου Ανακύκλωσης Απορριμμάτων Ζακύνθου. Παράλληλα με όλες τις παραπάνω ενέργειες, πραγματοποιήθηκε και η αποκατάσταση των έντεκα (11) παλαιών χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων και η εξυγίανση των 40 αυθαιρέτων σκουπιδότοπων Οι κινήσεις αυτές επιδοκιμάζονται και θεωρούνται πρωτοποριακές σε έκθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ (18582/ ), όπου αναφέρεται : «Από πλευράς ΥΠΕΧΩΔΕ σημειώνεται ότι «η ολοκλήρωση του έργου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΝΟΜΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ έχει ιδιαίτερη περιβαλλοντική σημασία, δεδομένου ότι είναι από τις λίγες περιπτώσεις στην Ελλάδα μέχρι σήμερα, συνολικού σχεδιασμού και ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων και η επιτυχία του όλου εγχειρήματος λειτουργεί προωθητικά για την ανάληψη αντίστοιχων πρωτοβουλιών και σε άλλες περιοχές της χώρας». Το 1995 ο Σύνδεσμος κερδίζει το πρώτο διεθνές βραβείο HABITTAT II που αφορά την «αξιολόγηση καλύτερων παραδειγμάτων πολεοδομικών και περιβαλλοντικών παρεμβάσεων», τον Απρίλιο του 1998 πραγματοποίησε στην Ζάκυνθο το πρώτο Διεθνές Συνέδριο για απορρίμματα στην Ελλάδα με θέμα «Διαχείριση Απορριμμάτων σε Νησιά και Μικρές γεωγραφικές ενότητες», ενώ το 2010 διοργάνωσε στο νησί την 4η Σύνοδο Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Παράλληλα, το 1999 δημιουργείται με Προεδρικό Διάταγμα το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, εντός της χερσαίας περιοχής του οποίου βρίσκεται ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Η περιοχή αυτή, το 2006 χαρακτηρίζεται ως περιοχή Natura 2000, που είναι ασύμβατη με τη λειτουργία ΧΥΤΑ. Παρά το γεγονός αυτό, με την Κοινή Υπουργική Απόφαση / ανανεώθηκαν οι Περιβαλλοντικοί Όροι για τη λειτουργία και επανένταξη του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Στα μέσα της δεκαετίας 00, η λεκάνη απόθεσης του ΧΥΤΑ αρχίζει να είναι σχεδόν πλήρης από απορρίμματα και φαίνεται ότι ο υφιστάμενος ΧΥΤΑ πλησιάζει στο πέρας λειτουργίας του. Η κατασκευή νέου χώρου τελικής διάθεσης είναι απαραίτητη, προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα αυτό για το νησί. Σε αυτό το πλαίσιο, εκπονήθηκε η Προμελέτη Περιβαλλοντικών Μαρία Σταμίρη,

74 Επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) το έτος 2005, στην οποία είχαν εξεταστεί και αξιολογηθεί πέντε (5) υποψήφιες θέσεις για τη χωροθέτηση νέου ΧΥΤΑ Ζακύνθου. Το 2008 εκδόθηκε από την Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωροταξίας της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση του νέου ΧΥΤΑ, όπου γνωμοδοτεί θετικά για δύο υποψήφιες θέσεις. Σχήμα 4.4. Θέση ΧΥΤΑ Σκοπού και Ζώνες Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου. Εν μέσω έντονων διαφωνιών σε βασικά ζητήματα του νέου σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων, προκαλούνται σημαντικές καθυστερήσεις στην τελική απόφαση και την εφαρμογή του σχεδίου. Παράλληλα, τίθενται από την ΕΕ πιο αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια στην διαχείριση των στερεών αστικών αποβλήτων. Καθώς δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή διάθεσης των στερεών αποβλήτων συνεχίζεται η χρήση του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Αυτό προκαλεί σημαντικά προβλήματα στην περιοχή αλλά και στο ΕΘΠΖ, καθώς συνεχίζεται η λειτουργία ενός κορεσμένου ΧΥΤΑ. Ως λύση για το μέλλον της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου προτείνεται η δημιουργία Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ), που θα περιλαμβάνει μονάδα μηχανικής διαλογής και κομποστοποίησης, μονάδα ωρίμανης και ραφιναρίσματος του κομπόστ, λεκάνη ΧΥΤΥ με εγκατάσταση επεξεργασίας στραγγισμάτων και κτιριακές εγκαταστάσεις διοίκησης και τεχνικής υποστήριξης. Για την εγκατάσταση της ΟΕΔΑ, το 2010 προκρίνεται η επιλογή της τοποθεσίας Λίβα, που βρίσκεται κοντά στην κοινότητα Κατασταρίου, στο όρος Βραχίωνα. Μαρία Σταμίρη,

75 Σχήμα 4.5. Προτεινόμενη Θέση Εγκατάστασης ΟΕΔΑ Δ. Ζακύνθου (θέση Λίβα). Η πρόταση αυτή έρχεται αντιμέτωπη με αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία για διάφορους λόγους, που αφορούν κυρίως τη χωροθέτηση της ΟΕΔΑ, του χρονικού διαστήματος για την ολοκλήρωση του έργου αλλά και του σημαντικού κόστους (εν μέσω περιορισμένης οικονομικής δυνατότητας). Λίγο μετά το 2011 και μετά την ολοκλήρωση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο της ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα οι αντιδράσεις συνεχίζονται και κορυφώνονται με την προσφυγή τοπικών φορέων στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της χρήσης της θέσης Λίβα. Ως προσωρινή λύση, έως την έκδοση της απόφασης του ΣτΕ για τη θέση Λίβα προτάθηκε ενός δεματοποίητη κοντά στο αεροδρόμιο, για δεματοποίηση και προσωρινή αποθήκευση των απορριμμάτων. Αυτή η επιλογή όμως απορρίπτεται, λόγω των οχλήσεων που δημιουργούνται και που θα επηρεάσουν την ομαλή λειτουργία του αεροδρομίου Ζακύνθου. Έτσι, ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό, ελλείψει εναλλακτικής λύσης, συνεχίζει να λειτουργεί και ενισχύεται με ένα νέο κύτταρο. Αυτό οδηγεί σε προσφυγή της αρμόδιας Επιτροπής Περιβάλλοντος κατά της Ελλάδος στο 5 ο τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Συγκεκριμένα, κρίνει πως η χώρα παρέλειψε να απαγορεύσει την ανεξέλεγκτη λειτουργία του ΧΥΤΑ εντός του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, παραβίασε την περιβαλλοντική νομοθεσία εντός της Ε.Ε. και ο κορεσμός του ΧΥΤΑ βλάπτει τον οικότοπο της θαλάσσιας χελώνας Caretta Caretta. Αυτό καθώς συχνά λόγω των βροχοπτώσεων μεγάλοι όγκοι απορριμμάτων καταρρέουν, ενώ στραγγίσματα καταλήγουν στο κόλπο του Λαγανά ( /europaiki-katadiki-gia-ton-huta-tis zakunthou /#ixzz3zxz0hkvs). Το καλοκαίρι του 2014 εκδίδεται καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την υπόθεση του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Άμεση προτεραιότητα πια για τη δημοτική αρχή είναι η παύση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό, καθώς υπάρχει γενική συμφωνία, λόγω της κατάστασης στην περιοχή, πως δεν πρέπει να υπάρξουν περαιτέρω αναβολές. Εμφανίζεται μάλιστα το φαινόμενο οι κάτοικοι του Δήμου και της περιοχής ειδικότερα να προχωρούν σε δραστικές κινήσεις, όπως συγκέντρωση υπογραφών αλλά και κατάληψη της εισόδου του ΧΥΤΑ, απαγορεύοντας την είσοδο σε απορριμματοφόρα, με αποτέλεσμα την μη αποκομιδή των απορριμμάτων για Μαρία Σταμίρη,

76 κάποιο χρονικό διάστημα ( Το 2014 πραγματοποιούνται στην Ελλάδα δημοτικές εκλογές. Στο Δ. Ζακύνθου το θέμα της διαχείριση των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα ισχυρά πολιτικό θέμα που επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών. Ο νέος δήμαρχος του Δ. Ζακύνθου εκλέχτηκε με ένα από τα βασικά του συνθήματα να είναι το "Όχι τα σκουπίδια στον Λίβα" και λαμβάνοντας ποσοστό περί του 80% στις περιοχές κοντά σε αυτή του Λίβα ( Το σχέδιο της κατασκευής ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα εγκαταλείπεται και προτείνεται αντί αυτού τοποθέτηση Κινητής Μονάδας Διαχείρισης (ΚΜΔ) στερεών αποβλήτων. Η ΚΜΔ πρόκειται για μια ολοκληρωμένη γραμμή επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων, με τη δυνατότητα ταυτόχρονης επεξεργασίας βιοαποβλήτων που διαχωρίζονται από τα σύμμεικτα στερεά απόβλητα ή που έχουν προέλθει από διαλογή στην πηγή. Περισσότερες πληροφορίες για την ΚΜΔ φαίνονται σε παράγραφο που ακολουθεί. Τα ζητήματα που παραμένουν ακόμα ανοιχτά στο θέμα της ΚΜΔ είναι ο χώρος που θα τοποθετηθεί αλλά και η διαχείριση των υπολειμμάτων. Για την πρώτη περίπτωση έχει προταθεί η χωροθέτηση των επί μέρους τμημάτων της ΚΜΔ σε διαφορετικές περιοχές του νησιού, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Όσο για την επεξεργασία των υπολειμμάτων, παραμένει ένα ανοιχτό ζήτημα, με ενδεχόμενα την διαχείρισή τους στο Δ. Ζακύνθου ή τη μεταφορά τους εκτός του νησιού. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι τον Απρίλιο του 2015, και ενώ είχε ήδη εγκαταλειφθεί η πρόταση της δημιουργίας ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα, εκδόθηκε απορριπτική απόφαση από το ΣτΕ στο θέμα του Λίβα Κινητή Μονάδα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων (Κ.Μ.Δ.) Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη γραμμή επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων με τη δυνατότητα ταυτόχρονης επεξεργασίας βιοαποβλήτων που διαχωρίζονται από τα σύμμεικτα στερεά απόβλητα ή έχουν προέλθει από διαλογή στην πηγή. Η ολοκληρωμένη γραμμή περιλαμβάνει τα παρακάτω: 1. Κινητή Μονάδα τεμαχισμού, με μαγνητικό διαχωριστή, για τον τεμαχισμό όλων των εισερχόμενων υλικών, με τον ταυτόχρονο μαγνητικό διαχωρισμό των σιδηρούχων υλικών, 2. Κινητή Μονάδα Διαχωρισμού, για διαχωρισμό των τεμαχισμένων αστικών στερεών αποβλήτων σε δύο κλάσματα, των βιοαποβλήτων και των ανακυκλώσιμων υλικών, 3. Κινητή Μονάδα κομποστοποίησης μέσα σε κλειστό σύστημα σάκων με ρυθμιζόμενη κυκλοφορία αέρα για την κομποστοποίηση του κλάσματος των βιοαποδομήσιμων από τα ΑΣΑ, ή βιοαποδομήσιμων από διαλογή στην πηγή, που περιλαμβάνει τεμαχιστή κλαδιών, αναμείκτη, μηχάνημα ενσάκισης και ραφιναριστή. 4. Κινητό ΚΔΑΥ για την ανάκτηση κάθε κατηγόριας ανακυκλώσιμων υλικών, 5. Κινητή Μονάδα συμπίεσης - δεματοποίησης που περιλαμβάνει περιτύλιξη των δεμάτων με δίκτυ συγκράτησης και ανακυκλώσιμη μεμβράνη που προορίζονται για περαιτέρω επεξεργασία ή πώληση. Μαρία Σταμίρη,

77 Η Ολοκληρωμένη Γραμμή (με όλο τον εξοπλισμό της) είναι μεταφερόμενη-κινητή και μπορεί να τοποθετείται με ευστάθεια πάνω σε επίπεδη επιφάνεια με τσιμέντο, άσφαλτο ή χώμα, αλλά και σε ανώμαλα εδάφη με σχετικά μικρή κλίση (<5%) χωρίς την απαίτηση μόνιμων κατασκευών. Όλα τα επιμέρους μηχανικά μέρη της Ολοκληρωμένης Γραμμής είναι εύκολα προσβάσιμα και συντηρήσιμα. Το συνολικό βάρος των επιμέρους τμημάτων της μονάδας είναι εντός εκείνων των ορίων, που επιτρέπουν την οδική μεταφορά τους, χωρίς την παρουσία οχήματος συνοδείας. Τα πλεονεκτήματα της διαδικασίας αυτής είναι: Οι χαμηλές δαπάνες αρχικού κεφαλαίου Το χαμηλό κόστος εργασίας- συντήρησης. Η εύκολη χωροθέτηση (κινητός εξοπλισμός) Ελάχιστη διαταραχή του εξωτερικού περιβάλλοντος χώρου Μαρία Σταμίρη,

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ 5.1. Στόχοι της Έρευνας Κύριος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η καταγραφή των απόψεων των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου σχετικά με το θέμα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Αρχικά μελετάται η περιβαλλοντική ενημέρωση τους, η συμμετοχή τους στην ανακύκλωση και η ειδική διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων. Στη συνέχεια αξιολογούνται οι υπηρεσίες καθαριότητας από την οπτική του κοινωνικού συνόλου και οι δυνατότητες βελτίωσης. Τέλος, επιχειρείται να αποδοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της στάσης τους σχετικά με τη δημιουργία νέας εγκατάστασης διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων και κατά πόσον η λειτουργία της θα βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, ενώ παράλληλα θα προστατέψει και θα αναδείξει το φυσικό περιβάλλον Μεθοδολογία της Έρευνας Για τη διεξαγωγή της έρευνας επιλέχτηκε η μέθοδος της επιτόπιας δειγματοληψίας. Συντάχθηκαν, έτσι, ερωτηματολόγια με βάση τους στόχους της έρευνας. Τα ερωτηματολόγια απαρτίζονται από 24 συνολικά ερωτήματα, με την 24 η ερώτηση να περιλαμβάνει 22 υποερωτήματα που αφορούν κυρίως την νέα εγκατάσταση διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου (το ερωτηματολόγιο παρουσιάζεται στο Παράρτημα). Η διατύπωση των ερωτήσεων έχουν, κατά το δυνατόν, ξεκάθαρο χαρακτήρα με σκοπό την άμεση και σαφέστερη κατανόηση από τον ερωτώμενο. Προς αποφυγή παρερμηνεύσεων, η συντάκτρια του ερωτηματολογίου ήταν σε θέση επιτοπίως στην πλειονότητα των περιπτώσεων, για συμβάλλει σε οποιαδήποτε απορία. Η σημασία των ερωτηματολογίων πριν την εκτέλεση ενός έργου είναι καθοριστικής σημασίας, ώστε να διατυπωθούν οι απόψεις και οι πεποιθήσεις του κοινού. Η διαδικασία αυτή μπορεί να βοηθήσει την αποπεράτωση του έργου (Groothuis and Miller, 1994). Αυτό συνίσταται ιδίως για έργα τα οποία προκαλούν έντονα και εριστικά συναισθήματα στους κατοίκους (Ferreira and Gallagher, 2009). Έτσι, μέσα από την έρευνα ο αναλυτής των αποτελεσμάτων μπορεί να διαπιστώσει τις αντιδράσεις των κατοίκων, τις ανησυχίες που προκύπτουν από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου (Mueller and Mueller, 2011). Έχουν παρατηρηθεί όμως και περιπτώσεις όπου οι κάτοικοι οι οποίοι εναντιώνονταν σε ένα τέτοιο έργο, όταν ρωτήθηκαν απευθείας για τις εναλλακτικές επιλογές δεν έδωσαν σαφείς απαντήσεις, ενώ διαπιστώθηκε ότι οι προτάσεις συχνά έρχονταν σε αντίθεση η μία με την άλλη (Cowan, 2003). Για τη διεξαγωγή της εμπειρικής έρευνας έγινε καθορισμός και επιλογή του δείγματος, με στόχο να αντιπροσωπεύει σε ικανοποιητικό βαθμό τον πληθυσμό της περιοχής. Το μέγεθος του δείγματος επιλέχτηκε έτσι ώστε να είναι αρκετά μεγάλο, για να είναι αντιπροσωπευτικό, αλλά και σχετικά μικρό για πρακτικούς λόγους, με τελικό αριθμό τα 129 ερωτηματολόγια. Τα πρωτογενή στοιχεία συγκεντρώθηκαν από δείγμα μόνιμων κατοίκων με τυχαία δειγματοληψία. Οι διερωτώμενοι ήταν σε γενικές γραμμές πρόθυμοι να συνεισφέρουν στην Μαρία Σταμίρη,

79 διεκπεραίωση του ερωτηματολογίου, αν και σε μερικές περιπτώσεις οι παρευρισκόμενοι εξεγείρονταν στο άκουσμα του θέματος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, καθώς αποτελεί θέμα προβληματισμού και ανησυχίας στην τοπική κοινωνία. Η συλλογή δεδομένων ολοκληρώθηκε στο διάστημα από τον Οκτώβριο του 2014 έως τον Απρίλιο του Στη συνέχεια έγινε κωδικοποίηση των απαντήσεων και επεξεργασία των δεδομένων με το στατιστικό πακέτο SPSS 20 και το πρόγραμμα Microsoft Excel Περιγραφική Ανάλυση και Διαγράμματα Συχνοτήτων Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 129 άτομα. Από αυτά το 51,9% είναι άνδρες και το 48,1% είναι γυναίκες, όπως φαίνεται και στο Σχήμα 5.1. ΦΥΛΟ 51,9% 48,1% Γυναίκα Άνδρας Σχήμα 5.1. Κατανομή Φύλου Ερωτηθέντων. Όπως προκύπτει από το διάγραμμα του Σχήματος 5.2, όπου φαίνεται η ηλικιακή σύνθεση του δείγματος, το 9,30% πρόκειται για άτομα ηλικίας από 18 έως 25 ετών, το 24,03% είναι άτομα 26 έως 35 ετών, το 30,23% είναι άτομα 36 έως 45 ετών, το 29,46% άτομα 46 έως 60 ετών και, τέλος, το 6,98% του δείγματος αποτελείται από άτομα μεγαλύτερα των 61 ετών. Μαρία Σταμίρη,

80 ΗΛΙΚΙΑ 24,03% 30,23% 29,46% 9,30% 6,98% >61 Σχήμα 5.2. Διάγραμμα Ηλικιακής Κατανομής Δείγματος. Από το σύνολο των ερωτηθέντων, η πλειονότητα είναι απόφοιτοι Λυκείου (62,0%). Το 30,23% του δείγματος αποτελείται από απόφοιτους ΑΕΙ/ΤΕΙ, ενώ το 3,88% είναι κάτοχοι Μεταπτυχιακού ή Διδακτορικού τίτλου. Το 2,33% είναι απόφοιτοι Γυμνασίου ενώ το 1,55% είναι απόφοιτοι Δημοτικού (Σχήμα 5.3). Κάτοχοι Μεταπτυχιακού/Δι δακτορικού Τίτλου 3,88% ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Απόφοιτοι Δημοτικού 1,55% Απόφοιτοι Γυμνασίου 2,33% Απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ 30,23% Απόφοιτοι Λυκείου 62,02% Σχήμα 5.3. Διάγραμμα Κατανομής Μορφωτικού Επιπέδου Δείγματος Μαρία Σταμίρη,

81 ΜΕΛΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ 40,30% 30,20% 19,40% 4,70% 5,40%. 1 μέλος 2 μέλη 3 μέλη 4 μέλη 5 μέλη Σχήμα 5.4. Διάγραμμα Κατανομής Μελών Οικογένειας. Στο σύνολο του δείγματος, οι οικογένειες που αποτελούνται από 2 μέλη αποτελεί την πλειονότητα, με ποσοστό 40,30%. Το 4,70% πρόκειται για άτομα που μένουν μόνα τους. Το 19,40% είναι οικογένειες με 3 μέλη και το 30,20% οικογένειες με 4 μέλη. Τέλος, ένα ποσοστό της τάξεως του 5,40% καταλαμβάνουν οι πενταμελείς οικογένειες (Σχήμα 5.4). ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 50,39% 18,60% 26,36% 1,55% 3,10% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα Πολύ Σχήμα 5.5. Διάγραμμα Ενημέρωσης για Περιβαλλοντικά Θέματα. Στην ερώτηση σχετικά με την περιβαλλοντική ενημέρωση (Σχήμα 5.5), το 50,39% των ερωτηθέντων δηλώνει αρκετά ενημερωμένο σχετικά με τα περιβαλλοντικά θέματα. Το 1,55% και το 18,60% θεωρεί ότι δεν είναι καθόλου ή είναι λίγο ενημερωμένο αντίστοιχα. Στον αντίποδα, το 26,36% κρίνει ότι είναι πολύ ενημερωμένο στον συγκεκριμένο τομέα και ένα 3,10% δηλώνει πάρα πολύ ενημερωμένο. Μαρία Σταμίρη,

