ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Κ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΕΦ. 4-5,15

Transcript

1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Κ. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΕΦ. 4-5,15 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΟΥΝ ΤΣΟΥ Ο Σουν Τσου θεωρείται από τους κορυφαίους στρατηγικούς αναλυτές όλων των εποχών μαζί με τους Θουκυδίδη και Κλαούζεβιτς το έργο του Η Τέχνη Του Πολέμου είναι εξ ολοκλήρου γραμμένου σε μορφή αποφθεγμάτων με την παράθεση ελάχιστων παραδειγμάτων από τη φύση. Η έλλειψη παραδειγμάτων μπορεί από τη μία πλευρά να προκαλέσει σύγχυση σχετικά με το νόημα των γραφομένων αλλά με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας πραγματεύεται πολλά ζητήματα σε περιορισμένο αριθμό σελίδων ενώ η χρησιμοποίηση των αποφθεγμάτων μπορεί να καλύψει ένα ευρύτατο πεδίο ανθρώπινων δραστηριοτήτων (από την επιχειρηματική στρατηγική μέχρι τον έρωτα) είναι χαρακτηριστικό ότι στην αρχαία Κίνα το έργο του Σουν Τσου θεωρείτο οδηγός για όλες τις πτυχές της ζωής. Ο Σουν Τσου ήταν σύμφωνα με την παράδοση αξιωματούχος του κινέζικου κράτους και φαίνεται να εκπροσωπούσε την τάξη των επαγγελματιών στρατιωτικών αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την προβολή της αυτοτέλειας του σώματος των στρατιωτικών και στο έργο του για τη σχέση πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας «εάν οι εκτιμήσεις που έχετε κάνει δείχνουν ότι σε περίπτωση μάχης θα ηττηθείτε μπορείτε να μην δώσετε τη μάχη ακόμα κι αν ο ηγεμόνας σας έχει διατάξει να πολεμήσετε.» Επίσης ήταν οπαδός του Κομφουκιανισμού που αποσκοπεί στη διατήρηση της τάξης και της ιεραρχίας στην κοινωνία και το κράτος. Ο πόλεμος λοιπόν διαταράσσει τη καθεστηκυία τάξη για αυτό πρέπει να τερματίζεται όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με το μικρότερο δυνατό κόστος. Ο πόλεμος για τον Σουν Τσου έχει ζωτική σημασία για την ασφάλεια και την επιβίωση του κράτους επομένως η κατανόηση του πολέμου είναι μείζονος σημασίας για τη διαχείριση της διεθνούς πολιτικής αφού έτσι μπορούν να γίνουν αντιληπτά τα πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκομίσει κανείς από τη σωστή χρήση της στρατιωτικής ισχύος. Ο πόλεμος για τον Σουν Τσου όπως και για τον Κλαούζεβιτς πρέπει να διεξάγεται όταν διακυβεύονται ζωτικά εθνικά συμφέροντα ενώ τα οφέλη από αυτόν πρέπει να υπερτερούν του κόστους. Για τον Σουν Τσου ο πόλεμος είναι ένα εργαλείο για την εκπλήρωση των πολιτικών αντικειμενικών σκοπών συνεπώς εισερχόμενος στο επίπεδο της υψηλής στρατηγικής κατανοεί την αναγκαιότητα της τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου. Παράγοντας πολύ σημαντικός για την επιτυχία της υψηλής στρατηγικής είναι η ύπαρξη αρμονίας ανάμεσα σε λαό και ηγεμόνα (εσωτερική νομιμοποίηση), για παράδειγμα στο ανταρτοπόλεμο η πρόκληση απωλειών στον αντίπαλο