Η ΜΕΘΟΔΟΣ EURODIET ΜΕΡΟΣ 1 ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Transcript

1 Η ΜΕΘΟΔΟΣ EURODIET ΜΕΡΟΣ 1 ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 1

2 Έχοντας χρησιμοποιηθεί σε περισσότερες από 20 χώρες, από χιλιάδες γιατρούς, η μέθοδος Eurodiet είναι ένα πρόγραμμα μακροπρόθεσμης ρύθμισης βάρους το οποίο βασίζεται σε μια κλινική εμπειρία 20 ετών. Χωρίζεται σε 4 φάσεις, οι οποίες κυμαίνονται από 850 μέχρι kcal την ημέρα, και βασίζεται σε ισχυρές ιατρικές ενδείξεις προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να εξατομικεύσουν τη διατροφική τους παρέμβαση ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενή. Η μέθοδος Eurodiet βασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές: Eξατομικευμένη διατροφική προσέγγιση Περισσότερα από 80 προϊόντα υψηλής βιολογικής αξίας είναι διαθέσιμα στον ασθενή για να επιλέξει. Τα προϊόντα αυτά σε συνδυασμό με καθημερινά τρόφιμα στη σωστή αναλογία και ανάλογα με τη φάση της μεθόδου που πρέπει να ακολουθηθεί, απαρτίζουν μια διατροφή χαμηλών υδατανθράκων και επαρκούς πρωτεΐνης. Ψυχοσυμπεριφορική φροντίδα Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη ψυχοσυμπεριφορική αξιολόγηση των παχύσαρκων ασθενών, τόσο πριν, όσο και τα διάρκεια της δίαιτας. Το πρόγραμμα eurodiet προσφέρει ένα εξαιρετικό διαδικτυακό εργαλείο που βοηθάει τους γιατρούς να αναγνωρίσουν τις ψυχολογικές εκείνες παραμέτρους που αποτελούν εμπόδιο στη διατροφική διαχείριση του ασθενούς. Βασισμένο σε επικυρωμένα ερωτηματολόγια, αυτό το πολύ εύκολο εργαλείο διευκολύνει την παρακολούθηση των ψυχοσυμπεριφορικών παραμέτρων που έχουν να κάνουν με το βάρος. Ιατρική στήριξη Η στήριξη και η παρακολούθηση είναι κρίσιμες για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση των αποτελεσμάτων. Η Eurodied Med παρέχει στους επαγγελματίες υγείας εκπαιδευτικά σεμινάρια, τα εργαλεία και τα λογισμικά (Diet Profiler, Mental Profiler), με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στην ψυχοσυμπεριφορική αξιολόγηση και στα εργαλεία παρακολούθησης. Στο πλαίσιο του μόττο «μαζί μπορούμε περισσότερα», η Eurodied Med διοργανώνει σεμινάρια για τους επαγγελματίες υγείας σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η κυριότερη μέριμνα μας είναι η υγεία των ασθενών, η πρόληψη, η συνεχόμενη βελτίωση των προϊόντων και η πλήρης συμμόρφωση με τους ισχύοντες κανονισμούς. Ολόκληρη η διαδικασία είναι σχεδιασμένη ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης έλεγχος σε όλα τα στάδια, από τη σχεδίαση του προϊόντος μέχρι την παραγωγή και τη διανομή. 2

3 Η ΜΕΘΟΔΟΣ EURODIET ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ 1. ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡO Μια μεγάλη ιστορία.6 Ισχυρές επιστημονικές ενδείξεις.7 Θρεπτικά συστατικά και απώλεια βάρους 22 ΜΕΡΟΣ 2. ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ EURODIET ΦΑΣΗ 1 Πρωτεϊνική Διατροφή...32 ΦΑΣΗ 2 Επιλεκτική Διατροφή.. 35 ΦΑΣΗ 3 Σταδιακή Διατροφή ΦΑΣΗ 4 Ισορροπημένη Διατροφή ΜΕΡΟΣ 3. Η ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ EURODIET H πρώτη συνεδρία...49 Η πρώτη συνταγή..53 Παρακολούθηση.62 ΜΕΡΟΣ 4. ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤA Αναζητώντας τις καλύτερες διατροφικές προδιαγραφές...66 Γευστικά, ποικίλα, βολικά 71 Ποιοτικός έλεγχος, από τη σχεδίαση στη διανομή 73 Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου Eurodiet 74 3

4 4

5 ΜΕΡΟΣ 1. ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ 5

6 ΜΙΑ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Οι υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτες ανακαλύφθηκαν το 1929, όταν ο γιατρός Evans μελέτησε πρώτος τις επιδράσεις της επιπρόσθετης πρόσληψης πρωτεΐνης στην προστασία της άλιπης μάζας σε περίοδο πλήρους νηστείας 1. Στο τέλος της δεκαετίας του 60, ο καθηγητής Apfelbaum δημοσίευσε πολλές μελέτες στη Γαλλία με θέμα την «πρωτεϊνική δίαιτα», όπως ο ίδιος την αποκαλούσε 2,3,4,5. Το 1971, την ιδέα αναβίωσε ο Νοτιοαμερικάνος καθηγητής Georges L. Blackburn, του ιατρικού και ερευνητικού τμήματος (Μ.Ι.Τ.) του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ο οποίος ονόμασε τη μέθοδο «Επαρκούς Πρωτεΐνης - Τροποποιημένης Νηστείας 6». Ανέπτυξε τη θεωρία σύμφωνα με την οποία η μείωση των υδατανθράκων σε συνδυασμό με την πρόσληψη υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνης οδηγεί σε μείωση της λιπώδους μάζας, με ταυτόχρονη διατήρηση της άλιπης μάζας. Το τελικό πρωτόκολλο 7 ολοκληρώθηκε αργότερα από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ 8 και εγκρίθηκε από διάφορους φημισμένους ακαδημαϊκούς 9,10,11. Η μέθοδος αυτή διαδόθηκε γρήγορα στις Ηνωμένες Πολιτείες, οδηγώντας στην ανάπτυξη των πρώτων υψηλών-πρωτεϊνών προϊόντων. Ωστόσο, τα προϊόντα αυτά ήταν χαμηλής ποιότητας (χρήση ζελατίνης, απουσία βιταμινών και ιχνοστοιχείων) με αποτέλεσμα την ύπαρξη κάποιες φορές και ανεπιθύμητων ενεργειών. Παρ όλα αυτά, η αποτελεσματικότητα και η μακροπρόθεσμη επιτυχία της μεθόδου αυτής (όταν χρησιμοποιείται όπως ορίζεται από επιστημονικά πρωτόκολλα) έχει φανεί σε πολλές ερευνητικές μελέτες παγκοσμίως 12,13,14,15,16,17,18,19,20. Από τότε, τα διατροφικά προϊόντα που υποστηρίζουν την απώλεια βάρους έχουν εξελιχθεί σημαντικά. Από το 1977 στη Γαλλία και από το 1996 στην Ευρώπη, σύμφωνα με αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις, τα προϊόντα αυτά πρέπει να περιέχουν υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη και επαρκείς ποσότητες αμινοξέων, βιταμινών, μετάλλων και απαραίτητων λιπαρών οξέων (ωμέγα-3). Αυτή η μέθοδος, που είναι πολύ δημοφιλής στη Γαλλία από τα μέσα της δεκαετίας του 80 και συστήνεται από χιλιάδες γιατρούς και χρησιμοποιείται επιτυχώς στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας πάνω από 20 έτη. Οι μέθοδοι απώλειας βάρους στις οποίες χρησιμοποιούνται αυτά τα προϊόντα, έχουν εξελιχθεί σε ό,τι αφορά την ημερήσια πρόσληψη θερμίδων. Η θερμιδική πρόσληψη συνήθως κυμαινόταν από τις 400 μέχρι τις 600 kcal την ημέρα. Ωστόσο, αρκετές κλινικές μελέτες έδειξαν ότι οι τόσο αυστηροί περιορισμοί στη θερμιδική πρόσληψη δεν προσφέρουν επιπλέον όφελος στην απώλεια βάρους σε σύγκριση με προσλήψεις άνω των 800 kcal ανά ημέρα. Αυτός είναι και ο λόγος που η Eurodiet προσφέρει ένα πρόγραμμα βαθμιαίας αύξησης της θερμιδικής πρόσληψης, ξεκινώντας από 800 kcal την ημέρα (στην αρχή της δίαιτας) και καταλήγοντας στις 1800 kcal την ημέρα (στην ισορροπημένη διατροφή). 6

7 ΙΣΧΥΡΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Τα υψηλής βιολογικής αξίας προϊόντα Eurodiet προορίζονται για να συνδυαστούν με άλλα τρόφιμα, όπως ορίζεται στην κάθε φάση, έτσι ώστε να προκύψει μια διατροφή με τη βέλτιστη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και ταυτόχρονα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, και πιο συγκεκριμένα: Μια πολύ χαμηλών υδατανθράκων κετογονική δίαιτα (VLCKD) στις φάσεις 1 και 2. Μια χαμηλών θερμίδων, χαμηλών υδατανθράκων δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου στις φάσεις 3 και 4. Κετογονικές Πρωτεϊνική διατροφή Επιλεκτική διατροφή Σταδιακή διατροφή Ισορροπημένη διατροφή Μη κετογονικές Μια ξεκάθαρη και σύντομη περιγραφή των μηχανισμών φυσιολογίας είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξηγήσετε στον ασθενή γιατί η συμμόρφωση είναι τόσο σημαντική! 7

8 ΟΙ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΩΝ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ /ΚΕΤΟΓΟΝΙΚΕΣ ΦΑΣΕΙΣ Οι φάσεις 1 και 2 της μεθόδου Eurodiet είναι σχεδιασμένες να παράγουν μια μέτρια φυσιολογική κετογένεση, εντός βέβαια καθορισμένων ενδείξεων και επί απουσίας αντενδείξεων. Με αφορμή την παρατήρηση της επίδρασης της νηστείας στη φυσιολογία του οργανισμού, η προκαλούμενη από τη δίαιτα κετογένεση έχει μελετηθεί πλήρως και έχει αποδειχθεί ως ένα πολύτιμο εργαλείο στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας και στη θεραπεία διαφόρων νοσημάτων 21,22,23,24,25. Επιλέξαμε την κετογονική δίαιτα (VLCK) για δίαιτα έναρξης της μεθόδου Eurodiet μιας και η βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι η κετογενετική διατροφή είναι αποτελεσματική και ασφαλής όταν αποτελεί μέρος ενός προγράμματος που γίνεται με ιατρική παρακολούθηση. Η VLCK δίαιτα οδηγεί σε σημαντική απώλεια βάρους σε μικρό χρονικό διάστημα, διατηρώντας ταυτόχρονα την άλιπη μάζα (αυτό διασφαλίζεται από την επαρκή πρόσληψη υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνης). Επιπρόσθετα, μελέτες έχουν δείξει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η αρχική απώλεια βάρους, τόσο καλύτερη είναι η διατήρηση του αποτελέσματος μακροπρόθεσμα 26,27. ΑΠΟ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΟΛΑ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ: Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ Nutritional Treatment Programme Φυσιολογία - Νηστείας ΝΕΟΓΛΥΚΟΓΕΝΕΣΗ Αμινοξέα Γλυκογόνο ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΛΙΠΑΡΑ Γλυκερόλη Κετονοσώματα Γλυκόζη Μεταβολικά καύσιμα Άλλα όργανα Τριγλυκερίδια Οι δίαιτες υψηλών πρωτεϊνών αναπτύχθηκαν μέσα από τη γνώση που αντλήθηκε από κλινικές δοκιμές σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε πλήρη νηστεία. Κατά τη διάρκεια της νηστείας, το σώμα στερείται την άμεση πηγή ενέργειάς του (τους υδατάνθρακες) και ο μόνος τρόπος να 8

9 διατηρήσει τις ζωτικές του λειτουργίες είναι να χρησιμοποιήσει τα αποθέματα του. Τα αποθέματα που χρησιμοποιούνται πρώτα βρίσκονται στους μύες και στο ήπαρ με τη μορφή του γλυκογόνου, το οποίο μεταβολίζεται σε γλυκόζη. Όταν εξαντλούνται τα αποθέματα γλυκογόνου, τα αμινοξέα που προέρχονται από την αποδόμηση των πρωτεϊνών στους μύες και η γλυκερόλη που παράγεται από την αποδόμηση των τριγλυκεριδίων, μετατρέπονται σε γλυκόζη. Η δημιουργία γλυκόζης από αμινοξέα ονομάζεται νεογλυκογένεση και ως αποτέλεσμα έχει τη σταδιακή μείωση της μυικής μάζας. Μετά από 2 με 3 μέρες νηστείας, μπαίνει σε λειτουργία ένας τρίτος μηχανισμός: η κέτωση. Αυτό συμβαίνει όταν το αποθηκευμένο λίπος μετατρέπεται σε ενέργεια μέσω της διαδικασίας κετογένεσης. Τα ελεύθερα λιπαρά οξέα που (προκύπτουν από τη διάσπαση των τριγλυκεριδίων), μέσω της β-οξείδωσης μετατρέπονται σε κετονοσώματα, τα οποία είναι το ακετοξικό, το β-υδροξυβουτυρικό και η ακετόνη. Η διαδικασία της β-οξείδωσης επιτρέπει στο ήπαρ να μεταβολίζει μεγάλες ποσότητες μικρής αλύσου λιπαρά οξέα σε κετονοσώματα, τα οποία στη συνέχεια γίνονται η βασική πηγή ενέργειας για όλους τους ιστούς, ιδιαιτέρως του εγκεφάλου. Σε κατάσταση πλήρους νηστείας, η κέτωση ξεκινά μετά από 2 με 3 μέρες. 9

