Η ασκούµενη πίεση του αίµατος στα τοιχώµατα των αρτηριών κατά την έξοδο του αίµατος από την καρδιά.

Transcript

1 Πρώτες βοήθειες Αρτηριακή πίεση Η ασκούµενη πίεση του αίµατος στα τοιχώµατα των αρτηριών κατά την έξοδο του αίµατος από την καρδιά. Πως µετράµε την πίεση Η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί µια από τις πλέον συνηθισµένες ιατρικές πράξεις. Παρέχει πολύτιµες πληροφορίες για την κατάσταση του κυκλοφορικού συστήµατος και της καρδιάς. Τόσο οι ψηλές όσο και οι χαµηλές τιµές είναι κάτι που θα πρέπει να εκτιµηθεί από το γιατρό σας. Σήµερα οι συσκευές που µετράνε την αρτηριακή πίεση (τα γνωστά πιεσόµετρα, είτε τα κλασσικά είτε τα πλέον σύγχρονα ηλεκτρονικά) βρίσκονται στα περισσότερα σπίτια. Αραγε µετράµε σωστά την πίεση; Ας δούµε κάποιες βασικές αρχές για τη µέτρηση της πίεσης µε ένα κλασσικό πιεσόµετρο. 1. Βάλτε τον άνθρωπό σας να καθήσει αναπαυτικά (αναγκαστική εξαίρεση αποτελούν οι επείγουσες περιπτώσεις). 2. Ελευθερώστε το χέρι του από τα ρούχα. 3. Βάλτε την περιχειρίδα γύρω από το βραχίονα και πάνω από τον αγκώνα (όπως δείχνει η εικόνα). 4. Σταθεροποιήστε το µανόµετρο (όπως δείχνει η εικόνα). 5. Ψηλαφήστε το σφυγµό στο χέρι (καρπός). 6. Κλείστε τη βαλβίδα. 7. Φουσκώστε σιγά σιγά τον αεροθάλαµο της περιχειρίδας µε τη βοήθεια της αντλίας. Παρακολουθείστε τις τιµές στο µανόµετρο να ανεβαίνουν. Από τη στιγµή που δεν θα ψηλαφάτε σφυγµό, ανεβάστε την πίεση 3 µονάδες ακόµα (π.χ. από 14 στο 17). Εκεί σταµατήστε.

2 8. Τοποθετήστε το ακουστικό στον αγκώνα, εκεί που ψηλαφάτε σφυγµό (όπως δείχνει η εικόνα). 9. Ανοίξτε προσεκτικά τη βαλβίδα. 10. Ο αεροθάλαµος της περιχειρίδας ξεφουσκώνει σιγά σιγά. Οι τιµές της πίεσης στο µανόµετρο κατεβαίνουν κι αυτές. Κάποια στιγµή θα ακούσετε το χαρακτηριστικό ρυθµικό ήχο από τη ροή του αίµατος µέσα στην αρτηρία. Το µανόµετρο τότε δείχνει τη συστολική (ή µεγάλη) πίεση. Σύντοµα ο ήχος αυτός εξασθενεί απότοµα ή χάνεται εντελώς. Το µανόµετρο τότε δείχνει τη διαστολική (ή µικρή) πίεση. Φυσιολογικές τιµές Οι φυσιολογικές τιµές της αρτηριακής πίεσης για τον ενήλικα είναι µέχρι 140 χιλιοστά στήλης υδραργύρου (140 mm Hg) η συστολική και µέχρι 90 χιλιοστά στήλης υδραργύρου (90 mm Hg) η διαστολική, (ή όπως συνηθίζεται να λέγεται, 14 µε 9). Χρήσιµες παρατηρήσεις Οταν µετράτε την πίεση σε κάποιον θα πρέπει να κάθεται αναπαυτικά ή να είναι ξαπλωµένος, πάντως το χέρι από το οποίο θα κάνετε τη µέτρηση πρέπει να βρίσκεται στο «επίπεδο της καρδιάς», ούτε πιο πάνω, ούτε πιο κάτω. Συνήθως προτιµάµε το αριστερό χέρι (χωρίς αυτό να είναι απόλυτο). Ο γιατρός σας ενδέχεται να µετρήσει την αρτηριακή πίεση και στα δύο χέρια, ή ακόµα και σε όρθια στάση. Οι πληροφορίες όµως που λαµβάνονται τότε αφορούν τον ειδικό. Προσπαθήστε (όσο είναι δυνατό) να απαλλάξετε τον άνθρωπό σας από το «άγχος» που νοιώθει, όπως είναι αναµενόµενο. Μην τον κάνετε να νοιώθει «άρρωστος». Συνήθως αναδιπλώνουµε τα ρούχα (πουκάµισο, πουλόβερ), αποκαλύπτοντας το χέρι. Το σωστό πάντως είναι να τα βγάζουµε, διότι τα ρούχα δεν πρέπει να «σφίγγουν» το χέρι, όταν µετράµε την πίεση. Είναι προτιµότερο να µην βάζετε την περιχειρίδα στον αγκώνα και το ακουστικό από κάτω (δείτε την εικόνα).