τακτικό στρατό μπορεί να απονομιμοποίηση την επέμβαση στα μάτια της κοινής γνώμης του αντιπάλου πράγμα που συνέβη στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Σουν Τσου επισημαίνει τον παράγοντα της οικονομίας στην υψηλή στρατηγική εκτός του κόστους του πολέμου καθαυτού καθώς και της συνολικής διατάραξης της οικονομικής ζωής του κράτους τονίζονται η πληθωριστικές πιέσεις που έχουν σαν αποτέλεσμα το αρχικό κόστος των πολεμικών δαπανών να αποβαίνει κατά πολύ

2 μεγαλύτερο από αυτό που αρχικά είχε υπολογιστεί. Παράλληλα τονίζει και τον παράγοντα της διπλωματίας τόσο ως προς τη διατήρηση της ισορροπίας ισχύος όσο και ως προς τη διπλωματική απομόνωση του αντιπάλου. Σε αντίθεση με τον Κλαούζεβιτς για τον όποιο η πολιτική υπεισέρχεται τόσο σε στρατηγικό όσο και σε επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο ο Σουν Τσου παρότι αναγνωρίζει τον πρωτεύοντα ρόλο της πολιτικής ηγεσίας στη χάραξη των στόχων σε επίπεδο υψηλής στρατηγικής θεωρεί την στρατιωτική στρατηγική το τακτικό και το επιχειρησιακό επίπεδο ζητήματα αποκλειστικά της στρατιωτικής ηγεσίας σε τέτοιο βαθμό ώστε οι στρατιωτικοί διοικητές να μην δεσμεύονται όπως έχει ήδη επισημανθεί από τις εντολές της πολιτικής ηγεσίας εάν κατά την κρίση τους αυτές δεν είναι ορθές και μπορούν να οδηγήσουν σε ήττα στο πεδίο της μάχης. Το ζήτημα που θίγει ο Σουν Τσου έχει να κάνει με το τι πρέπει να πράξει ο διοικητής του στρατεύματος όταν πάρει εντολές τις οποίες κρίνει επιζήμιες από στρατιωτική άποψη. Ο διοικητής στην περίπτωση αυτή πρέπει να ενημερώνει την πολιτική ηγεσία για τις επιζήμιες συνέπειες των εντολών της και αν η πολιτική ηγεσία επιμείνει εκείνος πρέπει να υποβάλει την παραίτηση του. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η αμφιλεγόμενη παραίτηση του εκτελούνται χρέη αρχηγού ΓΕΣ αντισυνταγματάρχη Ι. Μεταξά το 1915 όταν του ζητήθηκε η από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο η εκπόνηση σχεδίου για τη συμμετοχή ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στη αγγλογαλλική εκστρατεία κατάληψης της Καλλίπολης. Η αποτυχία της αγγλογαλλικής εκστρατείας μπορεί να δικαίωσε τον Μεταξά ωστόσο η μετέπειτα εξελίξεις άφησαν πολλές σκιές σχετικά με τα αληθινά κίνητρα της στάσης του. Ένα ακόμα παράδειγμα αποτελεί η στάση του υποστράτηγου Χαράλαμπου Κατσιμήτρου διοικητή της VIII μεραρχίας στον ελληνοιταλικό πόλεμο του Παρά την σαφή διαταγή του Γενικού Επιτελείου στις 30 Οκτωβρίου 1940 σύμφωνα με την οποία η αποστολή της Μεραρχίας ήταν η κάλυψη του θεάτρου της Δυτικής Μακεδονίας από την γενική κατεύθυνση Ιωάννινα-ζυγός και η απόφραξη των δρομολογίων από την Ήπειρο προς την Αιτωλοακαρνανία στην οποία οριζόταν σαφώς ότι «Προσπάθειές σας για την διεκδίκηση εθνικού εδάφους στην Ήπειρο δεν πρέπει να σας οδηγήσουν στην φθορά των μέσων, έτσι ώστε να κάνουν προβληματική την εκπλήρωση της πιο πάνω αποστολής». Ο