Abstract Knowledge of aquifer parameters is essential for the management of groundwater resources. Conventionally, these parameters are estimated

Transcript

1 Περιεχόµενα Περιεχόµενα... 1 Abstract... 2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γεωλογία Η Γεωλογική οµή Της Κρήτης Η Γεωλογική οµή Του Νοµού Χανίων Γεωλογικές και Υδρογεωλογικές Συνθήκες της Μελετούµενης Περιοχής (Υδρολογική Λεκάνη Κερίτη) Γεωγραφική θέση Υδρογεωλογική µελέτη της περιοχής Αγυιάς-Μουρνιών-Σούδας Ν. Χανίων Γεωλογία Υδρογεωλογία Υπόγειες υδροφορίες Συµπεράσµατα Προτάσεις

2 Abstract Knowledge of aquifer parameters is essential for the management of groundwater resources. Conventionally, these parameters are estimated through pumping tests carried out on water wells. Few boreholes may be available and carrying out pumping tests at a number of sites may be costly and time consuming. The application of geophysical methods in combination with pumping tests provides a cost-effective and efficient alternative to estimate aquifer parameters. A geophysical method is used to obtain aquifer characteristics that are estimated through the pumping tests. A correlation is established between these parameters at other sites where pumping has not been carried out. In this way, the entire investigation area could be covered to characterize an aquifer system. This study has been carried out in the Keritis basin in Chania, Crete Greece, where the aquifer characteristics are required for the management of groundwater in the region. 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στόχος της παρούσας διπλωµατικής εργασίας είναι η υδρογεωλογική και υδρογεωφυσική έρευνα της λεκάνης του Ποταµού Κερίτη και της περιοχής της Αγυιάς. Αρχικά περιγράφεται η περιοχή της έρευνας. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η γεωλογική, υδρογεωλογική, τεκτονική και σεισµοτεκτονική διερεύνηση της περιοχής του έργου. ιερευνάται επίσης η υδρολογία της λεκάνης του Κερίτη. Για την καλύτερη κατανόηση όλων των παραπάνω, χρησιµοποιούνται πίνακες, σχήµατα, τύποι και διαγράµµατα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Επίκουρο καθηγητή κ. Παντελή Σουπιό για την σηµαντική και ουσιαστική καθοδήγηση που µου παρείχε, καθώς και την επιστηµονική του κατάρτιση σε τύπους και όρους που χρησιµοποιήθηκαν για την εκπόνηση της διπλωµατικής µου. Επίσης για όλη τη διάρκεια των σπουδών µου στο Τµήµα Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, όπου οι γνώσεις που αποκόµισα από την διδασκαλία του ήταν χρήσιµες. Ευχαριστώ θερµά τον Γεωλόγο, κ. Κωνσταντίνο Βοζινάκη για την πολύτιµη βοήθεια του σε πληροφορίες και υλικό που µου παρείχε κατά τις συνεχείς επισκέψεις µου στον Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων της Περιφέρειας Κρήτης Παράρτηµα Χανίων. 3

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της παρούσης διπλωµατικής εργασίας έγινε επαναξιολόγηση των γεωφυσικών γεωηλεκτρικών µετρήσεων που ελήφθησαν κατά την εκτέλεση του έργου «Υδρογεωλογική Μελέτη Κάµπου Χανίων Γεωφυσική Έρευνα» από τους γεωφυσικούς ρ. Γ. Αποστολόπουλο, Κ. Αντωνιάδη και τους γεωλόγους, Μ. Λιόνη, Β. Περλέρο και Ε. ρακοπούλου. Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι, Ο εντοπισµός του υποβάθρου της υπό µελέτης υδρογεωλογικής λεκάνης. Η διερεύνηση του υποβάθρου και του πάχους των σύγχρονων αλλουβιακών αποθέσεων στη λεκάνη του Κερίτη. Η διερεύνηση της τεκτονικής και των πιθανών διαφοροποιήσεων του υποβάθρου στην ευρύτερη περιοχή έρευνας. Η εξοικείωση των φοιτητών σε υδρογεωφυσικές και υδρογεωλογικές έρευνες και η γνώση των παραγόντων που ορίζουν το υδρογεωλογικό καθεστώς σε µια πολύπλοκη γεωλογικά- περιοχή έρευνας. 4