10 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ 1 ΚΑΙ Φυσιολογία - φάσεων ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ AA ΚΕΤΟΝΟ- ΣΩΜΑΤΑ GLYCOGENE ΓΛΥΚΟΖΗ ΑΛΛΑ ΟΡΓΑΝΑ ΕΛΟ ΓΛΥΚΕΡΟΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΟΥΡΙΑ ΟΥΡΑ Στη δίαιτα μειωμένων θερμίδων το σώμα χρησιμοποιεί ως πρώτη πηγή ενέργειας τα κυκλοφορούντα στο αίμα σάκχαρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα 28. Αυτό προκαλεί μείωση της εκκρινόμενης ινσουλίνης και συνεπώς τροποποιεί την αναλογία γλυκαγόνης/ινσουλίνης υπέρ της γλυκαγόνης, έχοντας τις παρακάτω τρεις επιδράσεις στο μεταβολισμό: 1. Την κινητοποίηση του αποθηκευμένου λίπους και την απελευθέρωση από τα λιποκύτταρα ελεύθερων λιπαρών οξέων και γλυκερόλης, τα οποία χρησιμεύουν σαν ενεργειακά υποστρώματα για διάφορα όργανα (ήπαρ, νεφρός, μύες). 2. Η υψηλή αναλογία γλυκαγόνη/ινσουλίνη θα προκαλέσει διάσπαση του αποθηκευμένου γλυκογόνου σε γλυκόζη (γλυκογονόλυση). Στη συνέχεια παράγεται γλυκόζη και από τη διάσπαση άλλων πρόδρομων ενώσεων, όπως γαλακτικό, γλυκογενετικά αμινοξέα και γλυκερόλη (νεφρική και ηπατική νεογλυκογένεση, σε ποσοστά 55% και 45% αντίστοιχα). 3. Όταν εξαντληθούν τα αποθέματα γλυκογόνου στο ήπαρ, ο ρυθμός της β-οξείδωσης των ελεύθερων λιπαρών οξέων σε κετονοσώματα θα αυξηθεί. Τα κετονοσώματα μεταφέρονται με διάχυση στους περιφερικούς ιστούς, όπου το μικρό τους μέγεθος τους επιτρέπει να εισχωρήσουν στις μεμβράνες των κυττάρων και να χρησιμοποιηθούν ως ενεργειακά υποστρώματα. Ο εγκέφαλος δε είναι το κυριότερο όργανο που χρησιμοποιεί τα κετονοσώματα για τη λειτουργία του (σε ποσοστό 70%). Η οξείδωση των κετονοσωμάτων απαιτεί ωστόσο μια ελάχιστη ποσότητα γλυκόζης και ινσουλίνης. Σε άτομα με υγιές πάγκρεας, η πιθανότητα κετοξέωσης πάντα αντισταθμίζεται, με 10

11 τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα να διατηρούνται σε σχετικά σταθερά χαμηλά επίπεδα μέσω της νεογλυκογένεσης, με αποτέλεσμα τα επίπεδα ινσουλίνης να παραμένουν επίσης σταθερά χαμηλά ή λίγο χαμηλότερα (80 % των φυσιολογικών). Είναι βασικό να περιοριστεί η πρόσληψη υδατανθράκων εφόσον τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης εμποδίζουν τη διάσπαση του αποθηκευμένου λίπους και συνεπώς την παραγωγή κετονοσωμάτων. 11

12 ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ, ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΕΪΝΗ Οι υδατάνθρακες είναι απαραίτητοι γιατί διατηρούν σταθερά τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, παρεμποδίζουν τη μείωση των επιπέδων των ηλεκτρολυτών και προφυλάσσουν τον καταβολισμό της πρωτεΐνης. Η πρόσληψή τους πρέπει να μειωθεί αρκετά (συνήθως κάτω από 50 γρ. την ημέρα), έτσι ώστε να μπει σε λειτουργία ένας ήπιος σε ρυθμό μηχανισμός κετογένεσης 29,30,31. Όσο μεγαλύτερη είναι η πρόσληψη των υδατανθράκων, τόσο μικρότερη είναι η παραγωγή των κετονοσωμάτων. Τα κετονοσώματα έχουν διπλή δράση: 1. Παρέχουν ενέργεια. Τα κετονοσώματα καλύπτουν το 80 % των ενεργειακών αναγκών του εγκεφάλου και, σύμφωνα με τους ασθενείς, δρουν ψυχοτονωτικά. 2. Καταστέλλουν την όρεξη. Τα κετονοσώματα διεγείρουν τα κέντρα κορεσμού στον υποθάλαμο. Η αύξηση του αισθήματος κορεσμού μειώνει τις εξάρσεις της πείνας, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα της δίαιτας 32,33,34,35. Φαίνεται ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων των κετονοσωμάτων και της προστασίας της ενδογενούς πρωτεΐνης (αμινοξέων) 36,37. Στο επίπεδο της γαστρεντερικής οδού, οι πρωτεΐνες ασκούν σημαντική επίδραση στον κορεσμό μέσω υποδοχέων αμινοξέων και μηχανοϋποδοχέων. Η πρόσληψη πρωτεΐνης ενεργοποιεί επίσης την έκκριση χολοκυστοκινίνης (CCK), γλυκαγόνης και εντεροστατίνης 38. Όλα αυτά τα ερεθίσματα κορεσμού στέλνονται στον εγκέφαλο μέσω του πνευμονογαστρικού και των ραχιαίων νεύρων. Κλινική πράξη - φυσιολογία Φυσιολογία φάσεων στον εγκέφαλο ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΝΤΟΝΟΥ ΚΟΡΕΣΜΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ Τοξοειδής Πυρήνας Κέντρο κορεσμού: Διαμεσοκοιλιακό τμήμα υποθαλάμου Κέντρο πείνας: Πλευρικές υποθαλαμικές περιοχές ΛΕΠΤΙΝΗ Εκκρίνεται από το λιπώδη ιστό PYY Εκκρίνεται στο λεπτό και στο ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ παχύ Εκκρίνεται έντερο από το πάγκρεας ΠΝΕΥΜΟΝΟ ΓΑΣΤΡΙΚΟ ΧΚΚ Εκκρίνεται από το έντερο ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Πεπτίδια που εκκρίνονται από τον τεινεσμό του στομάχου Πεπτίδια που εκκρίνονται από γαστροεντερικούς χημειοκαι μηχανικο- υποδοχείς ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΑΜΙΝΟΞΕΑ GHR Εκκρίνεται από το στομάχι Ηπατικοί χημειο-υποδοχείς ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΑ ΓΛΥΚΑΓΟΝΗ 12

13 Παρόλο που η απώλεια άλιπης μάζας είναι σύνηθες φαινόμενο σε όλες τις περιπτώσεις απώλειας βάρους, οι VLCK δίαιτες μπορούν να την αποτρέψουν, ακόμα και υπό συνθήκες έντονα αρνητικού ενεργειακού ισοζυγίου, με την προϋπόθεση ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης είναι επαρκής 39. Τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται τόσο για την πρωτεϊνοσύνθεση όσο και σαν ενεργειακό υπόστρωμα για τη νεφρική και ηπατική νεογλυκογένεση (με αυτόν τον τρόπο τροφοδοτείται ο εγκέφαλος με γλυκόζη). Πολλές κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι το 60 με 80% της συνολικής απώλειας βάρους προέρχεται από τη διάσπαση του λίπους. Η πρόσληψη 1,2 γρ. πρωτεΐνης ανά κιλό ιδανικού σωματικού βάρους είναι αρκετή για να διατηρήσει σταθερό το ισοζύγιο αζώτου. Τα αμινοξέα εμπλέκονται επίσης στη ρύθμιση της πείνας και του κορεσμού, μιας και αποτελούν πρόδρομες ουσίες των νευροδιαβιβαστών. Στην πράξη, είναι πολύ σημαντικό να κάνετε τον ασθενή να καταλάβει ότι: 1. Κατά τη διάρκεια των φάσεων 1 και 2, οι υποτροπές, κυρίως με τη μορφή της κατανάλωσης γλυκών, θα μειώσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα του προγράμματος και θα δημιουργήσουν πείνα. 2. Για να επιτευχθεί η πλήρης διατήρηση της άλιπης μάζας, δε θα πρέπει ποτέ να παραλείπονται τα γεύματα με το σκεπτικό ότι τρώγοντας λιγότερο μειώνονται οι θερμίδες άρα χάνω περισσότερο- αυτό που θα χαθεί θα είναι μυική μάζα. 13

14 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ασφάλεια της μεταβολικής απάντησης στην κέτωση, ιδιαίτερα όσον αφορά την μεταβολική οξέωση, έχει δειχθεί στις μελέτες του Yanci 40. To 2003, μια συστηματική ανασκόπηση 41 των διαιτών χαμηλών-υδατανθράκων (<60 γρ. την ημέρα) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι δίαιτες αυτές ήταν αποτελεσματικές όσον αφορά την απώλεια βάρους, χωρίς κάποια αρνητική επίδραση στους δείκτες λιπιδίων, στο σάκχαρο ή στην αρτηριακή πίεση. Αργότερα, μια παρόμοια ανασκόπηση σύγκρινε τις χαμηλώνυδατανθράκων δίαιτες με τις χαμηλού-λίπους δίαιτες και σημείωσε ότι οι βελτιώσεις ήταν πιο μεγάλες στην ομάδα που ακολούθησε τη χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτα σε σχέση με την απώλεια βάρους, τα επίπεδα της HDL, τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων και τη συστολική αρτηριακή πίεση. Αυτή η ομάδα είχε επίσης λιγότερα drop-outs. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο ότι: οι χαμηλών-υδατανθράκων/υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτες είναι πιο αποτελεσματικές στους 6 μήνες εφαρμογής και είναι εξίσου αποτελεσματικές, αν όχι παραπάνω αποτελεσματικές, με τις χαμηλού-λίπους δίαιτες στη μείωση του σωματικού βάρους και του καρδιαγγειακού κινδύνου στο βάθος ενός έτους 42». Η χρήση διαιτών VLCK σε παχύσαρκους διαβητικούς ασθενείς είναι ασφαλής και με εξαιρετικά αποτελέσματα ακόμη και σε μακροχρόνια εφαρμογή (έως 1 έτος) και περιλαμβάνονται στις οδηγίες της American Diabetes Association (ADA) από το Η παχυσαρκία είναι υψηλά σχετιζόμενη με την επίπτωση της εμφάνισης του διαβήτη τύπου 2. Πολυάριθμες σχετικές κλινικές μελέτες 43 έχουν δείξει ότι η ρύθμιση του βάρους αποτελεί πρωτεύοντα θεραπευτικό στόχο για την πλειοψηφία των ασθενών με διαβήτη τύπου 2. Οι κετογονικές δίαιτες είναι γνωστές για την αποτελεσματικότητά τους στην απώλεια βάρους, κάτι που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα και σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. 44,45,46,47,48,49. Η κέτωση εκτός των άλλων έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική και στη γρήγορη βελτίωση των επιπέδων του σακχάρου, οδηγώντας σε μείωση μεγαλύτερη από 50% των επιπέδων σακχάρου νηστείας μέσα σε 2 μόλις εβδομάδες 45. Πέρα από το διαβήτη τύπου 2, οι πολύ χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες (<50 γρ./ημέρα) έχουν δείξει ότι βελτιώνουν σημαντικά τις μεταβολικές διαταραχές που συνδέονται συχνά με την παχυσαρκία, όπως το μεταβολικό σύνδρομο 50,51, τη δυσλιπιδαιμία 52,53,54,55,56,57, την αγγειακή φλεγμονή 58 και τα καρδιαγγειακά νοσήματα 59,60,49. Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα ενός κετογονικού προγράμματος ρύθμισης βάρους έχει φανεί εκτενώς από πολυάριθμες έρευνες και μετα -αναλύσεις στην παχυσαρκία και τις μεταβολικές της επιπλοκές, ειδικά στο διαβήτη τύπου 2. 14

15 ΟΙ ΧΑΜΗΛΩΝ ΘΕΡΜΙΔΩΝ ΦΑΣΕΙΣ: 3 ΚΑΙ 4 Οι φάσεις αυτές αντιστοιχούν σε μια χαμηλών θερμίδων, χαμηλών υδατανθράκων και χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου και δείκτη δίαιτα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σαν συνέχεια της κετογονικής διατροφής είτε σαν αρχικό στάδιο, ανάλογα με τις ενδείξεις που έχει ο ασθενής. Μετά από τη VLCK δίαιτα, η σταδιακή επανεισαγωγή των υδατανθράκων είναι ζωτικής σημασίας για να αποφευχθεί η επαναπρόσληψη του βάρους, που σχετίζεται με την αναπλήρωση των αποθεμάτων γλυκογόνου στο σώμα. Η μέθοδος Eurodiet συστήνει την προοδευτική επανεισαγωγή των υδατανθράκων, ξεκινώντας από τα 70 γρ. και καταλήγοντας στα 200 γρ. υδατανθράκων, οι οποίοι παρέχονται από τα λαχανικά, τα φρούτα και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Η προσθήκη ζάχαρης και η κατανάλωση υψηλού γλυκαιμικού φορτίου τροφίμων, κυρίως αυτών που περιέχουν ραφιναρισμένους υδατάνθρακες πρέπει να αποφεύγεται. Πρωτεΐνες Λιπίδια Υδατάνθρακες Φάση 1 Φάση 2 Φάση 3 α Φάση 3β Φάση3γ Φάση 4 Οι φάσεις 3 και 4 είναι χαμηλών υδατανθράκων και χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου δίαιτες. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σαν συνέχεια της κετογονικής διατροφής, είτε σαν εναρκτήριο στάδιο. 15

16 Ο ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ Ο διαχωρισμός των υδατανθράκων σε «γρήγορους» και «αργούς», εισήχθηκε αρχικά για να χαρακτηρίσει τη διαφορετική επίδραση που έχουν οι υδατάνθρακες στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Μικρά μόρια, που θεωρήθηκε ότι πέπτονται εύκολα, ταξινομήθηκαν σαν «γρήγοροι» υδατάνθρακες, ενώ μεγαλύτερα μόρια (κυρίως το άμυλο) θεωρήθηκε ότι πέπτονται πιο αργά. Ωστόσο, παρόλο που ο παραπάνω διαχωρισμός είχε μια λογική και ήταν βολικός, in vivo μετρήσεις της μεταγευματικής αύξησης της γλυκόζης έδειξαν ότι από μεταβολική άποψη είναι ανακριβής. Για παράδειγμα, βασικά τρόφιμα που ο κύριος υδατάνθρακας τους είναι το άμυλο (π.χ. το λευκό ψωμί ή η βραστή πατάτα), πέπτονται πολύ γρήγορα και αυξάνουν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα σχεδόν όσο η ζάχαρη (για την ίδια ποσότητα υδατανθράκων). Αυτή η παρατήρηση οδήγησε το 1980 στην ανάπτυξη της ιδέας του Γλυκαιμικού Δείκτη (ΓΔ). Ο ΓΔ δείχνει την επίδραση που έχουν τα τρόφιμα στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και σύμφωνα με αυτόν μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ τροφίμων που περιέχουν υδατάνθρακες 61. Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι το πηλίκο δύο εμβαδών καμπύλης, το εμβαδό καμπύλης γλυκόζης για 2 ώρες μετά τη λήψη τροφίμου που περιέχει 50 γρ. υδατάνθρακες προς το εμβαδό καμπύλης γλυκόζης για 2 ώρες μετά τη λήψη τροφίμου αναφοράς που περιέχει 50 γρ. υδατάνθρακες (συνήθως τη γλυκόζη τελευταία ως τρόφιμο αναφοράς χρησιμοποιείται το λευκό ψωμί). Υψηλός ΓΔ Χαμηλός ΓΔ Μεταβολή γλυκόζης αίματος (mm) Χρόνος(λεπτά) 16