82 ΜΕΣΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΝΑΙ ΌΧΙ Τηλεόραση 72,09% 27,91% Ραδιόφωνο 16,28% 83,72% Ίντερνετ 67,44% 32,56% Περιοδικά 6,98% 93,02% Εφημερίδες 31,01% 68,99% Σχήμα 5.6. Διάγραμμα Μέσου Ενημέρωσης για Περιβαλλοντικά Θέματα. Όσον αφορά το μέσο περιβαλλοντικής ενημέρωσης των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου (Σχήμα 5.6), πρώτη με ποσοστό 72,09% βρίσκεται η τηλεόραση, ενώ ακολουθεί το ίντερνετ, που χρησιμοποιείται από το 67,44%. Με σημαντικά μικρότερο ποσοστό βρίσκεται στην αμέσως επόμενη θέση η ενημέρωση μέσω ραδιοφώνου (31,01%). Το 16,28% και 6,98% δηλώνει ότι ενημερώνεται για τα περιβαλλοντικά ζητήματα από το ραδιόφωνο και τα περιοδικά αντίστοιχα. ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΑΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ 41,86% 9,30% 20,93% 8,53% 15,50% 2,33% 1,55% Σχήμα 5.7. Διάγραμμα Κατανομής Αριθμών Σάκων Απορριμμάτων Εβδομαδιαία. Για να μπορέσει να γίνει μια εκτίμηση της ποσότητας των στερεών αποβλήτων που παράγει κάθε οικογένεια, ζητήθηκε η εβδομαδιαία παραγωγή αποβλήτων με μονάδα μέτρησης τη μεγάλη σακούλα απορριμμάτων (ο όγκος μπορεί να διαφέρει, ανάλογα με τις διαστάσεις της σακούλας, έτσι πρόκειται για μια ενδεικτική εκτίμηση). Τα αποτελέσματα (Σχήμα 5.7) δείχνουν ότι το 9,30% αποβάλλει μια σακούλα εβδομαδιαία, ενώ το 20,93% δύο σακούλες Μαρία Σταμίρη,

83 την εβδομάδα. Με ποσοστό 41,86% του δείγματος, η παραγωγή τριών σακούλων αποτελεί την επικρατέστερη επιλογή. Τέσσερις σακούλες παράγει το 8,53% των ερωτηθέντων ενώ πέντε σακούλες απορριμμάτων δηλώνει το 15,50%. Τέλος, 2,33% και 1,55% των νοικοκυριών αποβάλλουν έξι και εφτά σακούλες την εβδομάδα αντίστοιχα. ΕΙΔΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΝΑΙ ΌΧΙ Οργανικά 76,74% 23,26% Χαρτί 80,62% 19,38% Πλαστικό 62,79% 37,21% Γυαλί 10,08% 89,92% Μέταλλο 22,48% 77,52% Σχήμα 5.8. Διάγραμμα Κατανομής Σημαντικότερων Ειδών Στερεών Απορριμμάτων που Καταλήγουν στον Κάδο Απορριμμάτων. Στη συνέχεια μελετήθηκαν τα σημαντικότερα είδη απορριμμάτων που καταλήγουν στους κάδους απορριμμάτων (Σχήμα 5.8). Την πρώτη θέση καταλαμβάνει το χαρτί, καθώς το 80,62% των ερωτηθέντων το κατέταξε στο υλικό που περιλαμβάνεται στα τρία σημαντικότερα είδη στερεών αποβλήτων του νοικοκυριού του. Ακολουθούν με ποσοστό 76,74% τα οργανικά απόβλητα. Να σημειωθεί εδώ ότι ένας σημαντικός αριθμός κατοίκων του Δ. Ζακύνθου (ιδιαίτερα κάτοικοι κοινοτήτων) έχουν κατοικίδια και οικόσιτα ζώα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια ποσότητα οργανικών απορριμμάτων να χρησιμοποιείται ως τροφή των ζώων αυτών, αντί να καταλήγουν στους κάδους απορριμμάτων. Το 62,79% του δείγματος δήλωσε ότι τα πλαστικά απόβλητα αποτελούν σημαντική ποσότητα των στερεών απορριμμάτων. Στις περισσότερες περιοχές του Δ. Ζακύνθου, με την πόλη της Ζακύνθου να συμπεριλαμβάνεται σε αυτές, το νερό της βρύσης δεν είναι πόσιμο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταναλώνονται σημαντικές ποσότητες εμφιαλωμένου νερού και έτσι να αυξάνεται το κλάσμα του πλαστικού στα στερεά απόβλητα. Υπάρχουν μάλιστα κατά καιρούς καμπάνιες που στοχεύουν στη μείωση των πλαστικών στα στερεά απόβλητα, όπως η συλλογή πλαστικών καπακιών μπουκαλιών για φιλανθρωπικό σκοπό, που λαμβάνει χώρα με τη συνδρομή των τοπικών ΜΜΕ από τις αρχές του 2015 ( Ακολουθούν τα πάσης φύσεως μέταλλα (22,48%) και το γυαλί (10,08%). Μαρία Σταμίρη,

84 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΌΧΙ; 51,16% ΝΑΙ; 48,84% Σχήμα 5.9. Διάγραμμα Συμμετοχής σε Ανακύκλωση. Στην ερώτηση κατά πόσον ανακυκλώνουν (Σχήμα 5.9), το 51,16% των ερωτηθέντων απάντησε αρνητικά, ενώ λιγότεροι από τους μισούς δήλωσαν ότι ανακυκλώνουν (48,84%). Κατόπιν, αναζητήθηκαν οι λόγοι που δεν συμμετέχουν στην ανακύκλωση οι ερωτηθέντες οι οποίοι απάντησαν αρνητικά στην προηγούμενη ερώτηση (Σχήμα 5.10). ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΝΑΙ ΌΧΙ Έλλειψη Χρόνου 9,10% 90,90% Δυσπιστία για μέθοδο ανακύκλωσης 7,60% 92,40% Έλλειψη κάδων ή απόσταση από κάδους ανακύκλωσης 87,90% 12,10% Ανεπαρκής ενημέρωση από το δήμο 24,20% 75,80% Σχήμα Διάγραμμα Κατανομής Αιτιών Μη Συμμετοχής σε Ανακύκλωση. Η πλειονότητα (87,90%) κατέταξε ως κύριο αίτιο που τους αποθαρρύνει από το να ανακυκλώσουν την έλλειψη ή την απόσταση από κάδους ανακύκλωσης. Ακολουθεί η ανεπαρκής ενημέρωση από το δήμο, με ποσοστό 24,20%. Τις τελευταίες θέσεις κατέχουν η έλλειψη χρόνου (9,10%) και η δυσπιστία για τη μέθοδο της ανακύκλωσης (7,60%). Μαρία Σταμίρη,

85 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΌΧΙ; 2,33% ΝΑΙ; 97,67% Σχήμα Διάγραμμα Κατανομής Γνώσης Επικινδυνότητας Ορισμένων Αποβλήτων. Στην ερώτηση κατά πόσον γνωρίσουν την επικινδυνότητα ορισμένων αποβλήτων, (όπως μπαταρίες, έλαια κτλ.) η συντριπτική πλειονότητα (97,67%) απάντησε πως είναι ενήμεροι (Σχήμα 5.11). ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΑΙ 47% ΌΧΙ 53% Σχήμα Διάγραμμα Ειδικής Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων. Στην ερώτηση που ακολούθησε αναφορικά με την ειδική διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων (Σχήμα 5.12), το 53,49% των ερωτηθέντων απάντησε πως δεν γίνεται διαχωρισμός τους και απόρριψη στους ειδικούς κάδους. Και αυτό παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν την επικινδυνότητά τους. Μαρία Σταμίρη,

86 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ 45,74% 25,58% 12,40% 16,28% 0,00% Πολύ κακές Κακές Μέτριες Καλές Πολύ καλές Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Στη συνέχεια, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να αξιολογήσουν τις υπηρεσίες καθαριότητας στο Δ. Ζακύνθου (Σχήμα 5.13). Η πλειονότητα των ερωτηθέντων, σε ποσοστό 45,75%, κρίνουν τις υπηρεσίες ως μέτριες, ενώ το 16,28% θεωρεί ότι οι υπηρεσίες καθαριότητας είναι καλές. Στον αντίποδα, το 25,58% και το 12,40% ως κακές και πολύ κακές, αντίστοιχα. ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΔΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΝΑΙ; 16,28% ΌΧΙ; 83,72% Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Επάρκειας Κάδων Απορριμμάτων. Στην ερώτηση σχετικά με τον αριθμό των υπαρχόντων κάδων απορριμμάτων, η πλειονότητα των ερωτηθέντων απαντά ότι δεν είναι ικανοποιητικός σε ποσοστό 83,72%, ενώ το 16,28% κρίνει τον αριθμό τον κάδων απορριμμάτων επαρκή (Σχήμα 5.14). Μαρία Σταμίρη,

87 ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΔΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΝΑΙ; 10,08% ΌΧΙ; 89,92% Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Επάρκειας Κάδων Ανακύκλωσης. Ακολούθησε ερώτηση σχετικά με τον αριθμό των υπαρχόντων κάδων ανακύκλωσης στον Δ. Ζακύνθου (Σχήμα 5.15). Μόνο ένα ποσοστό της τάξεως του 10,08% υποστηρίζει την άποψη ότι οι υπάρχοντες κάδοι ανακύκλωσης είναι επαρκείς, ενώ το 89,92% έχει αντίθετη άποψη. Σε συνδυασμό μάλιστα με προηγούμενη ερώτηση που αφορούσε το λόγο που κάποιος δεν συμμετέχει στην ανακύκλωση, η έλλειψη κάδων ανακύκλωσης φαίνεται να αποτελεί αποτρεπτικό λόγο για τη μη συμμετοχή των δημοτών στη ανακύκλωση. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ 48,84% 36,43% 5,43% 9,30% 0,00% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Συχνότητας Συλλογής Απορριμμάτων. Στο Σχήμα 5.16 φαίνονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της συχνότητας συλλογής απορριμμάτων από τα απορριμματοφόρα. Το 9,30% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι είναι πολύ ευχαριστημένο από τη συχνότητα συλλογής, ενώ το 48,84% κρίνει ως μέτρια τη συχνότητα συλλογής. Το 36,43% δηλώνει λίγο ικανοποιημένο και το 5,43% καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων. Μαρία Σταμίρη,

88 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ 54,26% 29,46% 10,85% 5,43% 0,00% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Συχνότητας Συλλογής Ανακυκλώσιμων. Αντίστοιχα, στην ερώτηση σχετικά με την ικανοποίηση για τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών (Σχήμα 5.17), η πλειονότητα (54,26%) είναι λίγο ικανοποιημένη από τη συχνότητα συλλογής και το 10,85% δηλώνει καθόλου ευχαριστημένο. Μέτρια ικανοποιημένοι φαίνεται να είναι οι ερωτηθέντες σε ποσοστό 29,46%. Τέλος, πολύ ευχαριστημένο δηλώνει το 5,43%. ΤΟΜΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΝΑΙ ΌΧΙ Εργατικό Δυναμικό Συχνότητα συλλογής απορριμμάτων 45,74% 58,91% 41,09% 54,26% Ωράριο συλλογής απορριμμάτων 9,30% 90,70% Στόλος απορριμματοφόρων Τιμολόγιο / Χρεώσεις 25,58% 41,86% 74,42% 58,14% Σχήμα Τομείς Βελτίωσης Υπηρεσίας Διαχείρισης Απορριμμάτων. Ακολούθησε ερώτηση σχετικά με τους τομείς που χρήζουν βελτίωσης στην υπηρεσία διαχείρισης απορριμμάτων του Δ. Ζακύνθου (Σχήμα 5.18). Πρώτος τομέας, με ποσοστό 58,91% βρίσκεται το εργατικό δυναμικό, ακολουθούμενο από τη συχνότητα συλλογής (45,74%) και το στόλο των απορριμματοφόρων (41,86%). Στις χαμηλότερες θέσεις βρίσκεται το τιμολόγιο και οι χρεώσεις της υπηρεσίας με ποσοστό 25,58%. Την επόμενη θέση Μαρία Σταμίρη,

89 καταλαμβάνει το ωράριο συλλογής απορριμμάτων, με το 9,30% να κρίνει ότι χρειάζεται βελτίωση. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΧΡΕΩΣΕΩΝ ΣΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΝΑΙ; 27,13% ΌΧΙ; 72,87% Σχήμα Ανταπόκριση Χρεώσεων Υπηρεσίας Διαχείρισης σε Πραγματικό Έργο. Στην ερώτηση κατά πόσον οι χρεώσεις της υπηρεσίας διαχείρισης απορριμμάτων ανταποκρίνεται στο πραγματικό της έργο, το 72,87% των ερωτώμενων εκτιμούν ότι δεν ανταποκρίνεται. Μόνο το 17,13% κρίνουν ότι το κόστος ανταποκρίνεται στην παρεχόμενη υπηρεσία (Σχήμα 5.19). ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΒΑΣΕΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΌΧΙ; 20,16% ΝΑΙ; 79,84% Σχήμα Καθορισμός Χρεώσεων Βάσει Παραγόμενης Ποσότητας Απορριμμάτων. Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα του Σχήματος 5.20, το 79,84% εμφανίζονται θετικοί στον καθορισμό των τελών καθαριότητας ανάλογα με την παραγόμενη ποσότητα αποβλήτων, Μαρία Σταμίρη,

90 αντί για τα τετραγωνικά μέτρα της κατοικίας. Ένα 20,16% απάντησε ότι προτιμά τον υπάρχοντα τρόπο καθορισμού των τελών, βάσει τετραγωνικών μέτρων. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΕ ΧΡΕΩΣΗ ΒΑΣΕΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΝΑΙ ΌΧΙ Θα προσπαθούσα να μειώσω τον όγκο των αποβλήτων με το να επαναχρησιμοποιώ τις συσκευασίες 13,95% 86,05% Θα προσπαθούσα να μειώσω τον όγκο των αποβλήτων με το να ανακυκλώνω περισσότερα απορρίμματα 85,27% 14,73% Δεν θα με επηρρέαζε και θα συνέχιζα να παράγω την ίδια ποσότητα απορριμμάτων 9,30% 90,70% Σχήμα Ανταπόκριση σε Χρέωση Βάσει Παραγόμενης Ποσότητας Απορριμμάτων. Στη συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, τέθηκε το ερώτημα τι αποτέλεσμα θα είχε ο καθορισμός της χρέωσης για διαχείριση απορριμμάτων βάσει της παραγόμενης ποσότητας αποβλήτων (Σχήμα 5.21). Η πλειονότητα απαντά ότι θα προσπαθούσε να μειώσει τον όγκο των παραγόμενων αποβλήτων μέσω της ανακύκλωσης (85,27%). Μείωση του όγκου των απορριμμάτων, μέσω επαναχρησιμοποίησης των συσκευασιών επιλέχτηκε από το 13,95%. Μόνο το 9,30% υποστηρίζει ότι θα συνέχιζε να παράγει την ίδια ποσότητα αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι ο καθορισμός των τελών καθαριότητας με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγει το κάθε νοικοκυριό θα είχε πιθανότατα ουσιαστικό αποτέλεσμα στην μείωση της ποσότητας των αποβλήτων, καθώς θα ωθούσε τους πολίτες στην υιοθέτηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των χρησιμοποιημένων συσκευασιών. Για το λόγο αυτό έχει υιοθετηθεί ως πρακτική σε πολλές Ευρωπαϊκές και μη πόλεις. Στο Σχήμα 5.22 περιγράφεται η διάθεση των ερωτώμενων να πληρώσουν κάποιο επιπλέον κόστος για την ανάπτυξη συστημάτων οικολογικής διαχείρισης απορριμμάτων για το Δ. Ζακύνθου, με δεδομένο όμως ότι θα είχαν πραγματική αποτελεσματικότητα. Το 79,84% δηλώνει ότι θα δεχόταν να καταβάλλει το επιπλέον κόστος, ενώ το μόνο 20,16% αρνείται να διαθέσει ένα επιπλέον ποσό για το σκοπό αυτό. Από το αποτέλεσμα αυτό φαίνεται ότι, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, οι πολίτες θεωρούν σημαντική την οικολογική διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων και η πλειονότητα είναι πρόθυμη να συμβάλλει οικονομικά προς αυτό τον σκοπό. Μαρία Σταμίρη,

91 ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΚΟΣΤΟΣ ΓΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΌΧΙ; 20,16% ΝΑΙ; 79,84% Σχήμα Πληρωμή Επιπλέον Ποσού για Αποτελεσματικά Οικολογικά Συστήματα Διαχείρισης Απορριμμάτων. Ενημερωμένοι εμφανίστηκαν οι ερωτώμενοι όσον αφορά τα στάδια που περιλαμβάνονται σε μια Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων, καθώς το 80,62% απαντά ότι περιλαμβάνεται ανακύκλωση, κομποστοποίηση και υγειονομική ταφή για τα υπολείμματα. Το 17,05% εκτιμά ότι περιλαμβάνεται μόνο ανακύκλωση, το 3,88% μόνο κομποστοποίηση και 1,55% μόνο υγειονομική ταφή. Καθώς η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων αποτελεί μείζον θέμα για την περιοχή του Δ. Ζακύνθου, οι πολίτες βομβαρδίζονται από πληροφορίες από τα τοπικά ΜΜΕ (τηλεόραση, εφημερίδες, ραδιοφωνικοί σταθμοί κτλ.) και το θέμα αυτό κυριαρχεί στις ιδιωτικές συζητήσεις των δημοτών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι να ενημερώνονται για θέματα διαχείρισης απορριμμάτων (αν και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της παραπληροφόρησης από μη γνώστες του θέματος). ΣΤΑΔΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΑΙ ΟΧΙ Ανακύκλωση (για γυαλί, πλαστικό, μέταλλο) 17,05% 82,95% Κομποστοποίηση (για απόβλητα τροφίμων, κήπων) 3,88% 96,12% Υγειονομική Ταφή (για τα υπολλείμματα) 1,55% 98,45% Όλα τα παραπάνω 80,62% 19,38% Σχήμα Στάδια Διαχείρισης Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων. Μαρία Σταμίρη,

92 ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΑ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Η ορθολογική διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων επηρρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου. 62,02% 37,98% Η ορθολογική διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων επηρρεάζει θετικά τον τουρισμό στο Δ. Ζακύνθου. 48,06% 51,94% Η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων πρέπει να αποτελέσει θέμα πρώτης προτεραιότητας για τη δημοτική αρχή. 44,96% 55,04% Σχήμα Ορθολογική Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Στην ερώτηση κατά πόσον η ορθολογική διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων επηρεάζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου (Σχήμα 5.24), το 62,02% απαντά ότι συμφωνεί με την άποψη αυτή και το 37,98% ότι συμφωνεί απόλυτα. Στο σύνολό τους, δηλαδή, οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι η ποιότητα ζωής τους θα βελτιωθεί με την υιοθέτηση ενός οικολογικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων. Εκτός από την ποιότητα ζωής των δημοτών, η ορθολογική διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων θα έχει θετική επίδραση και στον τουρισμό του Δ. Ζακύνθου, σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτώμενων. Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό τομέα ανάπτυξης της περιοχής και πηγή εσόδων για τους κατοίκους. Το 48,06% συμφωνεί και το 51,94% συμφωνεί απόλυτα με την άποψη ότι ο τουρισμός θα επηρεαζόταν θετικά από την ορθολογική διαχείριση απορριμμάτων (Σχήμα 5.24). Οι ερωτώμενοι όχι μόνο θεωρούν ότι η ορθολογική διαχείριση απορριμμάτων θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων και θα έχει θετική επίδραση στον τουρισμό της περιοχής. Σύμφωνα με το διάγραμμα του Σχήματος 8.24, κρίνουν ότι η εύρεση και εφαρμογή ενός ορθολογικού μοντέλου διαχείρισης απορριμμάτων πρέπει να είναι πρώτης προτεραιότητας ζήτημα για τη δημοτική αρχή. Τυχόν καθυστερήσεις θα επιτείνουν την ήδη βεβαρημένη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η διαχείριση αποβλήτων στη Ζάκυνθο τα τελευταία χρόνια. Στο σύνολο τους οι ερωτώμενοι θεωρούν αναγκαία την άμεση εύρεση κοινά αποδεκτής λύσης στο θέμα αυτό. Μαρία Σταμίρη,

