Α.3. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Transcript

1 Α.3. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α.3.1. Φυσικό Περιβάλλον Α Καταγραφή φυσικού συστήματος Μετεωρολογικά και κλιματολογικά χαρακτηριστικά Το κλίμα της περιοχής ανήκει στα πεδινά ηπειρωτικά με χαρακτηριστικά μεγάλο θερμοκρασιακό εύρος, πολύ χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα, μέσο ύψος βροχοπτώσεων με άνιση κατανομή, έντονους ανέμους, μικρής διάρκειας, άνοιξη και φθινόπωρο. Η υγρασία είναι σχετικά υψηλή (64%-70%) και οι χιονοπτώσεις περιορισμένες. Σύμφωνα με τα κλιματικά στοιχεία του Μετεωρολογικού σταθμού Φλαμουλίου Τρικάλων (έτους 1995) η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 16,2 C, η μέση Θερμοκρασία του χειμώνα 8,2 C, την άνοιξη 15,5 C, το καλοκαίρι 26,1 Cκαι το φθινόπωρο 14,9 C. Οι πιο ζεστοί μήνες του έτους είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος (μέση μεγίστη 35,8 C και μέση ελαχίστη 12,9 C) και οι πιο ψυχροί ο Δεκέμβριος, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος (απόλυτος ελάχιστη 3,62 C, 1,67 C και 2,43 C και απόλυτη μεγίστη C, 9,34 C και 7,99 C αντίστοιχα). Οι επικρατούντες άνεμοι είναι Δ-ΒΔ ενώ το θέρος πνέουν και δυνατοί νότιοι ζεστοί (λίβας) που προκαλούν ζημιές στις αγροτικές καλλιέργειες. Παρατίθενται πίνακες μετεωρολογικών στοιχείων έτους 1995 του Μετεωρολογικού Σταθμού Φλαμουλίου Τρικάλων. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 192

2 Πίνακας μετεωρολογικών στοιχείων έτους 1995 Ετος 1995 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ Μεγίστη θερμοκρασία 20,4 23,6 20,6 Ελαχίστη θερμοκρασία -11,20-0,60-2,00 Μέση θερμοκρασία 4,8 10,2 10,5 Σχ. υγρασία μέση 81% 68% 63% Σχ. υγρασία μέγιστη 100% 100% 100% Σχ. υγρασία ελάχιστη 30% 23% 23% Απολ. θερμοκρασία μεγ. 9,34 7,99 8,49 Απολ. θερμοκρασία ελάχιστη 1,67 2,43 3,48 Επικρατέστεροι άνεμοι Β-2Β Β-2-3 ΒR Δ-2-4Β Μέγιστη ένταση ανέμου 6-Β 5Β 6Β Πλήρης ηλιοφάνεια Μερική νέφωση Ολική νέφωση 13 & 2 ημ. 4 7 αόρατος Υψος βροχής 115,4 μ. 12,4 91 Ημέρες βροχής Ημέρες καταιγίδας 1 Ημέρες παγετού 6 μερικός παγετός Ημέρες χιονιού 2 ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ Μεγίστη θερμοκρασία 26,60 32,00 36,00 Ελαχίστη θερμοκρασία -0,60 8,60 14,80 Μέση θερμοκρασία 15,00 21,10 26,90 Σχ. υγρασία μέση 55% 51% 44% Σχ. υγρασία μέγιστη 97% 94% 85% Σχ. υγρασία ελάχιστη 21% 25% 25% Απολ. θερμοκρασία μεγ. 1,11 13,03 15,83 Απολ. θερμοκρασία ελάχιστη 2,7 5,16 4,07 Επικρατέστεροι άνεμοι Δ-2β Δ-3-4β Β-2Β Μέγιστη ένταση ανέμου 6Β 6Β 4Β Πλήρης ηλιοφάνεια 7 6ημ. 10 Μερική νέφωση ημ. 20 Ολική νέφωση 9 1 ημ. Υψος βροχής χιλ. 1,1 χιλ. Ημέρες βροχής Ημέρες καταιγίδας 2 ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 193

3 Ημέρες παγετού ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ Μεγίστη θερμοκρασία 37,40 34,20 32,00 Ελαχίστη θερμοκρασία 16,20 9,60 11,60 Μέση θερμοκρασία 26,70 24,60 21,80 Σχ. υγρασία μέση 57% 64% 60% Σχ. υγρασία μέγιστη 96% 96% 96% Σχ. υγρασία ελάχιστη 21% 28% 21% Απολ. θερμοκρασία μεγ. 19,07 18,59 14,83 Απολ. θερμοκρασία ελάχιστη 8,60 7,15 5,62 Επικρατέστεροι άνεμοι Δ-2-3Β Β-2Β Δ-2-3Β Μέγιστη ένταση ανέμου 4Β 4Β 6Β Πλήρης ηλιοφάνεια Μερική νέφωση Ολική νέφωση Υψος βροχής 31,9 ΧΙΛ. 34,1 ΧΙΛ. 68,5 ΧΙΛ Ημέρες βροχής Ημέρες καταιγίδας Ημέρες παγετού ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1995 Μεγίστη θερμοκρασία 26,60 24,00 24,20 37,4 Ελαχίστη θερμοκρασία 4,40-0,50-11,80-11,2 Μέση θερμοκρασία 14,90 8,00 9,40 16,2 Σχ. υγρασία μέση 68% 70% 83% 63,70% Σχ. υγρασία μέγιστη 94% 100% 100% 100% Σχ. υγρασία ελάχιστη 19% 25% 45% 19% Απολ. θερμοκρασία μεγ. 12,72 10,54 10,12 19,1 Απολ. θερμοκρασία ελάχιστη 3,70 2,20 3,62 1,67 Επικρατέστεροι άνεμοι Β2-3Β Β-Δ3-4Β Δ2Β Δ-ΒΔ Μέγιστη ένταση ανέμου 4Β 5Β 4Β 6Β Πλήρης ηλιοφάνεια 9ημ. 6ημ. 3ημ. 84 ημ. Μερική νέφωση ημ. 13 ημ. 214 ημ. Ολική νέφωση 1 7ημ. 15 ημ. 65 ημ. Υψος βροχής 120 χιλ. 44,8 χιλ. 213,8 χιλ. 643 χλμ. Ημέρες βροχής 1 9ημ. 16 ημ. 79 ημ. Ημέρες καταιγίδας Ιημ. 15 ημ. Ημέρες παγετού 10 ημ. 2 ημ. μερ. παγ.28 ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 194

4 Άνεμοι Οι επικρατέστεροι άνεμοι στην περιοχή είναι οι δυτικοί, οι βόρειοι, και οι βορειοδυτικοί και ακολουθούν οι νότιοι, οι ανατολικοί, οι νοτιοανατολικοί, οι νοτιοδυτικοί και οι βορειοανατολικοί. Η συχνότερη ένταση των επικρατούντων ανέμων είναι 1-3 Beaufort. Άνεμοι μεγάλης εντάσεως δεν αποτελούν γνώρισμα της περιοχής μελέτης και σπάνια εμφανίζονται άνεμοι εντάσεως μεγαλύτερης των 4 Beaufort (συχνότητα εμφάνισης < 1%). Στον πίνακα που ακολουθεί (2.5-1) εμφανίζονται οι ετήσιες συχνότητες (%) εμφάνισης και οι εντάσεις, σε κλίμακα Beaufort, των ανέμων ανά διεύθυνση για το Σταθμό της Ελληνικού (πηγή ΕΜΥ, 1996). Στο σχήμα παρουσιάζεται το ανεμόγραμμα της περιοχής μελέτης. Πίνακας Συχνότητα εμφάνισης ανέμων ετησίως ανά διεύθυνση και ένταση EΝΤΑΣΗ Β ΒΑ Α ΝΑ Ν ΝΔ Δ ΒΔ ΑΘΡΟΙΣΜΑ 0 38, ,592 0,548 2,548 1,505 2,569 1,054 3,812 2,548 17, ,459 1,709 4,251 2,911 4,218 2,175 5,130 5,547 31, ,736 0,319 0,758 0,538 0,747 0,593 1,274 1,637 7, ,879 0,088 0,187 0,132 0,373 0,593 0,868 0,703 3, ,209 0,022 0,033 0,022 0,121 0,275 0,351 0,099 1, ,055 0,011 0,000 0,000 0,033 0,132 0,110 0,022 0, ,011 0,000 0,000 0,000 0,000 0,011 0,022 0,000 0, ,00 0,000 0,000 0,000 0,011 0,000 0,000 0,000 0,011 Σύνολο 10,941 2,791 7,777 5,108 8,172 4, ,567 10, ,000 ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 195

5 ΑΝΕΜΟΓΡΑΜΜΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ Περίοδος (ΕΜΥ) ΠΟΣΟΣΤΟ ΝΗΝΕΜΙΑΣ: 38,255% Β 12 Δ ΒΔ ΒΑ Α ΝΔ ΝΑ Ν Άλλα καιρικά φαινόμενα Χιόνι Πτώση χιονιού παρατηρείται κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Από το χιόνι δεν παρατηρούνται κατά κανόνα ζημιές στις καλλιέργειες. Χαλάζι Πτώση χαλαζιού παρατηρείται πολύ σπάνια σχεδόν μια ημέρα το χρόνο κυρίως τους μήνες Μάιο έως Ιούλιο. Συχνά προκαλούνται μικρές ή μεγάλες ζημιές στις καλλιέργειες, κυρίως στο βαμβάκι. Παγετός Η συχνότητα εμφάνισης παγετού είναι μεγαλύτερη. Κυρίως εμφανίζεται τους χειμερινούς μήνες. Ομίχλη Ομίχλες σημειώνονται καθ όλη τη διάρκεια του έτους κυρίως τις πρωινές ώρες ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 196