3 Ο αεροθάλαµος της περιχειρίδας πρέπει να µην περιέχει αέρα, όταν τοποθετείται στο βραχίονα. Σε αντίθετη περίπτωση, αδειάστε τον (πιέζοντάς την περιχειρίδα µε τη βαλβίδα ανοιχτή). Συχνά φουσκώνουµε τον αεροθάλαµο της περιχειρίδας µέχρι το µανόµετρο να δείξει κάποιο «µεγάλο» νούµερο και κατόπιν ανοίγουµε τη βαλβίδα. Αυτό δεν είναι σωστό. Η σωστή διαδικασία περιγράφεται παραπάνω. Μην µετράτε την πίεση πολλές φορές ταυτόχρονα. Οι τιµές που θα παίρνετε δεν θα είναι αληθινές. Συνήθως 1-2 µετρήσεις κάθε φορά είναι αρκετές.

4 Σφυγµός Πρόκειται για το αίσθηµα που δηµιουργούν στην ψηλάφηση οι ρυθµικές κινήσεις των τοιχωµάτων των αρτηριών που προκαλούνται από τις συστολές της καρδιάς. Πως ψηλαφούµε τον σφυγµό Για να ψηλαφήσουµε το σφυγµό, εφαρµόζουµε δύο τουλάχιστον δάχτυλά µας (το δείκτη και το µέσο) στον καρπό στην πλευρά του µεγάλου δαχτύλου, όπως δείχνει η εικόνα. Πρόκειται για µια «κίνηση», που από τη µία δίνει πολύτιµες πληροφορίες, από την άλλη «πλησιάζει» συναισθηµατικά φέρνει σε επαφή αυτόν που εξετάζει µε αυτόν που εξετάζεται. Καθώς «αισθανόµαστε» την αρτηρία που ψηλαφούµε, ταυτόχρονα κοιτάµε το ρολόϊ µας για ένα λεπτό και µετράµε τους σφυγµούς. Φυσιολογικές τιµές Σε ένα άτοµο που βρίσκεται σε ηρεµία, οι σφυγµοί φυσιολογικά είναι 72 σε ένα λεπτό και έχουν ρυθµό. Υπάρχουν όµως και φυσιολογικές διακυµάνσεις. Ολες τις παθολογικές τιµές θα τις εκτιµήσει ο γιατρός σας. Σε περίπτωση που ένα άτοµο έχει πολύ χαµηλές σφύξεις (κάτω από 40

5 ανά λεπτό) ή πολύ ψηλές (πάνω από 120 ανά λεπτό) χρειάζεται να εκτιµηθεί επειγόντως από ειδικό. Σε ποιά σηµεία ψηλαφούµε τον σφυγµό Σφυγµό δεν πιάνουµε µόνο στο χέρι (κερκιδικός σφυγµός). Ο σφυγµός ψηλαφάται όπου υπάρχει αρτηρία κοντά στο δέρµα. Μια άλλη γνωστή θέση που ψηλαφάµε σφυγµό είναι στο «λαιµό» (σφυγµός της καρωτίδας).