Κατσιμήτρος επέμεινε στην αρχική του απόφαση για οργανωμένη άμυνα στην περιοχή της Ελαίας χωρίς υποχώρηση και εκ του αποτελέσματος δικαιώθηκε. Για τον Σουν Τσου κατά τον σχεδιασμό της στρατιωτικής στρατηγικής πρέπει να επιδιώκεται σαφώς η εξασφάλιση μας από την ήττα και κατόπιν η εκμετάλλευση της αδυναμίας του αντιπάλου. Συνεπώς όταν η ισχύς δεν επαρκής αμυνόμαστε ενώ όταν διαθέτουμε επαρκή ισχύ περνάμε στην επίθεση. Ο Σουν Τσου επηρεασμένος τόσο από τον Κομφουκιανισμό όσο και από το οικονομικό κόστος του πολέμου τάσσεται σαφώς κατά του μακροχρόνιου πολέμου. Κατατάσσοντας τα διάφορα είδη στρατηγικής σε φθίνουσα κλίμακα αποδοτικότητας τονίζει πρωτίστως την επίθεση εναντίον της στρατηγικής του αντιπάλου (ματαίωση θεωρίας νίκης), την διπλωματική απομόνωση του αντιπάλου, την επίθεση κατά του αντίπαλου στρατού και τέλος ως χειρότερη στρατηγική χαρακτηρίζει την επίθεση κατά οχυρωμένων πόλεων του αντιπάλου. Η ιεράρχηση της επίθεσης κατά του αντίπαλου στρατού και των οχυρωμένων πόλεων στις τελευταίες θέσεις καθιστά έκδηλη την προτίμηση του Σουν Τσου στην άμεση

3 προσέγγιση. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Σουν Τσου στη ματαίωση της θεωρίας της νίκης στοχεύοντας αρχικά τη στρατηγική του αντιπάλου. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η στρατηγική του βρετανικού ναυτικού κατά τον ΑΠΠ με την ηγεσία του γερμανικού ναυτικού να αναμένει βρετανική επίθεση στα παράλια της βόρειας θάλασσας σε τέτοια περίπτωση η ναρκοθέτηση καθώς και η συγκέντρωση γερμανικών υποβρυχίων θα αντιστάθμιζε το αριθμητικό μειονέκτημα του γερμανικού στόλου. Οι Βρετανοί όμως προτίμησαν να αποκλείσουν τα περάσματα από τη βόρεια θάλασσα στον Ατλαντικό με αποτέλεσμα να ακυρώσουν τη ναυτική στρατηγική των Γερμανών και να οδηγήσουν τον γερμανικό στόλο σε απομόνωση. Ακόμα μια ρήση του Σουν Τσου που αφορά τη στρατιωτική στρατηγική είναι να βασιζόμαστε στην ετοιμότητα μας να αντιμετωπίσουμε τον εχθρό και όχι στις καλές προθέσεις του (στο ότι δεν θα μας επιτεθεί). Στον πόλεμο δεν υπάρχουν αναλλοίωτες αρχές και κανόνες που εφαρμόζονται αυτούσιες σε κάθε περίπτωση ούτε και σταθερά πλεονεκτήματα. Η αριθμητική υπεροχή σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί πλεονέκτημα αλλά μπορεί σε άλλες να αποδειχθεί μειονέκτημα όπως για παράδειγμα στη μάχη των Θερμοπυλών. Το κλειδί είναι η προσαρμογή στις εκάστοτε συνθήκες και στον εκάστοτε αντίπαλο. «Εάν γνωρίζεις τον εαυτό σου και γνωρίζεις και τον εχθρό τότε η νίκη σου ποτέ δεν θα κινδυνεύσει» Ο Σουν Τσου δίνει έμφαση στη γνώση και εκφράζει την πεποίθηση ότι η πλήρης γνώση μπορεί να επιτευχθεί. Οι πληροφορίες θα συγκεντρωθούν μέσω κατασκοπείας του εχθρού. Αυτή η έμφαση στη συλλογή των πληροφοριών την παραπλάνηση και τον αιφνιδιασμό επηρέασε ολόκληρη την στρατηγική σκέψη της Ανατολής. Ο Σουν Τσου θεωρείται πατέρας της έμμεσης προσέγγισης( παράκαμψη των ισχυρών