6 Έδαφος - Γεωλογικά χαρακτηριστικά - Σεισμικότητα Έδαφος Η έννοια «έδαφος» από γεωπονική και δασολογική σκοπιά σημαίνει το από χαλαρά υλικά ανώτερο στρώμα του Φλοιού της γης το οποίο προήλθε από την αποσάθρωση πετρωμάτων και την παραπέρα διαφοροποίηση τους στην ίδια ή άλλη θέση του χαλαρού υλικού το οποίο προέκυψε από αυτήν την αποσάθρωση. Την αποσάθρωση και διαφοροποίηση προκάλεσαν μακροχρόνιες ατμοσφαιρικές και βιολογικές επιδράσεις. Για την περιοχή της μελέτης μας σύμφωνα και με την χαρτογράφηση των εδαφών του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών τα εδάφη είναι αλλού αλλουβιακά από ποτάμιες προσχώσεις και αποθέσεις ρυάκων του τεταρτογενούς. Η εδαφολογική σύνθεση τους αλλάζει από περιοχή σε περιοχή εξαρτώμενη από τα υλικά τροφοδοσίας. Τα εδάφη αυτά αποτελούν μέρος της ευρύτερης πεδιάδας της Θεσσαλίας και ειδικότερα της πεδιάδας των Τρικάλων. Τα υλικά τροφοδοσίας και σύστασης αυτών των εδαφών είναι αποπλύσεις και μεταφορές εδαφών ή και μητρικών αδιάγενετων πετρωμάτων των περί την πεδιάδα ορεινών και ημιορεινών όγκων που αποτελούνται από μάργες κυανές έως φαιοκίτρινες ιλυώδεις και μαρμαρυγιούχες, φυλώδεις με πλακώδεις ψαμμιτικές τράπεζες και τοπικά με παρεμβολές από δίχρωμους βιοκλαστικούς ψαμμιτικούς ασβεστόλιθους, ασβεστόλιθους οργανογενείς αμμώδεις βιοκλαστικούς του βουρδιγαλίου και κλοκαλοπαγή από φαιοκίτρινα γνευσιακά τεμάχια εναλλασσόμενα με ερυθρές έως κίτρινες αμμούχες μάργες της σειράς ανωτέρων μετεώρων του ανώτερου ακουϊτάνιου καθώς επίσης και κροκαλοπαγή του κατώτερου ακουϊτάνιου της κατώτερης σειράς των Μετεώρων των μολλασικών σχηματισμών της μεσοελληνικής αύλακος ως και φλυσχικών σχηματισμών της περιόδου Μαστρίχτιου - Παλαιοκαίνου και πελαγικών ασβεστόλιθων του άνω κρητικού της ζώνης Ολωνού - Πίνδου. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 197

7 Γεωλογικά στοιχεία Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που δομούν την υπό μελέτη περιοχή του Δήμου Τρικκαίων είναι σύγχρονες - τεταρτογενείς αποθέσεις (πεδινή περιοχή) και μολασσικοί σχηματισμοί της μεσοελληνικής αύλακας (λοφώδης περιοχή). Οι σύγχρονες προσχώσεις - αλλουβιακές αποθέσεις (al) αναπτύσσονται στη πεδινή περιοχή και αποτελούν σύγχρονες αποθέσεις λεκανών και κοιλάδων. Συνίστανται από άμμο, ιλύ, άργιλο με συμμετοχή χαλίκων και κροκάλων. Στις αποθέσεις αυτές διακρίνεται τόσο η λεπτόκοκκη φάση (αργιλούχος ιλύς και ιλυώδης άμμος) όσο και η χονδρόκοκκη φάση (χαλαρά αμμοχάλικα έως ημισυνεκτικά κρικαλοπαγή) με επικράτηση κυρίως της πρώτης. Η επικράτηση της λεπτομερούς φάσης σχετικά με τη χονδρόκοκκη οφείλεται στη μικρή μεταφορική ικανότητα του ευρύτερου υδρογραφικού δικτύου της περιοχής. Το συνολικό πάχος των αποθέσεων αυτών είναι δεκάδες μέτρα και το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η ανισοτροπία και η ετερογένεια των υλικών τόσο κατά την οριζόντια όσο και κατά τη κατακόρυφη διάσταση. Οι μολασσικοί σχηματισμοί της μεσοελληνικής αύλακας (m) που υπόκεινται των σύγχρονων προσχώσεων αλλουβιακών αποθέσεων (ηλικία Βουρδιγάλιο) αναπτύσσονται στη λοφώδη περιοχή και αποτελούνται από Μάργες κυανές έως φαιοκίτρινες, ιλυώδεις, μαρμαρυγιούχες με παρουσία ψαμμιτικών τραπεζών. Το μέγιστο πάχος τους είναι της τάξεως των 350 μ. Το τεχνικογεωλογικό υπόβαθρο της πόλης των Τρικάλων μπορεί να διακριθεί στις εξής ενότητες : αργιλοιλύες έως ιλυούχες άργιλοι αμμούχες αργιλοιλύες αμμοιλύες έως αργιλοιλυούχες άμμοι αμμοχάλικα μολασσικά ιζήματα Σύγχρονες προσχώσεις - αλλουβιακές αποθέσεις (al) Μολασσικοί σχηματισμοί της μεσοελληνικής αύλακας (m) ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 198

8 Ακολουθεί απόσπασμα της ευρύτερης υπό μελέτη περιοχής από τον Γεωλογικό Χάρτη της Ελλάδας (ΙΓΜΕ ΦΥΛΛΟ ΤΡΙΚΑΛΑ 1969) σε κλίμακα 1: Απόσπασμα Γεωλογικού Χάρτη ΙΓΜΕ (φύλλο ΤΡΙΚΑΛΑ κλίμακα 1:50.000) ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 199

9 Τεκτονική Η θεσσαλική πεδιάδα αποτελεί ένα εκτεταμένο τεκτονικό βύθισμα που έλαβε χώρα το Πλειόκαινο. Αποτέλεσμα των πλειοκαινικών καταβυθίσεων που έλαβαν χώρα στη Μεσοελληνική αύλακα ήταν η περαιτέρω καταβύθιση της λεκάνης ενώ τα κράσπεδα αυτής συνεχώς ανυψωνόταν. Η υπολεκάνη Καρδίτσας διαχωρίζεται από τις υπολεκάνες Τρικάλων και Καλαμπάκας με εγκάρσιο ρήγμα δ/νσης ΝΔ ΒΑ έως ΔΝΔ ΑΒΑ. Το ρήγμα αυτό έχει ανυψώσει τις αποθέσεις του Νεογενούς της υπολεκάνης Καρδίτσας σε σχέση με τις υπολεκάνες Τρικάλων και Καλαμπάκας. Κατά συνέπεια στην υπολεκάνη των Τρικάλων οι νεογενείς αποθέσεις βρίσκονται σε μεγαλύτερο βάθος από την επιφάνεια του εδάφους και οι αποθέσεις του Τεταρτογενούς παρουσιάζουν μεγαλύτερο πάχος. Σύμφωνα με στοιχεία νεοτεκτονικών μακροδομών στον ευρύτερο χώρο της υπό μελέτη περιοχής (Η. Μαριολάκος & άλλοι) η περιοχή του Δήμου Τρικκαίων εντάσσεται σε ένα ευρύτερο νεοτεκτονικό πλαίσιο μακροδομών το οποίο παρουσιάζεται ακολούθως. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 200

10 Εικόνα Νεοτεκτονικών Μακροδομών ευρύτερης περιοχής Με βάση στοιχεία από τον Σεισμοτεκτονικό χάρτη του ΙΓΜΕ (1989), στη στενή και ευρύτερη περιοχή δεν παρατηρείται ενεργός τεκτονική η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει παρεμβατικά ως προς την οικιστική ανάπτυξη του Δήμου Τρικκαίων. Ακολούθως παρατίθεται απόσπασμα του σεισμοτεκτονικού χάρτη του ΙΓΜΕ εκδόσεως 1989 σε κλίμακα 1: ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 201

11 Απόσπασμα Σεισμοτεκτονικού Χάρτη ΙΓΜΕ ( 1989 κλίμακα 1: ) ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 202

12 Υδρολογία - Υδρογεωλογία Υδρογεωλογική κατάταξη των γεωλογικών σχηματιστών Για την περιοχή της μελέτης μας και ευρύτερα από άποψη υδατοπερατότητας έχουμε τους εξής σχηματισμούς : Αδιαπέρατοι: Ο φλύσχης, οι κερατόλιθοι της Πινδικής ζώνης και της σειράς Κόζιακα και οι οφιόλιθοι όπου δεν σχηματίζουν υπόγεια υδροφορία. Οι οφιόλιθοι αποτελούν εν μέρει το αδιαπέρατο της υπολεκάνης των Τρικάλων. Ημιδιαπερατοί: Είναι τα αλλούβια, οι κώνοι κορημάτων, τα πλευρικά κορήματα και η μολάσα, η διαπερατότητα των οποίων εξαρτάται από την περιεκτικότητα τους σε άργιλο που επιδρά αρνητικά. Με βάση τα υλικά σύνθεσης (κροκάλες, άμμος, άργιλος) έχουμε ανάπτυξη υδροφόρων τραπεζών και αρτεσιανών οριζόντων που αν δεν τροφοδοτούν τους άλλους ορίζοντες (αφού δεν είναι διαχωρισμένοι) εκφορτίζονται επιφανειακά π.χ. αρτεσιανό Πηγής με παροχή 1,4 m³/min. Η τροφοδοσία των οριζόντιων γίνεται από τις παροχές των ποταμών Πηνειού κ.λ.π. παραποτάμων του. Πτώση του ορίζοντα δημιουργείται από τις αντλήσεις για αρδεύσεις. Διαπερατοί: Είναι οι καρστικοί σχηματισμοί της σειράς Κόζιακα που είναι έντονα καρστικοποιημένοι και σχηματίζουν πηγές σε επαφή με τους κερατόλιθους της ίδιας σειράς που είναι αδιαπέρατοι και έτσι δεν δημιουργούν δίκτυο τροφοδοσίας του υπόγειου υδροφόρου δικτύου. Υδρολογικά στοιχεία Την υδρολογία της περιοχής αποτελούν τα συμβάλλοντα στον Πηνειό παραποτάμια ρεύματα ήπιας ροής και πολύ χαμηλής κλίσης κοίτης που συλλέγουν την απορροή των λοφοειδών και ημιορεινών εκτάσεων και της πεδινής απορροής όσης δεν διηθείται. Υδρογραφικά ο νομός υπάγεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στην κοιλάδα του ποταμού Πηνειού, που αρδεύει ολόκληρη τη Θεσσαλική κοιλάδα. Σε μία ζώνη ακτίνας 3,5 km από την πόλη των Τρικάλων διέρχονται τέσσερα ποτάμια που έχουν χειμώνα - καλοκαίρι νερό ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 203