6 Θερµοκρασία σώµατος Είναι το µέτρο της θερµικής κατάστασης που επικρατεί στο εσωτερικό του οργανισµού. Πως µετράµε τη θερµοκρασία του σώµατος Το θερµόµετρο είναι ίσως η πιο διαδεδοµένη ιατρική συσκευή. Στην κλασσική του µορφή, το υδραργυρικό θερµόµετρο µετράει τη θερµοκρασία του σώµατος συνήθως σε ένα λεπτό. Τοποθετείται κατά κανόνα στην περιοχή της µασχάλης, αφού πρώτα φέρουµε τη στήλη υδραργύρου που περιέχει σε χαµηλές τιµές µε µηχανικές κινήσεις. Σήµερα διατίθενται και ηλεκτρονικά θερµόµετρα. Φυσιολογικές τιµές Η φυσιολογική θερµοκρασία είναι 36,6 βαθµοί Κελσίου. Η άνοδος της θερµοκρασίας µέχρι 37,3 βαθµούς Κελσίου παριστάνει αυτό που λέµε «δέκατα». Από κει και πάνω µιλάµε για πυρετό. Ο πυρετός είναι από τα συχνότερα συµπτώµατα που κάνουν ένα άνθρωπο να ζητήσει ιατρική συµβουλή.

7 Καρδιακή ανακοπή Αιφνίδια παύση της λειτουργίας της καρδιάς, που συµβαίνει σαν επιπλοκή κάποιων σοβαρών καρδιακών ή άλλων νοσηµάτων. Πως συµβαίνει µια καρδιακή ανακοπή Το θύµα χάνει ξαφνικά τις αισθήσεις του, αποκτά «όψη νεκρού», δεν έχει σφυγµό (αφού δεν λειτουργεί η καρδιά) και δεν έχει αναπνοή (ή παρουσιάζει για λίγο αγωνιώδεις και επιπόλαιες αναπνευστικές κινήσεις). Ισως µια από τις κρισιµότερες καταστάσεις, που µπορεί να αντιµετωπίσει κανείς. Πρόκειται κυριολεκτικά για κατάσταση ζωής και θανάτου. Ακόµα και σε ένα πλήρως οργανωµένο Νοσοκοµείο «σηµαίνει συναγερµός» για την αντιµετώπισή της. Είναι αλήθεια ότι χρειάζονται ειδικές γνώσεις, εµπειρία και νοσοσκοµειακός εξοπλισµός για να προσφέρει κανείς ουσιαστική βοήθεια σε περίπτωση ανακοπής. Ωστόσο, η ανακοπή µπορεί να συµβεί οπουδήποτε και να µην υπάρχει άµεσα γιατρός για να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Αν το θύµα µείνει αβοήθητο για 5 λεπτά, ουσιαστικά έχει χάσει το «παιγνίδι µε τη ζωή». Γι αυτό το λόγο είναι σηµαντικό να γνωρίζει κανείς πως µπορεί να βοηθήσει σε µια τέτοια κρίσιµη στιγµή, ακόµα κι αν δεν είναι γιατρός. είτε αν υπάρχει σφυγµός και αναπνοή!

8 Εάν δεν υπάρχει σφυγµός και αναπνοή... Καλέστε άµεσα το 166 (ή ζητήστε από κάποιον άλλον να το κάνει για να µην χάσετε χρόνο) και αρχίστε την ανάνηψη αµέσως. ΒΗΜΑ 1 - Απελευθέρωση αεραγωγών Σηκώστε προσεκτικά το κεφάλι προς τα πίσω. Ετσι θα περνά εύκολα ο αέρας, οταν κάνετε τεχνητές αναπνοές. Ταυτόχρονα βγάλτε τροφές, τεχνητές οδοντοστοιχίες (αν υπάρχουν). ΒΗΜΑ 2 - Τεχνητή αναπνοή ώστε το «φιλί της ζωής»! Κλείστε τη µύτη του θύµατος και «φυσήξτε» δυνατά αέρα µέσα στο στόµα του. ΒΗΜΑ 3 - Καρδιακές µαλάξεις Αρχίστε τις καρδιακές µαλάξεις. Τοποθετήστε τον άνθρωπο σε σκληρή επιφάνεια (π.χ. πάτωµαδρόµος) και πιέστε απότοµα και δυνατά το στέρνο στη µέση του στήθους, ρίχνοντας όλο το βάρος του σώµατός σας (όπως δείχνει η εικόνα).