93 ΧΥΤΑ ΣΚΟΠΟΣ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό (θέση Βύθακα-Γρύπαινας) είχε σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην περιοχή. 15,50% 37,98% 46,51% Ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό επηρεάζει αρνητικά το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο. 5,43% 19,38% 33,33% 41,86% Η προσφυγή της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδας σχετικά με το ΧΥΤΑ στο Σκοπό είναι δικαιολογημένη. 3,10% 26,36% 48,84% 21,71% Απαιτείται άμεση αποκατάσταση του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. 9,30% 51,16% 39,53% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Στη συνέχεια τέθηκαν κάποια ερωτήματα αναφορικά με το ΧΥΤΑ στο Σκοπό, που λειτουργεί ακόμα και σήμερα, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων της γύρω περιοχής και την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στο οποίο έχει γίνει προσφυγή. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει άμεσα εφαρμόσιμη εναλλακτική επιλογή για τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων. Έτσι συνεχίζουν να καταλήγουν στο ΧΥΤΑ του Σκόπου, που έχει κορεστεί προ πολλού και βρίσκεται εντός του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου. Στο Παράρτημα περιλαμβάνονται φωτογραφίες από την περιοχή του ΧΥΤΑ και φαίνεται η έκταση του προβλήματος και πόσο επιβαρημένη είναι η κατάσταση στην περιοχή. Οι αντιδράσεις των δημοτών για το θέμα αυτό είναι έντονες, ιδίως από κατοίκους των παρακείμενων περιοχών. Εμφανίζεται μάλιστα το φαινόμενο να προχωρούν σε δραστικές κινήσεις, όπως συγκέντρωση υπογραφών αλλά και κατάληψη της εισόδου του ΧΥΤΑ, απαγορεύοντας την είσοδο σε απορριμματοφόρα, με αποτέλεσμα την μη αποκομιδή των απορριμμάτων για κάποιο χρονικό διάστημα ( ). Μέσα σε αυτό το κλίμα, η πλειονότητα των ερωτηθέντων συμφωνεί με το γεγονός ότι η παράταση της λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό είχε σημαντική αρνητική επίπτωση στην περιοχή. Το 46,51% συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη, το 37,98% συμφωνούν και το 15,50% εμφανίζονται ουδέτεροι. Η επόμενη ερώτηση αφορά το ΧΥΤΑ στο Σκοπό και κατά πόσον επηρεάζει αρνητικά το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο. Το πρόβλημα που έχει δημιουργήσει η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο είναι αδιαμφισβήτητο. Ο ΧΥΤΑ βρίσκεται εντός της χερσαίας περιοχής του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου και έχει προκαλέσει επανειλημμένως προβλήματα, καθώς συχνά λόγω των βροχοπτώσεων μεγάλοι όγκοι απορριμμάτων καταρρέουν, ενώ στραγγίσματα καταλήγουν στο κόλπο του Λαγανά Μαρία Σταμίρη,

94 ( /europaiki-katadiki-gia-ton-huta-tis zakunthou /#ixzz3zxz0hkvs). Εντός του ΕΘΠΖ περιλαμβάνεται ένας από τους σημαντικότερους βιοτόπους αναπαραγωγής της Θαλάσσιας χελώνας Caretta Caretta στη Μεσόγειο (αποτελεί είδος που βρίσκεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών). Επίσης περιλαμβάνονται σημαντικοί βιότοποι της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus, της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας, της ενδημικής χλωρίδας καθώς και οικότοποι ευρωπαϊκού και μεσογειακού ενδιαφέροντος όπως των συστημάτων αμμοθινών και αλόφιλης βλάστησης και τα υποθαλάσσια λιβάδια του φυτού Posidonia oceanica ( Στην ερώτηση αυτή το 33,33% απαντά θετικά και το 41,86% συμφωνεί απόλυτα. Το 19,38% είναι ουδέτερο και ένα 5,43% διαφωνεί. Παρά το οφθαλμοφανές πρόβλημα που προκαλείται, οι κάτοικοι του Δ. Ζακύνθου εμφανίζονται ορισμένες φορές αρνητικά προδιατεθειμένοι κατά του ΕΘΠΖ και του φορέα διαχείρισης, για λόγους που δεν αφορούν την διαχείριση στερεών αποβλήτων. Τα κύρια αίτια είναι ότι θεωρούν πως θίγει τα συμφέροντά τους και περιορίζει τις δράσεις τους με απαγορεύσεις και περιορισμούς για τις οποίες δεν τους δόθηκαν τα κατάλληλα αντισταθμιστικά οφέλη. Ο λόγος αυτός αιτιολογεί το αυξημένο ποσοστό ατόμων που εμφανίζονται ουδέτεροι και τις λίγες αλλά υπαρκτές αρνητικές απαντήσεις. Η πλειονότητα των ερωτώμενων θεωρεί ότι η περιοχή του ΧΥΤΑ στο Σκοπό χρήζει άμεσης αποκατάστασης, με το 39,53% να συμφωνούν απόλυτα και το 51,16% να συμφωνούν με την άποψη αυτή. Μόνο το 9,30% εμφανίζεται ουδέτερο, ενώ δεν υπάρχει καμία αρνητική απάντηση στο θέμα αυτό. Οι δημότες, δηλαδή, κατανοούν την ανάγκη να αποκατασταθεί η περιοχή στο Σκοπό, ώστε να μην υπάρξουν περαιτέρω αρνητικές συνέπειες από την παρατεταμένη λειτουργία του εν λόγω ΧΥΤΑ. Με δεδομένο ότι η μη χρήση του ΧΥΤΑ στο Σκοπό αναμένεται να συμβεί εντός σύντομου χρόνου και αφού εγκαταλείφθηκε από τη νέα δημοτική αρχή η λύση της δημιουργίας Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων στη θέση Λίβα, προτείνεται να υιοθετηθεί άμεσα η διαχείριση με κινητό εξοπλισμό. Η επιλογή αυτή προβλέπεται να αποτελέσει ένα μεταβατικό στάδιο επεξεργασίας των στερεών αποβλήτων για το Δ. Ζακύνθου. Η ολοκληρωμένη αυτή γραμμή επεξεργασίας θα περιλαμβάνει μονάδα τεμαχισμού και διαχωρισμού των απορριμμάτων, μονάδα κομποστοποίησης, κέντρο διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) και μονάδα συμπίεσης δεματοποίησης. Η ολοκληρωμένη γραμμή και ο εξοπλισμός της είναι μεταφερόμενη, χωρίς την απαίτηση μόνιμων κατασκευών. Στο διάγραμμα του Σχήματος 5.26 αντικατοπτρίζεται η άποψη των κατοίκων της Ζακύνθου ότι η δημιουργία μιας νέας εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων είναι αναγκαία και επιβεβλημένη, με το 54,26% να δηλώνουν ότι συμφωνούν απόλυτα, το 38,76% να συμφωνεί και το 6,98% να είναι ουδέτερο. Μαρία Σταμίρη,

95 ΝΕΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΚΙΝΗΤΟ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Η δημιουργία νέας εγκατάστασης διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου είναι αναγκαία και επιβεβλημένη. 6,98% 38,76% 54,26% Η μεταβατική επιλογή διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων με κινητό εξοπλισμό είναι η βέλτιστη λύση. 3,88% 4,65% 49,61% 28,68% 13,18% Η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων με κινητό εξοπλισμό επιτυγχάνει το στόχο της ορθολογικής διαχείρισης. 5,43% 3,10% 46,51% 37,98% 6,98% Η Κινητή Μονάδα Διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια μακροπρόθεσμη λύση 5,43% 13,18% 45,74% 24,81% 10,85% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με Κινητό Εξοπλισμό. Στην ερώτηση αν η μεταβατική επιλογή διαχείρισης με κινητό εξοπλισμό είναι η βέλτιστη λύση, οι ερωτώμενοι εμφανίζονται διστακτικοί, με το 49,61% να δηλώνουν ουδέτεροι. Ένα ποσοστό της τάξεως του 28,68% απαντούν θετικά και το 13,18% δηλώνει ότι συμφωνεί απόλυτα. Στον αντίποδα, το 4,65% διαφωνεί και ένα 3,88% διαφωνεί απόλυτα με τη λύση αυτή. Συνολικά, οι δημότες είναι επιφυλακτικά θετικοί με την επιλογή του κινητού εξοπλισμού, καθώς αποτελεί μια άμεσα εφαρμόσιμη δυνατότητα για να βρεθεί λύση στο πρόβλημα πριν την έναρξη της τουριστικής εποχής και με τα χρονικά περιθώρια να είναι ιδιαίτερα στενά. Όσον αφορά το κατά πόσον η διαχείριση στερεών αποβλήτων με κινητό εξοπλισμό επιτυγχάνει το στόχο της ορθολογικής διαχείρισης, το 37,98% συμφωνεί και το 6,98% συμφωνεί απόλυτα. Το 46,51% είναι ουδέτερο και υπάρχουν και κάποια άτομα που διαφωνούν με την άποψη αυτή σε ποσοστό της τάξεως του 8,50%. Στην πιθανότητα η επιλογή της κινητής μονάδας διαχείρισης αποβλήτων να αποτελέσει τη βάση για ένα μακροπρόθεσμο πλάνο διαχείρισης, η πλειονότητα (45,74%) δηλώνει ουδέτεροι, ενώ συμφωνεί το 35,66%. Αρνητικό σε αυτή την προοπτική εμφανίζεται το 18,61% των ερωτώμενων. Μαρία Σταμίρη,

96 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΚΙΝΗΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Διαφωνώ απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Η επιλογή των χώρων εγκατάστασης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης στο Δ. Ζακύνθου θα είναι η βέλτιστη. 5,43% 7,75% 44,96% 34,11% 7,75% Έχω συμφιλιωθεί με τη λειτουργία χώρου διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στην περιοχή μου. 6,98% 18,60% 31,01% 36,43% 6,98% Η Κινητή Μονάδα Διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων θα δημιουργήσει πρόβλημα στην παρακείμενη περιοχή χωροθέτησης. 6,20% 16,28% 41,09% 30,23% 6,20% Μπορούν να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για ελαχιστοποίηση των οχλήσεων της περιοχής λόγω διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. 10,08% 63,57% 26,36% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για Χωροθέτηση Νέας Εγκατάστασης Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με Κινητό Εξοπλισμό. Ένα θέμα για το οποίο εμφανίζονται κάποιες προστριβές είναι αυτό της χωροθέτησης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Η λύση που προτείνεται είναι η χρήση διαφορετικών τοποθεσιών εκ περιτροπής, ώστε η διαχείριση να γίνεται σε περισσότερες από μία περιοχές του Δ. Ζακύνθου. Τις τοποθεσίες αυτές καλούνται να προτείνουν οι αντιδήμαρχοι που είναι υπεύθυνοι για κάθε ένα από τα 6 δημοτικά διαμερίσματα, τα οποία απαρτίζουν στο σύνολό τους το Δ. Ζακύνθου (Ζακυνθίων, Αλυκών, Αρκαδίων, Αρτεμισίων, Ελατίων, Λαγανά), για να γίνει η τελική επιλογή. Έτσι θα βρεθούν έξι χώροι εγκατάστασης που θα χρησιμοποιηθούν όλοι εκ περιτροπής, αφού υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς της κινητής μονάδας επεξεργασίας. Από τους ερωτώμενους, το 44,96% εμφανίζονται ουδέτεροι στο κατά πόσον η επιλογή των χώρων εγκατάστασης θα είναι η βέλτιστη. Θετική γνώμη έχει το 41,86% του δείγματος ενώ το 13,18% διαφωνεί με την άποψη αυτή (Σχήμα 5.27). Στην αμέσως επόμενη ερώτηση ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να απαντήσουν κατά πόσον έχουν συμφιλιωθεί με τη λειτουργία χώρου διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στην περιοχή κατοικίας τους. Η πλειονότητα απάντησε θετικά, με ποσοστό 43,41%, ενώ αρνητικό ήταν το 25,58%. Ένα ποσοστό της τάξεως του 31% εμφανίζεται ουδέτερο σε αυτό το θέμα. Γενικά οι κάτοικοι φαίνονται αρκετά συμφιλιωμένοι με την άποψη να λειτουργήσει χώρος επεξεργασίας απορριμμάτων κοντά στον τόπο κατοικίας τους. Μαρία Σταμίρη,

97 Όσο για το κατά πόσον η Κινητή Μονάδα Διαχείρισης θα δημιουργήσει προβλήματα στην περιοχή χωροθέτησής της, η πλειονότητα εμφανίζεται ουδέτερη (41,09%). Το 36,43% απαντά ότι θα δημιουργήσει προβλήματα και αντίθετοι με αυτή την άποψη είναι οι ερωτώμενοι, με ποσοστό 22,48%. Συνεπώς, οι δημότες εμφανίζονται διστακτικοί και μοιρασμένοι στην επίπτωση που θα έχει η λειτουργία της Κινητής Μονάδας διαχείρισης στην περιοχή χωροθέτησης, παρά τις διαβεβαιώσεις των ιθυνόντων για το αντίθετο. Σε αυτό παίζουν ρόλο και οι δυσμενείς συνέπειες που είχε η λειτουργία του ΧΥΤΑ στο Σκοπό, αν και δεν πρόκειται για την ίδια μέθοδο διαχείρισης. Παρ όλα αυτά, το 63,57% συμφωνεί και το 26,36% συμφωνεί απόλυτα με την δυνατότητα να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την ελαχιστοποίηση των οχλήσεων λόγω της διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στην περιοχή. Μόνο το 10,08% δηλώνει ουδέτερο και παράλληλα δεν υπήρξε κάποιος που να διαφωνήσει με αυτή την άποψη. Συνεπώς, κυριαρχεί η γνώμη ότι δεν θα δημιουργηθούν προβλήματα, αρκεί να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Ένα ακόμα ζήτημα που δημιουργεί προστριβές στο θέμα της επεξεργασίας των απορριμμάτων είναι η διαχείριση των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Σε σχετική ερώτηση (Σχήμα 5.28), το 59,69% θεωρεί πως τα υπολείμματα μπορούν να διαχειριστούν στο Δ. Ζακύνθου, ενώ το 12,40% έχει την αντίθετη άποψη. Ουδέτερο εμφανίζεται το 27,91%. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΟΛΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΙΝΗΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Τα υπολείμματα της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης μπορούν να διαχειριστούν στο Δ. Ζακύνθου. 7,75% 4,65% 27,91% 55,81% 3,88% Είναι προτιμότερη η μεταφορά των υπολειμμάτων για διαχείριση εκτός Δ. Ζακύνθου. 3,88% 41,86% 39,53% 11,63% 3,10% Το κόστος μεταφοράς και διαχείρισης των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης εκτός Δ. Ζακύνθου είναι μεγάλο. 36,43% 48,84% 14,73% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για Διαχείριση Υπολειμμάτων Νέας Εγκατάστασης Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με Κινητό Εξοπλισμό. Μαρία Σταμίρη,

98 Όσο για το αν τα υπολείμματα της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης είναι προτιμότερο να μεταφέρονται εκτός Ζακύνθου, η πλειονότητα του δείγματος, σε ποσοστό 45,74% είναι αρνητικοί σε αυτό το ενδεχόμενο. Το 39,53% έχουν ουδέτερη άποψη πάνω σε αυτό το θέμα και θετικό εμφανίζεται ένα 14,73% των ερωτηθέντων. Φαίνεται δηλαδή, ότι κυριαρχεί η άποψη τα υπολείμματα να διαχειρίζονται στο Δ. Ζακύνθου και όχι να μεταφέρονται σε κάποιο άλλο δήμο. Ένας παράγοντας που κάνει τους ερωτώμενους να είναι αρνητικοί στο θέμα της μεταφοράς των υπολειμμάτων για διαχείριση εκτός του Δ. Ζακύνθου είναι το κόστος. Σε σχετική ερώτηση, το 63,57% θεωρούν ότι το κόστος αυτό θα είναι μεγάλο. Το 36,43% δηλώνει ουδέτερο σχετικά με το ύψος του κόστους για μεταφορά και διαχείριση των υπολειμμάτων εκτός Ζακύνθου. Δεν παρατηρείται, όμως, καμία αρνητική απάντηση στην ερώτηση αυτή. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Η δημιουργία Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) στο Δ. Ζακύνθου επιτυγχάνει το στόχο της ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων. 1,55% 6,98% 72,09% 19,38% Η επιλογή της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων είναι προτιμότερη από τη δημιουργία Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) στη θέση Λίβα. 7,75% 10,08% 53,49% 17,83% 10,85% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων. Πριν την πρόταση της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης (ΚΔΜ) στερεών αποβλήτων είχε προταθεί η κατασκευή μονάδας Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ). Στην ερώτηση αν η δημιουργία ΟΕΔΑ επιτυγχάνει τους στόχους της ορθολογικής διαχείρισης, η πλειονότητα απαντά θετικά (91,47%), με λίγα άτομα να είναι ουδέτερα (6,98%) και ακόμα λιγότερα αρνητικά (1,55%). Συνολικά, δηλαδή, η δημιουργία ΟΕΔΑ κρίνεται ως περιβαλλοντικά αποδεκτή (Σχήμα 5.29) Στην ερώτηση κατά πόσον η επιλογή της διαχείρισης στερεών αποβλήτων με ΚΜΔ είναι προτιμότερη σε σχέση με τη δημιουργία ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα, οι ερωτώμενοι εμφανίζονται διστακτικοί και διχασμένοι. Από τη μια μεριά η λύση της ΚΜΔ μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα, κάτι πολύ σημαντικό μιας και η παύση χρήσης του ΧΥΤΑ στο Σκοπό είναι επιτακτική ανάγκη. Επίσης, αποτελεί σημαντικά οικονομικότερη λύση, κάτι που είναι κρίσιμο, λόγω της Μαρία Σταμίρη,

99 οικονομικής κατάστασης που έχουν περιέλθει οι δήμοι στην Ελλάδα και στο Δ. Ζακύνθου ειδικότερα, με τους οικονομικούς πόρους να στερεύουν. Από την άλλη πλευρά, η επιλογή της κατασκευής ΟΕΔΑ μοιάζει πιο ολοκληρωμένη λύση, που μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα. Υπάρχουν όμως σημαντικές επιφυλάξεις από μερίδα πολιτών σχετικά με την επιλογή της θέσης του Λίβα, στο Βραχίωνα. Για το λόγο αυτό είχε γίνει μάλιστα προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, η οποία όμως απορρίφθηκε ( livas). Το θέμα της διαχείριση των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα ισχυρά πολιτικό θέμα που επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών του Ο νέος δήμαρχος του Δ. Ζακύνθου εκλέχτηκε με ένα από τα βασικά του συνθήματα να είναι το "Όχι τα σκουπίδια στον Λίβα" και λαμβάνοντας ποσοστό περί του 80% στις περιοχές κοντά σε αυτή του Λίβα ( Δεδομένης της κατάστασης αυτής, η πλειονότητα των ερωτώμενων (53,49%) εμφανίζονται ουδέτεροι στο κατά πόσον η λύση της ΚΜΔ είναι προτιμότερη από την κατασκευή ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα. Το 28,68% εμφανίζεται θετικό με την άποψη αυτή, ενώ το 17,83% είναι αρνητικό (Σχήμα 5.29) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ - ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΓΙΑ ΤΕΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Διαφωνω απόλυτα Διαφωνω Είμαι ουδέτερος / η Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Είμαι πρόθυμος/η να συμβάλλω στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων μέσω του διαχωρισμού των απορριμμάτων μου σε ανακυκλώσιμα, οργανικά κτλ και την απόρριψη στους ειδικούς κάδους. 7,75% 1,55% 40,31% 50,39% Είμαι αισιόδοξος/η ότι το σχέδιο που θα υιοθετηθεί τελικά για τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου θα είναι το βέλτιστο, από κοινωνικής και περιβαλλοντικής άποψης. 10,08% 6,20% 17,83% 43,41% 22,48% Σχήμα Διάγραμμα Καταγραφής Απόψεων για Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων. Στη συντριπτική τους πλειονότητα (90,70%), οι ερωτώμενοι εμφανίζονται πρόθυμοι να συμβάλλουν ενεργά στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων, διαχωρίζοντας τα απορρίμματα και τοποθετώντας το κάθε κλάσμα στον αντίστοιχο κάδο. Μόνο 7,75% είναι ουδέτερο στο θέμα αυτό και το 1,55% είναι αρνητικό (Σχήμα 5.30). Οι δημότες δηλαδή Μαρία Σταμίρη,