17 Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για να συγκρίνουμε την επίδραση στη γλυχαιμία, των τροφίμων που περιέχουν υδατάνθρακες 62. Τα τρόφιμα που δεν περιέχουν υδατάνθρακες, όπως το κρέας ή τα λιπαρά, έχουν γλυκαιμικό δείκτη 0 και η γλυκόζη έχει γλυκαιμικό δείκτη 100. Έχοντας ως τρόφιμο αναφοράς τη γλυκόζη, με ΓΔ 100, τρόφιμα με ΓΔ <55 είναι τρόφιμα με χαμηλό ΓΔ και τρόφιμα με ΓΔ >70 είναι τρόφιμα με υψηλό ΓΔ. Αυτές οι τιμές είναι μέσοι όροι, και έχουν προκύψει από μετρήσεις που έχουν γίνει σε ομάδες ατόμων. Στην πραγματικότητα, ο γλυκαιμικός δείκτης μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο, ανάλογα με την ώρα της ημέρας ή πιο σημαντικά, με πολλούς άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα της πέψης. Ο γλυκαιμικός δείκτης μας επιτρέπει να συγκρίνουμε την επίδραση στη γλυχαιμία των τροφίμων που περιέχουν υδατάνθρακες. 17

18 TO ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ Ο γλυκαιμικός δείκτης μας δείχνει τη συμπεριφορά ενός τροφίμου στη μεταγευματική γλυχαιμία προϋποθέτοντας ότι το τρόφιμο αυτό στη μερίδα που καταναλώνεται περιέχει 50γρ. υδατάνθρακες. Αυτό όμως δεν έχει σχέση με την πραγματική ποσότητα υδατανθράκων που θα καταναλωθούν σε ένα συνηθισμένο γεύμα. Ωστόσο τα επίπεδα του σακχάρου εξαρτώνται από δύο παράγοντες: τόσο από την ποιότητα (ΓΔ) του τροφίμου που καταναλώνεται, όσο και από την ποσότητα. Για παράδειγμα, το λευκό ψωμί και η κολοκύθα έχουν τον ίδιο γλυκαιμικό δείκτη αλλά ποτέ δεν καταναλώνονται σε ίδιες ποσότητες. Το 1997, βασισμένοι στην παρατήρηση αυτή, η ομάδα του Walter Willet στο Harvard, ανέπτυξε την ιδέα του γλυκαιμικού φορτίου (ΓΦ), τo οποίο υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας το γλυκαιμικό δείκτη με την ποσότητα των υδατανθράκων που περιέχει μια συνηθισμένη μερίδα τροφίμου και διαιρώντας το αποτέλεσμα με ΓΦ=ΓΔ x ποσότητα διαθέσιμων υδατανθράκων (g) στη μερίδα/100 (ποσότητα διαθέσιμων υδατανθράκων= συνολική ποσότητα υδατανθράκων- φυτικές ίνες) Το γλυκαιμικό φορτίο δείχνει την επίδραση που έχει μια συνηθισμένη μερίδα ενός τροφίμου στα επίπεδα σακχάρου. Θεωρείται «χαμηλό» όταν είναι κάτω από 10, «υψηλό» όταν είναι ίσο ή μεγαλύτερο του 20 και «μέσο» όταν είναι ανάμεσα σε αυτές τις δύο τιμές. Αυτή η ιδέα αποκλείει τη «δαιμονοποιήση» ορισμένων τροφίμων, για παράδειγμα το πεπόνι ή τα καρότα. Τονίζει επίσης την ισοδυναμία των τροφίμων που ανήκουν στην ίδια ομάδα. Για παράδειγμα, όλα τα λαχανικά έχουν χαμηλό ΓΦ. Ωστόσο, ο ΓΔ παραμένει πολύτιμο εργαλείο γιατί μας επιτρέπει να διαχωρίζουμε τρόφιμα μέσα στην ίδια ομάδα. Το γλυκαιμικό φορτίο δείχνει την επίδραση που έχει μια συνηθισμένη μερίδα ενός τροφίμου στα επίπεδα σακχάρου και τονίζει την ομοιότητα που έχουν τα τρόφιμα που ανήκουν στην ίδια ομάδα. 1. Salmerón J et al. Dietary fiber, glycemic load, and risk of non-insulin-dependent diabetes mellitus in women. JAMA Feb 12;277(6):

19 Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΤΗΣ EURODIET H διατροφική πυραμίδα της Eurodiet απεικονίζει τι πρέπει να περιέχει μια ισορροπημένη διατροφή. Αυτό το χρήσιμο εργαλείο θα σας βοηθήσει να εισάγετε τις διάφορες ομάδες τροφίμων και να τις ταξινομήσετε με βάση την ενεργειακή τους πυκνότητα, το γλυκαιμικό τους φορτίο και τη μικροθρεπτική τους αξία. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Eurodiet, μια νέα ομάδα τροφίμων εισάγεται με την κάθε φάση, ξεκινώντας από τη βάση της πυραμίδας. Όσο πιο μεγάλη είναι η επιφάνεια της πυραμίδας που αντιστοιχεί σε μια ομάδα τροφίμων, σε τόσο πιο μεγάλη συχνότητα και ποσότητα συστήνεται να καταναλώνεται (για παράδειγμα τα φρούτα και τα λαχανικά). Στην πορεία του προγράμματος η κατανάλωση τροφίμων προχωρά σταδιακά από τη βάση προς την κορυφή. Καθώς προχωράει το πρόγραμμα, τα τρόφιμα που ανήκουν στα ανώτερα στρώματα της πυραμίδας μπορούν να καταναλώνονται, ώσπου να φτάσουμε στην κορυφή. Η γραφική απεικόνιση της πυραμίδας θα σας βοηθήσει να καθοδηγήσετε τους ασθενείς στο δρόμο προς τη μονιμοποίηση μιας ισορροπημένης διατροφής. Ενεργειακή πυκνότητα Γλυκαιμικό φορτίο (ΓΦ) Διατροφική αξία Η πρόσληψη λιπών είναι περιορισμένη, κύρια περιλαμβάνονται πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) ενώ ενθαρρύνεται η πρόσληψη τροφίμων που περιέχουν υψηλής αξίας πρωτεΐνες, ίνες και μικροθρεπτικά συστατικά. Τα γεύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες προάγουν τον κορεσμό και επιβραδύνουν τη γαστρική κένωση. Οι πρωτεΐνες επίσης, αυξάνουν τον κορεσμό. Για τους παραπάνω λόγους, οι δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και 19

20 πρωτεΐνες, με χαμηλό ΓΔ, είναι πιο επαρκείς και αποτελεσματικές στην επίτευξη διατροφικής ισορροπίας. Η διατροφική πυραμίδα της Eurodiet είναι ένας τρόπος απεικόνισης που βοηθάει τους ασθενείς να μεταβούν, βήμα προς βήμα, στην ισορροπημένη διατροφή. 20

21 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ-ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ/ΧΑΜΗΛΟΥ ΓΔ ΔΙΑΙΤΩΝ Οι χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στην απώλεια βάρους 63 και/ή στη θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου και του διαβήτη τύπου Η μακροπρόθεσμη επίδραση τους έχει αξιολογηθεί από ελεγχόμενες κλινικές μελέτες με 2 χρόνια παρακολούθηση και από μελέτες που καλύπτουν πάνω από δύο δεκαετίες 27,65. Ειδικοί από τον ΠΟΥ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) έλαβαν υπόψη το γλυκαιμικό δείκτη όταν συνέταξαν τις συστάσεις που σχετίζονται με την επιλογή ειδών διατροφής 66. Οι χαμηλού ΓΔ/ΓΦ δίαιτες έχει αποδειχθεί βιβλιογραφικά ότι υπερτερούν στην απώλεια βάρους (και κυρίως στην επίδραση τους στη λιπώδη μάζα) 67,68 καθώς και στην πρόληψη της παχυσαρκίας 39. Επιπρόσθετα, ευρείας κλίμακας μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι οι χαμηλού ΓΔ και ΓΦ δίαιτες μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 69,70,71,72 και καρδιαγγειακής νόσου 73,74. Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι «η μείωση της υπερινσουλιναιμίας που προκαλείται από μια χαμηλού ΓΔ δίαιτα, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, μέσω της επίδρασης της στο οξειδωτικό στρες, στην αρτηριακή πίεση, στα λιπίδια ορού, στους παράγοντες πήξης, στους φλεγμονώδεις παράγοντες, στην ενδοθηλιακή λειτουργία και στη θρομβόλυση 75.» Οι δίαιτες αυτές μπορούν επίσης να λειτουργήσουν προληπτικά στην εμφάνιση καρκίνου στο μαστό και στο έντερο. Γνωρίζοντας αυτό, η διατροφική αγωγή που στοχεύει στην πρόληψη ή στη θεραπεία νοσημάτων πρέπει να περιλαμβάνει τις έννοιες του γλυκαιμικού δείκτη και του γλυκαιμικού φορτίου. Στη μέθοδο Eurodiet, οι ποσότητες των υδατανθράκων αυξάνουν σταδιακά μέχρι να φτάσουν στα επίπεδα που προβλέπει η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή (φάση 4). Έχει αποδειχθεί ότι «οι μεσογειακού τύπου και οι χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες αποτελούν πολύ αποτελεσματικές εναλλακτικές σε σχέση με τις χαμηλού-λίπους δίαιτες. Οι χαμηλώνυδατανθράκων δίαιτες υπερτερούν όσον αφορά την επίδραση τους στα λιπίδια, και οι μεσογειακού τύπου δίαιτες υπερτερούν όσον αφορά τον γλυκαιμικό έλεγχο. Έχοντας λοιπόν λάβει υπόψη τις προσωπικές προτιμήσεις και τις μεταβολικές ενδείξεις, η διατροφική φροντίδα μπορεί να εξατομικεύεται 76.» 21

22 ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ H ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΛΙΠΙΔΙΑ ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΓΛΥΚΟΖΗ ΓΛΥΚΕΡΟΛΗ ΓΛΥΚΕΡΟΛΗ + ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ ΓΛΥΚΟΓΟΝΟ ΓΛΥΚΟΓΟΝΟ ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ ΓΛΥΚΟΓΟΝΟ + ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ ΜΥΣ ΗΠΑΡ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ Μηχανισμός φυσιολογίας μιας υψηλών υδατανθράκων/υψηλού λίπους δίαιτας. Μια φυσιολογική διατροφή παρέχει 3 θρεπτικά συστατικά: πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη, τα οποία μεταβολίζονται στο ήπαρ, στους μύες και στο λιπώδη ιστό. Οι πρωτεΐνες διασπώνται σε αμινοξέα, τα οποία μεταφέρονται στο ήπαρ και στους μύες. Η περίσσεια των αμινοξέων μεταβολίζεται σε κετονοσώματα στο ήπαρ. Τα κετονοσώματα μπορούν να παράγουν γλυκόζη και λιπαρά οξέα. Οι υδατάνθρακες διασπώνται (κυρίως) σε γλυκόζη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ενέργεια, ή να αποθηκευθούν ως γλυκογόνο στο ήπαρ και στους μύες. Όταν η πρόσληψη των υδατανθράκων είναι μεγάλη, η λιπογένεση οδηγεί σε αποθήκευση των λιπαρών οξέων και της γλυκερόλης στο λιπώδη ιστό, με τη μορφή των τριγλυκεριδίων. 22

23 Τα λίπη (τριγλυκερίδια) μετασχηματίζονται σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη στο ήπαρ και αναδομούνται και αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό με τη μορφή τριγλυκεριδίων. Ως πηγή ενέργειας οι πρωτεΐνες (4,1 kcal/gr) είναι χαμηλότερες από το λίπος (9.3 kcal/gr). Κανένα από τα παραπάνω δεν αποθηκεύεται άμεσα στο σώμα σε αντίθεση με τους υδατάνθρακες (4.1 kcal/gr). 23

24 ΠΟΣΗ ΠΡΩΤΕΪΝΗ; Στις χαμηλών θερμίδων δίαιτες το ενεργειακό περιεχόμενο των γευμάτων είναι εξ ορισμού μειωμένο. Είναι απαραίτητο να γίνει η ανάλογη προσαρμογή στο διαιτολόγιο ώστε να διασφαλιστεί η πρόσληψη των απαραίτητων μάκρο και μικροθρεπτικών συστατικών. Στους ενήλικες, η προσλαμβανόμενη πρωτεΐνη, βασική πηγή αζώτου και απαραίτητων αμινοξέων, πρέπει να μην πέφτει κάτω από το κατώτερο όριο ασφαλείας, που είναι τα 0,83 γρ.πρωτεΐνης/κιλό/ημέρα σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη. Δηλαδή πρωτεΐνη που περιέχει τα απαραίτητα αμινοξέα στη σωστή αναλογία (FAO/WHO/UNU2007) 77. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με πολλές κλινικές μελέτες, οι χαμηλών θερμίδων/υψηλών πρωτεϊνών δίαιτες, σχετίζονται με καλύτερη διατήρηση της άλιπης μάζας σε σχέση με δίαιτες που καλύπτουν μόνο τις βασικές ανάγκες σε πρωτεΐνη 78,79,80,81,82. Κάνοντας μια ανασκόπηση των μελετών αυτών στη μετα-ανάλυση τους, οι Krieger JW & al. 83 απέδειξαν ότι: «Η πρόσληψη πρωτεΐνης ήταν ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας στη διατήρηση της άλιπης μάζας. Η καθημερινή πρόσληψη πρωτεΐνης που υπερβαίνει τα 1,05 gr/kg (μέση τιμή πρόσληψης στις μελέτες: 1,27 g/kg) σχετίστηκε με καλύτερη διατήρηση της άλιπης μάζας, σε σχέση με πρόσληψη πρωτεΐνης που πλησιάζε τα επίπεδα της συνιστώμενης (RDA) (μέση πρόσληψη: 0,74 gr/kg). To μέγεθος της επίδρασης αυτής αυξήθηκε όταν η διάρκεια των μελετών ξεπερνούσε τους 3 μήνες». Μια ισορροπημένη διατροφή, όπως ορίζεται από τις επίσημες συστάσεις (πρωτεΐνη: 12-15%, λίπη: 30-35%, υδατάνθρακες : 50-55% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης), είναι επομένως ανεπαρκής, είτε για τη διατήρηση του απωλεσθέντος βάρους είτε για την πρόληψη της παχυσαρκίας. Στην πραγματικότητα, αν η συνολική ενεργειακή πρόσληψη δεν είναι άνω των 1600 kcal, δεν μπορεί να καλυφθεί η μέση ενεργειακή ανάγκη σε πρωτεΐνες των 80 γρ./ημέρα για τον άντρα και των 60 γρ./ημέρα για τη γυναίκα. Ενέργεια Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Αναφορικά με την ασφάλεια των πολύ υψηλών πρωτεϊνών διαιτών, δεν έχουν δειχθεί 84,85,86 ανεπιθύμητες επιδράσεις στη νεφρική λειτουργία ή στην απώλεια ασβεστίου από τα οστά σε υγιείς ενήλικες, ακόμη και όταν τα επίπεδα πρόσληψης πρωτεΐνης είναι πολύ υψηλά και φτάνουν τα 1,2 με 1,5 g/kg ιδανικού βάρους. Στις χαμηλών-θερμίδων δίαιτες, η διατήρηση της άλιπης μάζας 24 απαιτεί μια σχετική αύξηση της πρωτεϊνικής πρόσληψης. Τα 1,2 με 1,5 gr πρωτεΐνης/kg ιδανικού βάρους δεν έχουν καμιά ανεπιθύμητη επίδραση σε υγιείς ενήλικες.