σημείων του εχθρού και αποφυγή της κατατριβής φίλιων δυνάμεων) Ισχυρές δυνάμεις πλήττουν τις ασθενείς δυνάμεις του εχθρού οι δυνάμεις μας κινούνται χωρίς να φθείρονται από περιοχές που δεν βρίσκεται ο εχθρός καταλαμβάνουν εχθρικές ανυπεράσπιστες θέσεις η άμυνα μας είναι απόρθητη επειδή υπερασπιζόμαστε θέσεις που ο εχθρός δεν τολμά ή δεν μπορεί να πλήξει και εν τέλει αιφνιδιάζουμε τον εχθρό μέσω απροσδόκητων κινήσεων και επιθέσεων. Στα πλεονεκτήματα της έμμεσης προσέγγισης συγκαταλέγεται το μειωμένο κόστος του πολέμου καθώς και το γεγονός πως η επίθεση κατά της γραμμής ήσσονος αντιστάσεως του αντιπάλου μπορεί να επιτύχει ορισμένους αντικειμενικούς σκοπούς ενώ μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις όμως αρκετές φορές σε επίπεδο στρατιωτικής στρατηγικής και υψηλής στρατηγικής συνιστά σπατάλη δυνάμεων. Ο Σουν Τσου διαιρεί το στράτευμα σε δύο δυνάμεις τις συμβατικές που θα δεσμεύσουν τον εχθρό (άμεση προσέγγιση) και τις ειδικές που θα πλήξουν τα αδύναμα σημεία του εχθρού (έμμεση προσέγγιση). Ο συγκεκριμένος τρόπος πολέμου ακολουθήθηκε κατά κόρον από τους λαούς της κεντρικής και ανατολικής Ασίας ενώ και η μάχη του Στάλινγκραντ κατέληξε χωρίς αυτό να έχει σχεδιαστεί να κριθεί με βάση αυτό το πρότυπο πολέμου. Έτσι οι ρωσικές δυνάμεις δέσμευσαν με τη σθεναρή άμυνα της πόλης τις ναζιστικές δυνάμεις ενώ ισχυρές σοβιετικές δυνάμεις έπληξαν τα πλευρά του γερμανικού μετώπου που φρουρούνταν από χαμηλής ποιότητας ιταλικές ουγγρικές και ουκρανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα αυτά να καταρρεύσουν και οι γερμανικές δυνάμεις να περικυκλωθούν.

4 Αντίστοιχα σε περίπτωση αριθμητικής υπεροχής προσπαθούμε να παγιδεύσουμε τον εχθρό και να τον εξολοθρεύσουμε ενώ σε περίπτωση αριθμητικής μειονεξίας τον αποφεύγουμε (ανταρτοπόλεμος). Η παραπλάνηση και ο αιφνιδιασμός αποτελούν δύο εξαιρετικά σημαντικούς παράγοντες για την στρατηγική σκέψη του Σουν Τσου. O εχθρός πρέπει να πιστέψει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ισχύει για τις προθέσεις μας και για την κατάσταση μας μαζί με τη συλλογή πληροφοριών για τον αντίπαλο εμείς θα είμαστε σε θέση να έχουμε ακριβή εικόνα για τη διάταξη του εχθρού ενώ παράλληλα θα αποκρύπτουμε τη δική μας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αποκτήσουμε αριθμητικό πλεονέκτημα στο σημείο που επιλέγουμε. Παρά την δυσκολία επίτευξης του, ειδικά στις μέρες μας η ανάλυση του Σουν Τσου μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ιδεώδες, ο στρατηγικός αιφνιδιασμός αποφέρει πενταπλάσιες απώλειες στον αιφνιδιαζόμενο απ ότι στον αιφνιδιάζοντα. Η ρήση του Σουν Τσου «Ο στρατηγικός θρίαμβος είναι να υποτάσσεις τον αντίπαλο χωρίς μάχη» αντανακλά αφενός το Κομφουκιανικό ιδεώδες για την σύντομη λήξη του πολέμου με το μικρότερο κόστος ενώ αφετέρου τονίζει τη σημασία δημιουργίας μιας ευνοϊκής στρατηγικής κατάστασης που οδηγεί στην