100 είναι διατεθειμένοι να συμμετάσχουν στην διαχείριση, κάτι που είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο. Η διαλογή στην πηγή αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της ορθολογικής διαχείρισης απορριμμάτων. Τέλος, τέθηκε η ερώτηση αν αισιοδοξούν σχετικά με το σχέδιο διαχείρισης που θα υιοθετηθεί ότι θα είναι το βέλτιστο, τόσο κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά. Παρά την πολύπλοκη κατάσταση με την οποία έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά οι δημότες της Ζακύνθου, η πλειονότητα δείχνει να είναι αισιόδοξη για το τελικό σχέδιο, σε ποσοστό 65,89%. Στον αντίποδα, το 16,28% δηλώνει απαισιόδοξο και ουδέτερο είναι το 17,83%. Παρά τη διαιώνιση μιας προβληματικής κατάστασης, οι κάτοικοι του Δ. Ζακύνθου φαίνεται να διαβλέπουν μια λύση στον κοντινό χρονικό ορίζοντα. Αυτό είναι κάτι που το θεωρούν επιβεβλημένο, καθώς κατανοούν την ανάγκη για υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου και ορθολογικού σχεδίου στην επεξεργασία των αστικών στερεών αποβλήτων, που θα έχει θετική συνέπεια στην κοινωνία αλλά και στην ανάπτυξη του τουρισμού, που αποτελεί την κύρια αιτία οικονομικής ανάπτυξης στο νησί. Μαρία Σταμίρη,

101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο : ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ 6.1. Θεωρητικό Υπόβαθρο Για να μπορέσει να μετρηθεί ο βαθμός εξάρτησης μεταξύ δύο μεταβλητών Χ και Υ πραγματοποιείται έλεγχος για να διαπιστωθεί αν οι μεταβλητές συσχετίζονται ή όχι. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται ο συντελεστής x². Ο έλεγχος υποθέσεων γίνεται για να ελέγξουμε στατιστικά αν η υπόθεση που έγινε είναι σωστή ή όχι. Η διατύπωση κάθε έλεγχου υποθέσεων περιλαμβάνει τη μηδενική υπόθεση (Ho) και την εναλλακτική της (Η1), που έχει την παρακάτω μορφή: Ho: Οι μεταβλητές Χ και Υ του δείγματος είναι ανεξάρτητα κατανεμημένες στον πληθυσμό, δηλαδή οι μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, και Η1: Οι μεταβλητές Χ και Υ του δείγματος δεν είναι ανεξάρτητα κατανεμημένες στον πληθυσμό, δηλαδή οι μεταβλητές είναι μεταξύ τους εξαρτημένες. Όσον αφορά τον έλεγχο ανεξαρτησίας x², αυτός πραγματοποιείται σε επίπεδο σημαντικότητας α, το οποίο μπορεί να έχει μια από τις παρακάτω τιμές, α=0,01 ή α=0,05 ή α=0,10. Στην παρούσα έρευνα επιλέχθηκε το επίπεδο σημαντικότητας α να έχει την τιμή 0,05. Η τιμή του συντελεστή συσχετίσεως x² συγκρίνεται με την πιθανότητα παρατήρησης της τιμής αυτής. Για p-value > 0,05 γίνεται αποδεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Αν είναι p-value < 0,05, γίνεται αποδεκτή η εναλλακτική υπόθεση, δηλαδή οι μεταβλητές σχετίζονται σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Ο έλεγχος ανεξαρτησίας έγινε σε ποιοτικές μεταβλητές και έχουμε την εμφάνιση των αποτελεσμάτων σε έναν πίνακα διπλής εισόδου. Για τη διεκπεραίωση των συσχετίσεων κρίθηκε πολλές φορές απαραίτητη η συγχώνευση επιλογών, οι οποίες όμως συνδέονταν με λογικό τρόπο Έλεγχοι Υποθέσεων Ανεξαρτησίας Φύλο Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Όπως φαίνεται στον Πίνακα 6.1, από το 38% του δείγματος που κρίνει τις υπηρεσίες καθαριότητας ως κακές ή πολύ κακές, το 24% είναι γυναίκες ενώ το 14% είναι άνδρες. Μέτριες θεωρεί τις υπηρεσίες καθαριότητας το 45,7%, με το μεγαλύτερο μέρος του ποσοστού να αποδίδεται στους άνδρες (32,6%) και έ να αρκετά μικρότερο μέρος να είναι γυναίκες (13,2%). Καλές ή πολύ καλές κρίνονται οι υπηρεσίες καθαριότητας από το 5,4% των ανδρών και το 10,9% των γυναικών. Μαρία Σταμίρη,

102 Πίνακας 6.1. Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Φύλου και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Πίνακας 6.2. Έλεγχος Συσχέτισης Φύλου και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 16,206, με p value = 0,000 <0,05 (Πίνακας 6.2). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.1. Παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, καθώς η πλειονότητα των ανδρών κρίνει τις υπηρεσίες καθαριότητας ως μέτριες, ενώ οι γυναίκες θεωρούν ότι είναι κακές ή πολύ κακές. Μαρία Σταμίρη,

103 Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Ανά Φύλο Άνδρες Γυναίκες 32,60% 24,00% 14,00% 13,20% 10,90% 5,40% Κακές - Πολύ Κακές Μέτριες Καλές - Πολύ Καλές Σχήμα 6.1. Διάγραμμα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας σε Σχέση με το Φύλο Ερωτηθέντων Ηλικία Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Σε σχέση με την ηλικία των ερωτηθέντων, όπως φαίνεται στον Πίνακα 6.3, από το 38% του δείγματος που κρίνει τις υπηρεσίες καθαριότητας ως κακές ή πολύ κακές, το 14,7% είναι από 18 έως 35 ετών, το 8,5% είναι από 36 έως 45 ετών, ενώ το 14,7% είναι άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 46 ετών. Μέτριες θεωρεί τις υπηρεσίες καθαριότητας το 45,7%, με το μεγαλύτερο μέρος του ποσοστού να αποδίδεται στην ηλικιακή ομάδα ετών (20,2%). Ακολουθούν, με ποσοστό 15,5%, τα άτομα με ηλικία μεγαλύτερη από 46 έτη και τέλος τα νεότερα άτομα ηλικίας έτη, Καλές ή πολύ καλές κρίνονται οι υπηρεσίες καθαριότητας από το 8,5% της ηλικιακής ομάδας χρονών, το 1,6% της ηλικιακής ομάδας χρονών και το 6,2% της ηλικιακής ομάδας των ατόμων που είναι μεγαλύτερα των 46 χρονών. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,871, με p value = 0,012 < 0,05 (Πίνακας 6.4). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

104 Πίνακας 6.3. Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Πίνακας 6.4. Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.2. Παρατηρούμε διαφοροποίηση των απαντήσεων ανάμεσα στις διάφορες ηλικιακές ομάδες, καθώς η πλειονότητα των νεότερων ατόμων περιμένει περισσότερα από την υπηρεσία καθαριότητας, κρίνοντάς την ως κακή ή πολύ κακή. Στις άλλες δύο ηλικιακές ομάδες, η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών θεωρεί μέτριες τις υπηρεσίες καθαριότητας, ενώ όσοι είναι άνω των 46 ετών εμφανίζονται μοιρασμένοι, με ελαφρώς αυξημένο το ποσοστό της απάντησης μέτριες για τις παρεχόμενες υπηρεσίες καθαριότητας. Μαρία Σταμίρη,

105 Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 20,20% 14,70% 14,70% 15,50% 8,50% 10,10% 8,50% 1,60% 6,20% Κακές - Πολύ Κακές Μέτριες Καλές - Πολύ Καλές Σχήμα 6.2. Διάγραμμα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Στον Πίνακα 6.5 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση των υπηρεσιών καθαριότητας. Πίνακας 6.5. Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Μαρία Σταμίρη,

106 Από το 38% του δείγματος που κρίνει τις υπηρεσίες καθαριότητας ως κακές ή πολύ κακές, το 27,9% είναι από απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το 18 έως 35 ετών, ο 10,1% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας εκπαίδευσης. Μέτριες θεωρεί τις υπηρεσίες καθαριότητας το 28,7% των ερωτώμενων Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης και το 17,1% των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης. Τέλος, από το 16,3% που κρίνουν ως καλές ή πολύ καλές τις υπηρεσίες καθαριότητας του δήμου, το 9,3% αφορά αποφοίτους Α και Β Βάθμιας εκπαίδευσης και το 7% αποφοίτους Γ Βάθμιας εκπαίδευσης. Πίνακας 6.6. Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 2,233, με p value = 0,327 < 0,05 (Πίνακας 6.6). Επομένως γίνεται δεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται στο διάγραμμα του Σχήματος 6.3. Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 27,90% 28,70% 17,10% 10,10% 9,30% 7,00% Κακές - Πολύ Κακές Μέτριες Καλές - Πολύ Καλές Σχήμα 6.3. Διάγραμμα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

107 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Στον Πίνακα 6.7 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση των υπηρεσιών καθαριότητας. Από το 38% του δείγματος που κρίνει τις υπηρεσίες καθαριότητας ως κακές ή πολύ κακές, το 5,4% είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένο για περιβαλλοντικά θέματα, το 19,4% είναι αρκετά ενημερωμένο, ενώ το 13,2% δηλώνει πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένο για περιβαλλοντικά ζητήματα. Ως μέτριες αξιολογεί τις υπηρεσίες καθαριότητας το 45,7%, με το μεγαλύτερο μέρος του ποσοστού να αποδίδεται στα άτομα με μέτρια περιβαλλοντική ενημέρωση (24%). Ακολουθούν, με ποσοστό 11,6%, τα άτομα με σημαντική περιβαλλοντική ενημέρωση έτη και τέλος τα άτομα με μικρή ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση (10,1%). Καλές ή πολύ καλές κρίνονται οι υπηρεσίες καθαριότητας από το 4,7% των ατόμων που είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένο για περιβαλλοντικά θέματα, το 7,0% αυτών που είναι αρκετά ενημερωμένο και το 4,7% των ατόμων που δηλώνουν πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα. Πίνακας 6.7. Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 2,761, με p value = 0,599 < 0,05 (Πίνακας 6.6). Επομένως γίνεται δεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

108 Πίνακας 6.8. Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται στο διάγραμμα του Σχήματος 6.3. Αξιολόγηση Υπηρεσιών Καθαριότητας Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης 19,40% Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 24,00% 13,20% 10,10% 11,60% 5,40% 7,00% 4,70% 4,70% Κακές - Πολύ Κακές Μέτριες Καλές - Πολύ Καλές Σχήμα 6.4. Διάγραμμα Αξιολόγησης Υπηρεσιών Καθαριότητας σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων Φύλο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Όπως φαίνεται στον Πίνακα 6.9, από το 5,4% του δείγματος που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων, το 1,6% είναι γυναίκες ενώ το 3,9% είναι άνδρες. Λίγο ικανοποιημένο δηλώνει το 20,9% των γυναικών και το 15,5% των ανδρών (συνολικά το 36,4% του δείγματος), ενώ αρκετά ικανοποιημένο το 17,1% στις γυναίκες και το 31,8% στους άνδρες. Πολύ ευχαριστημένο είναι 8,5% των γυναικών και το 0,8% των ανδρών, επί του συνόλου των ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

109 Πίνακας 6.9. Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Φύλου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Φύλου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 16,222, με p value = 0,001 <0,05 (Πίνακας 6.10). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

110 Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.5. Παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, καθώς η πλειονότητα των ανδρών είναι αρκετά ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων, ενώ η πλειονότητα των γυναικών είναι λιγότερο ικανοποιημένες. Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Ανά Φύλο Άνδρες Γυναίκες 31,80% 15,50% 20,90% 17,10% 8,50% 3,90% 1,60% 0,80% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Σχήμα 6.5. Διάγραμμα Ικανοποίησης Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων σε Σχέση με το Φύλο Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Όπως φαίνεται στον Πίνακα 6.11, το 5,4% του δείγματος που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων πρόκειται στο σύνολό του για άτομα Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης. Λίγο ικανοποιημένο δηλώνει το 28,7% των αποφοίτων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης είναι 7,8% (συνολικά το 36,4% του δείγματος). Αντίστοιχα, αρκετά ικανοποιημένο είναι το 26,4% των αποφοίτων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης και το 22,5% των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης. Τέλος, επί τους συνόλου των ερωτηθέντων πολύ ευχαριστημένο απάντησε ότι είναι το 5,4% των ατόμων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης και το 3,9% των ατόμων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 11,357, με p value = 0,01 <0,05 (Πίνακας 6.12). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

111 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.6 παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων μεταξύ των δυο μορφωτικών επιπέδων, καθώς η πλειονότητα των αποφοίτων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης Μαρία Σταμίρη,

112 είναι λίγο ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων, ενώ η πλειονότητα των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης δηλώνουν αρκετά ικανοποιημένοι. Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 28,70% 26,40% 22,50% 5,40% 0,00% 7,80% 5,40% 3,90% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Σχήμα 6.6. Διάγραμμα Ικανοποίησης Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Στον Πίνακα 6.13 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτώμενων σε σχέση με την ικανοποίηση από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων. Το 5,4% του δείγματος που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων πρόκειται στο σύνολό του για άτομα που δηλώνουν αρκετά ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα. Το 36,4% που είναι λίγο ικανοποιημένο μοιράζεται κατά 7,8%, σε άτομα με λίγη έως καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση, 17,1% για άτομα αρκετά ενημερωμένα και 11,6% για άτομα που είναι πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που είναι αρκετά ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων είναι 8,5%, 27,1% και 13,2%. Πολύ ικανοποιημένα είναι τα άτομα με μικρή ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα σε ποσοστό 3,9%, ενώ αυτοί με αρκετή ή σημαντική ενημέρωση είναι το 0,8% και το 4,7% αντίστοιχα. Μαρία Σταμίρη,

113 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 16,515, με p value = 0,011 < 0,05 (Πίνακας 6.14). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

114 Ικανοποίησης Από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 27,10% 17,10% 0,00% 5,40% 0,00% 11,60% 7,80% 8,50% 13,20% 3,90% 0,80% 4,70% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Σχήμα 6.7. Διάγραμμα Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Απορριμμάτων σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.7 παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων μεταξύ των δυο μορφωτικών επιπέδων, καθώς η πλειονότητα των αποφοίτων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης είναι λίγο ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων, ενώ η πλειονότητα των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης δηλώνουν αρκετά ικανοποιημένοι Φύλο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων Στον Πίνακα 6.15 φαίνεται η συσχέτιση του φύλου των ερωτώμενων σε σχέση με την ικανοποίηση από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων. Από το 10,9% του δείγματος που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων, το 3,9% είναι γυναίκες ενώ το 7% είναι άνδρες. Λίγο ικανοποιημένο δηλώνει το 28,7% των γυναικών και το 25,6% των ανδρών (συνολικά το 54,3% του δείγματος), ενώ αρκετά ικανοποιημένο το 10,1% στις γυναίκες και το 19,4% στους άνδρες. Από το 5,4% που είναι πολύ ευχαριστημένο, αυτοί πρόκειται στο σύνολό τους για γυναίκες, καθώς κανένας άντρας δεν δηλώνει πολύ ικανοποιημένος από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 11,985, με p value = 0,007 > 0,05 (Πίνακας 6.16). Επομένως γίνεται δεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

115 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Φύλου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Φύλου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων. Μαρία Σταμίρη,

116 Ικανοποίηση από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων Ανά Φύλο Άνδρες Γυναίκες 28,70% 25,60% 19,40% 7,00% 3,90% 10,10% 0,00% 5,40% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Σχήμα 6.7. Διάγραμμα Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων σε Σχέση με το Φύλο των Ερωτηθέντων. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.7, όπου παρατηρούμε διαφοροποίηση των απαντήσεων μεταξύ των δύο φύλων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανοποίηση Από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων Στον Πίνακα 6.17 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την ικανοποίηση από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων. Από το 10,9% του δείγματος που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων, το 7% είναι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το 3,9% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που δηλώνουν λίγο ικανοποιημένοι είναι 42,6% και 11,6%. Στον αντίποδα, το 13,2% και το 3,1% των αποφοίτων Α, Β Βάθμιας Εκπαίδευσης είναι αρκετά και πολύ ευχαριστημένο αντίστοιχα με τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων. Από το 34,1% του δείγματος που αποτελούν τα άτομα Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης, το 16,3% είναι αρκετά ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής, ενώ το 2,3% είναι πολύ ευχαριστημένο. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,829, με p value = 0,005 > 0,05 (Πίνακας 6.18). Επομένως γίνεται δεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

117 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.9, όπου παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων μεταξύ των δυο μορφωτικών Μαρία Σταμίρη,

118 επιπέδων, καθώς, με μεγάλη διαφορά, η πλειονότητα των αποφοίτων Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης δηλώνουν λίγο ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων, ενώ η πλειονότητα των αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης δηλώνουν αρκετά ικανοποιημένοι. Ικανοποίηση από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων Ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 42,60% 11,60% 16,30% 13,20% 7,00% 3,90% 3,10% 2,30% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Σχήμα 6.9. Διάγραμμα Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Χρεώσεων Υπηρεσιών Καθαριότητας Στον Πίνακα 6.19 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση των χρεώσεων των υπηρεσιών καθαριότητας του δήμου. Από το 72,9% του δείγματος που κρίνουν ότι οι χρεώσεις των υπηρεσιών καθαριότητας δεν ανταποκρίνονται στο πραγματικό της έργο, το 53,5% πρόκειται για αποφοίτους Α Βάθμιας και Β Βάθμιας Εκπαίδευσης και το υπόλοιπο 19,4% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Από τους αποφοίτους Α και Β Βάθμιας εκπαίδευσης, το 12,4% επί τους συνόλου θεωρεί ότι οι χρεώσεις ανταποκρίνονται σε πραγματικό έργο, με το αντίστοιχο ποσοστό στους αποφοίτους Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης να είναι 14,7%. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 8,701, με p value = 0,003 > 0,05 (Πίνακας 6.20). Επομένως γίνεται δεκτή η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

119 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Χρεώσεων Υπηρεσιών Καθαριότητας. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Χρεώσεων Υπηρεσιών Καθαριότητας. Τα συμπεράσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.10, όπου παρατηρούμε σημαντική διαφοροποίηση των απαντήσεων μεταξύ των δυο μορφωτικών επιπέδων. Οι απόφοιτοι Α Βάθμιας και Β Βάθμιας εκπαίδευσης είναι σημαντικά μετατοπισμένοι προς το όχι, ενώ οι αποφοίτοι Γ Βάθμιας εκπαίδευσης είναι πιο μοιρασμένη πάνω σε αυτό το θέμα, με την πλειονότητα όμως να συμφωνεί πως οι χρεώσεις δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικό έργο. Μαρία Σταμίρη,

120 Ανταπόκριση Χρεώσεων Υπηρεσίας Διαχείρισης σε Πραγματικό Έργο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 53,50% 12,40% 14,70% 19,40% Ναι Όχι Σχήμα Διάγραμμα Ικανοποίησης από Συχνότητα Συλλογής Ανακυκλώσιμων σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Ηλικία Βελτίωση Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.21 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Βελτίωσης Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Στο σύνολό τους οι ερωτώμενοι συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών και ετών συμφωνούν ότι η ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου θα βελτιωθεί μέσω της ορθολογικής διαχείρισης Μαρία Σταμίρη,

121 στερεών αποβλήτων, σε ποσοστό 22,5% και 24% επί του συνόλου, αντίστοιχα. Το τμήμα του δείγματος με ηλικία μεγαλύτερη των 46 χρόνων συμφωνεί απόλυτα με αυτή τη γνώμη, σε ποσοστό 21,7%. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 14,746, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.22). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Βελτίωσης Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.11, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Βελτίωση Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 22,50% 24,00% >46 21,70% 14,70% 10,90% 6,20% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Βελτίωσης Ποιότητας Ζωής Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

122 Ηλικία Βελτίωση Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.23 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την βελτίωση του τουρισμού μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Στο σύνολό τους οι ερωτώμενοι συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών συμφωνούν ότι η ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου θα βελτιωθεί μέσω της ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων, σε ποσοστό 19,4% επί του συνόλου. Το τμήμα του δείγματος ηλικίας ετών και τα άτομα που είναι μεγαλύτερα των 46 χρόνων συμφωνούν απόλυτα με αυτή τη γνώμη, σε ποσοστό 17,8% και 24% αντίστοιχα. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 7,742, με p value = 0,021 < 0,05 (Πίνακας 6.24). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