25 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ Σύμφωνα με αναφορά του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) το 2007, πέρα από την ποσότητα, έχει σημασία και η ποιότητα της πρωτεΐνης (που χαρακτηρίζεται από το χημικό δείκτη (ΧΔ)), και έχει μεγάλη σημασία για να διατηρείται ικανοποιητικό το ισοζύγιο αζώτου 81. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα, τις δομικές τους μονάδες, συνδεδεμένα μεταξύ τους. Κάθε πρωτεΐνη έχει το δικό της αριθμό και τη δική της αλληλουχία αμινοξέων. Υπάρχουν 24 αμινοξέα, απ τα οποία τα 8 θεωρούνται «απαραίτητα», γιατί το σώμα δεν μπορεί να τα συνθέσει και πρέπει να τα προσλάβει από τη διατροφή. Τα απαραίτητα αμινοξέα είναι η βαλίνη, η ισολευκίνη, η λευκίνη, η τρυπτοφάνη, η λυσίνη,η μεθειονίνη, η θρεονίνη και η φαινυλαλαλίνη. Η απουσία των αμινοξέων αυτών οδηγεί σε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας της πρωτεΐνης. Η πρωτεΐνη που συγκρατείται και μένει στο σώμα (δηλ. η καθαρή χρησιμοποιούμενη πρωτεΐνη) εξαρτάται από το περιεχόμενο της πρωτεΐνης σε περιοριστικό αμινοξύ (το απαραίτητο αμινοξύ που βρίσκεται σε ένα τρόφιμο σε ποσότητα μικρότερη από την απαιτούμενη για τον οργανισμό) και από τα απαραίτητα αμινοξέα που απορροφώνται από το σώμα. Ο συνδυασμός των πρωτεϊνών που περιέχουν περιοριστικά αμινοξέα οδηγεί στην καλύτερη αξιοποίηση τους από το σώμα. Η κλινική εμπειρία στη Γαλλία καθιέρωσε τον κύριο ρόλο των διακλαδισμένων αμινοξέων και τη σημασία της πρωτεΐνης πενταπλής προέλευσης απ την οποία παρασκευάζονται τα προϊόντα Eurodiet (πρωτεΐνη από σόγια, γάλα, αυγό, αρακάς, σιτάρι). Εάν και η επίτευξη ικανοποιητικού ΧΔ είναι σημαντική, διαταράσσοντας το προφίλ της πρωτεΐνης, ώστε να ευνοείται η ποσοτική παρουσία ενός απλού αμινοξέος, ιδίως της τρυπτοφάνης, θα μπορούσε να αποδειχθεί άχρηστο εάν δεν υπάρχει επαρκής πρόσληψη αυστηρά επιλεγμένων υδατανθράκων 87, 88, ή ακόμα και επικίνδυνο αν καταναλωθεί σε 89, 90,91 υπερβολική ποσότητα Για να εγγυηθούμε την παρουσία όλων των απαραίτητων αμινοξέων, που υποδηλώνεται από ένα χημικό δείκτη >100, πρέπει να συνδυαστούν διαφορετικές πηγές πρωτεΐνης, χρησιμοποιώντας φυτικές και ζωικές πηγές. 25

26 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ Η πρόσληψη πρωτεϊνών έχει θετική επίδραση στην απώλεια βάρους, κυρίως λόγω του ότι υπερέχει όσο αφορά την επίδραση της στο αίσθημα του κορεσμού σε σχέση με τα άλλα θρεπτικά συστατικά 92,93,94,95,96. Αυτό μειώνει το αίσθημα της πείνας 82 και συνεπώς βοηθάει στον έλεγχο της ποσότητας της προσλαμβανόμενης τροφής. Πολλές υποθέσεις έχουν γίνει για να εξηγήσουν αυτή την επίδραση: η έκκριση της CCK (χολοκυστοκινίνης) και άλλων πεπτιδίων στο έντερο 97, η οξείδωση των αμινοξέων 98 ή η μεταγευματική θερμογένεση 104. Ένα γεύμα πλούσιο σε πρωτεΐνες μειώνει περισσότερο τα μεταγευματικά επίπεδα της γκρελίνης σε σχέση με ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες. Η ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στην γκρελίνη, στα γλυκοζο-εξαρτώμενα ινσουλινοτροπικά πολυπεπτίδια (GIP) και στη γλυκαγόνη, υποδηλώνει ότι η ενεργοποίηση αυτών των πεπτιδίων ίσως διαμεσολαβεί στη μεταγευματική απόκριση στην έκκριση της γκρελίνης. Ωστόσο, ο ακριβής μηχανισμός που εμπλέκεται στο αίσθημα του κορεσμού που προκαλεί η πρωτεΐνη παραμένει αδιευκρίνιστος. Φαίνεται ότι η υψηλών πρωτεϊνών δίαιτα βοηθάει την απώλεια βάρους και κυρίως την απώλεια λίπους. Όπως έχει δειχθεί από διάφορες κλινικές μελέτες, οι πρωτεΐνες είναι σημαντικές στη ρύθμιση του βάρους, γιατί σχετίζονται με μεγαλύτερη μείωση του βάρους και του λίπους σε σχέση με τις υψηλών-υδατανθράκων, χαμηλού-λίπους δίαιτες, είτε όταν η δίαιτα είναι ελεύθερη 99 είτε όταν υπάρχει ενεργειακός περιορισμός 100,101,102. Επιπρόσθετα, η μεγάλη ενεργειακή συμμετοχή της πρωτεΐνης σε μια δίαιτα έχει ενδιαφέρουσες μεταβολικές επιδράσεις, ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους. Οι υψηλώνπρωτεϊνών δίαιτες μειώνουν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων, βελτιώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης 103 και βελτιώνουν τη γλυκαιμική απόκριση 104. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ Μια πρόσφατη μελέτη 105, που έγινε στα πλαίσια του Project DioGenes 1, επιβεβαίωσε αυτό που έχουν δείξει πολλές κλινικές μελέτες, τη σημασία δηλαδή της πρωτεΐνης στη μετέπειτα διατήρηση ενός ιδανικού βάρους. Μετά από μια αρχική απώλεια της τάξεως τουλάχιστον του 8% του βάρους, μέσω μιας δίαιτας 800 kcal την ημέρα και διάρκειας 8 εβδομάδων, 773 άτομα ακολούθησαν 5 διαφορετικές δίαιτες για 6 μήνες. Τα αποτελέσματα έδειξαν μια μέση αύξηση του βάρους κατά 0,5 kg μετά από 6 μήνες, με σημαντικές διακυμάνσεις μεταξύ των ομάδων: η αύξηση του βάρους ήταν μηδενική για την ομάδα που ακολούθησε την υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτα και χαμηλού ΓΔ δίαιτα (η πρωτεΐνη ήταν το 25% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης) (αναφέρθηκε μάλιστα περαιτέρω απώλεια βάρους), ενώ έφτασε τα 4,5 kg στις ομάδες που ακολούθησαν την χαμηλών-πρωτεϊνών και υψηλού ΓΔ δίαιτα. Τα άτομα που εγκατέλειψαν ήταν λιγότερα στην ομάδα της υψηλών-πρωτεϊνών χαμηλού ΓΔ δίαιτας, κάτι που δείχνει περισσότερη συμμόρφωση. Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν ακόμη και να μεταφερθούν στα παιδιά των ατόμων που συμμετείχαν στην μελέτη και ακολούθησαν το ίδιο πρόγραμμα με τους γονείς τους. Η επικράτηση του υπέρβαρου και παχύσαρκου μειώθηκε κατά 15% στις ομάδες των υψηλών- 26

27 πρωτεϊνών και χαμηλού ΓΔ διαιτών ενώ το ποσοστό του λίπους αυξήθηκε σημαντικά στα παιδιά που ακολούθησαν τη χαμηλών-πρωτεϊνών και υψηλού ΓΔ δίαιτα Η κλινική μελέτη Διογένης (γονίδια της παχυσαρκίας Δίαιτα) έλαβε επιδότηση 14,5 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οκτώ ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα συμμετείχαν κάτω από την κατεύθυνση του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης. Η μελέτη αφορούσε την πολλαπλή ανάλυση πολλών παραμέτρων σχετιζόμενων με την παχυσαρκία. Παράμετροι που σχετίζονται με την αύξηση του βάρους, κυρίως διατροφικοί, γενετικοί, συμπεριφορικοί. Φαίνεται να υπάρχει διεθνής ομοφωνία που τάσσεται υπέρ της μεγαλύτερης πρόσληψης πρωτεϊνης σε προγράμματα απώλειας και διατήρησης βάρους. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΟΡΕΣΜΕΝΩΝ ΛΙΠΩΝ Κάποιες γνωστές χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες δεν περιορίζουν την πρόσληψη στα κορεσμένα λιπαρά οξέα (για παράδειγμα η δίαιτα Atkins). Αυτές οι δίαιτες έχουν γίνει το αντικείμενο έντονης κριτικής, ως δυνητικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων, χωρίς αυτό να έχει ολοκληρωτικά τεκμηριωθεί. Η λύση βρίσκεται στο να περιοριστεί όχι μόνο η πρόσληψη των υδατανθράκων αλλά και η πρόσληψη του κορεσμένου λίπους. Έχει δειχθεί ότι οι χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες, που είναι ταυτόχρονα υψηλές σε μονοακόρεστα λιπαρά ή σε πρωτεΐνη, είναι επίσης αποτελεσματικές στη μείωση της λιπώδους μάζας και στους δείκτες λιπιδίων στο αίμα 107. Η αντικατάσταση των υδατανθράκων με άπαχη πρωτεΐνη προσφέρει μεταβολικό όφελος χωρίς να έχει επιβλαβείς συνέπειες στους παράγοντες οστεοσύνθεσης ή στην απέκκριση ασβεστίου 108. Πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ η μείωση της λιπώδους μάζας κατά τη διάρκεια μιας υψηλούλίπους, χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτας είναι παρόμοια ή μεγαλύτερη από αυτή που παρατηρείται κατά τη διάρκεια χαμηλών-θερμίδων, χαμηλού-λίπους δίαιτας, η επίδραση στη μείωση της άλιπης μάζας επίσης, φαίνεται να είναι πιο σημαντική 109,107. Οι Layman et al αναφέρουν ότι οι χαμηλών-θερμίδων, υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτες φαίνεται να αυξάνουν την απώλεια του βάρους, λόγω του ότι συνδυάζουν μεγαλύτερη απώλεια λιπώδους μάζας και λιγότερη απώλεια άλιπης μάζας 100,110. Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι οι υψηλώνπρωτεϊνών δίαιτες γενικά προήγαγαν καλύτερη συμμόρφωση, λόγω του αυξημένου αισθήματος κορεσμού και του συνεπακόλουθου μειωμένου αισθήματος πείνας. Βασισμένοι στις παρατηρήσεις αυτές διατυπώνουν την υπόθεση ότι η μειωμένη αναλογία υδατάνθρακα/πρωτεΐνη και η υψηλή πρόσληψη σε λευκίνη βοήθησε στην τροποποίηση της λειτουργίας της ινσουλίνης και ενεργοποίησε την πρωτεϊνοσύνθεση στους μυς. Οπότε μπορεί 27

28 κάποιος να ισχυριστεί ότι «οι χαμηλών-υδατανθράκων, υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτες» έχουν πιο πολλά οφέλη από τις «χαμηλών-υδατανθράκων, υψηλού-λίπους δίαιτες». Σε σύγκριση με τις υψηλών-υδατανθράκων δίαιτες, οι υψηλών-πρωτεϊνών και χαμηλού κορεσμένου λίπους δίαιτες οδήγησαν στη ίδια σημαντική βελτίωση στους δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου. Ωστόσο, οι υψηλών-πρωτεϊνών δίαιτες οδήγησαν σε μεγαλύτερη μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων και βελτίωσαν τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c και της βιταμίνης Β12. Με καμιά από τις δύο δίαιτες δεν παρατηρήθηκε κάποια ανεπιθύμητη επίδραση στον οστικό ή νεφρικό μεταβολισμό για περίοδο 12 εβδομάδων 105. Σε αντίθεση με άλλες μεθόδους, η μέθοδος Eurodiet ακολουθεί τις συστάσεις που είναι σύμφωνες με τη μειωμένη πρόσληψη λίπους, κυρίως του κορεσμένου. 28