13 ο Ληθαίος, ο Αγιαμονιώτης, ο Κουμέρκης και ο Πηνειός. Οι πηγές των ποταμών αυτών βρίσκονται στα όρη Χάσια, Αντιχάσια και στην Πίνδο. Η παροχή των ρευμάτων είναι μεγάλη το φθινόπωρο και το χειμώνα, λόγω απαγωγής των βρόχινων υδάτων ενώ το θέρος μηδενίζεται λόγω χρήσης του νερού για αρδεύσεις των καλλιεργειών. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί οι οποίοι δομούν την υπό μελέτη περιοχή είναι σύγχρονες προσχώσεις αλλουβιακές αποθέσεις μέτριας έως μικρής περατότητας καθώς και μάργες με παρουσία ψαμμιτικών πάγκων μικρής περατότητας. Οι σύγχρονες προσχώσεις αλλουβιακές αποθέσεις πάχους δεκάδων μέτρων αποτελούν το υπέδαφος της υπό μελέτη περιοχής και υπέρκεινται των μολασσικών σχηματισμών (μάργες με κατά θέσεις παρουσία ψαμμιτών) συνίστανται από άμμους, κροκάλες, λατύπες, χάλικες, πηλούς και άργιλους με έντονη την ανισοτροπία και ετερογένεια των υλικών κατά τη κατακόρυφη και οριζόντια έννοια. Με βάση τον υδρολιθολογικό χαρακτήρα του υπεδάφους της υπό μελέτη περιοχής επιφανειακά δημιουργείται ένα ελεύθερος φρεάτιος ορίζοντας μικρής υδροδυναμικότητας (λόγω επικράτησης του λεπτομερούς στοιχείου) ο οποίος κατά μεγάλο ποσοστό τροφοδοτείται από τις επιφανειακές απορροές του υδρογραφικού δικτύου. Επίσης υπεδαφικά δημιουργούνται επάλληλοι υδροφόροι ορίζοντες υπό πίεση ή μερικώς υπό πίεση λόγω της εναλλαγής περατών και ημιπερατών - αδιαπέρατων υλικών. Στις μάργες των μολασσικών σχηματισμών που απαντούνται στη λοφώδη περιοχή η κυκλοφορία του νερού γίνεται με μεγάλη δυσκολία και ασθενής υδροφορία πολύ μικρής υδροδυναμικότητας παρουσιάζεται στους ψαμμιτικούς πάγκους. Το σύνολο του σχηματισμού αυτού υπό την ευρύτερη έννοια αποτελεί ουσιαστικά ένα σχεδόν αδιαπέρατο σχηματισμό. Στην ευρύτερη περιοχή δεν υφίσταται υδραυλική επικοινωνία μεταξύ του ελεύθερου φρεάτιου υδροφόρου ορίζοντα και των βαθύτερων υπό πίεση υδροφόρων οριζόντων λόγω της ενδιάμεσης παρουσίας αδιαπέρατων αργιλοπηλιτικών στρωμάτων. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 204

14 Η μέση παροχή των υφιστάμενων γεωτρήσεων είναι της τάξης των μ 3 / h και κατά περιπτώσεις σε υπόγειες υδροφορίες σχετικά υψηλής υδροδυναμικότητας υπερβαίνει τα 80 μ 3 / h. Ο συντελεστής υδροπερατότητας για τη χονδρόκοοκη φάση των αποθέσεων είναι της τάξης των 10-5 έως 10-7 cm / sec ενώ για τη λεπτομερή φάση είναι της τάξης των 10-7 έως 10-9 cm / sec. Ακολουθεί εικόνα του ισοπιεζομετρικού χάρτη της ευρύτερης περιοχής με βάση δεδομένα από την Υδρογεωλογική έρευνα του ΙΓΜΕ για τη λεκάνη της δυτικής θεσσαλίας (1973) καθώς και εικόνα με τα υδρολιθολογικά χαρακτηριστικά των σχηματισμών στις λεκάνες απορροής της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Ισοπιεζομετρικός Χάρτης ευρύτερης περιοχής (ΙΓΜΕ, 1973) ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 205

15 Υδρολιθολογικά χαρακτηριστικά λεκανών απορροής ευρύτερης περιοχής μελέτης Στην υπολεκάνη απορροής του άνω ρου του Ληθαίου ποταμού υπάρχει εκτενής ανάπτυξη των υδροπερατών σχηματισμών και παρουσιάζει υψηλές τιμές υδρογραφικής πυκνότητας και συχνότητας (4,77 Km / Km 2 και 13,92 κλάδοι / Km 2 ). Οι υψηλές τιμές των μορφομετρικών παραμέτρων του υδρογραφικού δικτύου οφείλονται κατά ένα μέρος στο υψηλό ποσοστό συμμετοχής ημιπερατών σχηματισμών. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες είναι οι υψηλές βροχοπτώσεις, η σποραδική βλάστηση της περιοχής και η εν γένει τροφοδοσία τους. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 206

16 Έτσι στην υπολεκάνη δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες οι οποίες ευνοούν την αύξηση της επιφανειακής απορροής έναντι της κατείσδυσης. Στην υπολεκάνη απορροής του άνω ρου του Ληθαίου ποταμού (έκτασης 158 Km 2 ) το ποσοστό συμμετοχής των υδρολιθολογικών ενοτήτων είναι : Υδροπερατοί (70% -110 Km 2 ), Ημιπερατοί (27% - 43 Km 2 ) και Αδιαπέρατοι (3% - 5 Km 2 ). Οσον αφορά την εξίσωση του υδρολογικού ισοζυγίου (P=R+E+I) που αντιστοιχεί στο πεδινό τμήμα της περιοχής σύμφωνα με στοιχεία από την Υδρογεωλογική έρευνα του ΙΓΜΕ για τη λεκάνη της δυτικής θεσσαλίας (1973) ισχύουν τα εξής: R (επιφανειακή απορροή)=25%, Ε (εξατμισοδιαπνοή)=60%, Ι (κατείσδυση)=15%. Στη περιοχή του Δήμου Τρικκαίων λόγω της επικράτησης της λεπτομερούς φάσης σχετικά με τη χονδρόκοκκη φάση η επιφανειακή απορροή αναμένεται ελαφρώς αυξημένη και η κατείσδυση ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με τις παραπάνω τιμές. Σχετικά με τη ποιότητα των υπόγειων και επιφανειακών νερών παρατηρείται σημαντική ρύπανση από τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα καθώς και από την εντατική γεωργική δραστηριότητα. Τα επιφανειακά ύδατα του Ληθαίου ποταμού όπως προκύπτει από χημικές αναλύσεις είναι της κατηγορίας C2 S2 δηλαδή μέσης επικινδυνότητας αλατότητας και χαμηλής επικινδυνότητας αλκαλίωσης. ΟΙ τιμές του ph κυμαίνονται μεταξύ 7,1 και 8,2 ενώ η αγωγιμότητα κυμαίνεται μεταξύ 500 και 680 μmhos / cm. Η επιβάρυνση των υδάτων των ρευμάτων και του Πηνειού από λύματα και άλλα οργανικά απόβλητα είναι μικρή. Από άλλα στερεά (άργιλο) έχουμε επιβάρυνση λόγω της έκπλυνσης και απόπλυσης των ορεινών και ημιορεινών εδάφων (μικρή διαφάνεια νερών). Το ΡΗ κυμαίνεται από 6,6-8,4 και βρίσκεται μέσα στα όρια διαβίωσης ψαριών (κυπρινοειδών). Οι φρεάτιοι υδροφορείς εμφανίζονται στο μεγαλύτερο μέρος τους ποιοτικά υποβαθμισμένοι από τα αστικά γεωργικά, κτηνοτροφικά και βιομηχανικά απόβλητα που ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 207

17 αν συνδυαστεί βροχή με τις εποχές χρήσης είναι σχετικά υψηλή. Οι βαθύτερες υδροφορίες δεν εμφανίζουν προβλήματα μόλυνσης ή ρύπανσης. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 208