5 2. Γεωλογία 2.1 Η Γεωλογική οµή Της Κρήτης Η γεωλογική δοµή της Κρήτης συνδέεται άµεσα µε την συνολική γεωλογική δοµή της Ελλάδας, η οποία χωρίζεται σε διάφορες γεωτεκτονικές ζώνες µε γενική διεύθυνση στον ηπειρωτικό χώρο της Β - ΝΑ. Κάθε ζώνη, χαρακτηρίζεται από ορισµένη και χαρτογραφίσιµη στρωµατογραφική / λιθολογική διαδοχή των πετρωµάτων της όπως αυτά προέκυψαν από την επαλληλία των τεκτονικών γεγονότων που οδήγησαν στην δηµιουργία του ορογενούς. Οι κύριες γεωτεκτονικές ζώνες των Ελληνίδων οροσειρών µε διεύθυνση από ΒΑ προς Ν είναι (σχήµα 1): > Η µάζα της Ροδόπης εµφανίζεται στην Ανατολική Μακεδονία, Θράκη και στη Θάσο. Αποτελείται κυρίως από κρυσταλλοσχιστώδη και πυριγενή πετρώµατα. > Η Σερβοµακεδονική µάζα εµφανίζεται δυτικά του Στρυµώνα από τα σύνορα µέχρι και την Χαλκιδική. Αποτελείται κυρίως από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώµατα. > Η Περιροδοπική ζώνη εκτείνεται στη δυτική πλευρά της Σερβοµακεδονικής µάζας µε διεύθυνση Β -ΝΑ. > Η ζώνη του Αξιού εµφανίζεται στην Κεντρική Μακεδονία, χαρακτηρίζεται από τις µεγάλες οφειολιθικές µάζες που απαντώνται σε αυτήν. > Η Πελαγονική ζώνη εµφανίζεται σε όλη την Ελλάδα. Αποτελείται από κρυσταλλοσχιστώδες υπόβαθρο, γνευσιωµένους γρανίτες και ανθρακικά καλύµµατα. > Η Αττικο-Κυκλαδική ζώνη εµφανίζεται κυρίως στα νησιά των Κυκλάδων και σε ένα τµήµα της Αττικής και της Νότιας Εύβοιας. > Η Υποπελαγονική ζώνη ή ζώνη «Ανατολικής Ελλάδας» εµφανίζεται στη υτική πλευρά της Πελαγονικής ζώνης. Χαρακτηρίζεται από τις µεγάλες οφειολιθικές µάζες που απαντώνται σε αυτήν. > Η ζώνη Παρνασσού-Γκιώνας εµφανίζεται στην κεντρική Στερεά Ελλάδα, και αποτελείται από ασβεστόλιθους και δολοµίτες. > Η ζώνη Ωλονού-Πίνδου ή ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης εµφανίζεται στην Ήπειρο, στην κεντρική Ελλάδα, στη δυτική και βορειανατολική 5

6 > Η ζώνη Γαβρόβου-Τρίπολης > Η Αδριατικοϊόνιος ζώνη > Η ζώνη Παξών ή Προαπουλία Σχήµα 1. Γεωτεκτονικό σχληµα των Ελληνίδω ζωνών. (Μουντράκης, 1985) Από τις γεωτεκτονικές ζώνες της Ελλάδας οι µάζες Ροδόπης και Σερβοµακεδονικής θεωρούνται ότι αποτελούν την "Ελληνική Ενδοχώρα", οι ζώνες Περιροδοπική, Παιονίας, Πάικου, Αλµωπίας, Πελαγονική, Αττικοκυκλαδική και Υποπελαγονική ονοµάζονται "Εσωτερικές Ελληνίδες" και οι ζώνες Παρνασσού-Γκιώνας, Ωλονού- Πίνδου, Γαβρόβου-Τρίπολης, Αδριατικοϊόνιος και Παξών ονοµάζονται "Εξωτερικές Ελληνίδες". 6