29 ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑ Οι χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτες γενικά περιλαμβάνουν λίγα φρούτα, λαχανικά ή δημητριακά ολικής άλεσης. Στη θεωρία, αυτό θα μπορούσε να αυξήσει μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο νοσηρότητας όταν μια τέτοια δίαιτα ακολουθηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και η πρόσληψη φρούτων και λαχανικών παραμένει χαμηλή 29. Σε δημοσίευση του 2002, οι Volek et al αναφέρουν ότι «μια πολύ χαμηλών-υδατανθράκων δίαιτα μπορεί να περιλαμβάνει μια ευρεία ποικιλία λαχανικών και ακόμη και μικρές ποσότητες φρούτων. Θα ήταν συνετό επίσης να λαμβάνεται ένα πολυβιταμινούχο σκεύασμα για να διασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη όλων των απαραίτητων μικροστοιχείων». Φαίνεται λοιπόν ότι είναι ωφέλιμο να διατηρηθεί μια επαρκής πρόσληψη ποικιλίας λαχανικών (στις φάσεις 1 και 2) και έπειτα φρούτων και δημητριακών (στη φάση 3) για τους παρακάτω λόγους: Για να διασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών, βιταμινών και μετάλλων. Για να ενθαρρυνθούν οι ασθενείς τρώγοντας το δικό τους φαγητό. Για να τονιστεί σταδιακά η σημασία της κάθε ομάδας τροφίμων, και με αυτό τον τρόπο να επανεκπαιδευτεί ο ασθενής ώστε να υιοθετήσει υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Έχει αποδειχθεί ότι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης ασκούν προστατευτική δράση κατά των πιο σημαντικών τύπων καρκίνου που πλήττουν την Δυτική κοινωνία (του καρκίνου του παχέος εντέρου, του παγκρέατος, του πνεύμονα, του στομάχου, του οισοφάγου και της ουροδόχου κύστης). Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν μια μεγάλη ποικιλία συστατικών που προστατεύουν από τον καρκίνο, όπως αντιοξειδωτικά, διαιτητικές ίνες, ισοθειοκυανάτες και πολυφαινόλες. Τα προϊόντα Eurodiet είναι εμπλουτισμένα με το 25% της ΣΗΠ σε βιταμίνες και μέταλλα. Ο εμπλουτισμός των προϊόντων και η πρόσληψη λαχανικών, φρούτων και δημητριακών ολικής άλεσης εγγυάται την πλήρη καθημερινή κάλυψη σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. 29

30 30

31 ΜΕΡΟΣ 2. ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ EURODIET 31

32 ΦΑΣΗ 1 ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Απώλεια βάρους κυρίως από τη λιπώδη μάζα. Απλή, εύκολη στην εφαρμογή και στη συμμόρφωση τους ασθενούς, δεδομένου ότι τα κετονοσώματα μειώνουν την αίσθηση της πείνας. Αυτή η διατροφή είναι η ιδανική εκκίνηση για μια σημαντική απώλεια βάρους. Κετογονική φάση έναρξης, 850 kcal/ημέρα 4 με 5 προϊόντα καθημερινά Για μέχρι και 1 μήνα Ποικιλία λαχανικών ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Έναρξη κέτωσης: Λιγότερο από 50 γρ. CHO/ημέρα Μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη: λίπη και CHO Παροχή της ελάχιστης ποσότητας που είναι απαραίτητη σε: Λίπη: Απαραίτητα λιπαρά οξέα Πρωτεΐνη: 1,2 gr/kg ιδανικού σωματικού βάρους. Υψηλής βιολογικής αξίας/απαραίτητα αμινοξέα. Υδατάνθρακες για τα γλυκοζοεξαρτώμενα όργανα. Κατανάλωση λαχανικών για να διευκολύνεται η εντερική λειτουργία. Βιταμίνες + μέταλλα + ιχνοστοιχεία ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Γρήγορη απώλεια βάρους. Γνωρίζουμε ότι, θεωρητικά, για την απώλεια ενός κιλού λίπους απαιτείται αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο kcal. H φάση 1 που είναι η χαμηλότερων θερμίδων φάση ( 850 kcal/ημέρα), δημιουργεί μεγάλο ενεργειακό έλλειμμα οπότε και η απώλεια βάρους θεωρητικά είναι η μεγαλύτερη. Σύμφωνα με παρατηρήσεις, αναφέρεται ενδεικτικά μια μέση απώλεια της τάξεως των 3 με 5 κιλών και 3 με 4 cm από την περίμετρο μέσης σε 10 μέρες. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται το κίνητρο του ασθενούς και αποτρέπεται η απογοήτευση που εμφανίζεται όταν η απώλεια βάρους είναι αργή. 32

33 Εύκολη συμμόρφωση. Η επιλογή των τροφίμων είναι πολύ απλή. Τίποτε δε χρειάζεται να ζυγιστεί. Τα σακίδια Eurodiet διαλύονται στιγμιαία και είναι εύκολο να προετοιμαστούν ακόμα και στο γραφείο. Άλλα προϊόντα είναι είτε έτοιμα, είτε θέλουν απλά ζέσταμα. Προστασία της άλιπης μάζας. Λόγω της βέλτιστης πρωτεϊνικής πρόσληψης, η απώλεια βάρους προέρχεται ουσιαστικά από τη λιπώδη μάζα, συντηρώντας την άλιπη μάζα (μύες), και ειδικότερα το μυ της καρδιάς. Αυξημένη συμμόρφωση που σχετίζεται με τη μείωση του αισθήματος της πείνας, που συμβαίνει από την 3η κιόλας ημέρα λόγω της παραγωγής των κετονοσωμάτων και της υψηλής πρόσληψης πρωτεΐνης και φυτικών ινών. Ικανοποιητική γεύση, δεδομένου ότι ο ασθενής έχει καθοδηγηθεί κατάλληλα στην επιλογή των πρώτων του γευμάτων. Άριστη προσαρμογή. Οι ψυχοτονωτικές ιδιότητες των κετονοσωμάτων βοηθούν τους ασθενείς να βιώνουν υψηλά επίπεδα ενέργειας και η υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη τους δίνει τη δυνατότητα για ήπια δραστηριότητα. Τονικότητα δέρματος. Στα περισσότερα προϊόντα λόγω της παρουσίας των απαραίτητων αμινοξέων, των 12 βιταμινών και 11 μετάλλων (25% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης ανά προϊόν) καθώς και των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA), το δέρμα κρατά τον τόνο και την ελαστικότητά του. MEIONEKTHMATA Απουσία «κοινωνικών» γευμάτων. (Δίνεται πάντα το δικαίωμα στον ασθενή να αντικαταστήσει το γεύμα Eurodiet με ένα γεύμα φάσης 2 σε περίπτωση που έχει μια κοινωνική υποχρέωση. Περιορισμός στην επιλογή των λαχανικών. Ωστόσο αυτό μπορεί να είναι και πλεονέκτημα για κάποιον που δεν έτρωγε λαχανικά πιο πριν. ΜΗΝΥΜΑ ΚΛΕΙΔΙ: ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΞΑΝΑ ΤΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ Τα λαχανικά είναι κατηγοριοποιημένα ανάλογα με το περιεχόμενο τους σε υδατάνθρακες. Οι λίστες των λαχανικών περιλαμβάνονται στο φυλλάδιο της φάσης 1 που δίνουμε στους ασθενείς. Λίστα 1 Τα λαχανικά της λίστας 1 περιέχουν κάτω από 3,5 γρ. υδατανθράκων ανά 100 γρ. και μπορούν να καταναλωθούν ελεύθερα, μέσα σε λογικά πλαίσια. Σπαράγγι, μπρόκολο, σέσκουλο, σέλινο, σελινόριζα, μανιτάρια, χίκορι, κινέζικο λάχανο, λαχανίδα, πράσινο λάχανο, κουνουπίδι, αγγούρι ή αγγουράκι τουρσί, πίκλες, κολοκυθάκια, 33

34 νεροκάρδαμο, αντίδια, βλήτα, ραδίκια, σταμναγκάθι, σπανάκι, μάραθος, μαρούλι, λάπαθο, αντράκλα, σαλάτα, πράσινες πιπεριές, ρόκα. Λίστα 2 Απ την άλλη πλευρά, τα λαχανικά της λίστας 2 περιέχουν 4 έως 6 γρ. υδατάνθρακες ανά 100 γρ. και η πρόσληψή τους πρέπει να περιοριστεί στα 200 γρ. και μόνο στο γεύμα, στο δείπνο να καταναλωθούν λαχανικά αποκλειστικά απο τη λίστα 1. Σε περίπτωση που η κέτωση δεν ξεκινάει εύκολα, καλό θα είναι να αναθεωρήσετε την πρόσληψη των λαχανικών αυτής της λίστας. Μελιτζάνα, άσπρο λάχανο, κόκκινο λάχανο, ξινολάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, πράσινα φασολάκια, πικραλίδα, πιπεριές κόκκινες, κίτρινες ή πορτοκαλί, σκούλι, ντομάτες, πράσα, ραπανάκι, κολοκάσι. Όλα τα λαχανικά που δε βρίσκονται στις λίστες 1 και 2 (όπως καρότα, παντζάρια, αγκινάρες, καλαμπόκι, κολοκύθα, κρεμμύδια, καρδιά φοίνικα ) πρέπει να αποφεύγονται στη φάση αυτή γιατί περιέχουν περισσότερους υδατάνθρακες. ΜΙΑ ΤΥΠΙΚΗ ΜΕΡΑ ΣΤΗ ΦΑΣΗ 1 Είναι η πιο εύκολη φάση στην εφαρμογή. Πρωινό: 1 προϊόν Eurodiet Μεσημεριανό: Σνακ: 1 προϊόν Eurodiet Επιτρεπόμενα λαχανικά από τις λίστες 1 και 2 (κατά προτίμηση από τη λίστα 1) 1 προϊόν Eurodiet Δείπνο: 1 προϊόν Eurodiet Επιτρεπόμενα λαχανικά από τη λίστα 1 34

35 ΦΑΣΗ 2 ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Επανεισαγωγή των ζωικών πρωτεϊνών Αυτή η φάση ακολουθεί τη φάση 1, αλλά μπορεί επίσης να αποτελέσει την αρχική φάση σε περίπτωση που δεν ταιριάζει η φάση 1 (πχ ασθενής με συχνή υποχρέωση γευμάτων εκτός σπιτιού). ζωικής πρωτεΐνης. Κετογονική, 950 kcal/ημέρα 3 με 4 προϊόντα την ημέρα + 1 «κοινωνικό» γεύμα (μεσημεριανό ή δείπνο) Εκπαίδευση στην επιλογή της ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Οι βασικές αρχές πίσω από τη φάση 2 είναι απλές. Ο ασθενής συνεχίζει να ακολουθεί τους κανόνες διατροφής που αναφέρθηκαν στη φάση 1 αλλά αντικαθιστά ένα γεύμα Eurodiet με ένα γεύμα δικό του, αλλά αυστηρά προσαρμοσμένο στη μέθοδο Eurodiet. Οι μηχανισμοί δράσης για αυτή τη φάση είναι οι ίδιοι με τη φάση 1. Επειδή η φάση 2 είναι πιο φιλική στον ασθενή, μπορεί να ακολουθηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, συνήθως τουλάχιστον διπλάσιο διάστημα απ ότι η φάση 1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Είναι τα ίδια με της φάσης 1. Γρήγορη απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους επιβραδύνεται λίγο στη φάση 2, γιατί ενώ ο περιορισμός των υδατανθράκων παραμένει αμετάβλητος, η θερμιδική πρόσληψη αυξάνει λίγο. Ωστόσο, η απώλεια βάρους εξακολουθεί να είναι σημαντική. Προστασία της άλιπης μάζας, δεδομένου ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης είναι επαρκής. Αυξημένη συμμόρφωση που σχετίζεται με τη μείωση του αισθήματος της πείνας, εξαιτίας της παραγωγής των κετονοσωμάτων και της υψηλής πρόσληψης πρωτεΐνης και φυτικών ινών. Άριστη προσαρμογή. Τονικότητα δέρματος. Λόγω της παρουσίας όλων των απαραίτητων αμινοξέων, των 12 βιταμινών και 11 μετάλλων (25% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης ανά προϊόν) καθώς και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA) στα προϊόντα Eurodiet, το δέρμα κρατά τον τόνο και την ελαστικότητά του. 35

36 Ικανοποιητική γεύση, δεδομένου ότι ο ασθενής έχει καθοδηγηθεί κατάλληλα στην επιλογή των πρώτων του γευμάτων. Και ένα επιπλέον πλεονέκτημα: Κοινωνικότητα. Κατά τη διάρκεια της φάσης 2, γίνεται πλέον εύκολο για τον ασθενή να μοιράζεται γεύματα με την οικογένεια του και τους συναδέλφους του, με την προϋπόθεση ότι η πρόσληψη πρωτεΐνης και λαχανικών είναι επαρκής. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Εκπαίδευση στην επιλογή ζωικών πρωτεϊνών. O ασθενής χρειάζεται να εκπαιδευτεί σχετικά με το πώς θα επιλέγει ζωικές πρωτεΐνες (δείτε παρακάτω). Περιορισμένη επιλογή των λαχανικών, όπως στη φάση 1. Αυξημένη πιθανότητα παρεκτροπής από το πρόγραμμα σε σχέση με τη φάση 1. Για παράδειγμα, όταν ο ασθενής βρεθεί σ ένα εστιατόριο, θα πρέπει να ελέγξει τα λαχανικά που θα σερβιριστούν και να αποφύγει τα πιάτα με σάλτσες και σως. ΜΗΝΥΜΑ ΚΛΕΙΔΙ: ΕΠΙΛΕΞΤΕ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΠΡΩΤΕΪΝΗ Η φάση 2 δίνει τη δυνατότητα στους ασθενείς να επιλέξουν όχι μόνο τα λαχανικά τους αλλά και τις ζωικές πρωτεΐνες. Στόχος των συνεδριών της φάσης 2, είναι να καθοδηγηθούν οι ασθενείς στο πώς να επιλέξουν: Τη σωστή ποιότητα: να δείχνουν προτίμηση στις χαμηλού λίπους πηγές πρωτεΐνης (π.χ ψάρι, αυγά, πουλερικά) ώστε να μειώνουν με αυτόν τον τρόπο την πρόσληψη των «κρυμμένων» κορεσμένων λιπών. Τη σωστή ποσότητα: να χρησιμοποιούν την παλάμη του χεριού τους ως μονάδα μέτρησης. Μια «παλάμη» (σε μέγεθος και πάχος) είναι ένας εύκολος τρόπος εικονικής εκτίμησης των ποσοτήτων της πρωτεΐνης και των λαχανικών που πρέπει να περιέχονται σε ένα γεύμα της φάσης 2: 1 «παλάμη» πρωτεΐνης (άπαχο κρέας, αυγά, ψάρι) Τουλάχιστον 2 «παλάμες» ωμά ή μαγειρεμένα λαχανικά, κατά προτίμηση από τη λίστα 1. Από το βιβλίο «The Greek doctor s diet» από τον Dr Fedon Lindberg - Εκδόσεις Rodale ( Ο παραπάνω είναι ένας εύκολος τρόπος για να περιοριστεί η πρόσληψη του «κρυμμένου» λίπους. Με τη χρήση της παλάμης λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές στις πρωτεϊνικές ανάγκες μεταξύ των ατόμων αφού το κάθε άτομο σαν μονάδα μέτρησης έχει την δική του παλάμη. 1 «παλάμη πρωτεΐνης» αντιστοιχεί περίπου σε: o 1 προϊόν Eurodiet 36