123 Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 24,00% 15,50% 19,40% 12,40% 17,80% 10,90% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.12, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω Περιβαλλοντική Ενημέρωση Βελτίωση Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.25 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την βελτίωση του τουρισμού μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Στο σύνολό τους οι ερωτώμενοι συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη. Η πλειονότητα των ατόμων που έχουν αρκετή ενημέρωση για περιβαλλοντικά θέματα συμφωνούν ότι η ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου θα βελτιωθεί μέσω της ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων, σε ποσοστό 30,2% επί του συνόλου. Το τμήμα του δείγματος που δηλώνουν πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένοι συμφωνούν Μαρία Σταμίρη,

124 απόλυτα με αυτή τη γνώμη, σε ποσοστό 22,5%. Στα άτομα με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση δεν εμφανίζεται κάποια διαφοροποίηση, καθώς μοιράζονται ισότιμα σε αυτούς που συμφωνούν και αυτούς που συμφωνούν απόλυτα. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,784, με p value = 0,002 < 0,05 (Πίνακας 6.26). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.13, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 30,20% 20,20% 22,50% 10,10% 10,10% 7,00% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Βελτίωσης Τουρισμού Μέσω Ορθολογικής Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

125 Ηλικία Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.27 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της προτεραιότητας για εύρεσης λύσης στο θέμα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Στο σύνολό τους οι ερωτώμενοι θεωρούν ότι η διαχείριση των στερεών αποβλήτων πρέπει να αποτελέσει θέμα πρώτης προτεραιότητας για τη δημοτική αρχή. Με την άποψη αυτή συμφωνεί η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών (20,9%), ενώ τα άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 46 ετών συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη, σε ποσοστό 27,1%. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,916, με p value = 0,02 < 0,05 (Πίνακας 6.28). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

126 Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 27,10% 20,90% 14,70% 9,30% 12,40% 15,50% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.29 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της προτεραιότητας για εύρεσης λύσης στο θέμα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Στο σύνολό τους οι ερωτώμενοι συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα με αυτή την άποψη. Η πλειονότητα των ατόμων που έχουν λίγη ή καθόλου ενημέρωση για περιβαλλοντικά θέματα αλλά και τα άτομα με αρκετή ενημέρωση συμφωνούν ότι η διαχείριση των στερεών αποβλήτων πρέπει να αποτελέσει θέμα πρώτης προτεραιότητας για τη δημοτική αρχή, σε Μαρία Σταμίρη,

127 ποσοστό 13,2% και 27,9% επί του συνόλου, αντίστοιχα. Το τμήμα του δείγματος που δηλώνουν πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένοι συμφωνούν απόλυτα με αυτή τη γνώμη, σε ποσοστό 25,6%. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 22,768, με p value = 0,000 < 0,05 (Πίνακας 6.30). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.15, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 27,90% 22,50% 25,60% 13,20% 3,90% 7,00% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Προτεραιότητας Εύρεσης Λύσης στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

128 Ηλικία Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.31 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε στην περιοχή η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών συμφωνούν με την άποψη αυτή, σε ποσοστό 14,7% επί του συνόλου των ερωτηθέντων. Στα άτομα ηλικίας ετών συμφωνεί απόλυτα το 17,1%, ενώ τα άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 46 χρόνων μοιράζονται μεταξύ του συμφωνώ και του συμφωνώ απόλυτα (17,8% και στις δύο κατηγορίες). Ουδέτερο σε σχέση με τις αρνητικές επιπτώσεις του ΧΥΤΑ στο Σκοπό για την περιοχή δηλώνει ένα τμήμα των ατόμων ηλικίας και ετών (7% και 7,8% αντίστοιχα), με το ποσοστό αυτό για τα άτομα ηλικίας > 46 ετών να είναι πολύ μικρό (0,8%). Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Μαρία Σταμίρη,

129 Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 16,998, με p value = 0,002 < 0,05 (Πίνακας 6.32). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.16, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 14,70% 17,80% 17,80% 17,10% 11,60% 7,00% 7,80% 5,40% 0,80% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.33 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε στην περιοχή η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Οι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης, στην πλειονότητά τους συμφωνούν απόλυτα με ποσοστό 32,6% για τις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλεί ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό, ενώ συμφωνεί το 27,1%, με ένα σχετικά μικρό ποσοστό της τάξεως του 6% να δηλώνει ουδέτερο. Από την άλλη, οι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης είναι λίγο πιο μοιρασμένοι, καθώς το 9,3% εμφανίζεται ουδέτερο και το 10,9% και 14% συμφωνεί ή συμφωνεί απόλυτα με την άποψη αυτή. Δεδομένου ότι οι αρνητικές επιπτώσεις στην περιοχή του Σκοπού είναι κατά γενική ομολογία σημαντικές (κάτι που φαίνεται και από το γεγονός ότι στο σύνολο του δείγματος δεν υπήρξε κάποιος που να διαφωνεί με αυτή την άποψη), εντύπωση προκαλεί ο σχετικά μεγάλος αριθμός αποφοίτων Γ Βάθμιας εκπαίδευσης που εμφανίζονται ουδέτεροι. Μαρία Σταμίρη,

130 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 7,085, με p value = 0,029 < 0,05 (Πίνακας 6.34). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.17, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

131 Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση 27,10% Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 32,60% 6,20% 9,30% 10,90% 14,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.35 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε στην περιοχή η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Η πλειονότητα των ατόμων που είναι αρκετά ή πολύ πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά ζητήματα συμφωνούν απόλυτα ότι η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ είχε σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις (22,5% και 20,2% αντίστοιχα). Με την άποψη αυτή συμφωνεί και το 14,7% των λίγο ή καθόλου ενημερωμένων ατόμων. Αυξημένο εμφανίζεται Μαρία Σταμίρη,

132 και το ποσοστό αυτών με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση που δηλώνουν ουδέτεροι σε αυτό το θέμα (10,9%). Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 22,880, με p value = 0,000 < 0,05 (Πίνακας 6.36). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.18, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 17,10% 14,70% 22,50% 20,20% 10,90% 1,60% 3,10% 6,20% 3,90% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

133 Ηλικία Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Στον Πίνακα 6.21 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ). Οι αρνητικές επιπτώσεις του ΧΥΤΑ για το ΕΘΠΖ είναι κατά γενική ομολογία σημαντικές κάτι που υποστηρίζει και η επιστημονική κοινότητα. Πάρ όλα αυτά, οι κάτοικοι του Δ. Ζακύνθου εμφανίζονται πολλές φορές αρνητικά προκατειλημμένοι σε θέματα που αφορούν το ΕΘΠΖ, για λόγους που έχουν αναφερθεί παραπάνω. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στα αποτελέσματα της έρευνας. Συγκεκριμένα στην ηλικιακή ομάδα ετών ένα σημαντικό ποσοστό (10,9%) είναι διαφωνεί ή ουδέτερο πάνω σε αυτό το θέμα, παρόλο που η πλειονότητα συμφωνεί με αυτή την άποψη (13,2%). Τα άτομα ηλικίας ετών συμφωνούν απόλυτα στο θέμα των αρνητικών επιπτώσεων του ΧΥΤΑ στο ΕΘΠΖ σε ποσοστό 16,3%, ξανά όμως αρκετά αυξημένο είναι και το ποσοστό αυτών που δηλώνουν ότι διαφωνούν ή είναι ουδέτεροι. Τέλος στην ηλικιακή ομάδα των μεγαλύτερων από 46 ετών ατόμων, το 14,7% και το 17,1% συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα στο θέμα αυτό. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 11,570, με p value = 0,021 < 0,05 (Πίνακας 6.38). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

134 Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.19, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 10,90% 8,50% 13,20% 14,70% 9,30% 17,10% 16,30% 4,70% 5,40% Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Στον Πίνακα 6.39 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ). Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι οι απόφοιτοι Γ Βάθμιας εμφανίζονται ελαφρώς πιο επιφυλακτικοί στο θέμα αυτό, καθώς το 10,9% διαφωνεί ή είναι ουδέτερο ενώ το 14% Μαρία Σταμίρη,

135 συμφωνεί. Οι απόφοιτοι Α και Β Βάθμιας Εκπαίδευσης κατά πλειοψηφία (33,3%) συμφωνούν απόλυτα ότι ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό επηρεάζει αρνητικά το ΕΘΠΖ, με ένα ποσοστό της τάξεως του 13% να δηλώνουν αρνητικού ή ουδέτεροι. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 6,531, με p value = 0,038 < 0,05 (Πίνακας 6.40). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.20, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

136 Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 33,30% 13,20% 10,90% 19,40% 14,00% 9,00% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Στον Πίνακα 6.41 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων που είχε η παράταση λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό για το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ). Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Για τα άτομα με λίγη ή καθόλου ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα, το 6,2% διαφωνεί ή είναι ουδέτερο για τις αρνητικές επιπτώσεις του ΧΥΤΑ στο ΕΘΠΖ, με το 10,1% να συμφωνεί και μόνο ένα 3,9% να συμφωνεί απόλυτα. Στον αντίποδα, τα άτομα που δηλώνουν πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα, στην πλειονότητα τους απαντούν ότι Μαρία Σταμίρη,

137 συμφωνούν απόλυτα με την άποψη αυτή, ενώ μόνο το 3,1% διαφωνεί ή είναι ουδέτερο. Ότι συμφωνεί απόλυτα απαντά και το 20,9% των ατόμων με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση, ενώ στο 14,7% είναι τόσο αυτοί που διαφωνούν ή είναι ουδέτεροι, όσο και αυτοί που συμφωνούν. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 13,032, με p value = 0,011 < 0,05 (Πίνακας 6.42). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.21, όπου συνοψίζονται τα αποτελέσματα που περιγράφονται παραπάνω. Αξιολόγηση Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 14,70% 14,70% 20,90% 17,80% 6,20% 3,10% 10,10% 8,50% 3,90% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Αρνητικών Επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

138 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.43 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδος για το ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού. Για τα άτομα με λίγη ή καθόλου ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα, η πλειονότητα (10,9%) διαφωνεί ή είναι ουδέτερο, ενώ το 5,4% και το 3,9% αντίστοιχα δηλώνει ότι συμφωνεί ή συμφωνεί απόλυτα. Τα πράγματα είναι διαφορετικά για τα άτομα που είναι αρκετά και πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς η πλειοψηφία (23,3% και 20,2% αντίστοιχα) συμφωνούν στο θέμα της προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 14,831, με p value = 0,005 < 0,05 (Πίνακας 6.44). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού. Μαρία Σταμίρη,

139 Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 23,30% 20,20% 10,90% 14,70% 12,40% 3,90% 5,40% 3,90% 5,40% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με την Περιβαλλοντική Ενημέρωση των Ερωτηθέντων Φύλο Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.45 φαίνεται η συσχέτιση του φύλου των ερωτώμενων σε σχέση με την ανάγκη για αποκατάσταση της περιοχής του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Φύλου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Η πλειονότητα των γυναικών (30,2%) ότι η ανάγκη για αποκατάσταση της περιοχής του ΧΥΤΑ είναι επιτακτική, ενώ το 17,1% συμφωνεί απόλυτα. Μόνο ένα 0,8% επί του συνόλου Μαρία Σταμίρη,

140 δηλώνει ουδέτερο. Όσον αφορά τους άνδρες, το 23,3% συμφωνεί απόλυα με αυτή την άποψη και το 20,2% συμφωνεί, ενώ υπάρχει και ένα 8,5% που είναι ουδέτερο. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Φύλου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 11,988, με p value = 0,002 < 0,05 (Πίνακας 6.46). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.23, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού ανά Φύλο Άνδρας Γυναίκα 30,20% 20,20% 17,10% 23,30% 8,50% 0,80% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με το Φύλο των Ερωτηθέντων Ηλικία Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.47 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την ανάγκη για αποκατάσταση της περιοχής του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Μαρία Σταμίρη,

141 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών και > 46 ετών συμφωνούν ότι η ανάγκη για αποκατάσταση της περιοχής του ΧΥΤΑ είναι επιτακτική, σε ποσοστό 20,9% και 20,2% αντίστοιχα. Στην ηλικιακή ομάδα ετών η πλειονότητα συμφωνεί απόλυτα σε ποσοστό 14,7% πάνω σε αυτό το θέμα. Ένα 6,2% δηλώνει ουδέτερο στο θέματος αποκατάστασης του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 13,513, με p value = 0,009 < 0,05 (Πίνακας 6.48). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

142 Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού ανά Ηλικιακή Ομάδα >46 20,90% 20,20% 6,20% 9,30% 14,70% 14,00% 11,60% 0,80% 2,30% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Στον Πίνακα 6.49 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την ανάγκη για αποκατάσταση της περιοχής του ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Από το 50,4% του δείγματος που συμφωνεί στο θέμα της αποκατάστασης του ΧΥΤΑ στο Σκοπό, το 35,7% είναι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το 14,7% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που δηλώνουν ότι Μαρία Σταμίρη,

143 συμφωνούν απόλυτα είναι 27,9% και 12,4%. Στον αντίποδα, το 2,3% των αποφοίτων Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης και το 7% των αποφοίτων Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης δηλώνει ουδέτερο. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 9,874, με p value = 0,007 < 0,05 (Πίνακας 6.50). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.25, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 35,70% 27,90% 2,30% 7,00% 14,70% 12,40% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

144 Ηλικία Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.51 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της ανάγκης για νέα εγκατάσταση διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας ετών, ετών αλλά και τα άτομα που είναι μεγαλύτερα των 46 ετών συμφωνούν απόλυτα για την ανάγκη δημιουργίας νέας εγκατάστασης διαχείρισης στερεών αποβλήτων (17,8%, 17,1% και 20,2% αντίστοιχα). Στην ηλικιακή ομάδα ετών εμφανίζεται σημαντικά αυξημένο ποσοστό ατόμων που δηλώνουν ουδέτεροι πάνω σε αυτό το θέμα, κάτι που δεν παρατηρείται στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 18,159, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.52). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Μαρία Σταμίρη,

145 Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.26, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά Ηλικιακή Ομάδα > 46 14,70% 16,30% 20,20% 17,80% 17,10% 6,20% 7,00% 0,80% 0,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.53 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αξιολόγηση της ανάγκης για νέα εγκατάσταση διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

146 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Από το 7% του δείγματος που δηλώνουν ουδέτεροι πάνω σε αυτό το θέμα, στο σύνολο τους πρόκειται για άτομα Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Το 12,4% και το 14,7% πρόκειται για αποφοίτους Γ Βάθμιας εκπαίδευσης που συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα αντίστοιχα. Οι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης στο σύνολό τους δηλώνουν θετικοί, καθώς το 25,6% και το 40,3% του δείγματος αποτελείται από αποφοίτους Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης που είτε συμφωνούν είτε συμφωνούν απόλυτα για την ανάγκη δημιουργίας νέας εγκατάστασης διαχείρισης στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 19,138, με p value = 0,000 < 0,05 (Πίνακας 6.28). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

147 Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.27, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 40,30% 25,60% 7,00% 12,40% 14,70% 0,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.43 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της ανάγκης για νέα εγκατάσταση διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Τόσο τα άτομα με αρκετή, όσο και τα άτομα με πολύ πάρα πολύ περιβαλλοντική ενημέρωση συμφωνούν απόλυτα στην πλειονότητά τους για την ανάγκη δημιουργίας νέας εγκατάστασης διαχείρισης (25,6% και 21,7% επί του συνόλου, αντίστοιχα). Συμφωνούν με αυτή την άποψη και τα άτομα με λίγη ή καθόλου ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα, σε ποσοστό 11,6%. Ένα τμήμα του δείγματος εμφανίζεται ουδέτερο πάνω σε αυτό το θέμα και πρόκειται, σχεδόν στο σύνολό του, από άτομα με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση (6,2%). Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 13,618, με p value = 0,009 < 0,05 (Πίνακας 6.56). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

148 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.28, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

149 Αξιολόγηση Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 25,60% 18,60% 21,70% 11,60% 6,20% 7,80% 7,80% 0,80% 0,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Ανάγκης για Νέα Εγκατάσταση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.57 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της επιλογής της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων, ως βέλτιστη λύση. Το 42,6% του δείγματος που εμφανίζεται θετικό με την άποψη ότι η επιλογή της Κινητής μονάδας διαχείρισης είναι η βέλτιστη αποτελείται δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων πρόκειται στο σύνολό του για άτομα που δηλώνουν αρκετά ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα. Το 36,4% που είναι λίγο ικανοποιημένο μοιράζεται κατά 7,8%, σε άτομα με λίγη έως καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση, 17,1% για άτομα αρκετά ενημερωμένα και 11,6% για άτομα που είναι πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που είναι αρκετά ικανοποιημένοι από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων είναι 8,5%, 27,1% και 13,2%. Πολύ ικανοποιημένα είναι τα άτομα με μικρή ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα σε ποσοστό 3,9%, ενώ αυτοί με αρκετή ή σημαντική ενημέρωση είναι το 0,8% και το 4,7% αντίστοιχα. Μαρία Σταμίρη,

150 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,916, με p value = 0,02 < 0,05 (Πίνακας 6.28). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

151 Αξιολόγησης Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 25,60% 18,60% 21,70% 11,60% 6,20% 7,80% 7,80% 0,80% 0,00% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Επιλογής Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης Στον Πίνακα 6.59 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους όρους της ορθολογικής διαχείρισης. Τα άτομα που δηλώνουν πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά ζητήματα, στην πλειονότητά τους δηλώνουν ότι συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτε ότι η διαχείριση με κινητό εξοπλισμό επιτυγχάνει τους στόχους της ορθολογικής διαχείρισης (19,4%). Ουδέτεροι πάνω σε αυτό το θέμα δηλώνουν οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση, σε ποσοστό 28,7%, κάτι που παρατηρείται και για τα άτομα με λίγη ή καθόλου ενημέρωση για περιβαλλοντικά θέματα. Μικρό είναι το μέρος του δείγματος που διαφωνεί με αυτή την άποψη και στις τρεις επί μέρους ομάδες. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,016, με p value = 0,017 < 0,05 (Πίνακας 6.60). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

152 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.30, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

153 Αξιολόγηση Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 28,70% 18,60% 19,40% 3,10% 3,10% 2,30% 10,10% 7,80% 7,00% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Ηλικία Αξιολόγησης Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στον Πίνακα 6.61 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγησης του χώρου εγκατάστασης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Μαρία Σταμίρη,

154 Οι περισσότεροι από τους ερωτώμενους ηλικίας ετών και μεγαλύτεροι από 46 ετών εμφανίζονται θετικοί στην άποψη ότι η επιλογή των χώρων εγκατάσταση της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης θα είναι η βέλτιστη (17,1% και 18,6% αντίστοιχα). Τα άτομα, όμως, με ηλικία ετών δηλώνουν ουδέτεροι πάνω σε αυτό το θέμα, σε ποσοστό 20,2%. Με την άποψη αυτή διαφωνεί το 6,2% για τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 46 ετών, ενώ στις δύο άλλες ηλικιακές κατηγορίες ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αξιολόγησης Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 13,254, με p value = 0,010 < 0,05 (Πίνακας 6.62). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγηση Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Ανά Ηλικιακή Ομάδα > 46 20,20% 17,10% 18,60% 13,20% 11,60% 6,20% 3,10% 3,90% 6,20% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης Χώρου Εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

155 Ηλικία Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας Στον Πίνακα 6.63 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την αποδοχή της λειτουργίας χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην εκάστοτε περιοχή κατοικίας. Στην ερώτηση αυτή οι δημότες εμφανίζονται διχασμένοι. Στα άτομα ηλικίας ετών οι περισσότεροι δεν είναι συμφιλιωμένοι με τη λειτουργία χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην περιοχή κατοικίας τους, καθώς διαφωνούν με την άποψη αυτή σε ποσοστό 14%. Θετικό εμφανίζεται το 13,2% σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, ενώ 6,2% είναι ουδέτερο. Στα άτομα ηλικίας ετών εμφανίζονται τα ίδια ποσοστά αυτών που είναι ουδέτεροι και αυτών που θα δέχονται να υπάρχει κοντά στο σπίτι τους εγκατάσταση διαχείρισης στερεών αποβλήτων (14%). Αρνητικός εμφανίζεται ένας μικρός αριθμός ατόμων της κατηγορίας αυτή (2,3%). Τέλος, στα άτομα με ηλικία μεγαλύτερη των 46 ετών, η πλειονότητα είναι συμφιλιωμένοι με τη λειτουργία χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην περιοχή κατοικίας τους (16,3%), ενώ αυτοί που είναι ουδέτεροι ή διαφωνούν σε αυτό το ζήτημα αποτελούν το 10,9% και το 9,3% του συνόλου, αντίστοιχα. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 14,609, με p value = 0,006 < 0,05 (Πίνακας 6.64). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