7 Εκτός από τις κύριες γεωτεκτονικές ζώνες αναφέρονται σαν ξεχωριστές ενότητες, η ενότητα «Ταλέα όρη-πλακώδεις ασβεστόλιθοι» που πιθανόν ανήκει στην Αδριατικοϊόνιο ζώνη, και η ενότητα της Βοιωτίας που µάλλον ανήκει στην Υποπελαγονική ζώνη. Η Κρήτη έχει µια πολύπλοκη γεωλογική δοµή και έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις σχετικά µε τη δοµή της, αυτό οφείλεται στην γεωτεκτονική θέση που κατέχει σε σχέση µε τις δύο συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες, της Αφρικανικής και της Ευροασιατικής. Χαρακτηριστικό στοιχείο της δοµής της είναι τα αλλεπάλληλα τεκτονικά καλύµµατα των διαφόρων ζωνών (σχήµα 2), τα οποία αναπτύσσονται πάνω στην ενότητα Ταλέα όρη- των πλακωδών ασβεστόλιθων. Σχήµα 2. Σχηµατική απεικόνιση της γεωλογικής δοµής της Κρήτης µε τα αλλεπάλληλα τεκτονικά καλύµµατα.(μουντράκης, 1985) Το αυτόχθονο ή σχετικά αυτόχθονο σύστηµα της Κρήτης αποτελεί η ακολουθία Ταλέα Όρη-Πλακώδεις Ασβεστόλιθοι (σχήµα 3). Η ενότητα αυτή έχει ηλικία από το Πέρµιο µέχρι το Ηώκαινο και είναι ηµιµεταµορφωµένη και πιθανώς ανήκει στην ζώνη της Αδριατικοϊονίου, αποτελείται κυρίως από κλαστικά ιζήµατα χωρίς ηφαιστειακά πετρώµατα στη βάση που εξελίσσονται σε τυπικούς «πλακώδεις ασβεστόλιθους» (µάρµαρα) που περιέχουν σε σηµαντικό βαθµό κερατολιθικούς κονδύλους και πυριτικές ενστρώσεις. Εµφανίζονται επίσης µεγάλες µάζες άστρωτων (µετα)- ασβεστόλιθων, δολοµιτών, ασβεστολιθικών κροκαλοπαγών και φυλλιτικών- 7

8 χαλαζιακών πετρωµάτων. Αποκαλύπτεται σε πολλές περιοχές της Κρήτης υπό µορφή τεκτονικού παραθύρου. Σχήµα 3. Σχηµατική γεωλογική τοµή εγκάρσια στην Κεντρική Κρήτη. Απεικονίζεται η δοµή των βουνών Ταλέα όρη, Ίδη (Ψηλορείτης) και Αστερούσια. 1: Νεογενείς αποθέσεις, 2: Οφεόλιθοι, 3: µεταµορφωµένα πετρώµατα των αστερουσιών, 4: πρώτος φλύσχης της Πίνδου (Κάτω Κρητιδικό), 5: ενότητα Άρβης, 6: τεκτονικό κάλυµµα της Πίνδου, 7: φλύσχης ζώνης Γαβρόβου - Τρίπολης, 8: ασβεστόλιθοι Γαβρόβου - Τρίπολης, 9: φυλλίτης, 10-14: σειρά των πλακωδών ασβεστόλιθων (Plattenkalk), 15-18: επωθήσεις των διαφόρων τεκτονικών καλυµµάτων. (Μουντράκης, 1985, σελ. 187). Τεκτονικά επωθηµένη στην ενότητα Ταλέα Όρη- Πλακωδών Ασβεστόλιθων βρίσκεται η ενότητα του Τρυτταλίου, που αποτελείται από µεταµορφωµένους δολοµίτες, δολοµιτικούς ασβεστόλιθους, λατυποπαγείς ασβεστόλιθους έως γραουβάκες, σκούρους κυψελώδεις δολοµίτες, άσπρα ζαχαρόκοκκα µάρµαρα και εµφανίσεις γύψου στη βάση. Η ηλικία τους καθορίστηκε µε την βοήθεια απολιθωµάτων µεταξύ Άνω Τριαδικού-Κάτω Ιουρασικού. Πάνω από την ενότητα του Τρυπαλίου βρίσκεται η ενότητα των Φυλλιτών- Χαλαζιτών, η οποία περιλαµβάνει φυλλίτες, χαλαζίτες, µετα-ψαµµίτες, µετακροκαλοπαγή, φακοειδείς ανακρυσταλλωµένους ασβεστόλιθους, µετα-ανδεσίτες, µεταβασίτες. Η ηλικία της είναι µεταξύ Περµίου-Τριαδικού. Στην ενότητα αυτή συµπεριλαµβάνεται από τους περισσότερους ερευνητές και το ηµιµεταµορφωµένο σύστηµα των Ραβδούχων που αποτελεί και το υπόβαθρο της 8