18 Α Αξιόλογα οικοσυστήματα Προστατευόμενες περιοχές Φυσικά τοπία Αξιόλογα οικοσυστήματα Ο εξωαστικός χώρος του Δήμου Τρικκαίων χαρακτηρίζεται λιγότερο από φυσικό τοπίο και περισσότερο από την ανθρώπινη επέμβαση η οποία έχει δημιουργήσει το αγροτικό τοπίο, τη γεωργική γη με γόνιμο αρδευόμενο έδαφος καθώς αποτελεί τμήμα του Θεσσαλικού κάμπου. Το φυσικό περιβάλλον λόγω των εντατικών καλλιεργειών περιορίζεται μόνον σε πολύ μικρούς θύλακες κυρίως κατά μήκος των ποταμών και των ρεμάτων που τον διασχίζουν. Ωστόσο στα στοιχεία του φυσικού συστήματος μπορούν να περιληφθούν όλοι εκείνοι οι φυσικοί πόροι (έδαφος, νερά, κτλ.) που χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο τόσο του φυσικού περιβάλλοντος όσο και της τοπικής οικονομίας. Είναι πεδινές επίπεδες καλλιεργούμενες εκτάσεις. Την συνέχεια και μονοτονία αυτών των εκτάσεων διακόπτουν οι οικισμοί και η πόλη των Τρικάλων καθώς επίσης η διέλευση του Πηνειού και των παραποτάμων του, Λιθαίου, Αγιαμονιώτη, και των συμβαλλόντων σ' αυτούς ρευμάτων με την παρόχθια βλάστηση τους. Οι επίπεδες αυτές εκτάσεις συναθρώνονται ομαλά με την γύρω λοφώδη και ημιορεινή περιοχή. Η χρωματική ποικιλία αλλάζει ανάλογα με τις εποχές και είναι μεγαλύτερη την άνοιξη και το θέρος, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό ορθογώνιων κυρίως συναθρώσεων με αποκλίσεις του πράσινου χρώματος ανάλογα με την καλλιέργεια. Ποικιλία μορφών προσδίδουν οι ποτάμιες ροές με την παρόχθια βλάστηση αποτελώντας άξονες στο τοπίο, ευχάριστο και αισθητικά αξιόλογο μέρος του τοπίου για κοντινές παρατηρήσεις. Οι μόνοι βιότοποι με φυσική βλάστηση είναι οι όχθες, οι κοίτες και τα πρανή του Πηνειού και των παραποτάμων του, καθώς και των αποστραγγιστικών και αρδευτικών καναλιών. Η παρόχθια ζώνη του Πηνειού και των παραποτάμων του έχει πλούσια βλάστηση από ιτιές (Salix spp.), βάτα (Rubus spp.), λεύκες (Populus spp.), αγριοτριανταφυλλιές (Rosa canina), σπάρτα (Spartium junceum), πλατάνια (Platanus orientalis), κλπ. Ο ποταμός Πηνειός αποτελεί Υγρότοπο καταγεγραμμένο από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 209

19 Υγροτόπων με Κωδικό Πηγάζει από την Πίνδο κοντά στην Καλαμπάκα και βγαίνει στη Θεσσαλική πεδιάδα. Στο Δήμο Τρικκαίων δεν αποτελεί κυρίαρχη παρουσία καθώς διαρρέει μόνον στο νοτιοδυτικό τμήμα του. Τα κανάλια χαρακτηρίζονται από την υδρόβια βλάστηση που αναπτύσσεται στις όχθες με φυτοκοινωνίες ελοφύτων (καλαμιώνες) με κυριαρχία του Phragmites australis (αγριοκάλαμο), αλλά και από νιτρόφυλες φυτοκοινωνίες και φυτοκοινωνίες ζιζανίων καλλιεργειών κυρίως στις περιοχές, με αποθέσεις απορριμάτων, και γενικά σε θέσεις, όπου συγκεντρώνεται άζωτο, από οργανική ρύπανση από τα αζωτούχα και φωσφορικά λιπάσματα, που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες. Γενικά η περιοχή ανήκει στην παραμεσογειακή ζώνη βλαστήσεως (Quarcetalia pubescentis) υποζώνη Ostryo Carpirion αυξητικούς χώρους Coccifero Carpinetum και Carpinetum, orientalis. Τα κύρια είδη που συναντάμε είναι: Qerqus coccifera- πουρνάρι Qerqus pubescus- δρυς η χνωόδης Qerqus conferta- δρυς η πλατύφυλος Carpinus orientalis - Γαύρος ο ανατολικός Pistacia terebinthus- Κοκορεβιθιά Fraxinus paliurus- Φράξος Paliurus paliurus Παλιούρι Στο Δήμο Τρικκαίων δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες ή προστατευόμενες περιοχές. Η ευρύτερη περιοχή όμως βορείως του Δήμου αποτελείται από δάση και δασικές εκτάσεις στις ορεινές και ημιορεινές πλαγιές της Πίνδου. Οι πεδινές εκτάσεις έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές και διαταραχές της οικολογικής τους ισορροπίας. Πρόκειται για τα γεωργικά εκμεταλλευόμενα εδάφη της πεδιάδας των Τρικάλων που σήμερα διαχειρίζονται εντατικά με καλλιέργειες βαμβακιού, καλαμποκιού, μηδικής και κηπευτικών που λόγω της μεγάλης χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων παρουσιάζεται υποβάθμιση. Η πανίδα που καταγράφεται στην περιοχή είναι φτωχή λόγω της υποβάθμισης του οικοσυστήματος και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Αποτελείται από είδη μετακινούμενα και διερχόμενα από τα φυσικά οικοσυστήματα προς τις αγροτικές εκτάσεις ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 210

20 και από λίγα είδη που διαβιούν μόνιμα στις αγροτικές εκτάσεις και στην παραποτάμια βλάστηση. Τα είδη που συγκροτούν την χερσαία πανίδα και ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι: Vulpes Vulpes - Αλεπού Mustela Nivalis - Νυφίτσα Lepus Europaeus - λαγός Erinaceus Eyropaeus - Σκαντζόχοιρος Ποντικοί, τυφλοπόντικες Buffo buffo - Φρύνος Rana graeca. Βάτραχος Οφιοειδή, σαύρες και τα πτηνά Upypa epops - Τσαλαπετεινός (*) Otus scops - Γκιώνης Athene noctuna - Κουκουβάγια Corvus arvensis - Σιταρήθρα Turdus medula - Κοτσύφι Passer montanus - Χωροφασπουργϊτης Cormus nonedula - Κάργα Ricca picca - Καρακάξα Coturnix-coturnix - Ορτύκι (*)Είδη προστατευόμενα Διαπιστώνεται λοιπόν ότι ενώ δεν υπάρχει κανένα ιδιαίτερο οικοσύστημα το οποίο θα έχριζε προστασίας, η γεωργική γη και τα νερά αποτελούν τους μόνους προστατευταίους πόρους του δήμου Τρικκαίων, διότι αποτελούν και τους μόνους πλουτοπαραγωγικούς πόρους στο Δήμο οι οποίοι κρινόμενοι ως μη ανανεώσιμοι, η προστασία τους είναι υψίστης προτεραιότητας. Προστατευόμενες περιοχές από Διεθνή / Ευρωπαϊκή νομοθεσία και συμβάσεις: Στην περιοχή του Δήμου Τρικκαίων δεν υπάρχουν περιοχές που να προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις της PAMSAR, CORINE, NATURA2000, SPA. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 211

21 Προστατευόμενες περιοχές του άρθρου 16 του Ν. 1650/1986: Εντός της περιοχής του Δήμου Τρικκαίων δεν εντοπίζονται περιοχές που να προστατεύονται βάσει του άρθρου 16 του Ν. 1650/86. Κανένα τμήμα του Δήμου δεν αποτελεί Εθνικό Δρυμό ή Μνημείο της Φύσης. Με το Π.Δ. (ΦΕΚ 609/ ) οι αναδασωθέντες λόφοι των 279,49 στρεμ. «ΑΗΛΙΑΣ» και «ΚΑΣΤΡΟ» κηρύχθηκαν ως αισθητικό δάσος. Προστατευόμενες εκτάσεις από τη δασική νομοθεσία: Οι εκτάσεις δημόσιες και ιδιωτικές που καλύπτονται από ξυλώδη δασικά ήδη (περιοχές με αμιγή δάση, περιοχές θαμνοτόπων, περιοχές με παραποτάμια βλάστηση, ή περιοχές που είχαν δασική βλάστηση αλλά καταστράφηκε λόγω πυρκαγιάς, τεχνητά αναδασωμένες εκτάσεις) προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία (Ν. 3208/2003, Ν.998/1979). Στην περιοχή του Δήμου προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο του Δασαρχείου Τρικάλων οι αναδασωτέες εκτάσεις του Άλσους του Προφήτη Ηλία και η δασική έκταση 55 περίπου στρεμμάτων στη Περδικορράχη. Ο λόφος του Πρ. Ηλία έχει χαρακτηρισθεί αισθητικό δάσος. Σύμφωνα με το Ν.Δ. 996/1971 (ΦΕΚ Α 192 6/10/1971), τα αισθητικά δάση ορίζονται ως "δάση ή τοπία έχοντα ιδιαίτερη αισθητική υγιεινή και τουριστική σημασία, ως και τοιαύτη επιβάλλουσα την προστασία της πανίδας, χλωρίδας και του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους". Αναδασωτέες εκτάσεις: Στην περιοχή του Δήμου έχουν ανακηρυχθεί με απόφαση Νομάρχη Τρικάλων ύστερα από εισήγηση της Δ/νσης Δασών Νομού Τρικάλων αναδασωτέες εκτάσεις μετά από πυρκαγιά : Με τις 68040/ ,7948/ ,83054/ , 805/ και 15481/ αποφάσεις του Υπ. Γεωργίας κηρύχθηκαν αναδασωτέες και περιφράχθηκαν οι εκτάσεις των δεσποζουσών της πόλεως Τρικάλων λόφων «ΑΗΛΙΑΣ» και «ΚΑΣΤΡΟΝ» εμβαδού 239,69 και 39,80 στρεμ. αντίστοιχα Με την αριθμ. 3352/ απόφαση Περ/κού Δ/ντού Τρικάλων ύστερα από πυρκαγιά, κηρύχθηκε αναδασωτέα η καείσα έκταση 4 στρεμμάτων στη δασική θέση «Προφήτης Ηλίας» Με την αριθμ. 2683/ απόφαση Περ/κού Δ/ντού Τρικάλων ύστερα από πυρκαγιά, κηρύχθηκε αναδασωτέα η καείσα έκταση 77 στρεμ. στις δασικές θέσεις «Προφήτης Ηλίας» και «Ισραηλινό Νεκροταφείο» Με την αριθμ. 3981/ απόφαση Δ/ντού Δασών Τρικάλων ύστερα από πυρκαγιά, κηρύχθηκε αναδασωτέα η καείσα έκταση 8,54 στρεμμάτων στη δασική θέση ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 212