37 o 3 φέτες (των 30 γρ. η καθεμιά) γαλοπούλας ή άπαχου ζαμπόν o 2 αυγά o 150 γρ. άπαχο κρέας: πουλερικό χωρίς την πέτσα, μοσχάρι, κουνέλι, κυνήγι o 120 γρ. χοιρινό ή αρνί o 200 γρ. ψάρι, οστρακοειδή, θαλασσινά o 250 γρ. tofu Αποφύγετε κρέατα από τα οποία δεν μπορείτε να απομακρύνετε το λίπος: πρόβατο, αρνί, βοδινό Το κρέας, το ψάρι, τα πουλερικά καλό είναι να μαγειρεύονται χωρίς την προσθήκη λίπους, για παράδειγμα ψητά στο γκριλ, βραστά, τυλιγμένα σε αλουμινόχαρτο ή λαδόχαρτο και στον ατμό. Οι ποσότητες που αναφέρονται παραπάνω αφορούν σε μαγειρεμένο τρόφιμο. 1 προϊόν Eurodiet Μεσημεριανό: Σνακ: 1 "παλάμη" πρωτεΐνης Τουλάχιστον 2 "παλάμες" ωμά ή μαγειρεμένα λαχανικά, απο τις λίστες 1 και 2 1 προϊόν Eurodiet Δείπνο: 1 προϊόν Eurodiet Τουλάχιστον 2 "παλάμες" ωμά ή μαγειρεμένα λαχανικά, απο τη λίστα 1 Το μεσημεριανό με το δείπνο είναι εναλλάξιμα Οι λίστες των λαχανικών είναι οι ίδιες με τη φάση 1. 37

38 ΦΑΣΗ 3 ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Σταθεροποίηση Επιτυχημένη διατροφική επανεκπαίδευση Η φάση 3 είναι θεμελιώδης στη μέθοδο Eurodiet. Μπορεί να αποτελέσει τη συνέχεια της κετογονικής φάσης ή την αρχική φάση μιας συμβατικής χαμηλώνθερμίδων δίαιτας. Μη κετογονική, χαμηλών θερμίδων, χαμηλών υδατανθράκων. 3 στάδια: 1.100/1.300/1.500 kcal. 2 με 3 προϊόντα την ημέρα (πρωινό και σνακ). Εκπαίδευση σχετικά με τρόφιμα που περιέχουν σάκχαρα. Επανεισαγωγή των υδατανθράκων μετά τη φάση 2, ή σαν αρχικό πρόγραμμα. Σε συνέχεια μιας κετογονικής φάσης, αυτή η φάση επιτρέπει την προοδευτική επανεισαγωγή των υδατανθράκων. Αυτό αυξάνει την ποικιλία των επιτρεπόμενων τροφίμων και προετοιμάζει προοδευτικά το έδαφος για μια ισορροπημένη διατροφή. Η επανεισαγωγή γίνεται σε 3 στάδια, το Α, το Β και το Γ, ώστε να αποφευχθεί η αύξηση βάρους που σχετίζεται με την επαναπλήρωση των αποθεμάτων γλυκογόνου στο σώμα. Ιδανικά, η επανεισαγωγή πρέπει να διαρκέσει 3 μήνες, με μηνιαίες συνεδρίες παρακολούθησης. Είναι πολύ σημαντική η πρόσληψη υψηλής ποιότητας πρωτεΐνης: 2 με 3 προϊόντα καθημερινά (πρωινό και σνακ). Η απώλεια βάρους εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής (Α, Β ή Γ). Η φάση 3 μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη όταν οι ασθενείς επιθυμούν να έχουν ένα μικρό διάλειμμα από το πρόγραμμα απώλειας βάρους (σε διακοπές ή εορταστικές περιόδους για παράδειγμα) και έπειτα να συνεχίσουν τη δίαιτα τους με τη φάση 1 ή 2. Ποικιλία Η φάση 3 είναι μια εύκολη αρχική φάση για υπέρβαρους ασθενείς στους οποίους αντενδείκνυται η χρήση των φάσεων 1 ή 2 ή ασθενείς που απλά δεν επιθυμούν να ακολουθήσουν τη φάση 1 ή 2. Υγεία Αυτή η φάση προσφέρει μια χρήσιμη εκπαιδευτική διάσταση για ασθενείς που έχουν μεταβολική νόσο (π.χ διαβήτη τύπου 2, μεταβολικό σύνδρομο, δυσλιπιδαιμία). 38

39 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΦΑΣΗΣ 3 Η φάση 3 περιλαμβάνει 3 διαφορετικά στάδια (Α, Β και Γ), το καθένα με διαφορετικό θερμιδικό περιεχόμενο, δηλαδή περίπου 1.100, και kcal την ημέρα, και με σταδιακά αυξανόμενη ποσότητα υδατανθράκων και αυξανόμενο γλυκαιμικό φορτίο. Η πρόσληψη πρωτεΐνης παραμένει περίπου στα 1,2 γρ./kg/ημέρα και η πρόσληψη φυτικών ινών παραμένει άνω των 30 γρ. Ενέργεια Πρωτεΐνη Λίπη (γρ.) Υδατάνθρακες Ίνες (γρ.) (kcal) (γρ.) (γρ.) Φάση 3Α 1.136,1 108,4 44,5 70,7 31,5 Φάση 3Β 1.375,9 119,5 45,8 121,1 39,2 Φάση 3Γ 1.543,2 128,2 52,6 139,8 40,8 Μέσες τιμές 39

40 ΜΗΝΥΜΑ ΚΛΕΙΔΙ Η φάση 3 είναι πολύ εύκολη για τους ασθενείς, οι οποίοι σταδιακά «ανεβαίνουν» τη διατροφική πυραμίδα, σκαλοπάτι-σκαλοπάτι στην καθεμιά από τις ομάδες των τροφίμων. Η πρόσληψη των πρωτεϊνών (προϊόν Eurodiet ή ζωική πρωτεΐνη), των λαχανικών και των φυτικών ελαίων που διαμόρφωσαν τη διατροφή στις φάσεις 1 και 2, συμπληρώνεται σταδιακά με τρόφιμα από άλλες ομάδες τροφίμων, που έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, ξεκινώντας από τη βάση της πυραμίδας και προχωρώντας προς την κορυφή: Φρούτα στη φάση 3 Α Όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης στη φάση 3Β Επεξεργασμένα δημητριακά και ημι-άπαχα γαλακτοκομικά στη φάση 3Γ. Στις συνεδρίες δίνεται έμφαση σε μία ομάδα τροφίμων κάθε φορά, έτσι ώστε το διατροφικό μήνυμα να γίνεται όσο το δυνατόν πιο κατανοητό. Τα τρόφιμα από τις 2 κατηγορίες που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας (λιπαρά κρέατα, αλλαντικά και προϊόντα με ζάχαρη) πρέπει ακόμη να αποφεύγονται στη φάση 3. Η υιοθέτηση νέων συνηθειών και η διατροφική εκπαίδευση του ασθενούς είναι οι δύο όψεις της μεθόδου Eurodiet. Κρίσιμης σημασίας για τη μακροπρόθεσμη σταθεροποίηση του βάρους και τη θεραπεία των μεταβολικών νοσημάτων. Η χρήση της παλάμης ως μονάδα μέτρησης έχει φανεί ότι γίνεται καλύτερα κατανοητή από τους ασθενείς, οι οποίοι εκτιμούν το γεγονός ότι δεν ζυγίζουν. 40

41 Στη φάση 3 Α και 3Β ένα γεύμα πρέπει να περιλαμβάνει: 1 «παλάμη» πρωτεΐνης (άπαχο κρέας, ψάρι, αυγά, προϊόν Eurodiet) 2 «παλάμες» υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου: Λαχανικά στη φάση 3 A Λαχανικά, όσπρια ή δημητριακά ολ. άλεσης στη φάση 3Β Στη φάση 3Γ, μισή παλάμη των λαχανικών μπορεί να αντικατασταθεί με ίση ποσότητα τροφίμων υψηλότερου γλυκαιμικού δείκτη (επεξεργασμένα δημητριακά, ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι ). 41

42 ΜΙΑ ΤΥΠΙΚΗ ΜΕΡΑ ΣΤΗ ΦΑΣΗ 3 Μια τυπική μέρα στη φάση 3 είναι πολύ απλή: 3Α 3Β: επιπρόσθετα της 3Α Πρωινό 1 προϊόν Eurodiet 1 μερίδα ανεπεξέργαστων δημητριακών Μεσημεριανό 1 «παλάμη» πρωτεΐνης Σνακ Δείπνο τουλάχιστον 2 «παλάμες» λαχανικών 1 φρούτο 1 προϊόν Eurodiet 1 φρούτο 1 «παλάμη» πρωτεΐνης τουλάχιστον 2 «παλάμες» λαχανικών 1 φρούτο 2 «παλάμες» συνοδευτικών του γεύματος που περιλαμβάνουν μαγειρεμένα και ωμά λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης 3Γ: επιπρόσθετα της 3Β 1 γαλακτοκομική πρωτεΐνη ½ «παλάμη» επεξεργασμένων δημητριακών που μπορεί να αντικαταστήσει την ίδια ποσότητα των συνηθισμένων συνοδευτικών του γεύματος Μία κλειστή χούφτα ξηρούς καρπούς ½ «παλάμη» επεξεργασμένων δημητριακών που μπορεί να αντικαταστήσει την ίδια ποσότητα των συνηθισμένων συνοδευτικών του γεύματος Μπορείτε να βρείτε όλες τις λεπτομέρειες στο αντίστοιχο φύλλο οδηγιών της φάσης 3, αυτό που δίνεται στον ασθενή. ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Η τακτική σωματική άσκηση πρέπει να ενταχθεί στο νέο τρόπο ζωής του ασθενούς και συστήνεται κατά τη διάρκεια της επανεισαγωγής των υδατανθράκων. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η άσκηση είναι ευεργετική και βοηθάει στο: να μειωθεί ο κίνδυνος για καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη. να μειωθεί το ενδοκοιλιακό σπλαχνικό λίπος (περίμετρος μέσης). να διατηρηθεί η απώλεια του βάρους μακροπρόθεσμα. να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η αυτοπεποίθηση. Σας δίνουμε απλές συμβουλές και θέτουμε στόχους για να βοηθηθεί ο ασθενής ώστε να αυξήσει σταδιακά τη δραστηριότητα του. 42

43 Στη φάση 3Α: 2 ώρες άσκηση την εβδομάδα στο δικό του ρυθμό, για παράδειγμα 10 λεπτά 2 φορές την ημέρα, 6 μέρες την εβδομάδα). Στη φάση 3Β: σταδιακή αύξηση στις 3 ώρες την εβδομάδα. Στη φάση 3Γ: σταδιακή αύξηση στις 4 ώρες την εβδομάδα. ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Τα τρόφιμα που επανεισάγονται στη φάση 3 (ψωμί, αμυλούχα τρόφιμα, φρούτα, γαλακτοκομικά) ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες τροφίμων και τα ισοδύναμα τους είναι τα εξής: «1 φρούτο» ισοδυναμεί με: 1/4 ανανά 1/2 μικρό πεπόνι, μπανάνα, γκρέϊπφρουτ, μάνγκο, παπάγια 1 μήλο, αχλάδι, πορτοκάλι, ροδάκινο 2 ακτινίδια, κλημεντίνες, μανταρίνια, αχλάδια, βανίλιες, κάστανα 4 κουταλιές σούπας (περίπου 100γρ.) κομπόστα χωρίς ζάχαρη 3 σύκα 4 βερύκοκα 10 κεράσια 16 ρόγες σταφυλιού «1 μερίδα ανεπεξέργαστων δημητριακών» ισοδυναμεί με: 3 κουταλιές σούπας νιφάδες βρώμης ή 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης / πολύσπορο ή 2 φρυγανιές σικάλεως ή 100 γρ. μαγειρεμένα όσπρια ή αμυλούχα λαχανικά (ξερά φασόλια, αρακάς, φακές...) ή 100 γρ. μαγειρεμένα ανεπεξέργαστα δημητριακά (κριθάρι, πλιγούρι,κινόα, φαγόπυρο) 1 γαλακτοκομική πρωτεΐνη ισοδυναμεί με: 1 σακίδιο Laktolight ή 1 ποτήρι (250 ml) γάλα 1,5% ή 200 γρ. γιαούρτι 2% ή 150 γρ. γιαούρτι πλήρες ή 100 γρ. τυρί με 10% λιπαρά ή 200 γρ. τυρί με 0% λιπαρά ή 150 γρ. τυρί με 4% λιπαρά ή 30 γρ. τυρί με 45% λιπαρά ή 50 γρ. τυρί με 25% λιπαρά, περιστασιακά ½ «παλάμη» επεξεργασμένων δημητριακών ισοδυναμεί με: 1 φέτα λευκό ψωμί ή 3 κ. σούπας ρύζι ή μακαρόνια ή 1 μέτρια πατάτα (μεγέθους όσο 2 αυγά). 43