156 Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.32, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας ανά Ηλικιακή Ομάδα > 46 14,00% 9,30% 14,00% 14,00% 13,20% 10,90% 16,30% 6,20% 2,30% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Στον Πίνακα 6.65 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την αποδοχή της λειτουργίας χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην εκάστοτε περιοχή κατοικίας. Η πλειονότητα των αποφοίτων Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης εμφανίζονται ουδέτεροι πάνω σε αυτό το θέμα με ποσοστό 27,1%, ενώ το 21,7% είναι συμφιλιωμένοι με τη λειτουργία χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην περιοχή κατοικίας τους. Μαρία Σταμίρη,

157 Αρνητικό στο μορφωτικό αυτό επίπεδο είναι το 17,1%. Οι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης είναι σε μεγάλο βαθμό θετικοί στην εγκατάσταση χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στο σπίτι τους (21,7% επί του συνόλου). Αρνητικό εμφανίζεται το 8,5% ενώ ουδέτερο το 3,9%. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 14,612, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.66). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Μαρία Σταμίρη,

158 Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.33, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 27,10% 21,70% 21,70% 17,10% 8,50% 3,90% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αποδοχή Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας Στον Πίνακα 6.67 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αποδοχή της λειτουργίας χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην εκάστοτε περιοχή κατοικίας. Τα άτομα με σημαντική περιβαλλοντική ενημέρωση, στην πλειονότητά τους είναι θετικοί στο θέμα της εγκατάσταση χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στο σπίτι τους (17,1%). Αρνητικό είναι στην ομάδα αυτή το 2,3%, ενώ ουδέτερο το 10,1%. Στα άτομα με αρκετή ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα, οι απαντήσεις είναι μοιρασμένες, καθώς το 17,8% είναι θετικό, το 15,5% ουδέτερο και το 17,1% αρνητικό στο ενδεχόμενο λειτουργίας χώρου διαχείρισης στερεών αποβλήτων κοντά στην περιοχή κατοικίας. Τέλος, από τους ερωτώμενους με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση, 8,5% είναι θετικοί στο θέμα αυτό, κατά 5,4% είναι ουδέτεροι, ενώ αρνητικό είναι το 6,2%. Μαρία Σταμίρη,

159 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 9,731, με p value = 0,045 < 0,05 (Πίνακας 6.68). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.34, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

160 Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης 17,10% Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 15,50% 17,80% 17,10% 10,10% 8,50% 6,20% 5,40% 2,30% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αποδοχής Λειτουργίας Χώρου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων κοντά σε Περιοχή Κατοικίας σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Δημιουργία Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης Στον Πίνακα 6.69 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με τη δημιουργία προβλημάτων στην περιοχή, λόγω χωροθέτησης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Σημαντική διαφοροποίηση παρατηρείται στις απαντήσεις που αφορούν τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν στην περιοχή εξαιτίας της χωροθέτησης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Από το 36,4% του δείγματος που θεωρούν ότι η Κινητή Μονάδα Διαχείρισης θα δημιουργήσει προβλήματα, το 31,8% πρόκειται για αποφοίτους Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας Εκπαίδευσης, ενώ μόλις το 4,7% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Η πλειονότητα των απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης εμφανίζονται ουδέτεροι στο θέμα αυτό (21,7%) και διαφωνούν ως προς τη δημιουργία προβλημάτων σε ποσοστό 7,8%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τους αποφοίτους Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας Εκπαίδευσης είναι 19,4% που δηλώνουν ουδέτεροι, αλλά και ένας σημαντικός αριθμός (14,7%) που θεωρούν ότι η χωροθέτηση της Κινητής Μονάδας Διαχείριση δεν θα δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην περιοχή χωροθέτησής της. Μαρία Σταμίρη,

161 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Δημιουργίας Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Δημιουργίας Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 17,793, με p value = 0,000 < 0,05 (Πίνακας 6.68). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.35, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

162 Δημιουργία Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 31,80% 14,70% 19,40% 21,70% 7,80% 4,70% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Δημιουργίας Προβλημάτων Λόγω Χωροθέτησης Κινητής Μονάδας Διαχείριση σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Εύρεση Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.71 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την ικανότητα εύρεσης μέτρων για την ελαχιστοποίηση των οχλήσεων στην περιοχή, λόγω διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Το 26,4% του δείγματος που συμφωνούν απόλυτα με την άποψη ότι μπορούν να βρεθούν μέτρα για την ελαχιστοποίηση των οχλήσεων στην περιοχή λόγω της λειτουργίας μονάδας επεξεργασίας στερεών αποβλήτων, το 7% για άτομα που δηλώνουν λίγο έως καθόλου ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα, το 12,4% για αρκετά ενημερωμένους, ενώ το 7% άτομα με πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα. Στην πλειονότητά τους, τόσο αυτοί με αρκετή (35,7%) όσο και αυτοί με πολύ περιβαλλοντική ενημέρωση (20,9%) δηλώνουν ότι συμφωνούν με αυτή την άποψη. Το αντίστοιχο ποσοστό που αφορά τα άτομα με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση είναι 7,8%,με το 5,4% αυτών να εμφανίζονται ουδέτεροι. Ένα μικρό μέρος του δείγματος που αφορά άτομα αρκετά ενημερωμένα και άτομα πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα έχουν απαντήσει ότι είναι ουδέτεροι για την ικανότητα εύρεσης κατάλληλων μέτρων με στόχο την ελαχιστοποίηση των οχλήσεων από τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Μαρία Σταμίρη,

163 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εύρεσης Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εύρεσης Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 15,120, με p value = 0,004 < 0,05 (Πίνακας 6.72). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.36, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

164 Εύρεση Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 35,70% 20,90% 12,40% 5,40% 2,30% 1,60% 7,80% 7,00% 7,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Εύρεσης Μέτρων για Ελαχιστοποίηση των Οχλήσεων Λόγω Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Ικανότητα Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου Στον Πίνακα 6.17 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με την εκτίμηση για την ικανότητα διαχείρισης των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης στο Δ. Ζακύνθου. Από το 59,7% του δείγματος που συμφωνεί ή συμφωνεί απόλυτα με την άποψη ότι τα υπολείμματα της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης μπορούν να διαχειριστούν στο Δ. Ζακύνθου, το 45,7% είναι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας Εκπαίδευσης, ενώ μόνο το 14% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που διαφωνούν με αυτή την άποψη είναι 7,8% και 3,9%. Ουδέτεροι πάνω στο θέμα αυτό δηλώνει το 12,4% των αποφοίτων Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας Εκπαίδευσης, αλλά και ένας σημαντικός αριθμός αποφοίτων άτομα Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης (12,3%). Παρατηρείται, δηλαδή, ότι σε αυτό το ζήτημα, το οποίο απασχολεί ιδιαίτερα τους υπευθύνους της διαχείρισης στερεών αποβλήτων, η πλειονότητα των αποφοίτων Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας Εκπαίδευσης πιστεύει ότι αυτά μπορούν να διαχειρίζονται στο Δ. Ζακύνθου, με τους αποφοίτους, όμως, Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης να εμφανίζονται πιο επιφυλακτικοί. Μαρία Σταμίρη,

165 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανότητας Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Ικανότητας Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 12,395, με p value = 0,0002 < 0,05 (Πίνακας 6.74). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.37, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

166 Ικανότητα Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 45,70% 7,80% 3,90% 12,40% 16,30% 14,00% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Ικανότητας Διαχείρισης Υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Ηλικία Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Στον Πίνακα 6.7 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την προτίμηση για μεταφορά των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης στερεών αποβλήτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

167 Στο ζήτημα αυτό οι ερωτώμενοι εμφανίζονται διχασμένοι. Η πλειονότητα των ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 46 ετών διαφωνούν ή διαφωνούν απόλυτα με τη μεταφορά των υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου (22.5%), με τα αντίστοιχα ποσοστά στις ηλικιακές ομάδες των ετών και ετών να είναι σημαντικά μικρότερα (11,6% και για τις δυο ηλικιακές ομάδες). Από το 39,5% του δείγματος που δηλώνει ουδέτερο στο θέμα της μεταφοράς των υπολειμμάτων, το 14% αφορά άτομα ηλικίας ετών, το 14,7% άτομα ηλικίας ετών, ενώ το 10,9% άτομα μεγαλύτερα των 46 ετών. Τέλος, θετικοί στο ζήτημα αυτό είναι το 7,8% των ατόμων ετών, ενώ μικρότερα είναι τα ποσοστά στις άλλες δύο ηλικιακές ομάδες (3,9% για έτη και 3,1% για > 46 ετών). Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 9,651, με p value = 0,047 < 0,05 (Πίνακας 6.76). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.38, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου ανά Ηλικιακή Ομάδα 22,50% >46 11,60% 11,60% 14,00% 14,70% 10,90% 7,80% 3,90% 3,10% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

168 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Στον Πίνακα 6.77 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την προτίμηση για μεταφορά των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης στερεών αποβλήτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Από το 45,7% του δείγματος που είναι αρνητικό στη μεταφορά των υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου, το 20,9% πρόκειται για άτομα πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα, το 14,7% άτομα με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση, ενώ το 10,1% άτομα με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση. Στην πλειονότητά τους, αυτοί που δηλώνουν αρκετά ενημερωμένοι εμφανίζονται ουδέτεροι θέμα της μεταφοράς των υπολειμμάτων (27,9%), με τα αντίστοιχα ποσοστά να είναι σημαντικά μικρότερα για αυτούς που δηλώνουν λίγο/καθόλου ενημερωμένοι ή πολύ/πάρα πολύ ενημερωμένοι (6,2% και 5,4%, αντίστοιχα). Τέλος, θετικό εμφανίζεται το 3,9% των λίγο ή καθόλου ενημερωμένων, το 7,8% των αρκετά ενημερωμένων και το 3,1% των πολύ/πάρα πολύ ενημερωμένων. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

169 Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 19,053, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.78). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.39, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Προτίμηση για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 27,90% 14,70% 20,90% 10,10% 6,20% 5,40% 3,90% 7,80% 3,10% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Προτίμησης για Μεταφορά Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Ηλικία Εκτίμηση Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Στον Πίνακα 6.79 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με την εκτίμηση του κόστους μεταφοράς των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης εκτός Δ. Ζακύνθου. Η πλειονότητα των ερωτώμενων ηλικίας μεγαλύτερης των 46 ετών θεωρούν ότι το κόστος για μεταφορά των υπολειμμάτων είναι μεγάλο (24%), ενώ αυτής της άποψης είναι και τα άτομα με ηλικία ετών σε ποσοστό 14% και ηλικίας ετών σε ποσοστό 10,9%. Ουδέτερη άποψη για το κόστος μεταφοράς φαίνεται να έχει το 17,8% των ερωτώμενων ηλικίας ετών, το 13,2% των ερωτώμενων ηλικίας ετών και το, σημαντικά μικρότερο ποσοστό, 5,4% των ερωτώμενων που είναι μεγαλύτεροι από 46 έτη. Τέλος, με την άποψη ότι το κόστος μεταφοράς των υπολειμμάτων είναι μεγάλο συμφωνεί απόλυτα το 7% της ηλικιακής ομάδας > 46 ετών, το 3,1% της ηλικιακής ομάδας και το 4,1% της ηλικιακής ομάδας ετών. Μαρία Σταμίρη,

170 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 16,348, με p value = 0,003 < 0,05 (Πίνακας 6.80). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.40, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

171 Εκτίμηση Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου ανά Ηλικιακή Ομάδα > 46 24,00% 17,80% 13,20% 5,40% 10,90% 14,00% 4,70% 3,10% 7,00% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Εκτίμηση Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Στον Πίνακα 6.81 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την εκτίμηση του κόστους μεταφοράς των υπολειμμάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης εκτός Δ. Ζακύνθου.. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

172 Από τους ερωτώμενους, αυτοί με αρκετοί περιβαλλοντική ενημέρωση είναι κατά 27,9% ουδέτεροι στο θέμα αυτό, ενώ το 19,4% συμφωνεί και το 3,1% συμφωνεί απόλυτα ότι το κόστος μεταφοράς υπολειμμάτων είναι μεγάλο. Τα άτομα που είναι πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά ζητήματα, κατά 22,5% συμφωνούν και κατά 4,7 συμφωνούν απόλυτα με την άποψη αυτή, ενώ μόνο το 2,3% εμφανίζεται ουδέτερο. Οι ερωτώμενοι με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση δείχνουν διχασμένοι, καθώς το 6,2% είναι ουδέτερο, το 7% συμφωνεί και το 7% συμφωνεί απόλυτα. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 33,771, με p value = 0,000 < 0,05 (Πίνακας 6.82). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Εκτίμηση Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης 27,90% Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 22,50% 19,40% 6,20% 7,00% 7,00% 2,30% 4,70% 3,10% Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Εκτίμησης Κόστους Μεταφοράς Υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

173 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Αξιολόγηση Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης Στον Πίνακα 6.83 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την αξιολόγηση της Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) υπό τους όρους της ορθολογικής διαχείρισης. Η πλειονότητα των ατόμων με αρκετή και πολύ/πάρα πολύ περιβαλλοντική ενημέρωση συμφωνούν κατά 38,8% και 22,5% αντίστοιχα ότι η δημιουργία ΟΕΔΑ επιτυγχάνει το στόχο της ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων, ενώ απόλυτα συμφωνούν σε ποσοστό 8,5% και 7%, αντίστοιχα. Οι ερωτώμενοι με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση συμφωνούν κατά 10,9% και συμφωνούν απόλυτα κατά 4,7% με την άποψη αυτή, ενώ διαφωνούν ή είναι ουδέτεροι σε ποσοστό 4,7%. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης ΟΕΔΑ υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Αξιολόγησης ΟΕΔΑ υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης. Μαρία Σταμίρη,

174 Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 13,224, με p value = 0,010 < 0,05 (Πίνακας 6.84). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.14, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Αξιολόγησης ΟΕΔΑ υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 28,80% 22,50% 4,70% 3,10% 0,00% 10,90% 4,70% 8,50% 7,00% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Αξιολόγησης ΟΕΔΑ υπό τους Όρους της Ορθολογικής Διαχείρισης σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Προτίμηση ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους ερωτώμενους να κρίνουν κατά πόσον η επιλογή της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης (ΚΜΔ) είναι προτιμότερη από την επιλογή της δημιουργίας Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) στη θέση Λίβα, που είχε αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση. Στον Πίνακα 6.85 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με την προτίμηση της λύσης της ΚΜΔ έναντι της δημιουργίας ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα. Η πλειονότητα των ατόμων με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση είναι ουδέτεροι στο θέμα αυτό κατά 35,7% επί του συνόλου, με τα αντίστοιχα ποσοστά για τους ερωτώμενους που είναι λίγο ή καθόλου και πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένοι να είναι 5,4% και 12,4%. Μοιρασμένα εμφανίζονται τα ποσοστά και για αυτούς που συμφωνούν ή συμφωνούν απόλυτα με την επιλογή της ΚΜΔ (8,5%, 9,3% και 11,6% αντίστοιχα), με μια μικρή τάση αύξησης καθώς αυξάνεται η περιβαλλοντική ενημέρωση. Αντίθετα, τα ποσοστά των ατόμων που προτιμούν την επιλογή της ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα είναι 6,2% για ερωτώμενους με λίγη ή καθόλου ενημέρωση, 5,4% για αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση και 5,4% για τα άτομα που είναι πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα. Μαρία Σταμίρη,

175 Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Προτίμησης ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Προτίμησης ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα. Προτίμηση ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 35,70% 6,20% 5,40% 5,40% 5,40% 12,40% 11,60% 8,50% 9,30% Διαφωνώ - Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερος/η Συμφωνώ - Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Προτίμησης ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη Θέση Λίβα σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

176 Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 17,814, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.86). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.43, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω Ηλικία Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.87 φαίνεται η συσχέτιση της ηλικίας των ερωτηθέντων σε σχέση με τη διάθεσή τους για συμμετοχή στη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων, μέσω του διαχωρισμού των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα, οργανικά κτλ και την απόρριψή τους σε ειδικούς κάδους. Στην πλειονότητά τους οι ερωτώμενοι ηλικίας ετών συμφωνούν απόλυτα με την άποψη αυτή, με τα αντίστοιχα ποσοστά των ηλικιακών ομάδων και > 46 ετών να είναι, ισόποσα, 14% το κάθε ένα. Απόλυτα φαίνεται να συμφωνεί το 17,1%, το 5,4% και το 17,8% των ηλικιακών ομάδων ετών, ετών και > 46 ετών, αντιστοίχως. Τέλος, το 8,5% που διαφωνεί ή είναι ουδέτερο στην προοπτική αυτή, μοιράζεται στις ηλικιακές κατηγορίες αυτές κατά 2,3%, 1,6% και 4,7%, αντιστοίχως. Βλέπουμε, δηλαδή, λίγο πιο έντονη τη διάθεση για ενεργό συμμετοχή στη διαχείριση απορριμμάτων, μέσω του διαχωρισμού, τα άτομα ηλικίας ετών. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Ηλικίας και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Μαρία Σταμίρη,

177 Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Ηλικίας και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 15,908, με p value = 0,003 < 0,05 (Πίνακας 6.88). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.44, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων ανά Ηλικιακή Ομάδα > 46 23,30% 17,10% 17,80% 14,00% 14,00% 2,30% 1,60% 4,70% 5,40% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με την Ηλικία των Ερωτηθέντων Μορφωτικό Επίπεδο Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων Μαρία Σταμίρη,

178 Στον Πίνακα 6.89 φαίνεται η συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου των ερωτώμενων σε σχέση με τη διάθεσή τους για συμμετοχή στη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων, μέσω του διαχωρισμού των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα, οργανικά κτλ και την απόρριψή τους σε ειδικούς κάδους. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Μορφωτικού Επιπέδου και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Από το 51,2% του δείγματος που συμφωνούν απόλυτα με την άποψη αυτή, το 27,1% είναι απόφοιτοι Α Βάθμιας ή Β Βάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το 24% είναι απόφοιτοι Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης. Τα αντίστοιχα ποσοστά για αυτούς που δηλώνουν πρόθυμοι να συμμετάσχουν ενεργά στη διαχείριση στερεών αποβλήτων είναι 31% και 9,3%. Στον αντίποδα, το 7,8% των αποφοίτων Α, Β Βάθμιας Εκπαίδευσης και το 0,8% των αποφοίτων Μαρία Σταμίρη,

179 Γ Βάθμιας Εκπαίδευσης διαφωνεί ή είναι ουδέτερο στο να συμβάλλει στη διαχείριση μέσω του διαχωρισμού των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα, οργανικά κτλ. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 10,737, με p value = 0,005 < 0,05 (Πίνακας 6.90). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.45, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων ανά Μορφωτικό Επίπεδο Α', Β' Βάθμια Εκπαίδευση Γ' Βάθμια Εκπαίδευση 31,00% 27,10% 24,00% 7,80% 9,30% 0,80% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Μορφωτικό Επίπεδο των Ερωτηθέντων Περιβαλλοντική Ενημέρωση Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων Στον Πίνακα 6.91 φαίνεται η συσχέτιση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης των ερωτηθέντων σε σχέση με τη διάθεσή τους για συμμετοχή στη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων, μέσω του διαχωρισμού των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα, οργανικά κτλ και την απόρριψή τους σε ειδικούς κάδους. Από το 29,5% του δείγματος που αποτελείται από άτομα πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένα για περιβαλλοντικά θέματα, το 13,2% και το 16,3% δηλώνουν ότι συμφωνούν ή ότι συμφωνούν απόλυτα στο ζήτημα της ενεργού συμμετοχής τους στη διαχείριση. Αντίστοιχα, το 24% και το 23,3% των ερωτώμενων με αρκετή περιβαλλοντική ενημέρωση φαίνεται να συμφωνεί ή να συμφωνεί απόλυτα στο θέμα αυτό, ενώ μόνο το 3,1% είναι ουδέτερο ή διαφωνεί. Από την άλλη, τα άτομα με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση εμφανίζουν ελαφρώς αυξημένο ποσοστό που εκφράζουν ουδετερότητα ή διαφωνία με την άποψη αυτή, αν και συνεχίζουν να είναι σχετικά λίγοι (5,4% επί του συνόλου, αλλά 26,9% Μαρία Σταμίρη,

180 από αυτούς με λίγη ή καθόλου περιβαλλοντική ενημέρωση). Πρόθυμο να συμβάλλει μέσω διαχωρισμού των απορριμμάτων είναι το 3,1% που συμφωνεί και το 11,6% που συμφωνεί απόλυτα στο θέμα της συμβολής στη διαχείριση. Πίνακας Πίνακας Διπλής Εισόδου Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Πίνακας Έλεγχος Συσχέτισης Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων. Από τον έλεγχο ανεξαρτησίας x² προκύπτει ότι x² = 19,719, με p value = 0,001 < 0,05 (Πίνακας 6.92). Επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση Ho, δηλαδή οι δύο μεταβλητές είναι εξαρτημένες, σε επίπεδο σημαντικότητας 5%. Τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα του Σχήματος 6.46, όπου παρατηρείται και η διαφοροποίηση που περιγράφεται παραπάνω. Μαρία Σταμίρη,