22 «Ανάληψη» Οργανωμένοι χώροι δασικής αναψυχής: Στην περιοχή του Δήμου υπάρχουν οι πιο κάτω οργανωμένοι χώροι δασικής αναψυχής και περιαστικού πρασίνου: Ο «Προφήτης Ηλίας» όπου λειτουργεί ο ζωολογικός κήπος Το εσωτερικό τμήμα του κάστρου στην περιοχή του Ρολογιού όπου στεγάζεται το ανοιχτό Θέατρο. Το πάρκο του «Αη Γιώργη» με ανοιχτή πισίνα και χώρο αθλοπαιδιών. Υδάτινα Οικοσυστήματα Τα επιφανειακά ύδατα του ποταμού Πηνειού και των παραποτάμων του αποτελούν τα υδάτινα οικοσυστήματα της περιοχής. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υδάτων είναι καλά και στις όχθες του αναπτύσσεται υδρόβια και παρόχθια βλάστηση. Οι κοίτες τους στον εξωαστικό χώρο προστατεύονται από τη ΖΟΕ υποζώνη 2. Η διέλευση τους από τους οικισμούς έχει σαν αποτέλεσμα την οργανική τους επιβάρυνση (αστικά λύματα, λύματα κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων). Η παροχή είναι ικανοποιητική πλην του θέρους που σε ορισμένες περιπτώσεις μηδενίζεται λόγω της χρήσης των υδάτων για αρδεύσεις. Στα ανάντι των ποταμών υπάρχει ιχθυοπανίδα Salmo flutta Fario (άγρια πέστροφα), ενώ στα χαμηλά και σχεδόν επίπεδα τμήματα η ιχθυοπανίδα που συναντάται έιναι οι Cyprinus Caorio (Κυπρίνος) Rutilus rutilus (Τσιρώνια). Κλπ Επίσης στα ποτάμια διαβιούν βάτραχοι, σαλαμάνσρες, νερόφιδα και εποχιακά αγριόπαπιες και νερόκοτες. Ο Ληθαίος ποταμός Ο Ληθαίος ποταμός είναι ο βασικότερος διότι χαρακτηρίζει και την ίδια την πόλη των Τρικάλλων. Η πορεία του ξεκινά από τα δυτικά του δήμου Βασιλικής, περνάει βόρεια του οικισμού της Ράξας, συναντάει τα υδατορεύματα του Μετσόβου και του Ασμάνι, και με διεύθυνση ΝΑ διέρχεται από την πόλη των Τρικάλων για να εκβάλλει στον Πηνειό. Μέσα στην πόλη των Τρικάλων και στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου το ποτάμι διαχωρίζεται σε δυο τμήματα: ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 213

23 Στην παλαιά κοίτη που αναπτύσσεται παράλληλα με τον Πηνειό Ποταμό, στον οποίο εκβάλλει κοντά στο χωριό Κλωκοτός. Στη νέα κοίτη που αποτελεί αντιπλημμυρική τάφρο η οποία δημιουργήθηκε κάθετα προς τον Αγιαμονιώτη κοντά στο χωριό Φλαμούλι και στη συνέχεια εκβάλλουν από κοινού στον Πηνειό. Σε κλίμακα χαρτογράφησης της περιοχής της λεκάνης απορροής 1: το τμήμα του ποταμού που διέρχεται μέσα από το Δήμο Τρικκαίων αποτελεί το κύριο υδατόρευμα - κλάδος 2 ης τάξης. Η λεκάνη απορροής του Ληθαίου Ποταμού αποτελεί υπολεκάνη του Πηνειού Ποταμού και η έκταση που καταλαμβάνει είναι περίπου 380 ΚM 2. ΤΟ συνολικό μήκος της κοίτης του Ληθαίου Ποταμού είναι περίπου 35 ΚM μέχρι τις εκβολές της νέας κοίτης και 50 ΚM μέχρι τις εκβολές της παλαιάς κοίτης. Σε όλα τα ποτάμια διακρίνονται τρεις γεωμορφολογικές ενότητες οι οποίες είναι ο άνω ρους, ο μέσος ρους και ο κάτω ρους. Ο άνω ρους αντιστοιχεί στο ορεινό τμήμα του ποταμού όπου τα νερά κυλούν με μεγάλη ταχύτητα διαβρώνοντας το έδαφος. Ο μέσος ρους αντιστοιχεί στο κέντρο των ποτάμιων κοιλάδων, χαρακτηρίζεται από ευθύγραμμες κοίτες όπου η διάβρωση και η απόθεση βρίσκεται σε ισορροπία που μεταβάλλεται συνεχώς. Ο κάτω ρους αντιστοιχεί στην έξοδο από την ποτάμια κοιλάδα. Στο Ληθαίο Ποταμό διακρίνονται δυο γεωμορφολογικές ενότητες ο άνω και ο μέσος ρους. Η άμεση περιοχή μελέτης βρίσκεται στο μέσο ρου του ποταμού. Η ροή νερού στο Ληθαίο ποταμό σχηματίζεται: Από επιφανειακές απορροές των υδατοπτώσεων μέρους του υδρογραφικού συστήματος των Αντιχασίων Όρων. Από πλευρικές διηθήσεις και υπόγεια απορροή των ανθρακικών μαζών των Αντιχασίων Όρων, Από φαινόμενα φυσικού αρτεσιανισμού και ανύψωση της στάθμης των υπόγειων νερών στις πεδινές εκτάσεις. Η διατήρηση της επιφανειακής ροής ενός ποταμού καθορίζεται κυρίως από τις διακυμάνσεις των βροχοπτώσεων, τη θερμοκρασία και την εξατμισοδιαπνοή (απώλεια νερού από εξάτμιση επιφανειακών νερών και τη διαπνοή των φυτών). Οι εποχιακές ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 214

24 διακυμάνσεις της παροχής καθορίζουν το υδρολογικό καθεστώς του ποταμού. Διακρίνονται τρεις μεγάλες κατηγορίες ποτάμιων καθεστώτων, το μεγαθερμικό, το μεσοθερμικό και το μικροθερμικό καθεστώς. Η περιοχή μελέτης κατατάσσεται στη δεύτερη κατηγορία του μεσοθερμικού καθεστώτος όπου κύρια χαρακτηριστικά είναι σταθερή κυρίως παροχή με μια χαμηλή τιμή τη θερμή εποχή, ενώ την περίοδο των βροχών παρουσιάζουν μια δυο μέγιστες τιμές. Ο Ληθαίος Ποταμός είναι γενικά μόνιμης ροής υδατόρευμα. Ωστόσο το τμήμα του άνω ρου και κάποιο τμήμα του μέσου ρου την ξηρή περίοδο του έτους δεν εμφανίζουν ροή νερού. Παρατηρείται μόνο υπόγεια ροή του νερού, κάτω από τις προσχωσιγενείς αποθέσεις της κοίτης. Τα τμήματα αυτά αντιστοιχούν στην κοίτη του ποταμού από την αρχή της λεκάνης απορροής ως την περιοχή της Σωτήρας. Οι διακλαδιζόμενες κοίτες χωρίζονται σε αμμώδη φράγματα σε δυο η περισσότερους κλάδους που λέγονται «αναστομώσεις». Αυτοί σχηματίζονται από επιμήκεις νησίδες που αποτελούνται από χονδρόκοκκο υλικό, που δεν μπορεί να μεταφέρει ο ποταμός. Η διακλαδιζόμενη κοίτη δείχνει ότι ο ποταμός μεταφέρει μεγάλη ποσότητα φερτών στερεών υλικών. Η κοίτη του μελετώμενου τμήματος του ποταμού γενικά χαρακτηρίζεται μαιανδρική. Χαρακτηριστικό όμως στοιχείο της μελετώμενης κοίτης είναι ότι το μεγαλύτερο τμήμα έχει υποστεί ανθρώπινη επέμβαση με έργα διευθέτησης με αποτέλεσμα σε ένα μεγάλο μέρος της να έχει ευθυγραμμιστεί. Ο Ληθαίος Ποταμός έχει δυο σημεία εκβολής στον Πηνειό. Το ένα σημείο εκβολής αντιστοιχεί στη νέα κοίτη κοντά στο χωριό Καρυές, ενώ το δεύτερο σημείο αντιστοιχεί στην παλαιά κοίτη κοντά στο χωριό Γεωργανάδες. Τα σημεία εκβολής δεν παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα φυσικογεωγραφικά χαρακτηριστικά δελταϊκού τύπου εκβολής. Η εκβολή γίνεται με καθαρά φυσικά χαρακτηριστικά εκροής του Ληθαίου Ποταμού στον Πηνειό Ποταμό. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 215