44 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΦΑΣΗ 4 ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Διατήρηση του φυσιολογικού βάρους μακροπρόθεσμα. Η φάση 4 είναι η τελική φάση της μεθόδου Eurodiet. Αφού έχετε δουλέψει αποτελεσματικά στην απώλεια βάρους του ασθενούς σας, θα του παρέχετε τώρα το μέσο για να υιοθετήσει μια ισορροπημένη διατροφή. Αυτό θα τον βοηθήσει να αποφύγει την επανάκτηση του βάρους και το πιο σημαντικό, θα μάθει να τρώει με τρόπο τέτοιο ώστε τα γεύματα να λειτουργούν προληπτικά σε μεταβολικά νοσήματα. Μη κετογονική, ισορροπημένη. Περίπου kcal. 1 προϊόν την ημέρα (σνακ). Διαχείριση των υποτροπών. Η φάση 4 σηματοδοτεί την αρχή της ανεξαρτησίας του ασθενούς και της νέας διατροφικής του ισορροπίας. Όλες οι ομάδες τροφίμων έχουν πλέον επανενταχθεί και ο ασθενής σας ανακαλύπτει εκ νέου τη χαρά της ποικιλίας στη διατροφή του. Παρ όλα αυτά, για να διατηρηθούν τα εξαιρετικά αποτελέσματα μακροπρόθεσμα, είναι σημαντικό να υπάρχει τακτική ιατρική παρακολούθηση και συμπεριφορική αξιολόγηση. Διαχείριση των υποτροπών Η κατανάλωση ενός προϊόντος Eurodiet την ημέρα διασφαλίζει την επαρκή πρόσληψη σε απαραίτητα αμινοξέα, βιταμίνες, μέταλλα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα χωρίς να αυξάνει την πρόσληψη λίπους. Αποτελεί επίσης ένα πολύτιμο βοήθημα στη διαχείριση της «λιγούρας» και βοηθάει τους ασθενείς να ισορροπήσουν τις ποσότητες και να αντισταθμίσουν τις υποτροπές κατά την πορεία τους προς την ανεξαρτησία. Οι υποτροπές είναι συμφυείς στο Δυτικό τρόπο ζωής, κάνοντας δύσκολη την πλήρη αποφυγή τους και δημιουργώντας κάποιες φορές δράμα και αίσθημα ενοχής στον ασθενή. Τα φύλλα οδηγιών της φάσης 4 περιέχουν αναλυτικές πληροφορίες ώστε να βοηθήσουν τους ασθενείς να αποκρυπτογραφούν τις διατροφικές ετικέτες. Ισορροπώντας την ενεργειακή πρόσληψη με την ενεργειακή δαπάνη Το κλειδί για τη διατήρηση του σωματικού βάρους είναι η ισορροπία μεταξύ της ενεργειακής πρόσληψης και της ενεργειακής δαπάνης. Η φάση 4 στοχεύει να βοηθήσει τους ασθενείς να κατανοήσουν και να διαχειριστούν αυτή την ισορροπία. Τελειώνοντας τη φάση 3, θα πρέπει να έχει επιτευχθεί ο στόχος των 4 ωρών άσκησης μέτριας έντασης την εβδομάδα. Αυτή μπορεί για παράδειγμα να είναι περπάτημα, κολύμπι ή 44

45 κηπουρική για μισή ώρα καθημερινά, με ένταση τέτοια ώστε να δημιουργεί ένα ήπιο «λαχάνιασμα». Ο στόχος είναι να αυξάνεται η ενεργειακή δαπάνη, αυξάνοντας το βαθμό της δραστηριότητας, και σε ένταση και σε διάρκεια, διευρύνοντας τη γκάμα των δραστηριοτήτων: Αντίστασης: τζόγκινγκ, κολύμπι, γκολφ, ποδήλατο, σκι... Μυικής δύναμης: μηχανήματα μυικής ενδυνάμωσης, έντονη κηπουρική... Προθέρμανσης: γιόγκα, χορός, κηπουρική... Ο στόχος είναι ο ασθενής να ασκείται 2 με 6 φορές την εβδομάδα με διάρκεια 20 έως 60 λεπτά τη φορά, με ένταση τέτοια ώστε να αναπνέει γρηγορότερα του συνηθισμένου (ήπιο λαχάνιασμα). ΜΙΑ ΤΥΠΙΚΗ ΜΕΡΑ ΣΤΗ ΦΑΣΗ 4 Αυτό το τυπικό μενού μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σαν οδηγός. Μπορεί να πορσαρμοστεί στις δικές σας ανάγκες, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας. Πρωινό: Απεριόριστα ροφήματα χωρίς ζάχαρη (τσάι, καφές, αφέψημα...) 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης ή πολύσπορο, 1/2 μπώλ δημητριακά χωρίς ζάχαρη ή 1 ψωμάκι Eurodiet 1 γαλακτοκομική πρωτεΐνη 1 μερίδα φρούτου ή 1 κουταλιά σούπας κομπόστα χωρίς ζάχαρη ή μαρμελάδα 45

46 Μεσημεριανό & Βραδινό: 1 "παλάμη" πρωτεΐνης Συνοδευτικά του γεύματος: 2 "παλάμες" από τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (ωμά ή μαγειρεμένα λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης) 1/2 "παλάμη" από τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού γορτίου (πατάτες/ρύζι/μακαρόνια) στη θέση 1/2 "παλάμης των παραπάνω συνοδευτικών του γεύματος 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης ή πολύσπορο ή 1 ψωμάκι Eurodiet 1 μερίδα φρούτου 1 γαλακτοκομική πρωτεΐνη στο μεσημεριανό ή στο βραδινό Σνακ: Απεριόριστα ροφήματα χωρίς ζάχαρη (τσάι, καφές, αφέψημα...) 1 προϊόν Eurodiet (μπάρ, κέικ, φυστίκια σόγιας, επιδόρπιο, κρύο ρόφημα...) 1 μερίδα φρούτου 1 χούφτα ξηροί καρποί Με τη φάση 3, ο ασθενής έχει εκπαιδευτεί στη διατροφική πυραμίδα. Μπορεί τώρα να τρώει τα πάντα, αλλά πρέπει να εξακολουθήσει να δείχνει προτίμηση σε τρόφιμα που βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας. Μπορείτε να βρείτε όλες τις λεπτομέρειες στο αντίστοιχο φύλλο οδηγιών της φάσης 4, που παρέχεται στον ασθενή. 46

47 ΜΕΡΟΣ 3. Η ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ EURODIET 47

48 Η μέθοδος Eurodiet εξατομικεύεται για τον κάθε ασθενή, λαμβάνοντας υπόψη το σωματικό, μεταβολικό και ψυχοσυμπεριφορικό του προφίλ και βέβαια τις προσωπικές του προτιμήσεις. Ο κάθε ασθενής λοιπόν θα ακολουθήσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εφόσον έχει μία από τις παρακάτω ενδείξεις: Παχυσαρκία: καθορίζεται από την ύπαρξη ενός BMI > 30, και είναι μια άριστη ένδειξη για πρωτεϊνική δίαιτα (φάσεις 1 και 2). Υπέρβαρο: όταν το ΒΜΙ είναι μεταξύ 25 και 30. Η φάση 3 είναι ιδανική για ασθενείς που επιθυμούν να χάσουν μέχρι και 10 κιλά. Υπερβάλλον βάρος με συνεπακόλουθες μεταβολικές διαταραχές: οι μεταβολικές παράμετροι βελτιώνται γρήγορα με τη μέθοδο Eurodiet, ειδικά στην περίπτωση της δυσλιπιδαιμίας ή της γλυχαιμίας. Αρτηριακή υπέρταση, χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και άπνοια ύπνου αποτελούν επίσης ενδείξεις για επιλογή της μεθόδου. Υπερβάλλον βάρος με μυοσκελετικά προβλήματα: λόγω της πρόσληψης αμινοξέων, η μέθοδος Eurodiet οδηγεί στη διατήρηση της άλιπης μάζας (οστά, μύες) και έχει απόλυτη ένδειξη όταν λόγω χρόνιας εκφυλιστικής αρθροπάθειας (ισχία, γόνατα) ή οστεοπόρωσης απαιτείται απώλεια βάρους. Αύξηση βάρους στην εμμηνόπαυση: Είναι αποτελεσματική στην εμμηνόπαυση, με ή χωρίς θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT). Ομαλοποίηση βάρους μετά από εγκυμοσύνη: μόνο όταν έχει διακοπεί ο θηλασμός και κατά προτίμηση όταν έχει επανέλθει η έμμηνος ρύση. Προεγχειρητική απώλεια βάρους: όταν η απώλεια βάρους είναι απαραίτητη πριν από ορισμένες χειρουργικές επεμβάσεις (bypass καρδιάς, τεχνητό ισχίο, χολοκυστεκτομή, λιποαναρρόφηση...), η μέθοδος Eurodiet συνδυάζει ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. ΒΜΙ: Δείκτης μάζας σώματος= βάρος (σε κιλα)/ ύψος 2 (σε μέτρα) 48

49 Η ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Η πρώτη συνεδρία είναι πολύ σημαντική για τη δημιουργία μιας καλής θεραπευτικής σχέσης. Διαφορετικά, περιλαμβάνει το σύνηθες ατομικό και αναμνηστικό ιστορικό με την προσθήκη λίγων συγκεκριμένων στοιχείων. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ατομικό ιστορικό, για διερεύνηση πιθανών αντενδείξεων ή συνοσηρότητας. Φαρμακευτική αγωγή (ειδικά σε περίπτωση λήψης σουλφονυλουριών και θειαζιδικών διουρητικών). Οικογενειακό ιστορικό, κυριώς το μεταβολικό. Προσοχή στο ιστορικό για διατροφικές διαταραχές. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΥΞΗΣΗΣ ΒΑΡΟΥΣ (Σχήμα) (γάμος,εγκυμοσύνη, ατύχημα δίαιτα) Βάρος Χρόνος (σε έτη) (longuest weight= βάρος στο οποίο ήταν χρονικά περισσότερο Weight aged 20=βάρος στην ηλικία των 20 ετών) Γάμος Εγκυμοσύνη Δίαιτα Εγκυμοσύνη Δίαιτα Ατύχημα Διαζύγιο Δίαιτα Ιστορικό αύξησης βάρους: από πότε;-πώς; Προηγούμενες προσπάθειες απώλειας βάρους. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Καθορισμός τύπου παχυσαρκίας: ανδρικού ή γυναικείου τύπου; Ψηλάφηση του θυρεοειδούς αδένα. Ακρόαση καρδιάς, μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Διερεύνηση παρουσίας κατακράτησης υγρών (οίδημα, «βαριά πόδια» ). (Σχημα): Φυσιολογικό Υπέρβαρο Παχύσαρκο 49

50 ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ Βάρος, ύψος και υπολογισμός του δείκτη μάζας σώματος. Μέτρηση περιμέτρου μέσης (τα όρια που ισχύουν για το μεταβολικό σύνδρομο είναι τα 94 εκ. για τους άντρες και τα 80 εκ. για τις γυναίκες). Ανεξάρτητα από τον ΒΜΙ, η παρουσία κοιλιακής παχυσαρκίας συσχετίζεται σημαντικά με αυξημένη θνησιμότητα και νοσηρότητα από καρδιαγγειακές παθήσεις (ειδικά στεφανιαία νόσο), μη ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη (NIDD) και παθολογική ανοχή γλυκόζης, δυσλιπιδαιμία. Μέτρηση άλλων περιμέτρων (βραχίονα, μηρού), κυρίως για να ενθαρρυνθεί ο ασθενής στην πορεία. (Πίνακας) Εύρος φυσιολογικών τιμών BMI ανάλογα με την ηλικία (από G.Bray) ΒΙΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΜΠΕΔΗΣΗ (ΒΙΑ) Η βιοηλεκτρική εμπέδηση είναι ένας γρήγορος και απλός τρόπος μέτρησης του ποσοστού της λιπώδους μάζας. Αυτό το εργαλείο, όταν χρησιμοποιείται τακτικά στη παρακολούθηση των ασθενών, διασφαλίζει ότι η απώλεια βάρους οφείλεται σε μείωση του λιπώδους ιστού ενώ η άλιπη μάζα διατηρείται. Ειδική ενότητα είναι αφιερωμένη στη συνδυασμένη χρήση κλιμάκων και στο λογισμικό παρακολούθησης των ασθενών, το Diet Profiler. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Οι απαντήσεις σε αυτού του είδους τις ερωτήσεις είναι ενδεικτικές για το αν ο ασθενής έχει αρχίσει να βελτιώνει από μόνος του τις διατροφικές του συνήθειες: Συνηθίζετε να τρώτε πρωινό; Πόσες μερίδες φρούτων ή λαχανικών τρώτε την ημέρα; Προτιμάτε τα προϊόντα ολικής άλεσης; Προσέχετε τα προϊόντα να είναι χαμηλού λίπους; Προτείνουμε να ζητήσετε από τον ασθενή να θυμηθεί τι έφαγε το τελευταίο 24ωρο (ανάκληση 24ώρου), χρησιμοποιώντας τη διατροφική πυραμίδα που υπάρχει στο φυλλάδιο της φάσης 3. Αυτό θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε τα πιο σημαντικά λάθη και να τα πείτε στον ασθενή. Η πιο συχνή συμβουλή που δίνεται σε αυτό το στάδιο είναι: 50

51 Αποφύγετε τα υψηλού λίπους και/ή υψηλών υδατανθράκων τρόφιμα, για παράδειγμα αυτά που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας. Αντικαταστήστε τα λιπαρά κρεατικά με χαμηλού λίπους ή ψάρι. Αντικαταστήστε τα επεξεργασμένα δημητριακά με δημητριακά ολικής άλεσης. ΚΙΝΗΤΡΟ Σε αυτό το στάδιο, μαθαίνοντας γιατί ήρθε ο ασθενής να σας συμβουλευτεί, παίρνετε μια εικόνα για το βαθμό δέσμευσης του. Ζητώντας από τον ασθενή να συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο Mental Profiler πριν την επόμενη συνεδρία, θα σας βοηθήσει να χτίσετε τη σχέση και να ξεκινήσετε το έργο της κινητοποίησης του. Θα αποφασίσετε και θα θέσετε έναν ρεαλιστικό και εφικτό στόχο. Αυτός θα τεθεί σε συμφωνία με τον ασθενή και θα εξαρτηθεί από την ηλικία του/της, τον αριθμό των κιλών που πρέπει να χαθούν, τον τρόπο ζωής και το κίνητρο του/της. Μη ξεχνάτε ότι ακόμα και μια απώλεια της τάξης του 10 % έχει κλινικό όφελος γιατί μειώνει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα, ειδικά στην περίπτωση του διαβήτη. Το λογισμικό Diet Profiler είναι ένα πολύτιμο εργαλείο εκτίμησης της απώλειας βάρους που μπορεί να επιτευχθεί στην κάθε φάση. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Ένας βιοχημικός έλεγχος θα βοηθήσει στη διερεύνηση πιθανόν αντενδείξεων (εφόσον δεν υπάρχουν πρόσφατοι εργαστηριακοί δείκτες): Κρεατινίνη, κάλιο και ουρικό οξύ, Φερριτίνη (σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας), Αν χρειάζεται: γλυκόζη αίματος, TSH και λιπίδια. ΗΚΔ σε περίπτωση υποψίας για ανώμαλο καρδιακό ρυθμό. 51