εύκολη νίκη. Η ιδέα της νίκης χωρίς μάχη παρουσιάζεται αργότερα σε αρκετούς στρατηγικούς αναλυτές όπως και στον Κλαούζεβιτς καθώς και στις έννοιες της αποτροπής και του πειθαναγκασμού. Σχετικά με τη ρήση του Σουν Τσου περί της άφεσης διόδου διαφυγής ώστε να μπορεί να υποχωρήσει ο περικυκλωμένος εχθρός αυτή εδράζεται και πάλι στο κομφουκιανικό ιδεώδες ώστε να μην υποστούμε απώλειες από ένα εχθρό που όντας απελπισμένος θα προβάλει σθεναρή αντίσταση για την επιβίωση του. Βέβαια η ρήση αυτή είναι αμφιλεγόμενη καθώς η εφαρμογή της κατά γράμμα οδηγεί στην μη επίτευξη αποφασιστικών νικών. Η περίπτωση στην οποία εφαρμόζεται στην πράξη είναι όταν επιδιώκεται η γρήγορη κατάληψη μιας περιοχής ο περικυκλωμένος εχθρός θα οπισθοχωρήσει και η επίμαχη περιοχή θα καταληφθεί άθικτη χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κατάληψη της περιοχής της Σιλεσίας από τις Σοβιετικές δυνάμεις τον Ιανουάριο του 1945 αφού προηγουμένως είχαν αφήσει δίοδο διαφυγής στις περικυκλωμένες Γερμανικές δυνάμεις. Τέλος πολλά είναι τα αποφθέγματα σε όλο το έργο του Σουν Τσου για τα προσόντα του διοικητή που πρέπει να διαθέτει σοφία, ακεραιότητα, δικαιοσύνη γενναιότητα, ανθρωπισμό, αυστηρότητα. Σχετικά με το ηθικό αυτό πρέπει να λαμβάνεται διαρκώς υπ όψη τόσο ως προς την τόνωση του ηθικού του στρατεύματός όσο και ως προς την προσπάθεια κατάπτωσης του ηθικού του εχθρικού στρατεύματος KEΦ 5. Η Στρατηγική Σκέψη Της Ανατολής Ολόκληρη η στρατηγική σκέψη της Ανατολής επηρεάστηκε σαφώς από τον Σουν Τσου και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην έμμεση προσέγγιση, στην παραπλάνηση, τον αιφνιδιασμό και την συλλογή πληροφοριών μέσω της κατασκοπείας. Για τον Γιανγκ Σανγκ (Κινέζος πολιτικός 4 ος αιώνας) υποστηρίζει σχετικά με την επίθεση και την άμυνα ότι αυτές εξαρτώνται από την ισχύ των αντιμαχομένων έτσι αν ο εχθρός υπερτερεί αριθμητικά, σε επίπεδο οργάνωσης και σε επίπεδο προμηθειών, δεν πρέπει να προχωρήσουμε σε μάχη σε κατάληψη εδάφους ή σε πόλεμο ενώ αντίθετα αν ο εχθρός υστερεί πρέπει να προχωρήσουμε σε επίθεση.

5 Το έργο του Ινδού ιερέα Καουτίλια Επιστήμη της Πολιτικής χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα εφάμιλλο του Ηγεμόνα του Μακιαβέλι. Η υψηλού επιπέδου διεθνολογική του ανάλυση λαμβάνει υπ όψιν την άνιση κατανομή ισχύος ενώ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην μυστική αστυνομία και τη ραδιουργία καθώς και την κατασκοπεία στην προσπάθεια συλλογής πληροφοριών και καλλιέργειας διχόνοιας στις τάξεις του εχθρού. Στο έργο του Καουτίλια διαφαίνεται η αρχή της εξισορρόπησης στο πεδίο της διεθνούς πολιτικής με την διατύπωση της διαχρονικής αρχής «ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος μου». Ο Καουτίλια δείχνει να αντιλαμβάνεται τις δυναμικές σχέσεις των κρατών στο διεθνές γίγνεσθαι με τη θέση ενός κράτους να καλυτερεύει ή να χειροτερεύει ανάλογα με τον παράγοντα