9 Συνεχίστε µε ρυθµό. Θυµηθείτε: 5-1. Συνεχίστε µε ρυθµό: 5 µαλάξεις - 1 τεχνητή αναπνοή. Μην διακόψετε παρά µόνο αν εµφανιστεί σφυγµός ή µεταφερθεί το θύµα στο Νοσοκοµείο. (Ελέγχετε µήπως επανήλθε ο σφυγµός διακόπτοντας τις µαλάξεις για ελάχιστο χρόνο). Στην ιδανική περίπτωση, θα υπάρχουν δύο άτοµα, ένας για µαλάξεις και ένας για τεχνητή αναπνοή, που θα εναλλάσσονται.

10 Αιµορραγία Είναι η απώλεια αίµατος που συµβαίνει µετά από ρήξη αιµοφόρων αγγείων. Αιµορραγία από τραύµα Η αιµορραγία σταµατά συνήθως µε την πίεση και την επίδεση του τραύµατος. Πιέστε το τραύµα µε αποστειρωµένες γάζες ή έστω µε ένα καθαρό πανί µέχρι να σταµατήσει η αιµορραγία. Αν όµως η αιµορραγία είναι µεγάλη, δεν έχουµε την «πολυτέλεια» να αναζητήσουµε τα καταλληλότερα υλικά για την επίδεση του τραύµατος, προέχει να τη σταµατήσουµε! Αιµορραγία από το πεπτικό (γαστρορραγία) Είναι η κατάσταση που ο ασθενής παρουσιάζει «µαύρα κόπρανα» (ο ιατρικός όρος είναι «µέλαινες κενώσεις»). Χρειάζεται πάντα νοσηλεία σε Νοσοκοµείο. Μέχρι τότε: 1. ξαπλώστε τον ασθενή στο κρεββάτι, και ενηµερώστε τον οτι δεν πρέπει να σηκωθεί 2. σηκώστε τα πόδια του λίγο ψηλότερα από το υπόλοιπο σώµα (π.χ. µε ένα µαξιλάρι) 3. ενηµερώστε τον ότι δεν πρέπει να φάει ή να πιεί τίποτα µέχρι να πάτε στο Νοσοκοµείο 4. σκεπάστε τον, για να µην κρυώνει (αν είναι χειµώνας). Ηλεκτροπληξία

11 Είναι η βλάβη που προκαλείται στο σώµα από τη διοχέτευση ηλεκτρικού ρεύµατος στον οργανισµό. Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας Το πρώτο σας µέληµα είναι να κλείσετε το ρεύµα (συνήθως από το γενικό διακόπτη). ιακόψτε αµέσως την παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, πριν αγγίξετε τον ανθρώπό σας. Αποµακρύνετέ τον από την πηγή του ρεύµατος (για κάθε ενδεχόµενο χρησιµοποιείστε ένα ξύλο ή ένα ρούχο - υλικά δηλαδή που είναι κακοί αγωγοί του ηλεκτρισµού). Καλέστε ασθενοφόρο. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει σφυγµός, ξεκινήστε άµεσα καρδιοαναπνευστική ανάνηψη (δείτε το αντίστοιχο κεφάλαιο). Εγκαυµα Αλλες ονοµασίες κάψιµο Είναι η βλάβη που προκαλείται στους ιστούς του σώµατος από καυστική ουσία ή από παρατεταµένη ενέργεια της θερµότητας. Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση εγκαύµατος Ο σηµαντικότερος ίσως παράγοντας που ο γιατρός σας θα κρίνει τη βαρύτητα ενός εγκαύµατος είναι η έκτασή του, δηλαδή πόσο µεγάλη είναι η επιφάνεια του σώµατος που έχει καεί. Προσφέρετε σηµαντική βοήθεια µε το να βάλετε το σηµείο που έχει