52 ΠΩΣ ΝΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΕΙΤΕ Να εκτυπώνετε πάντα τον κωδικό του ασθενούς έτσι ώστε να μπορεί να απαντήσει το ερωτηματολόγιο του Mental Profiler ΓΝΩΣΤΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ Η φάση της μεθόδου με την οποία θα ξεκινήσει ο ασθενής μπορεί να αποφασιστεί στην πρώτη συνεδρία (δείτε λεπτομέρειες στην ενότητα αρχική συνταγογράφηση) ΝΕΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ Συνταγογράφηση για εξετάσεις αίματος Είναι πάντα εφικτό να ξεκινήσετε τον ασθενή σας με τη φάση 3, προσαρμοσμένη στο βασικό του μεταβολισμό (όπως υπολογίζεται από το λογισμικό). Αν προτιμάτε να περιμένετε, μπορείτε να δώσετε το φυλλάδιο της φάσης 3, μαζί με συμβουλές που θα του δώσετε με βάση την ανάκληση 24ώρου όπως περιγράψαμε παραπάνω. Η προσθήκη ενός υψηλών πρωτείνών σνακ, για παράδειγμα μίας μπάρας Eurodiet, συχνά φέρνει καλά αποτελέσματα. Ελέγξτε για πιθανή κατακράτηση υγρών. Προτείνετε στον ασθενή να κρατήσει ένα 7ήμερο ημερολόγιο καταγραφής. Ακόμα και αν η αξιοπιστία τέτοιων ημερολογίων παραμένει αμφισβητήσιμη, μπορούμε τουλάχιστον να κατανοήσουμε μέσα από αυτά τις προσωπικές προτιμήσεις του ασθενούς και τα κύρια διατροφικά λάθη που κάνει. Αυτό μας βοηθάει να τον καθοδηγήσουμε πιο σωστά προς την ισορροπημένη διατροφή (φάση 4). Κάνετε μια επισκόπηση της μεθόδου Eurodiet και δώστε στον ασθενή το φυλλάδιο που παρουσιάζει συνοπτικά τη μέθοδο. Γνωστός ασθενής Νέος ασθενής Μετά τις αιματολογικές εξετάσεις 52

53 ΑΡΧΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ Ο τελευταίος λόγος όσον αφορά τη φάση που θα ακολουθηθεί είναι του ασθενούς. Ωστόσο, το παρακάτω διαφοροδιαγνωστικό δέντρο μπορεί να σας βοηθήσει να προσφέρετε εξατομικευμένη θεραπεία. ΤΡΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΣΑΣ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΕΤΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΦΑΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΔΕΙΞΗ ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ ΜΙΑ ΚΕΤΟΓΟΝΙΚΗ ΦΑΣΗ (ΦΑΣΗ 1 Ή 2); BMI > 30 kg/m 2. BMI > 27 + συνοδά νοσήματα. Επαναπρόσληψη βάρους μετά από ένα συμβατικό πρόγραμμα απώλειας βάρους που είχε ακολουθηθεί σωστά. Προεγχειρητική περίοδος (ορθοπεδικό χειρουργείο, bypass). Καταστάσεις που απαιτούν γρήγορη απώλεια βάρους: o Σύνδρομο υπνικής άπνοιας o Αρρύθμιστος διαβήτης τύπου 2 o Αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΗ ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ ΜΙΑ ΚΕΤΟΓΟΝΙΚΗ ΦΑΣΗ (ΦΑΣΗ 1 Ή 2); Οποιαδήποτε θεραπεία που είναι αποτελεσματική έχει και τις αντενδείξεις της. Από τις ερευνητικές μελέτες του Blackburn, οι αντενδείξεις των πρωτεϊνικών διαιτών είναι οι παρακάτω: ΑΠΟΛΥΤΕΣ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Είναι σπάνιες αλλά πρέπει να ληφθούν υπόψη. Απουσία υπερβάλλοντος βάρους. Αν και αυτονόητο, δε θα πρέπει να το ξεχνάμε. Παιδιά που είναι στην ανάπτυξη. Οι περισσότεροι συγγραφείς απαγορεύουν τη χρήση κετογονικών διαιτών για απώλεια βάρους σε παιδιά γιατί οι ανάγκες τους είναι υψηλές και η ανάπτυξη τους μπορεί να επιβραδύνει 112,113,114,115.( Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να εξεταστεί από το γιατρό η χρήση της χαμηλών θερμίδων φάσης 3Γ ή της φάσης 4.) Εγκυμοσύνη και θηλασμός. Ωστόσο μπορεί να συσταθεί αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης στην πορεία της ιατρικής παρακολούθησης. Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να εξεταστεί από το γιατρό η χρήση της χαμηλών θερμίδων φάσης 3Γ ή της φάσης 4. Διαταραχές συμπεριφοράς, και κυρίως διατροφικές διαταραχές (βουλιμία, ανορεξία), αλκοολισμός και κατάχρηση ουσιών. Σοβαρές ψυχιατρικές ασθένειες και ιστορικό απόπειρας αυτοκτονίας 116. Πορφυρία. Σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό απαιτεί χαμηλών πρωτεϊνών δίαιτα. Πέρα από αυτό, η κετογονική δίαιτα μπορεί να οδηγήσει σε υπερκαλιαιμία και καρδιακή αρρυθμία. 53

54 Σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια (για παράδειγμα χρόνια ηπατίτιδα): 60% των ελεύθερων λιπαρών οξέων υφίστανται β-οξείδωση στο ήπαρ. Μια κετογονική δίαιτα θα μπορούσε να είναι καταστροφική. Σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια: Η μείωση του όγκου του αίματος λόγω της μεγάλης αποβολής υγρών σε μια κετογονική δίαιτα, μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακά συμβάματα και υποκαλιαιμία. Η χρήση διουρητικών μπορεί να οδηγήσει σε υποκαλιαιμία και η συχνά συνταγογραφούμενη δακτυλίτιδα μπορεί να οδηγήσει επίσης σε εξάντληση των επιπέδων του καλίου. Πρόσφατη ή ασταθής καρδιακή ή εγκεφαλοαγγειακή πάθηση: σημαντική διαταραχή του καρδιακού ρυθμού, πρόσφατο έμφραγμα μυοκαρδίου (λιγότερο από 3 μήνες), ασταθής στηθάγχη, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, πρόσφατη αγγειακή ανεπάρκεια. Η μείωση του όγκου του αίματος που προκαλείται από την κετογονική δίαιτα μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα ή να προκαλέσει επανάληψη του συμβάματος εξαιτίας της μειωμένης αγγειακής αιμάτωσης 117. Γι αυτό το λόγο συστήνεται 3μηνη αναμονή πριν την έναρξη της δίαιτας. Αιματολογικές ανωμαλίες, κακοήθης νόσος ή οποιαδήποτε νόσος οδηγεί σε πρωτεϊνικό καταβολισμό. Διαβήτης τύπου 1, ινσουλινοεξαρτώμενος. ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Άτομα άνω των 65 ετών. Οι κετογονικές δίαιτες δε θα πρέπει να συνταγογραφούνται σ αυτούς τους ασθενείς γιατί επιταχύνουν τον πρωτεϊνικό καταβολισμό που ήδη λαμβάνει χώρα στην ηλικία αυτή 118. Ωστόσο, αυτή η αντένδειξη είναι σχετική όταν υπάρχουν συνοδά με την παχυσαρκία νοσήματα, όπως καρδιαγγειακή νόσος, άσθμα, οστεοαρθρίτιδα, τα οποία βάζουν την υγεία του ασθενούς σε κίνδυνο. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αξιολογηθεί η αναλογία κινδύνου προς όφελος. Υπερουριχαιμία: δεν αποτελεί αντένδειξη με την αυστηρή έννοια του όρου. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων μιας πρωτεϊνικής δίαιτας, υπάρχει μια παροδική αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αίμα, λόγω του ότι το ουρικό οξύ ανταγωνίζεται τα κετονοσώματα στο επίπεδο των νεφρικών σωληναρίων 119. Τα επίπεδα του ουρικού οξέος επανέρχονται συνήθως στα φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της τρίτης εβδομάδας μιας κετογονικής δίαιτας 120. Γενικά, οι τιμές του ουρικού οξέος δεν αυξάνονται πάνω από τα 590 μmol/l (ή 10 mg/dl). Ωστόσο, αν τα επίπεδα του ουρικού οξέος αυξηθούν πάνω από αυτή την τιμή, πρέπει να αυξηθεί η πρόσληψη υδατανθράκων και/ή πρέπει να συνταγογραφηθεί η αλλοπουρινόλη. Ασθενείς με ιστορικό ουρικής αρθρίτιδας που είναι ασυμπτωματικοί στην αρχή μιας δίαιτας, σπάνια εμφανίζουν συμπτώματα κατά τη διάρκεια του προγράμματος Eurodiet 121,122,123,124. Νεφρολιθίαση: τονίστε τη σημασία της πρόσληψης τουλάχιστον 2 λίτρων υγρών καθημερινά. Χολολιθίαση: αποτελεί συχνά την αιτία πεπτικών διαταραχών τις πρώτες μέρες της δίαιτας. Μπορεί να είναι χρήσιμο να χρησιμοποιηθεί ένα προϊόν παροχέτευσης της χολής (Ursodeoxycholic acid). Υποκαλιαιμία: πρέπει να διορθωθεί πριν αρχίσει η κετογένεση. 54

55 Ορθοστατική υπόταση: πρέπει να θεραπευθεί πριν την έναρξη της δίαιτας. Αλλεργία σε κάποια συστατικά των προϊόντων (αυγό, γάλα, σόγια, γλουτένη). Αγωγή με διουρητικά: η λήψη διουρητικών, κυρίως αυτών που ανήκουν στην ομάδα των θειαζιδικών, μπορούν να οδηγήσουν σε υποκαλιαιμία και να προκαλέσουν καρδιακή αρρυθμία. Μόνο τα διουρητικά που ανήκουν στην κατηγορία των προστατευτικών της απώλειας καλίου μπορούν να λαμβάνονται όταν υπάρχει ιατρική ένδειξη. Σουλφονυλουρίες, λόγω της υπογλυκαιμικής δράσης τους. Υψηλού κινδύνου σπορ (ελεύθερη κατάδυση, ορειβασία, αγώνες αυτοκινήτου) ή δραστηριότητες που είναι ενεργειακά δαπανηρές πρέπει να σταματήσουν κατά τη διάρκεια των κετογονικών φάσεων γιατί τα αποθέματα γλυκογόνου θα είναι πολύ χαμηλά και λόγω αυτού δε θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή ενέργειας. ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΝΑ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΓΕΥΜΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΑ; Κάποιοι ασθενείς προτιμούν να έχουν ένα «κοινωνικό» γεύμα μέσα στην ημέρα, είτε το μεσημέρι στη δουλειά τους, είτε το βράδυ με την οικογένεια τους. Σε αυτή την περίπτωση επιτρέψτε τους να έχουν ένα γεύμα με βάση την πρωτεΐνη, δηλαδή κατευθύνετε τους στη φάση 2 και αυτό θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη συμμόρφωση τους. Αντενδείκνυται η κέτωση; Επιθυμεί να έχει δικό του γεύμα; ΕΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΟ ΜΗΝΥΜΑ ΣΕ ΚΑΘΕ ΦΑΣΗ Ο κύριος στόχος της θεραπείας των υπέρβαρων ασθενών είναι να διασφαλίσουμε σταθερή απώλεια βάρους και μακροπρόθεσμη διατήρηση του νέου βάρους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών αλλά και του τρόπου ζωής. 55

56 Οι ασθενείς ίσως υπερφορτώνονται με πληροφορίες κατά τη διάρκεια μιας διατροφικής συνεδρίας. Αυτό δε συμβαίνει με τη μέθοδο Eurodiet, η οποία πάει πιο πέρα από την απλή καταμέτρηση των θερμίδων. Ανάμεσα στα πολλά πλεονεκτήματα που έχει, επιτρέπει στον ασθενή να εστιάσει σε ένα διατροφικό μήνυμα σε κάθε στάδιο. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής μπορεί να απομνημονεύσει την πληροφορία που του είναι χρήσιμη έτσι ώστε να αποκτήσει πλήρη ανεξαρτησία στη φάση 4. kcal Αριθμός Κύριο μήνυμα προϊόντων Φάση Ανακαλύψτε τα λαχανικά Φάση Επιλέξτε τη σωστή πηγή πρωτεΐνης Φάση 3 Α με 3 Φρούτα Φάση 3Β με 3 Δημητριακά ολικής άλεσης Φάση 3Γ με 3 Επεξεργασμένα δημητριακά Φάση Διαχείριση υποτροπών ΠΩΣ ΝΑ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΕΤΕ ΤΙΣ ΚΕΤΟΓΟΝΙΚΕΣ ΦΑΣΕΙΣ (ΦΑΣΗ 1 Ή 2) Όταν ενδείκνυται η κέτωση και δεν υπάρχει κάποια αντένδειξη: ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΓΙΑ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΗΣ ΔΙΑΙΤΑΣ Εύκολη στην εφαρμογή, χωρίς την ανησυχία επιλογής «λάθος» τροφίμων. Απουσία αισθήματος πείνας, λόγω της κέτωσης που ξεκινά από την τρίτη ημέρα εφαρμογής του προγράμματος. Άμεσα αποτελέσματα. Μεγάλη ποικιλία στις γεύσεις, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μονοτονία. ΔΩΣΤΕ ΣΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΤΗΣ ΦΑΣΗΣ 1 Ή 2. Αναπτύξτε τα παρακάτω σημεία: Αριθμό προϊόντων ανά ημέρα (4 ή 5 στη φάση 1, 3 ή 4 στη φάση 2). Ο αριθμός των προϊόντων δίνεται από το λογισμικό Diet Profiler. To όριο για να προστεθεί επιπλέον προϊόν είναι το ύψος 1,75 m. Η σημασία της πρόσληψης της συνιστώμενης ποσότητας σε πρωτεΐνη. Τα γεύματα και τα σνακ δε θα πρέπει να παραλείπονται. Η κατανάλωση λιγότερων προϊόντων από το συνιστώμενο μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μυικής μάζας. Τα επιτρεπόμενα λαχανικά με το επιτρεπόμενο άρτυμα (αναγράφονται στα έντυπα που δίνονται στον ασθενή). Η προσθήκη επιπλέον αλατιού στα λαχανικά, για την αποφυγή παρενεργειών όπως πονοκέφαλοι, ζαλάδα, υπόταση. 56