της ορθής ή μη πολιτικής και της τύχης. Η επιλογή πολιτικής είναι αποτέλεσμα ορθολογικού υπολογισμού με γνώμονα και τη μεταβολή των συσχετισμών ισχύος. Σχετικά με τις συμμαχίες ο Καουτίλια υπογραμμίζει τον προσωρινό χαρακτήρα τους καθώς υπάρχει καχυποψία τόσο για τον ισχυρότερο σύμμαχο όσο και για τον σύμμαχο που έχει εκπληρώσει τους αντικειμενικούς σκοπούς του. Ακόμα θεωρεί πως όταν το όφελος είναι μεγαλύτερο από το κόστος σε άνδρες και πλούτο πρέπει το κράτος να προχωρά σε πόλεμο. Επίσης συνιστά την άμεση προσέγγιση σε επίπεδο υψηλής στρατηγικής (να πλήττεται πρώτα ο ισχυρός μεταξύ δύο εχθρών) ενώ σε τακτικό επίπεδο επιλέγει μεταξύ των δύο στρατηγικών με γνώμονα τις εκάστοτε συνθήκες. Εάν διαθέτουμε υπέρτερη ισχύ και έχουμε καταφέρει να διαβρώσουμε τον αντίπαλο συνιστά μάχη εκ του συστάδην. Εάν όχι τότε συνιστά παραπλάνηση και αντιπερισπασμό. Eπίσης συμφωνεί με τον Σουν Τσου καθώς και με τους Βυζαντινούς αναλυτές για την μη άσκηση πίεσης στον απελπισμένο εχθρό ενώ τονίζει τη σημασία της διατήρησης του ηθικού για το στράτευμα. Η έμφαση που αποδίδει ο Καουτίλια στη ραδιουργία είναι μεγάλη αποσκοπώντας στον προσεταιρισμό των κυριότερων αξιωματούχων των αντιπάλων κρατών. Σε ολόκληρη τη σκέψη της ανατολής η παραπλάνηση ο αιφνιδιασμός και η συλλογή πληροφοριών κατέχουν εξέχοντα ρόλο έτσι εμφανίζεται στα κείμενα Αράβων και Περσών αναλυτών ενώ στον Μωάμεθ αποδίδεται η ρήση «ο πόλεμος είναι παραπλάνηση». Οι Μογγόλοι ακολουθούσαν έμμεση προσέγγιση σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο με το ιππικό να τους προσφέρει μεγάλη ευκινησία ενώ οι ενέδρες οι ελιγμοί περικύκλωσης κατά των εχθρικών ισχυρών σημείων ήταν οι προσφιλέστερες τακτικές μέθοδοι για αυτούς. Σε στρατηγικό επίπεδο είχαν σκοπό την καταστροφή των εχθρικών ενόπλων δυνάμεων για αυτό και προέβαιναν σε εκτεταμένη καταδίωξη του εχθρού ενώ αποσκοπούσαν στην πλήρη κατάκτηση του εχθρού. Η καινοτομία που εισήγαγαν είναι λεπτομερής στρατιωτική οργάνωση ήταν πειθαρχημένοι και διαιρούνταν σε μονάδες (από 10 ιππείς έως τιουμέν) ο Μογγολικός στρατός απαρτιζόταν από δύο ή τρία τιουμέν, εκτός του ιππικού δημιούργησαν μηχανικό και πυροβολικό ενώ όλες οι κινήσεις ήταν πολύ συντονισμένες γεγονός που μαρτυρεί την ύπαρξη κάποιας μορφής γενικού επιτελείου ενώ όλες οι πολεμικές επιχειρήσεις ήταν καλα σχεδιασμένες μέσω συλλογής πληροφοριών, προπαγάνδας και αναγνώρισης του μελλοντικού θεάτρου επιχειρήσεων. Βέβαια παρά τον σαφή προσδιορισμό των αντικειμενικών σκοπών στους διοικητές τους εκείνοι είχαν αρκετή ελευθερία κινήσεων σε επιχειρησιακό επίπεδο. Οι Μογγόλοι επίσης συνήθιζαν να προελαύνουν με ένα προπέτασμα αιχμαλώτων μπροστά από τις δυνάμεις τους για να αποθαρρύνουν τα εχθρικά πυρά κάτι το οποίο εφάρμοσαν και οι Ναζί κατά τον ΒΠΠ όταν τοποθετούσαν στις αμαξοστοιχίες που διέρχονταν από κατεκτημένες περιοχές ανοιχτά βαγόνια με αιχμαλώτους.