181 Διάθεση για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων ανά Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Λίγο - Καθόλου Αρκετά Πολύ - Πάρα Πολύ 24,00% 23,30% 13,20% 11,60% 16,30% 5,40% 3,10% 0,00% 3,10% Διαφωνώ - Ουδέτερος/η Συμφωνώ Συμφωνώ Απόλυτα Σχήμα Διάγραμμα Διάθεσης για Συμμετοχή στη Διαχείριση μέσω Διαχωρισμού των Στερεών Αποβλήτων σε Σχέση με το Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης των Ερωτηθέντων. Μαρία Σταμίρη,

182 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 7.1. Συμβολή της Παρούσας Έρευνας Στην παρούσα έρευνα επιχειρείται να αποδοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου, καθώς και των απόψεων των κατοίκων για το τρέχον σύστημα διαχείρισης, όσο και για το σύστημα διαχείρισης που αναμένεται να υιοθετηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το θέμα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου για χρόνια δημιουργεί προβληματισμό και αντιπαραθέσεις. Έχει μάλιστα ξεφύγει από το στενό πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας, που είναι άμεσα εμπλεκόμενη, καθώς αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου με στόχο την ορθολογική διαχείριση και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Πρόκειται για ένα πολύπλευρο ζήτημα, στο οποίο πρέπει να ληφθούν υπ όψιν οι περιορισμοί αλλά και οι ευκαιρίες που υπάρχουν στη διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων σε μια νησιώτική περιοχή, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τον τουριστικό κλάδο. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η ύπαρξη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ) αλλά και πολλές περιοχές που αποτελούν Καταφύγια Άγριας Ζωής στο Δ. Ζακύνθου και κάνουν το θέμα της ορθολογικής διαχείρισης πιο επιτακτικό, ενώ ταυτόχρονα απαιτούνται και λεπτοί χειρισμοί. Έτσι, στην έρευνα αυτή γίνεται προσπάθεια καταγραφής της γνώμης των δημοτών για τη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων γενικά, για το τρέχον πρόγραμμα διαχείρισης και τους επί μέρους τομείς του, για τη συνέχιση της λειτουργίας του ΧΥΤΑ στο Σκοπό αλλά και για το νέο σύστημα διαχείρισης, τη χωροθέτηση και τη διαχείριση υπολειμμάτων, τη διάθεσή τους να συμμετάσχουν ενεργά και την αισιοδοξία τους για τις μελλοντικές εξελίξεις στο θέμα αυτό. Οι απόψεις των κατοίκων, που είναι οι άμεσα εμπλεκόμενοι, είναι καθοριστικής σημασίας για την λήψη αποφάσεων, ιδιαίτερα σε έναν τομέα που δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο να προκαλούνται έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Επομένως, πάντα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψιν του αρμόδιου φορέα διαχείρισης Αποτίμηση της Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Η οργανωμένη διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου ξεκίνησε το 1994, οπότε και ξεκίνησε η κατασκευή του ΧΥΤΑ στο Σκοπό (θέση Βύθακα Γρύπαινας). Το 1996 ξεκίνησε η λειτουργία του, αποτελώντας έναν από τους πρώτους χώρους Υγειονομικής Ταφής στον Ελλαδικό χώρο. Παράλληλα, σταδιακά αποκαθίστανται όλοι οι χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), που λειτουργούσαν έως τότε. Ένας από αυτούς ήταν στην περιοχή του αεροδρομίου, στον οποίο εφαρμόζονται για πρώτη φορά συνθήκες υγειονομικής ελεγχόμενης αποκατάστασης. Στο χώρο της αποκατεστημένης χωματερής, το 1994 ξεκίνησαν και οι ενέργειες για την ίδρυση ενός σύγχρονου Κέντρου Ανάκτησης Υλικών (Κ.Α.Υ.). Οι κινήσεις αυτές επιδοκιμάζονται και θεωρούνται πρωτοποριακές σε έκθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ, ενώ το 1995 ο Σύνδεσμος κερδίζει το πρώτο διεθνές βραβείο HABITTAT II που αφορά την αξιολόγηση καλύτερων παραδειγμάτων πολεοδομικών και περιβαλλοντικών παρεμβάσεων. Μαρία Σταμίρη,

183 Δυστυχώς, από τότε έως και σήμερα πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Η έλλειψη κάδων και η ελλειμματική ενημέρωση δεν βοηθούν στην δυναμική συμμετοχή των κατοίκων στην ανακύκλωση. Παράλληλα, ο πρωτοποριακός για την εποχή του, ΧΥΤΑ στο Σκοπό έχει προ πολλού πληρωθεί και χαρακτηρίζεται ως δυσλειτουργικός και κορεσμένος χώρος υγειονομικής ταφής που δεν πληροί τις προϋποθέσεις και τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Η άδεια λειτουργίας του ΧΥΤΑ ανανεώθηκε, χωρίς να τηρηθεί η διαδικασία που προβλέπεται, για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Και όλα αυτά, σε ένα χώρο που αποτελεί τμήμα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), που έχει χαρακτηριστεί ως περιοχή Natura Για αυτούς τους λόγους έχει εκδοθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδικαστική απόφαση κατά της Ελλάδος. Όλα αυτά συντελούν στην άμεση και επιτακτική ανάγκη να τερματιστεί η λειτουργία του ΧΥΤΑ στο Σκοπό, ο οποίος συνεχίζει να λειτουργεί ως και σήμερα. Επίσης, απαιτείται η υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων του Δ. Ζακύνθου που να εναρμονίζεται με το πλαίσιο που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να προάγει τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Η υπόθεση αυτή έχει γίνει λόγος δημιουργίας κοινωνικού προβληματισμού, αλλά και αντικείμενο έντονης πολίτικης αντιπαράθεσης. Μετά από μελέτες, υπήρξε πρόταση για δημιουργία Ολοκληρωμένη Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων στη θέση Λίβα, για την οποία πραγματοποιήθηκε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας από μερίδα πολιτών (η απόφαση που εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2015 ήταν απορριπτική). Με την αλλαγή της Δημοτικής Αρχής το 2014, η επιλογή αυτή απορρίφθηκε και προτάθηκε σχέδιο εγκατάστασης Κινητής Μονάδας Διαχείρισης. Τα θέματα που απασχολούν αυτή τη στιγμή πρόκειται αφενός για τη χωροθέτηση των επί μέρους τμημάτων της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης αλλά και η επεξεργασία των υπολειμμάτων, συγκεκριμένα αν μπορούν να διαχειρίζονται στο Δ. Ζακύνθου ή αν η μεταφορά τους είναι η βέλτιστη επιλογή. Σε όλα αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να δοθεί άμεσα απάντηση, καθώς ο ΧΥΤΑ στο Σκοπό αναμένεται να σταματήσει τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2015, μετά από αλλεπάλληλες αναβολές Αποτίμηση των Κοινωνικών Απόψεων για τη Διαχείριση Αστικών Στερεών Αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου Η δειγματοληπτική έρευνα για τον προσδιορισμό των απόψεων των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου στο θέμα της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τυχαίο δείγμα 129 ατόμων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ελαφρώς περισσότεροι ήταν οι άνδρες έναντι των γυναικών, ενώ το κύριο μέρος του δείγματος απαρτίζεται από άτομα ηλικίας και ετών, με τα άτομα ηλικίας κάτω των 25 και άνω των 61 ετών να είναι σημαντικά λιγότερα. Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο, πάνω από τα μισά άτομα είναι απόφοιτοι Λυκείου και ακολουθούν οι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ. Μικρό μέρος τους δείγματος αποτελείται από αποφοίτους Δημοτικού ή Γυμνασίου και του κατόχους Μεταπτυχιακού ή Διδακτορικού τίτλου. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες προέρχονται από οικογένειες με 2 μέλη, Μαρία Σταμίρη,

184 ακολουθούμενους από αυτούς που ανήκουν σε τετραμελείς οικογένειες. Περίπου το 20% είναι τριμελείς οικογένειες και περί του 5% του δείγματος πρόκειται για μονομελείς και πενταμελείς οικογένειες, η κάθε μία. Μετά από τις δημογραφικές ερωτήσεις, ακολούθησαν ερωτήσεις περιβαλλοντικού περιεχομένου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι περίπου οι μισοί ερωτώμενοι δηλώνουν αρκετά ενημερωμένοι για περιβαλλοντικά ζητήματα, ενώ το 1/3 είναι πολύ ή πάρα πολύ ενημερωμένοι. Λίγο ή καθόλου ενημερωμένο είναι το 20% περίπου των ερωτώμενων. Τα τελευταία χρόνια συνεχώς αυξάνονται τα άτομα που ενδιαφέρονται και ενημερώνονται για περιβαλλοντικά ζητήματα. Ιδιαίτερα στο Δ. Ζακύνθου, λόγω του ΕΘΠΖ αλλά και με όλη τη συζήτηση αναφορικά με το σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων, οι κάτοικοι βομβαρδίζονται από τα τοπικά μέσα με πληροφορίες για αυτόν τον τομέα. Στην ερώτηση για το μέσο περιβαλλοντικής ενημέρωσης, την πρώτη θέση κατέχει η τηλεόραση, που ακολουθείται όμως στενά από το διαδίκτυο. Τις επόμενες θέσεις καταλαμβάνουν οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο και τα περιοδικά. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περισσότεροι ερωτώμενοι παράγουν εβδομαδιαία 3 μαύρες σακούλες σκουπιδιών, με το ποσοστό αυτών που παράγουν 2 να ακολουθεί αλλά με σημαντικά μικρότερο ποσοστό. Ακολουθούν αυτοί που παράγουν 5 μαύρες σακούλες και στη συνέχεια, σχεδόν ισόποσα, αυτοί που παράγουν 4 και 1 σακούλες εβδομαδιαία. Λίγα άτομα απάντησαν ότι προσεγγιστικά φτάνουν τις 6 ή 7 μαύρες σακούλες απορριμμάτων σε εβδομαδιαία βάση. Ποιοτικά, τα είδη των παραγόμενων στερεών αποβλήτων αποτελούνται κυρίως από χαρτί και ακολουθούν τα οργανικά και το πλαστικό. Παρατηρείται σημαντικά αυξημένο το ποσοστό του χαρτιού έναντι των οργανικών αποβλήτων, κάτι που οφείλεται ενδεχομένως στην ύπαρξη κατοικίδιων ή οικόσιτων ζώων με αποτέλεσμα μέρος των οργανικών αποβλήτων να χρησιμοποιείται ως τροφή και να μην καταλήγει στους κάδους απορριμμάτων. Μεγάλο είναι και το πλαστικό κλάσμα των αποβλήτων, σαν συνέπεια της ευρείας κατανάλωσης εμφιαλωμένου νερού, ελλείψει πόσιμου νερού βρύσης. Τις επόμενες θέσεις, με μικρότερα ποσοστά καταλαμβάνουν το μέταλλο και το γυαλί. Όσον αφορά τη συμμετοχή στην ανακύκλωση, οι ερωτώμενοι είναι μοιρασμένοι, με αυτούς που απαντούν ότι δεν ανακυκλώνουν να έχουν ένα ελαφρύ προβάδισμα. Στους λόγους που δεν ανακυκλώνουν τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα, καθώς σχεδόν ένας στους δέκα απαντά ότι ο κύριος αποτρεπτικός λόγος είναι η έλλειψη κάδων ανακύκλωσης, ακολουθούμενος από την ελλιπή ενημέρωση, την έλλειψη χρόνου και τη δυσπιστία για τη μέθοδο της ανακύκλωσης. Η συντριπτική πλειοψηφία απαντά επίσης ότι γνωρίζει για την επικινδυνότητα ορισμένων από τα στερεά απόβλητα, όπως μπαταρίες, έλαια κτλ, αλλά λιγότεροι από τους μισούς κάνουν ειδική διαχείριση αυτών των επικίνδυνων αποβλήτων. Στη συνέχεια ζητήθηκε ή αξιολόγηση των υπηρεσιών καθαριότητας του Δ. Ζακύνθου. Λίγο λιγότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες κρίνουν ως μέτριες τις υπηρεσίες καθαριότητας, ενώ αρνητικό είναι το 38% περίπου και θετικό το 16% περίπου του δείγματος. Στην ερώτηση αν οι κάδοι απορριμμάτων που υπάρχουν είναι επαρκείς, το 83% απαντά πως δεν είναι. Όταν η ίδια ερώτηση τέθηκε για τους κάδους ανακύκλωσης, ακόμα μεγαλύτερος αριθμός απαντά αρνητικά, σε ποσοστό σχεδόν 90%. Αυτό, όπως φάνηκε και πριν, αποτελεί Μαρία Σταμίρη,

185 αιτία που αποτρέπει τους κατοίκους από το να ανακυκλώνουν. Αρκετά ευχαριστημένο δηλώνει ένας στους δύο ερωτηθέντες από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων, ενώ περίπου το 40% είναι λίγο ή καθόλου ικανοποιημένοι. Στον αντίποδα, θετική άποψη εκφράζει το 9,3%. Στην αντίστοιχη ερώτηση, αναφορικά με τη συχνότητα συλλογής των ανακυκλώσιμων, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δηλώνει λίγο ή καθόλου ικανοποιημένη, αρκετά δηλώνει το 30% και πολύ ευχαριστημένο μόλις το 5,4%. Στους τομείς που χρήζουν βελτίωσης, πρώτος έρχεται ο τομέας του εργατικού δυναμικού, ακολουθούμενος από το στόλο των απορριμματοφόρων και τη συχνότητα συλλογής των απορριμμάτων. Οι χρεώσεις βρίσκονται στην επόμενη θέση και ένα μικρό ποσοστό κρίνει ότι πρέπει να βελτιωθεί το ωράριο συλλογής των απορριμμάτων. Όταν τέθηκε η ερώτηση κατά πόσον οι χρεώσεις της υπηρεσίας διαχείρισης ανταποκρίνονται σε πραγματικό έργο, μόλις το 27% απαντά θετικά, με τους περισσότερους από τους ερωτώμενους να δηλώνουν ότι η παρεχόμενη υπηρεσία δεν αντικατοπτρίζεται στο κόστος που καλούνται να πληρώσουν. Το 80%, μάλιστα εκφράζει την άποψη ότι θα προτιμούσε τα τέλη καθαριότητας να καθορίζονται βάσει της παραγόμενης ποσότητας στερεών αποβλήτων και όχι βάσει των τετραγωνικών της κατοικίας, όπως γίνεται σήμερα. Το αποτέλεσμα ενός τέτοιου μέτρου θα ήταν, σύμφωνα με τους ερωτώμενους, η μείωση της παραγόμενης ποσότητας, είτε μέσω επαναχρησιμοποίησης, είτε μέσω ανακύκλωσης. Μόλις το 9% δηλώνει ότι θα συνέχιζε να παράγει την ίδια ποσότητα απορριμμάτων. Ίσως θα ήταν, λοιπόν, εύστοχη η υιοθέτηση αυτής της πρακτικής, όπως γίνεται ήδη σε πολλές πόλεις. Παράλληλα, το 80% του δείγματος φάνηκε πρόθυμο να πληρώσει ένα επιπλέον κόστος, με δεδομένο όμως ότι θα είχαν πραγματική αποτελεσματικότητα. Από το αποτέλεσμα αυτό φαίνεται ότι, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία, οι πολίτες θεωρούν σημαντική την οικολογική διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων και η πλειονότητα είναι πρόθυμη να συμβάλλει οικονομικά προς αυτό τον σκοπό. Ενημερωμένοι εμφανίστηκαν οι ερωτώμενοι όσον αφορά τα στάδια που περιλαμβάνονται σε μια Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων, καθώς πάνω από το 80% απαντά σωστά, ότι δηλαδή περιλαμβάνεται ανακύκλωση, κομποστοποίηση και υγειονομική ταφή για τα υπολείμματα. Στην ερώτηση κατά πόσον η ορθολογική διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων επηρεάζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων του Δ. Ζακύνθου, στο σύνολό τουςοι ερωτώμενοι θεωρούν ότι η ποιότητα ζωής τους θα βελτιωθεί με την υιοθέτηση ενός οικολογικού συστήματος διαχείρισης αποβλήτων. Εκτός από την ποιότητα ζωής των δημοτών, η ορθολογική διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων θα έχει θετική επίδραση και στον τουρισμό του Δ. Ζακύνθου, σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτώμενων. Για αυτούς τους λόγους, αλλά και για πολλούς ακόμα, όλοι οι ερωτώμενοι απαντούν ότι η διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων πρέπει να αποτελέσει θέμα πρώτης προτεραιότητας για τη δημοτική αρχή, καθώς τυχόν καθυστερήσεις θα επιτείνουν την ήδη βεβαρημένη κατάσταση. Στη συνέχεια τέθηκαν κάποια ερωτήματα αναφορικά με το ΧΥΤΑ στο Σκοπό. Η περισσότεροι κάτοικοι θεωρούν ότι η παράταση της λειτουργίας είχε σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην περιοχή, καθώς μόνο το 15% εμφανίζεται ουδέτερο, ενώ οι υπόλοιποι ερωτώμενοι συμφωνούν με την άποψη αυτή. Αρνητικά επηρεάζεται και το ΕΘΠΖ από τη λειτουργία του ΧΥΤΑ στο Σκοπό, με το 75% του δείγματος να τάσσεται υπέρ αυτής της γνώμης. Υπάρχει βέβαια και ένα 25% που είναι ουδέτερο ή διαφωνεί, παρά τα οφθαλμοφανή προβλήματα Μαρία Σταμίρη,

186 που ανακύπτουν. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι κάτοικοι του Δ. Ζακύνθου εμφανίζονται ορισμένες φορές αρνητικά προδιατεθειμένοι κατά του ΕΘΠΖ και του φορέα διαχείρισης, για λόγους που δεν αφορούν την διαχείριση στερεών αποβλήτων. Τα κύρια αίτια είναι ότι θεωρούν πως θίγει τα συμφέροντά τους και περιορίζει τις δράσεις τους με απαγορεύσεις και περιορισμούς για τις οποίες δεν τους δόθηκαν τα κατάλληλα αντισταθμιστικά οφέλη. Ο λόγος αυτός αιτιολογεί το αυξημένο ποσοστό ατόμων που εμφανίζονται ουδέτεροι και τις λίγες αλλά υπαρκτές αρνητικές απαντήσεις. Η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδος κρίνεται ως δικαιολογημένη από το 70% του δείγματος, παρά το διάχυτο αρνητικό κλίμα που υπήρχε κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για λόγους που δεν σχετίζονται όμως με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Την ανάγκη για αποκατάσταση κατανοούν σχεδόν στο σύνολό τους οι ερωτηθέντες, με μόνο ένα 9,3% να εμφανίζεται ουδέτερο. Επιβεβλημένη θεωρεί την δημιουργία νέας εγκατάστασης διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων το 93% των ερωτηθέντων, με το 7% να εμφανίζεται ουδέτερο. Όσο για την πρόταση της διαχείρισης με κινητό εξοπλισμό, εμφανίζονται ελαφρώς διστακτικοί, καθώς ένας στους δύο δηλώνει ουδέτερος. Υπάρχει όμως μια θετική τάση, καθώς το 40% περίπου δείχνει να συμφωνεί ενώ αυτοί που διαφωνούν αποτελούν το 8,5% περίπου. Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα που προκύπτουν στην ερώτηση κατά πόσον η Κινητή Μονάδα Διαχείρισης επιτυγχάνει το στόχο της ορθολογικής διαχείρισης. Όταν τέθηκε το ζήτημα αν η επιλογή αυτή μπορεί να αποτελέσει βάση για μια μακροπρόθεσμη λύση, το 35% είναι θετικό, το 19% είναι αρνητικό ενώ ουδέτερο εμφανίζεται το 46% των ερωτηθέντων. Στο θέμα της χωροθέτησης της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης, επιφυλακτικοί εμφανίζονται οι ερωτώμενοι, καθώς η πλειονότητά τους (45%) είναι ουδέτεροι, κατά πόσον η επιλογή των χώρων εγκατάστασης θα είναι η βέλτιστη. Όταν ερωτήθηκαν για το ενδεχόμενο η εγκατάσταση της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης να είναι κοντά στην περιοχή κατοικίας τους και κατά πόσον έχουν συμφιλιωθεί με αυτό, το 43% δηλώνει θετικό σε αυτή την προοπτική, αρνητικό είναι το 26% και ουδέτερο το 31%. Επομένως, οι κάτοικοι του Δ. Ζακύνθου φαίνονται διατεθειμένοι να δεχθούν την χωροθέτηση της μονάδας σε κοντινή απόσταση από την κατοικία τους. Κατά καιρούς βέβαια, για αυτό ακριβώς το θέμα έχουν υπάρξει έντονες αντιδράσεις. Ο λόγος που αρκετοί από τους ερωτώμενους αποδέχονται την λειτουργία της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης σε μικρή απόσταση είναι ότι, παρόλο που πιστεύουν (36% θετικοί, 22% αρνητικοί και 41% ουδέτεροι) ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, η πλειονότητα θεωρεί ότι αν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, μπορούν να ελαχιστοποιηθούν οι οχλήσεις από τη διαχείριση στερεών αποβλήτων στην περιοχή (90% θετικοί και 10% ουδέτεροι). Ένα ακόμα ζήτημα που απασχολεί έντονα είναι η διαχείριση των υπολειμμάτων το συστήματος επεξεργασίας στερεών αποβλήτων. Στην ερώτηση αν μπορούν να διαχειριστούν στο Δ. Ζακύνθου, οι πλειονότητα του δείγματος συμφωνεί με την άποψη αυτή, ενώ στο ερώτημα αν είναι προτιμότερη η μεταφορά τους εκτός Δ. Ζακύνθου για επεξεργασία το 45% διαφωνεί (40% δηλώνουν ουδέτεροι και μόνο το 15% συμφωνεί). Το κόστος για τη μεταφορά και την επεξεργασία θα είναι αρκετά μεγάλο, σύμφωνα με το 65% των ερωτηθέντων, με το 36% να δηλώνει ουδέτερο, ενώ δεν υπήρξε καμία αρνητική απάντηση. Μαρία Σταμίρη,