25 Υπολεκάνη απορροής παλαιάς κοίτης Ληθαίου (συλλεκτήρας 1115). Η υπολεκάνη αυτή αποστραγγίζει την επιφανειακή απορροή του πεδινού τμήματος που βρίσκεται νότια της Εθνικής Οδού Τρικάλων -Λάρισας. Η παλαιά κοίτη του Ληθαίου προχωρεί με δύο κλάδους που διαχωρίζονται στην περιοχή. του Ριζαριού πριν τη Μονάδα Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων της πόλης των Τρικάλων, (ΜΕΥΑ): Το ένα τμήμα αποτελεί την καθεαυτή κοίτη του Ληθαίου, η οποία διερχόμενη στα όρια του γηπέδου της Μ.Ε.Υ.Α. της πόλης των Τρικάλων έχει κατεύθυνση ΝΑ μέχρι τον Λόγγο, περνάει στα όρια του οικισμού του Λόγγου και με κατεύθυνση αρχικά ανατολικά και στη συνέχεια Β συναντάει την κοίτη της Μυλαύλακας ώστε με κατεύθυνση ανατολική να εκβάλλει στον Πηνειό στην περιοχή του Κλοκωτού. Το άλλο τμήμα αποτελεί τεχνητή κοίτη, η οποία δημιουργήθηκε για τις ανάγκες άρδευσης και διοχέτευσης νερού σε μεγαλύτερο τμήμα αγρών και ονομάζεται Μυλαύλακα. Στο σημείο διαχωρισμού της παλαιάς κοίτης με το Μυλαύλακα υπάρχει θυρόφραγμα με το οποίο εκτρέπονται την καλοκαιρινή περίοδο τα 2/3 της παροχής στην Μυλαύλακα και στην παλαιά κοίτη παραμένει το 1/3 της παροχής. Έτσι η ροή στην παλαιά κοίτη του Ληθαίου είναι μόνιμη. Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί ότι η επεξεργασμένη απορροή των υγρών αποβλήτων της ΜΕΥΑ διοχετεύεται στην Παλαιά κοίτη του Ληθαίου. Στοιχεία παροχών Αξιόπιστα στοιχεία παροχών για το Ληθαίο Ποταμό προέρχονται από τη μελέτη «ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΜΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΒΕΒΑΡΥΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ», (Χρυσούλας Χαρίλαος, 1993) που εκπονήθηκε για λογαριασμό το Δήμο Τρικκαίων. Στην μελέτη αυτή αναλύθηκε το καθεστώς υδατοπαροχής από μετρήσεις που έχουν εκπονηθεί από ην Δνση Έγγειων Βελτιώσεων της Ν.Α. Τρικάλων. Η ποσοτική κατάσταση του νερού του Ληθαίου Ποταμού που παρουσιάζεται συνοπτικά παρακάτω και στηρίζεται σε μια σειρά μετρήσεων παροχής στο χώρο και στο χρόνο. Η χωρική κατανομή των σημείων μέτρησης είναι τέτοια που μπορεί να αξιολογηθεί ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 216

26 η ποιοτική κατάσταση του νερού σε μακροκλίμακα (στο μεγαλύτερο τμήμα της κοίτης του ποταμού) Οι υφιστάμενοι σταθμοί δειγματοληψίας που εξετάζουν χωρικά την ποσότητα των νερού του Ληθαίου σε μακροκλίμακα είναι: Το σημείο Ι (θέση Γέφυρα Σωτήρα) και αντιστοιχεί στο Τμήμα Α του Ληθαίου Ποταμού, Το σημείο II (θέση Γέφυρα Τρικαίογλου) και αντιστοιχεί στο Τμήμα Β του Ληθαίου Ποταμού, Το σημείο III (θέση γέφυρα Ριζαριό) για την παλαιά κοίτη και το σημείο IV (Θέση Εργοστάσιο Γάλακτος για τη νέα κοίτη) και αντιστοιχούν στο Τμήμα Γ του Ληθαίου Ποταμού. ΣΤΟ σημείο μέτρησης Ι (Γέφυρα Σωτήρα) η μέση παροχή το καλοκαίρι είναι 0,1 m 3 /sec, το χειμώνα 2,1 m 3 /sec, η μέση είναι 0,8 m 3 /sec ΣΤΟ σημείο μέτρησης II (Γέφυρα Τρικαίογλου) η μέση παροχή είναι το καλοκαίρι 0,7 m 3 /sec, το χειμώνα είναι 1,9 m 3 /sec, η μέση είναι 1,4 m 3 /sec. ΣΤΟ σημείο μέτρησης III (Εργοστάσιο Γάλακτος - Νέα Κοίτη ) η μέση παροχή είναι το καλοκαίρι 0,3 m 3 /sec, το χειμώνα είναι 1,5 m 3 /sec, η μέση είναι 1,0 m 3 /sec ΣΤΟ σημείο μέτρησης IV (Γέφυρα Ριζαριό - Παλαιά Κοίτη) η μέση παροχή είναι το καλοκαίρι 0,7 m 3 /sec, το χειμώνα είναι 0,7 m 3 /sec, η μέση είναι 0,7 m 3 /sec. Γενικά από την ανάλυση προκύπτουν τα παρακάτω συμπεράσματα: Η παροχή του Ληθαίου είναι μικρότερη στο πρώτο τμήμα καθ όλη τη διάρκεια του έτους (Τμήμα Α), όπου την καλοκαιρινή περίοδο δεν υπάρχει μόνιμη ροή νερού. Η παροχή του Ληθαίου αυξάνεται στο δεύτερο τμήμα (Τμήμα Β) καθ όλη τη διάρκεια του έτους και μοιράζεται κατόπιν στην παλαιά και νέα κοίτη. Παρατηρήθηκαν και πλημμυρικές παροχές ως και 20 m 3 /sec Οι μεγαλύτερες παροχές του Ληθαίου παρατηρούνται κατά τους μήνες Απρίλιο - Μάιο, ως αποτέλεσμα των αυξημένων βροχοπτώσεων των προηγούμενων μηνών αλλά και χιονιού. Παροχές αιχμής (πλημμυρικές παροχές) παρατηρούνται κατά τη χειμερινή και ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 217

27 εαρινή περίοδο μετά από έντονες βροχοπτώσεις. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού παρατηρείται σταδιακή μείωση της ροής τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο οπότε έχει και τη μικρότερη τιμή σε όλους τους σταθμούς. Η ροή αυξάνεται πάλι τους μήνες Οκτώβριο Νοέμβριο ενώ μετά σταθεροποιείται για να αυξηθεί σημαντικά τον Απρίλιο. Η παροχή νερού στην παλαιά και νέα κοίτη εξαρτάται κατά περιόδους από τη διαχείριση που γίνεται από το ΤΟΕΒ Ληθαίου. Τη χειμερινή περίοδο η ροή γίνεται φυσικά και δεν υπάρχει επέμβαση από το ΤΟΕΒ Ληθαίου, αφού την περίοδο αυτή δεν υφίστανται αρδεύσεις. Την περίοδο αρδεύσεων η ροή νερού ελέγχεται μέσω του φράγματος εκτροπής στην περιοχή του Αγίου Κων/νου από το ΤΟΕΒ Ληθαίου. Η νέα κοίτη έχει περισσότερο νερό από την παλαιά τη χειμερινή περίοδο, ενώ την καλοκαιρινή περίοδο έχει λιγότερο νερό και πολλές φορές η παροχή είναι μηδενική. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί όλο το νερό εκτρέπεται στην περιοχή του Αγίου Κων/νου προς την παλαιά κοίτη για αρδευτικούς σκοπούς από το ΤΟΕΒ Τρικκαίων. ΣΤΟ σημείο εκβολής της νέας κοίτης προς τον Πηνειό η παροχή καθορίζεται από το πόση παροχή διοχετεύεται στην παλαιά κοίτη και από την παροχή που προσφέρεται από τον Αγιαμονιώτη Ποταμό που με τη σειρά του η παροχή εξαρτάται κυρίως την ξηρή περίοδο του έτους από το πόσο νερό αντλείται από το ΤΟΕΒ Ληθαίου για να παροχετευτεί για σκοπούς άρδευσης στην παλαιά κοίτη του Ποταμού Ληθαίου. Στην παλαιά κοίτη Ληθαίου η παροχή νερού στο Μυλαύλακα και στην παλαιά κοίτη εξαρτάται επίσης από τη διαχείριση που γίνεται από το ΤΟΕΒ Ληθαίου. Και εδώ τη χειμερινή περίοδο η ροή γίνεται φυσικά και δεν υπάρχει επέμβαση από το ΤΟΕΒ Ληθαίου, αφού την περίοδο αυτή δεν υφίστανται αρδεύσεις. Την περίοδο αρδεύσεων η ροή νερού ελέγχεται μέσω του φράγματος εκτροπής στην περιοχή του Ριζαριού (πριν τη ΜΕΥΑ). Την περίοδο των αρδεύσεων ανάλογα με τις ανάγκες γίνεται σημαντική εκτροπή του νερού προς τη Μυλαύλακα. Στην παλαιά κοίτη παραμένει πολύ μικρή παροχή έως και καθόλου όταν οι ανάγκες είναι αυξημένες. Έτσι στην παλαιά κοίτη η παροχή του νερού μέχρι τις εκβολές στον Πηνειό ελαττώνεται σημαντικά. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 218