12 καεί κάτω από το νερό της βρύσης (γιατί έτσι υποχωρεί ο πόνος). Παρόµοια βοήθεια προσφέρουν βρεγµένες καθαρές κοµπρέσες. Θερµοπληξία Είναι η βλάβη που προκαλείται στο σώµα από τη συσσώρευση µεγάλης ποσότητας ηλιακής ή άλλης µορφής θερµότητας. Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση θερµοπληξίας Αναζητήστε δροσερό µέρος, αν είναι δυνατόν κλιµατιζόµενο. Ακόµα και οι ανεµιστήρες µπορούν να ανακουφίσουν. Εάν ο άνθρωπός σας διατηρεί τις αισθήσεις του, δώστε του να πιεί νερό, χρησιµοποιήστε κρύες κοµπρέσες ή ρίξτε νερό στο σώµα του (ντους, βρεγµένο σεντόνι). Συµβαίνει κυρίως σε περιόδους καλοκαιρινού καύσωνα. Τα ηλικιωµένα άτοµα κινδυνεύουν περισσότερο από τη θερµοπληξία και συχνά χρειάζονται νοσοκοµειακή υποστήριξη. Κάταγµα Πρόκειται για το σπάσιµο ενός οστού από βίαια κάκωση ή σπανιότερα από άλλα παθολογικά αίτια. Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση κατάγµατος Το πρώτο σας µέληµα είναι η ακινητοποίηση του µέλους. Με προσεκτικές κινήσεις τυλίξτε το χτυπηµένο µέλος µε βαµβάκι ή επιδέσµους. Στη συνέχεια προσπαθείστε να το ακινητοποιήσετε µε τη χρήση ειδικού (βλ εικόνα) ή αυτοσχέδιου νάρθηκα. Η χρήση ενός αυτοσχέδιου νάρθηκα (π.χ. ένα «κοµµάτι ξύλο») δεν θα λύσει βέβαια

13 το πρόβληµα, αλλά θα περιορίσει τον πόνο από τις µετακινήσεις, µέχρι να πάτε στο Νοσοκοµείο. Οταν ένα µέλος του σώµατος (χέρι ή πόδι) υποστεί µια κάκωση (όχι υποχρεωτικά κάταγµα) θα το δείτε να πρήζεται. Αυτό λέγεται «οίδηµα». ΜΗΝ χρησιµοποιείτε ζεστές κοµπρέσες, γιατί επιδεινώνουν το οίδηµα. Αντίθετα χρησιµοποιείστε κρύες κοµπρέσες. Σε περίπτωση κακώσεως στην σπονδυλική στήλη και ιδιαίτερα στον αυχένα αποφύγετε κάθε µετακίνηση του ασθενούς µέχρι να έρθει το ασθενοφόρο (σ αυτές τις περιπτώσεις χρειάζονται ειδικοί χειρισµοί για την µεταφορά του τραυµατία). Φαρµακευτική δηλητηρίαση Είναι η παθολογική κατάσταση που προκαλείται από λήψη τοξικών δηλητηρίων ή υπερβολικής ποσότητας φαρµάκων. Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση φαρµακευτικής δηλητηρίασης Συµβαίνει από κάποιο λάθος ή σε περιπτώσεις «απόπειρας αυτοκτονίας» (συνήθως µε φάρµακα). Αν ο άνθρωπός σας «έχει τις αισθήσεις του», δώστε αρκετό νερό ή γάλα, για να γίνει πιο γρήγορα η αποβολή της «τοξικής ουσίας» από τα ούρα. Επικοινωνήστε µε γιατρό ή µεταφέρετε τον ασθενή άµεσα στο Νοσοκοµείο.