6 Ο Ιάπωνας σαμουράι Μιγιαμότο Μουσάσι ( ) στο έργο του το Βιβλίο των πέντε δακτυλίων τονίζει ιδιαίτερα τη σημασία της στρατιωτικής εκπαίδευσης και της μελέτης της στρατηγικής. Ο Μουσάσι ακολουθεί την άμεση προσέγγιση θεωρώντας ότι η προσοχή μας πρέπει να στρέφεται στα ισχυρότερα σημεία του εχθρού ενώ σε αντίθεση με τον Σουν Τσου επιτάσσει τη συντριβή του εχθρού όταν έχουμε την ευκαιρία με απώτερο σκοπό την καταστροφή της θέλησης του για αντίσταση. Τέλος συμβουλεύει να μπαίνουμε στην θέση του εχθρού ώστε έτσι να εντοπίσουμε τις αδυναμίες του. ΚΕΦ 15 Λίντελ Χάρτ Ο Βρετανός Λίντελ Χάρτ ( ) ήταν αξιωματικός του βρετανικού στρατού και αποστρατεύθηκε με το βαθμό του λοχαγού. Η εμπειρία του από τον ΑΠΠ και η συμμετοχή του στη πολύνεκρη μάχη του Σομ έκαναν τον Χάρτ να αναθεωρήσει παλαιότερες απόψεις του και να ταχθεί υπέρ της στρατηγικής κατευνασμού του Χίτλερ και της αποφυγής σύμπραξης με τη Γαλλία με σκοπό την αποφυγή αποστολής βρετανικών δυνάμεων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Σημαντικό ρόλο στο έργο του Χάρτ διαδραματίζει η αποφυγή της κατατριβής φίλιων δυνάμεων. Α)Τακτική του Πεζικού Η τακτική του πεζικού συνίσταται σε δύο βασικούς πυλώνες την αποφυγή των ισχυρών σημείων του εχθρού και την τακτική εξουδετέρωσης των εχθρικών σημείων που δεν μπορούν να παρακαμφτούν με δέσμευση του εχθρού από ένα μέρος της δύναμης μας (συμβατικές δυνάμεις κατά Σουν Τσου) και κυκλωτική κίνηση στα πλευρά και τα νώτα από ένα άλλο (ειδικές δυνάμεις κατά Σουν Τσου). Β) Κεραυνοβόλος Πόλεμος Αναφορικά με τον κεραυνοβόλο πόλεμο ο Χάρτ διεξήγαγε μια δημόσια εκστρατεία για την εκμηχάνιση του βρετανικού στρατού στηριζόμενος στις ιδέες του Φούλερ περί κεραυνοβόλου πολέμου. Το άρμα μάχης είναι το όπλο του μέλλοντος και θα πρέπει να καταστεί δυνατή η ταχεία κίνηση μεγάλων τεθωρακισμένων μονάδων. Η ιδέα του επεκτεινόμενου χειμμάρου δηλαδή η παράκαμψη των εχθρικών θέσεων με τα άρματα μάχης και η απομόνωση τους θα οδηγήσει αργότερα σε μια εύκολη επικράτηση ακριβώς όπως ο χείμμαρος κυλά ακολουθώντας τη γραμμή της ήσσονος αντιστάσεως. Γ) Έμμεση προσέγγιση Ο Λίντελ Χάρτ συχνότατα όπως αναφέρει ο συγγραφέας ορίζει την έμμεση προσέγγιση κατά το δοκούν αρχικά την ορίζει ως αποφυγή σύγκρουσης με τις εχθρικές ένοπλες δυνάμεις στο πλαίσιο αυτό εισάγει τρία μοντέλα έμμεσης προσέγγισης. Το δόγμα Ντούετ περί αεροπορικού βομβαρδισμού των εχθρικών πόλεων, τη διείσδυση του στρατού στα εχθρικά μετόπισθεν με στόχο τον άμαχο πληθυσμό του εχθρού και τον βρετανικό τρόπο πολέμου με τη χρήση της ναυτικής ισχύος για άσκηση οικονομικής πίεσης στον εχθρό και τη διενέργεια επιχειρήσεων στην εχθρική ακτογραμμή. Τέλος υπογραμμίζονται οι συχνές γενικεύσεις και συνεπώς διαστρεβλώσεις που παρατηρούνται στο έργο του Λίντελ Χάρτ με σχεδόν

7 όλες τις στρατιωτικές επιτυχίες ιστορικά να αποδίδονται στην έμμεση προσέγγιση καθώς και την ταύτιση της έμμεσης προσέγγισης με τον αιφνιδιασμό.