28 Ο Πηνειός ποταμός Ο Πηνειός είναι ο κύριος και πιο αξιόλογος ποταμός της Θεσσαλίας. Πηγάζει από την ανατολική πλευρά της Πίνδου από το Λάκμο ή Περιστέρι, κοντά στο Ζυγό του Μετσόβου και εισέρχεται στη θεσσαλική πεδιάδα κοντά στην Καλαμπάκα, διέρχεται νότια των Τρικάλων και μέσω του στενού φαραγγιού μεταξύ Ζάρκου και Τιτάρου περνά στην πεδιάδα της Λάρισας και στη θέση ακριβώς της πόλης κάμπτεται προς βορρά και με διάφορους μαιάνδρους φτάνει στις υπώρειες του Κάτω Ολύμπου και μέσω της κοιλάδας των Τεμπών, εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο, μεταξύ Στομίου και Παλαιοπύργου. Το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων έχει καταγράψει στον κατάλογο των σημαντικότερων υγροτόπων της Ελλάδας τον ποταμό Πηνειό στους νομούς Λαρίσας και Τρικάλων με κωδικό Στο ύψος της Λάρισας, ο Πηνειός χωρίζεται για μικρό διάστημα σε δύο κλάδους. Ο βορειότερος κλάδος είναι σχεδόν ευθύγραμμος τεχνητός αγωγός, που κατασκευάστηκε πριν από το 1940 για την αντιπλημμυρική προστασία της πόλης και περνά σχετικά μακριά από την πόλη. Ο νοτιότερος κλάδος είναι η παλιά φυσική κοίτη του Πηνειού και περνάει μέσα από τη Λάρισα. Αποτελεί τον κύριο αποστραγγιστικό αγωγό της Θεσσαλίας. Είναι ποταμός με μεγάλες διακυμάνσεις στην παροχή του, με μέγιστη m3/sec και ελάχιστη, κατάντη της Λάρισας, 5m3/sec. Το συνολικό μήκος του είναι 216 χλμ. και η συνολική του επιφάνεια τετρ. χλμ. Σε όλο το μήκος του ενσωματώνονται πάρα πολλοί παραπόταμοι με κυριότερους τον Τιταρήσιο, τον Εννιπέα, τον Καλέντζη και τον Ληθαίο. Ο Πηνειός μαζί με τους παραποτάμους του αποτελεί για τη Θεσσαλία το μοναδικό υδάτινο αποδέκτη. Οι ανάγκες του πόσιμου νερού της Λάρισας καλύπτονταν μέχρι το 1986 αποκλειστικά από τον Πηνειό. Όμως, η συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση νερού και η αύξηση της καλλιέργειας βαμβακιού στην πεδιάδα, η οποία απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού, σε συνδυασμό με τη ρύπανση του ποταμού από τα φυτοφάρμακα, οδήγησε στην αναζήτηση νέων πηγών νερού. Έτσι, από το 1990, οι ανάγκες σε νερό της Λάρισας καλύπτονται 100% από υπόγεια νερά, που προέρχονταν από γεωτρήσεις. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 219

29 Έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τον εγκιβωτισμό της κοίτης του για την κατασκευή των αρδευτικών δικτύων, προσωρινών φραγμάτων και τις υπεραντλήσεις. Κατά τους θερινούς μήνες, που οι απαιτήσεις σε νερό είναι μεγάλες και υπάρχει μείωση της παροχής του ποταμού, οι συνέπειες της ρύπανσης είναι πλέον εμφανείς. Με τα νερά του αρδεύονται στρ. Αγιαμονιώτης Πρόκειται για επιφανειακό ρέμα που διασχίζει κεντρικά αξιόλογο τμήμα του δυτικού πεδινού χώρου των Τρικάλων με ροή από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά. Ο Αγιαμονιώτης συναντάται με τον Κουμέρκη πολύ κοντά στο ίχνος της περιφερειακής οδού των Τρικάλων και στη συνέχεια ως ένα ρεύμα συναντούν τον Πηνειό. Ανκαι διέρχεται μέσα από την πόλη παρουσιάζει σχετικό οικολογικό ενδιαφέρον. Υπάρχουν ανεπτυγμένες συστάδες υδρόφιλων δέντρων και θάμνων. Δημιουργεί πολλούς επιμέρους μαιάνδρους μέσα ή και στις παρυφές του πολεοδομικού ιστού, καθώς επίσης και μικρής έκτασης υγρότοπους κατά τόπους με αρκετό πλάτος υδρόφιλης βλάστησης. Στο βορειοδυτικό τμήμα των παρυφών της πόλης διακλαδώνεται σε πολλά επιμέρους ρεύματα με πλούσια υδρόφιλη βλάστηση, όπου παρατηρείται ιδιαίτερα ένα αξιόλογο από οικολογική και αισθητική άποψη ημιαστικό-αγροτικό τοπίο. Με βάση τα προηγούμενα θα πρέπει να σημειωθεί ότι το φυσικό δίκτυο του Αγιαμονιώτη θα πρέπει να τύχει προσοχής ως προς τις όποιες πολεοδομικές εφαρμογές ή εξελίξεις με στόχο να ενσωματωθεί κατάλληλα ως φυσικό αισθητικό και οικολογικό στοιχείο στον ιστό της πόλης και των προαστίων της. Κουμέρκης Πρόκειται για επιφανειακό ρέμα που διασχίζει δυτικά αξιόλογο τμήμα του δυτικού πεδινού χώρου των Τρικάλων με ροή από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά. Ο Κουμέρκης συναντά τον Αγιαμονιώτη πολύ κοντά στο ίχνος της περιφερειακής οδού των Τρικάλων και στη συνέχεια ως ένα ρεύμα καταλήγουν στον Πηνειό. Ο Κουμέρκης δεν παρουσιάζει τέτοια αξιόλογα οικολογικά χαρακτηριστικά και έχει δεχτεί αρκετές ανθρώπινες παρεμβάσεις. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 220

30 Α Καταγραφή φυσικού περιβάλλοντος στην πόλη των Τρικάλων Η πόλη των Τρικάλων περιβάλλεται από εντατικά καλλιεργούμενες εκτάσεις (κυρίως βαμβακιού). Οι οικολογικοί θώκοι σε αυτή την περιβάλλουσα καλλιεργούμενη ζώνη είναι πολύ περιορισμένοι. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει ελάχιστη βλάστηση φυσικών ποωδών φυτών κυρίως στα όρια των αγροτεμαχίων με πολύ σπάνια παρουσία κάποιων θάμνων ή δένδρων. Ως εκ τούτου η περιβάλλουσα καλλιεργούμενη περιοχή, δεν παρουσιάζει κάποιο οικολογικό ενδιαφέρον. Η πόλη των Τρικάλων παρουσιάζει ένα τυπικό ελληνικό αστικό τοπίο ως ένα οργανωμένο πολεοδομικό συγκρότημα με πολυκατοικίες σε ορισμένες κεντρικές περιοχές και χαμηλά κτίρια στις περισσότερες γειτονιές. Χαρακτηρίζεται ωστόσο από τον ποταμό Ληθαίο ο οποίος διέρχεται στο κέντρο της πόλης του οποίου η ωραία διαμόρφωση των πρανών, οι φυτεύσεις, η διευθέτηση της κοίτης και η ροή των υδάτων μαζί και την κίνηση των ομάδων παπιών προσδίδουν μια ιδιαιτερότητα και αξία στο τοπίο καθώς και μία όαση ξεκούρασης του επισκέπτη και του περιπατητή κατά μήκος της διαδρομής της κοίτης. Στον Αγιαμονιώτη ποταμό δεν έχουν γίνει οι αντίστοιχες διαμορφώσεις και παρουσιάζει μια εικόνα υποβάθμισης. Κύρια στοιχεία του τοπίου είναι οι τρεις λόφοι που αποτελούν τοπόσημα: Ο λόφος με το πευκόφυτο άλσος του προφήτη Ηλία που έχει χαρακτηρισθεί «αισθητικό δάσος» Ο λόφος με το αρχαίο κάστρο της πόλης στην κορυφή και στις πλαγιές καλυμένος με τεχνητό άλσος με πεύκα και κυπαρίσσια που αποτελεί συνέχεια του λόφου Πρ. Ηλία. Ο λόφος Ανάληψης - Λογγακίου ο οποίος είναι εκτός σχεδίου και ορίων ΓΠΣ Οι τρεις αυτοί λόφοι βρίσκονται στο βόρειο άκρο του πολεοδομικού ιστού. Οι δύο πρώτοι αποτελούν τη νοτιότερη απόληξη των λοφωδών σχηματισμών που είναι συνέχεια του ορεινού όγκου των Χασίων και μεταξύ τους συνδέονται με αυχένα που αποτελεί το συνδετήριο πέρασμα μεταξύ δύο συνοικιών που αναπτύχθηκαν στις υπώρειες τους Βαρούσι και Κουτσομύλια. Αποτελούν τους βασικούς πνεύμονες πρασίνου της πόλης και παρέχουν ταυτόχρονα δυνατότητες ήπιας αναψυχής. Η μελέτη που εκπονήθηκε για τη αναβάθμιση του Πρ. Ηλία προβλέπει αναβάθμιση του υφισταμένου πρασίνου και ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 221

31 εμπλουτισμό με ενδημική χλωρίδα με δημιουργία ενός μικτού δάσους και εικόνα ενός δασοβοτανικού κήπου. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 222

32 Α Κατάσταση περιβάλλοντος Επιπτώσεις από την οικιστική ανάπτυξη και τις οικονομικές δραστηριότητες Κατάσταση Περιβάλλοντος Επιδράσεις στην ατμόσφαιρα και το κλίμα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες Ανθρωπογενείς δραστηριότητες τέτοιας κλίμακας ώστε να επηρεαστεί το κλίμα δεν υφίστανται. Κατά τη θερινή περίοδο που καλλιεργούνται οι εκτάσεις παρατηρείται μία μικρή αύξηση της σχετικής υγρασίας της ατμόσφαιρας και μία ελαφριά υποχώρηση των υψηλών θερμοκρασιών τοπικού χαρακτήρα αφού η επιφάνεια του φυλλώματος των καλλιεργειών λειτουργεί με την εξάτμιση διαπνοή ως περίπου επιφάνεια νερού. Παρόμοιες επιδράσεις με σχετική αύξηση της υγρασίας της ατμόσφαιρας, αλλά και καλύτερη ομοιόσταση του συστήματος στις ακραίες θερμοκρασίες θα παρατηρηθεί από τη δημιουργία του ταμιευτήρα στην Πύλη Τρικάλων από την εκτροπή του Αχελώου και αυτές τοπικού χαρακτήρα. Οι κυριότεροι αέριοι ρύποι με ανθρωπογενή προέλευση που ενδιαφέρουν μια περιοχή είναι οι ρύποι που προέρχονται από την κυκλοφορία των οχημάτων και από τις διάφορες καύσεις θέρμανσης. Ειδικότερα: Οι εκπομπές από την κεντρική θέρμανση ή τις θερμάστρες των κατοικιών: Παρατηρούνται ιδιαίτερα το χειμώνα από τη λειτουργία των καυστήρων. Οι εκπομπές αυτές περιέχουν κυρίως CO2, CO και SO2. Εκτιμάται ότι η επιρροή τους στο άμεσο περιβάλλον δεν είναι μικρή, αλλά δεν προκαλούνται τα προβλήματα που γνωρίζουν τα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα. Οι εκπομπές καυσαερίων από τα οχήματα: Η ρύπανση από την κυκλοφορία στο εθνικό και επαρχιακό οδικό δίκτυο είναι μέτριας έντασης και επηρεάζει κατά ένα μέρος τον Δήμο. Η ρύπανση όμως από την κυκλοφορία μέσα στο κέντρο της πόλης αυξάνει τη ρύπανση υποβάθρου της πόλης σε CO και ΝΟ Χ και προκαλεί σημαντικά ψηλές συγκεντρώσεις. Παρόλα αυτά η υφιστάμενη επιβάρυνση της ατμόσφαιρας της περιοχής μελέτης δεν φαίνεται να είναι σημαντική. Μια νέα πηγή θερμότητας η οποία επιρρεάζει το αστικό ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 223