187 Η άλλη επιλογή που είχε προταθεί για τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων είναι η κατασκευή Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων στη θέση Λίβα. Στην ερώτηση αν η δημιουργία ΟΕΔΑ επιτυγχάνει τους στόχους της ορθολογικής διαχείρισης, η πλειονότητα απαντά θετικά (91%), με λίγα άτομα να είναι ουδέτερα (7%) και ακόμα λιγότερα αρνητικά (2%). Συνολικά, δηλαδή, η δημιουργία ΟΕΔΑ κρίνεται ως περιβαλλοντικά αποδεκτή. Αμέσως μετά ζητήθηκε να επιλέξουν μεταξύ των δύο λύσεων, της ΚΜΔ και της ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα. Οι ερωτώμενοι εμφανίστηκαν διστακτικοί, καθώς περισσότεροι από τους μισούς εμφανίζονται ουδέτεροι, με αυτούς που προτιμούν την ΚΜΔ να αποτελούν το 29% του δείγματος και αυτούς που προτιμούν την λύση της ΟΕΔΑ να είναι το 18%. Στη συντριπτική τους πλειονότητα (91%), οι ερωτώμενοι εμφανίζονται πρόθυμοι να συμβάλλουν ενεργά στη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων, διαχωρίζοντας τα απορρίμματα και τοποθετώντας το κάθε κλάσμα στον αντίστοιχο κάδο. Μόνο 8% είναι ουδέτερο στο θέμα αυτό και το 8% είναι αρνητικό. Η τελευταία ερώτηση αφορά την αισιοδοξία που αισθάνονται ότι το σχέδιο διαχείρισης που θα υιοθετηθεί ότι θα είναι το βέλτιστο, τόσο κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά, με το 66% να απαντά θετικά και μόνο το 16% να δηλώνει απαισιόδοξο. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε επεξεργασία των αποτελεσμάτων ανά φύλο, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο και επίπεδο περιβαλλοντικής ενημέρωσης. Οι στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις που βρέθηκαν, παρουσιάζονται με τη μορφή πινάκων και διαγραμμάτων. Οι περισσότερες διαφοροποιήσεις των απαντήσεων που παρατηρούνται για τις διάφορες μεταβλητές είναι σε συσχέτιση με την περιβαλλοντική ενημέρωση, ακολουθούμενη από την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο και τέλος το φύλο Προτάσεις Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα από τις απαντήσεις κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, μπορούν να δοθούν κάποιες προτάσεις για τη βελτίωση της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων στο Δ. Ζακύνθου. Απαραίτητη είναι, κατ αρχήν, η τοποθέτηση περισσότερων κάδων απορριμμάτων αλλά και ανακύκλωσης. Ειδικά για τους κάδους ανακύκλωσης, η τοποθέτηση σε κεντρικές, δημόσιες περιοχές επιπλέον κάδων ανακύκλωσης μπορεί να αυξήσει τον όγκο των συλλεγόμενων ανακυκλώσιμων συσκευασιών, καθώς η έλλειψη κάδων και η απόσταση από τους κάδους ανακύκλωσης αποτελούν τον κυριότερο αποτρεπτικό παράγοντα ανακύκλωσης. Πρέπει, ακόμα, να ενταθεί η προσπάθεια για ενημέρωση των πολιτών για θέματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων (μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων, ομιλιών, εκδηλώσεων κτλ). Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην ενημέρωση των παιδιών που αποτελούν τους αυριανούς πολίτες και πρέπει να διαθέτουν σαφείς αξίες, κριτική σκέψη και ικανότητες ανάληψης δράσης σε συλλογικό επίπεδο. Όσον αφορά το ΧΥΤΑ στο Σκοπό, πρέπει να γίνουν άμεσα οι απαραίτητες ενέργειες ώστε να δοθεί ένα τέλος στη λειτουργία του και να αποκατασταθεί η τριγύρω περιοχή, που έχει υποστεί σημαντική βλάβη. Πριν από αυτό, όμως, θα πρέπει να έχουν βρεθεί λύσεις σε όλα Μαρία Σταμίρη,

188 τα επί μέρους ζητήματα του νέου συστήματος διαχείρισης, όπως η χωροθέτηση της Κινητής Μονάδας Διαχείρισης αλλά και η επεξεργασία των υπολειμμάτων. Απαραίτητη κρίνεται η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και των στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το κλειδί στην περίπτωση αυτή είναι η συνεχής και ενδελεχής ενημέρωση των πολιτών σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Η συμμετοχή και η συμβολή του κοινού στα θέματα των επιπτώσεων στο περιβάλλον από έργα πριν την υλοποίηση τους συνιστά μια δημοκρατική αλλά και προληπτική διαδικασία προς την κατεύθυνση της συνευθύνης στη διαχείριση περιβάλλοντος. Όταν κάποιος συμμετέχει ενεργά σε κάτι και μετέχει στις αποφάσεις για την υλοποίησή του, μπορεί να το βελτιώσει και να είναι συνεπής στην υποχρέωση εφαρμογής του. Όλα αυτά, βέβαια, πρέπει πάντα να γίνονται σε συνεργασία με μια επιστημονική ομάδα, που να έχει τα διαθέσιμα στοιχεία αλλά και επιστημονικές και εξειδικευμένες γνώσεις και ενημέρωση. Έτσι, μπορεί να βρεθεί η χρυσή τομή, καθώς είναι κοινή η ευθύνη της επίλυσης του προβλήματος της διαχείρισης αποβλήτων από όλους τους ενδιαφερόμενους, με πρωταρχικό στόχο την ομαλή συνεργασία μεταξύ τους. Η Πολιτεία, συνεπώς, θα πρέπει να μπορέσει να πείσει τους πολίτες ότι θα υπερασπιστεί αμερόληπτα τα συμφέροντά τους, αποδεικνύοντάς το έμπρακτα. Μαρία Σταμίρη,

189 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Το παρόν ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο και τα στοιχεία που θα προκύψουν θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τους σκοπούς της συγκεκριμένης μελέτης. Με δεδομένο ότι η συμβολή σας στη διεξάγωγη της έρευνας αυτής είναι καθοριστική, σας παρακαλώ να αφιερώσετε λίγο από το χρόνο σας προκειμένου να το συμπληρώσετε. Σας ευχαριστώ πολύ εκ των προτέρων για την ανταπόκριση σας. Σταμίρη Μαρία, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τηλ. Επικοινωνίας: Τόπος κατοικίας στη Ζάκυνθο: Ημερομηνία: Αριθμός Ερωτηματολογίου: 1. Φύλο: Μαρία Σταμίρη,

190 Άνδρας Γυναίκα 2. Ηλικία: (παρακαλώ σημειώστε) 3. Μορφωτικό επίπεδο: Καθόλου σχολείο Απόφοιτος Δημοτικού Απόφοιτος Γυμνασίου Απόφοιτος Λυκείου Απόφοιτος ΑΕΙ/ΤΕΙ Κάτοχος Μεταπτυχιακού/ Διδακτορικού τίτλου 4. Αριθμός μελών οικογένειας: (παρακαλώ σημειώστε) 5. Είστε ενημερωμένος για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος; Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ 6. Από πού ενημερώνεστε για θέματα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων; (σημειώστε όλα όσα ισχύουν) Τηλεόραση Ραδιόφωνο Ίντερνετ Περιοδικά Εφημερίδες 7. Κατ εκτίμηση πόσες μεγάλες σακούλες περίπου γεμίζετε και μεταφέρετε στους εξωτερικούς κάδους σκουπιδιών κάθε εβδομάδα: 8. Σημειώστε τα 3 σημαντικότερα είδη στερεών απορριμμάτων που πετάτε στον κάδο απορριμμάτων. Οργανικά υπολείμματα (αποφάγια) Χαρτί πάσης φύσεως Πλαστικά αντικείμενα Γυάλινες συσκευασίες Μεταλλικές συσκευασίες Άλλο (παρακαλώ σημειώστε): 9. Ανακυκλώνετε; Μαρία Σταμίρη,

191 Ναι Όχι 10. Αν όχι, για ποιο λόγο; Έλλειψη χρόνου Δυσπιστία για τη μέθοδο της ανακύκλωσης Έλλειψη κάδων ή απόσταση από κάδο ανακύκλωσης Ανεπαρκής ενημέρωση από το δήμο Άλλο (παρακαλώ σημειώστε): 11. Γνωρίζετε την επικινδυνότητα μερικών αποβλήτων του νοικοκυριού σας, όπως μπαταρίες, έλαια κτλ; Ναι Όχι 12. Γίνεται ειδική διαχείριση αυτών των αποβλήτων στο νοικοκυριό σας (διαχωρισμός, τοποθέτηση σε ειδικούς κάδους κτλ); Ναι Όχι 13. Πως αξιολογείτε τις υπηρεσίες καθαριότητας στο δήμο σας; Πολύ κακές Κακές Μέτριες Καλές Πολύ καλές 14. Κατά τη γνώμη σας ο αριθμός των κάδων απορριμμάτων είναι ικανοποιητικός; Ναι Όχι 15. Κατά τη γνώμη σας ο αριθμός των κάδων ανακύκλωσης είναι ικανοποιητικός; Ναι Όχι 16. Πόσο ευχαριστημένος/η είστε από τη συχνότητα συλλογής απορριμμάτων από τα απορριμματοφόρα; Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ 17. Πόσο ευχαριστημένος/η είστε από τη συχνότητα συλλογής ανακυκλώσιμων από τα απορριμματοφόρα; Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ 18. Σε τι κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να βελτιωθεί η υπηρεσία διαχείρισης απορριμμάτων του δήμου σας; (σημειώστε όσα ισχύουν) Εργατικό δυναμικό Μαρία Σταμίρη,

192 Συχνότητα συλλογής απορριμμάτων Ωράριο συλλογής απορριμμάτων Στόλος απορριμματοφόρων Τιμολόγιο / Χρεώσεις Άλλο (παρακαλώ σημειώστε): 19. Πιστεύετε ότι οι χρεώσεις της υπηρεσίας διαχείρισης απορριμμάτων ανταποκρίνονται στο πραγματικό της έργο; Ναι Όχι 20. Σήμερα τα δημοτικά τέλη καθαριότητας καταβάλλονται με βάση τα τετραγωνικά μέτρα της κατοικίας. Θα προτιμούσατε τη χρέωση των τελών ανάλογα με την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγονται; Ναι Όχι 21. Αν τα τέλη καθαριότητας χρεώνονταν ανάλογα με την ποσότητα απορριμμάτων που παράγονται, τότε: (σημειώστε όσα ισχύουν) Δεν θα σας επηρέαζε και θα συνεχίζατε να παράγετε την ίδια ποσότητα απορριμμάτων. Θα προσπαθούσατε να μειώσετε τον όγκο των αποβλήτων με το να ανακυκλώνετε περισσότερα απορρίμματα. Θα προσπαθούσατε να μειώσετε τον όγκο των αποβλήτων με το να επαναχρησιμοποιείτε τις συσκευασίες. 22. Θα ήσασταν πρόθυμοι να πληρώσετε κάποιο επιπλέον ποσό για να αναπτυχθούν συστήματα οικολογικής διαχείρισης απορριμμάτων στην περιοχή σας, αν γνωρίζατε ότι θα είχαν πραγματική αποτελεσματικότητα; Ναι Όχι 23. Ποια από τα ακόλουθα στάδια διαχείρισης στερεών αποβλήτων περιλαμβάνονται σε μια Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ); (σημειώστε όσα ισχύουν) Ανακύκλωση (για γυαλί, πλαστικό, μέταλλο) Κομποστοποίηση (για απόβλητα τροφίμων, κήπων) Υγειονομική ταφή (για τα υπολλείμματα) Όλα τα παραπάνω Μαρία Σταμίρη,

193 Μαρία Σταμίρη,

194 Μαρία Σταμίρη,

195 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ District Περιοχή Κατοικίας Gender Φύλο Age Ηλικία Educ Μορφωτικό Επίπεδο Members Μέλη Οικογένειας Lvl_Inf Επίπεδο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Inf_TV Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσω Τηλεόρασης Inf_Rad Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσω Ραδιοφώνου Inf_Int Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσω Διαδικτύου Inf_Mag Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσω Περιοδικών Inf_News Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσω Εφημερίδων No_Bags Αριθμός Σάκων Απορριμμάτων Εβδομαδιαία Was_Org Οργανικά απόβλητα ένα από τα τρία σημαντικότερα κλάσματα στερεών αποβλήτων Was_Pap Χαρτί ένα από τα τρία σημαντικότερα κλάσματα στερεών αποβλήτων Was_Pl Πλαστικό ένα από τα τρία σημαντικότερα κλάσματα στερεών αποβλήτων Was_Gl Γυαλί ένα από τα τρία σημαντικότερα κλάσματα στερεών αποβλήτων Was_Met Μέταλλο ένα από τα τρία σημαντικότερα κλάσματα στερεών αποβλήτων Recycl Συμμετοχή σε ανακύκλωση R_Time Μη συμμετοχή σε ανακύκλωση λόγω χρόνου R_Mistr Μη συμμετοχή σε ανακύκλωση λόγω δυσπιστίας για τη μέθοδο R_Bins Μη συμμετοχή σε ανακύκλωση λόγω απόστασης από κάδο ανακύκλωσης R_NoInf Μη συμμετοχή σε ανακύκλωση λόγω ανεπαρκούς ενημέρωσης Dang_Was Επίγνωση επικινδυνότητας κάποιων αποβλήτων Sp_Treat Ειδική διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων Ser_Eval Αξιολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας DustBins Επάρκεια κάδων απορριμμάτων RecBins Επάρκεια κάδων ανακύκλωσης Freq Αξιολόγηση συχνότητας συλλογής απορριμμάτων Rec_Freq Αξιολόγηση συχνότητας συλλογής ανακυκλώσιμων Μαρία Σταμίρη,

196 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Imp_Manp Imp_Freq Imp_Hour Imp_Fl Imp_Cost Cost SqrFt Q_Same Q_Rec Q_Reu ExtraC OEDA_R OEDA_R OEDA_C OEDA_L Life_Q Tourism Prior Sc_Neg Sc_NMP Sc_Court ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Ανάγκη βελτίωσης υπηρεσίας σε εργατικό δυναμικό Ανάγκη βελτίωσης συχνότητας συλλογής από τα απορριμματοφόρα Ανάγκη βελτίωσης ωραρίου συλλογής από τα απορριμματοφόρα Ανάγκη βελτίωσης στόλου απορριμματοφόρων Ανάγκη βελτίωσης τιμολογίου/χρεώσεων υπηρεσίας Ανταπόκριση κόστους σε πραγματικό έργο Προτίμηση καθορισμού κόστους βάσει ποσότητας απορριμμάτων Προσπάθεια για μείωση όγκου απορριμμάτων μέσω επαναχρησιμοποίησης, σε περίπτωση χρέωσης βάσει ποσότητας Προσπάθεια για μείωση όγκου απορριμμάτων μέσω ανακύκλωσης, σε περίπτωση χρέωσης βάσει ποσότητας Παραγωγή ίδιας ποσότητας απορριμμάτων, σε περίπτωση χρέωσης βάσει ποσότητας Προθυμία για πληρωμή επιπλέον ποσού για ανάπτυξη οικολογικών συστημάτων διαχείρισης με πραγματική αποτελεσματικότητα Συμπερίληψη ανακύκλωσης στα στάδια της ολοκληρωμένης διαχείρισης Συμπερίληψη κομποστοποίησης στα στάδια της ολοκληρωμένης διαχείρισης Συμπερίληψη υγειονομικής ταφής στα στάδια της ολοκληρωμένης διαχείρισης Συμπερίληψη όλων των παραπάνω (ανακύκλωση, κομποστοποίηση, υγειονομική ταφή) στα στάδια της ολοκληρωμένης διαχείρισης Βελτίωση ποιότητας ζωής μέσω ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων Βελτίωση τουρισμού μέσω ορθολογικής διαχείρισης στερεών αποβλήτων Αξιολόγηση προτεραιότητας εύρεσης λύσης στη διαχείριση στερεών αποβλήτων Αξιολόγηση αρνητικών επιπτώσεων από ΧΥΤΑ Σκοπού Αξιολόγηση αρνητικών επιπτώσεων ΧΥΤΑ Σκοπού σε ΕΘΠΖ Προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για ΧΥΤΑ Σκοπού Μαρία Σταμίρη,

197 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Sc_Rest New_Nec KMD_Best KMD_Sus KMD_Temp KMD_Loc NIMBY KMD_Prob KMD_Min KMD_Res KMD_Trans KMD_Cost OEDA_Sus KMD_OEDA Separ Optim ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Ανάγκη για αποκατάσταση ΧΥΤΑ Σκοπού Ανάγκη για νέα εγκατάσταση διαχείρισης στερεών αποβλήτων Αξιολόγηση επιλογής ΚΜΔ Αξιολόγηση ΚΜΔ υπό τους όρους της ορθολογικής διαχείρισης Αξιολόγηση ΚΜΔ ως βάση για μακροπρόθεσμη λύση Αξιολόγηση χώρου εγκατάστασης ΚΜΔ Αποδοχή λειτουργίας χώρου διαχείρισης αποβλήτων κοντά σε περιοχή κατοικίας Δημιουργία προβλημάτων λόγω χωροθέτησης ΚΜΔ Εύρεση μέτρων για ελαχιστοποίηση οχλήσεων λόγω διαχείρισης αποβλήτων Ικανότητα διαχείρισης υπολειμμάτων στο Δ. Ζακύνθου Προτίμηση για μεταφορά υπολειμμάτων εκτός Δ. Ζακύνθου Κόστος μεταφοράς υπολειμμάτων εκτός Ζακύνθου Αξιολόγηση ΟΕΔΑ υπό τους όρους της ορθολογικής διαχείρισης Προτίμηση ΚΜΔ έναντι ΟΕΔΑ στη θέση Λίβα Διάθεση για συμμετοχή στη διαχείριση μέσω διαχωρισμού των απορριμμάτων Αισιοδοξία για εύρεση βέλτιστης λύσης στο θέμα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων Μαρία Σταμίρη,

198 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Εικόνα 1. Εγκαταστάσεις του Συνδέσμου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Δήμου Ζακύνθου. Εικόνα 2. Εργοστάσιο Ανακύκλωσης Δήμου Ζακύνθου. Μαρία Σταμίρη,

199 Εικόνα 3. Στόλος Απορριμματοφόρων. Εικόνα 4. ΧΥΤΑ Σκοπού. Μαρία Σταμίρη,

200 Εικόνα 5. ΧΥΤΑ Σκοπού. Εικόνα 6. ΧΥΤΑ Σκοπού. Μαρία Σταμίρη,

201 Εικόνα 7. ΧΥΤΑ Σκοπού και Κοινωνικές Αντιδράσεις. Εικόνα 8. ΧΥΤΑ Σκοπού και Κοινωνικές Αντιδράσεις. Μαρία Σταμίρη,