33 περιβάλλον ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες είναι οι εξωτερικές κλιματιστικές μονάδες οι οποίες προκαλούν στο μικροκλίμα κάποιες αλλαγές και πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα υπ όψη σε συνδυασμό με την συνεχώς αυξανόμενη αλλαγή του κλίματος του πλανήτη, προκειμένου να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την υιοθέτηση των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού τόσο στο επίπεδο της πόλης όσο και στο επίπεδο των κτιρίων ιδιωτικών και δημοσίων. Η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από ρύπους που παράγονται από βιομηχανική δραστηριότητα παρατηρείται στις βιομηχανικές συγκεντρώσεις στις εισόδους της πόλης. Εκτιμάται όμως ότι η συγκεκριμένη ρύπανση επηρεάζει μόνον την περιοχή αμέσου επιρροής οπότε προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις μόνον στις όμορες οικιστικές περιοχές ειδικότερα αν ευνοούν οι επικρατούντες άνεμοι. Στην υπό έγκριση πολεοδομική μελέτη της οδού Λαρίσης έχει προβλεφθεί περιμετρικό πράσινο οπότε θα μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην άμεσα ευρύτερη περιοχή. Στον αγροτικό χώρο επιδράσεις στην ατμόσφαιρα προκαλούν τα ραντίσματα με φυτοφάρμακα τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις μόνον στις όμορες περιοχές των οικισμών και γενικότερα των εκτεταμένων οικιστικών περιοχών κατοικίας. Μια άλλη πηγή εκπομπών ρύπων είναι η κατανάλωση καυσίμων κίνησης (ντίζελ) από τον μηχανικό καλλιεργητικό εξοπλισμό, η χρήση του οποίου ολοένα και περισσότερο αυξάνεται, ενώ όμως ταυτόχρονα και οι σύγχρονοι κινητήρες βελτιώνονται στον συγκεκριμένο τομέα. Έτσι η διασπορά των παραγομένων ρύπων δεν επιδρά ιδιαίτερα στην ατμόσφαιρα των αγροτικών δορυφορικών οικισμών της πόλης. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η κατανάλωση καυσίμου κίνησης στην αγροτική δραστηριότητα μέσα στα όρια ολόκληρης της Περιφέρειας Θεσσαλίας υπολογίζεται ότι επιβαρύνει τον αέρα της με 578 τόνους SO2, 5356 τόνους NOX, 3296 τόνους CO, τόνους ανάπιπτων (TS) και 536 τόνους υδρογονανθράκων ανά έτος. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στη χλωρίδα και στην πανίδα Οι ανθρωπογενείς επιδράσεις στην χλωρίδα της περιοχής αφορούν επεμβάσεις εκχερσώσεων σε εδάφη επιδεκτά γεωργικής εκμετάλλευσης, οι οποίες όμως σήμερα δεν καταγράφονται πλέον, αφού δεν υπάρχουν τέτοιου είδους ανάγκες, αλλά και επιπλέον υφίσταται έλεγχος από τις αρμόδιες υπηρεσίες προστασίας. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 224

34 Οι επεμβάσεις αυτές μαζί με τον αναδασμό στις καλλιεργούμενες πεδινές εκτάσεις και την εξαφάνιση των φυσικών φραχτών (με βλάστηση), των αγροκτημάτων, είχαν αρνητικές επιδράσεις και σε πολλά είδη της πανίδας αφού εξαφανίστηκαν ή κακοποιήθηκαν οι βιότοποι όπου διαβιούσαν τα διάφορα είδη. Έτσι π.χ. μειώθηκε ο πληθυσμός των ορτυκιών κ.λ.π. ειδών ορνιθοπανίδας που διαβιούσαν στους φυσικούς φράχτες των αγρών. Αρνητικές επιδράσεις συνεχίζουν να υπάρχουν στην πανίδα της πεδινής περιοχής με τον αναδασμό, τις μονοκαλλιέργειες αλλά και τη χρήση φυτοφαρμάκων. Τέλος, η υποβάθμιση των εδαφικών και υδατικών πόρων, όπως περιγράφεται σε επόμενες παραγράφους, έχει επηρεάσει δυσμενώς και τη χλωρίδα πανίδα της περιοχής μελέτης. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στο φυσικό τοπίο Το φυσικό τοπίο έχει επηρεασθεί από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις και δραστηριότητες και έχει δεχθεί σημαντικές πιέσεις. Οι πιέσεις αυτές έγιναν ή και γίνονται από: την οικοδομική δραστηριότητα στην πόλη των Τρικάλων και στον εξωαστικό χώρο. τα οδικά έργα που συνδέουν την πόλη καθώς και ο περιφερειακός δακτύλιος της πόλης την πυκνή δόμηση των δορυφορικών οικισμών που υλοποιείται με την εφαρμογή των όρων δόμησης των οικισμών προ του 23 που επιφέρει σημαντικές αλλοιώσεις του αστικού περιβάλλοντος, διότι έχει υψηλό Συντελεστή Δόμησης ο οποίος υλοποιείται σε μικρά οικόπεδα και σε μικρού πλάτους δρόμους. τα αρδευτικά κανάλια των καλλιεργειών.. Αναβάθμιση ωστόσο έχει επέλθει με τις επεμβάσεις διευθέτησης και ανάπλασης της κοίτης και των πρανών του Ληθαίου ποταμού. Ανθρωπογενείς επιδράσεις στους υδάτινους πόρους Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής του Δήμου Τρικκαίων είναι πλούσιο. Η περιοχή του Δήμου κατατάσσεται υδρογραφικά στο ευρύτερο υδατικό διαμέρισμα της Θεσσαλίας, στη ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 225

35 λεκάνη απορροής του Πηνειού. Ο Πηνειός και οι παραπόταμοι που διαρρέουν το Δήμο Τρικκαίων αποτελούν τους υδάτινους αποδέκτες των επιφανειακών ομβρίων και άλλων υδάτων αποστραγγιστικών αρδευτικών κλπ. Η εκμετάλλευση των υδάτων των ποταμών και παραποτάμων γίνεται για τις αρδεύσεις των καλλιεργειών εποχιακά κυρίως το θέρος. Μέρος των επιφανειακών υδάτων οδηγείται στα αρδευτικά κανάλια για την άρδευση. Οι καλλιέργειες αρδεύονται επίσης με γεωτρήσεις, οπότε αντλούνται τα υπόγεια ύδατα και χρησιμοποιείται συνήθως το σύστημα της τεχνητής βροχής, του κανονιού κλπ. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι την μεγαλύτερη επιβάρυνση στους υδάτινους πόρους προκαλεί η υπερβολική χρήση των υπόγειων υδάτων που, με ανεξέλεγκτες ιδιωτικές γεωτρήσεις, έχει κατεβάσει τον υδροφόρο υπόγειο ορίζοντα βαθύτερα και υπάρχουν εμφανίσεις αλάτων στα νερά των αντλήσεων, τα οποία καταλήγουν στο έδαφος. Συχνή είναι η κατασκευή πρόχειρων επιχωμάτων μικρού ύψους, για την συγκράτηση των υδάτων, έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν για αρδεύσεις. Το πρόβλημα λαμβάνει μέγιστες διαστάσεις κατά την θερινή περίοδο, όπου οι απαιτήσεις για νερό άρδευσης είναι μεγάλες, με αποτέλεσμα τότε να παρατηρείται μόνο υπόγεια ροή του νερού, κάτω από τις προσχωσιγενείς αποθέσεις της κοίτης. Καθοριστικός παράγοντας για την ποιότητα των υδάτων, είναι η γειτνίαση με τις αγροτικές και οικιστικές περιοχές, καθώς προκύπτουν επιβαρύνσεις που σχετίζονται με τις δραστηριότητες αυτές (αποπλύσεις γεωργικών εδαφών, λύμματας κλπ). Σημαντικό είναι ότι στα ανάντη του τμήματος του Πηνειού που διαρρέει το δήμο εισρέουν απόνερα τυροκομικών μονάδων που αλλοιώνουν τους ποιοτικούς δείκτες που έχουν οριστεί (ΡΗ, περιεκτικότητα σε οξυγόνο, οργανικά σύμπλοκα κλπ) και επιρρεάζουν τα κατάντι. Γενικά η ποιοτική κατάσταση (φυσική, χημική και μικροβιακή) του νερού ενός ποταμού εξαρτάται από τα εδάφη και τα πετρώματα από τα οποία διέρχεται το νερό ώσπου να φθάσει στην κοίτη του, από τις ανθρωπογενείς πηγές φυσικών, χημικών και μικροβιακών ρύπων και από την ποσότητα του νερού που διέρχεται από το ποτάμι, με την έννοια ότι η ποσότητα του νερού επηρεάζει τη διασπορά των ρύπων και επομένως τελικά τη συγκέντρωση αυτών στο νερό. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 226