9 ανθρακικής ακολουθίας της ζώνης της Τρίπολης που ακολουθεί επίσης µε τεκτονική επίσης επαφή και αποτελείται από στο υποκείµενο και τους µεγάλου πάχους νηριτικούς ασβεστόλιθους. Σε ανώτερη τεκτονική θέση βρίσκεται απωθηµένο το τεκτονικό κάλυµµα της Πίνδου. Πάνω από τις παραπάνω αναφερόµενες εξωτερικές ζώνες υπάρχουν σε ανώτερη τεκτονική θέση αλλόχθονα τεκτονικά λέπια των εσωτερικών ζωνών, όπως είναι η ενότητα της Άρβης. Πάνω από την ενότητα του Τρυπαλίου βρίσκεται η ενότητα των Φυλλιτών-Χαλαζιτών, η οποία περιλαµβάνει φυλλίτες, χαλαζίτες, µετα-ψαµµίτες, µετα-κροκαλοπαγή, φακοειδείς ανακρυσταλλωµένους ασβεστόλιθους, µεταανδεσίτες, µεταβασίτες. Η ηλικία της είναι µεταξύ Περµίου-Τριαδικού. Στην ενότητα αυτή συµπεριλαµβάνεται από τους περισσότερους ερευνητές και το ηµιµεταµορφωµένο σύστηµα των Ραβδούχων που αποτελεί και το υπόβαθρο της ανθρακικής ακολουθίας της ζώνης της Τρίπολης που ακολουθεί επίσης µε τεκτονική επίσης επαφή και αποτελείται από στο υποκείµενο και τους µεγάλου πάχους νηριτικούς ασβεστόλιθους. Σε ανώτερη τεκτονική θέση βρίσκεται απωθηµένο το τεκτονικό κάλυµµα της Πίνδου. Πάνω από τις παραπάνω αναφερόµενες εξωτερικές ζώνες υπάρχουν σε ανώτερη τεκτονική θέση αλλόχθονα τεκτονικά λέπια των εσωτερικών ζωνών, όπως είναι η ενότητα της Άρβης που περιλαµβάνει τµήµατα οφιολιθικού συµπλέγµατος, η ενότητα των Αστερουσίων που περιέχει γνεύσιους, σχιστόλιθους και αµφιβολίτες. Τέλος, πάνω από τους αλπικούς σχηµατισµούς βρίσκονται ιζήµατα του Νεογενούς (κυρίως κλαστικά θαλάσσια ιζήµατα) και Τεταρτογενούς (κυρίως ηπειρωτικής φάσης) τα οποία συνήθως έχουν κυµαινόµενο πάχος και εξάπλωση στις διάφορες περιοχές της Κρήτης. 2.2 Η Γεωλογική οµή Του Νοµού Χανίων Οι στρωµατογραφίες και τεκτονικές ενότητες που αποτελούν την γεωλογική δοµή του νοµού Χανίων (σχήµα 4 α,β,γ,δ,ε), αρχίζοντας από τις νεώτερες και καταλήγοντας στις παλαιότερες, είναι: Τεταρτογενείς αποθέσεις. Αποτελούνται από χαλαρά αργιλοαµµώδη υλικά, πηλούς, ψαµµίτες, κροκάλεςλατύττες ποικίλης σύστασης, αναλόγως της προέλευσης τους, ασύνδετες έως 9

10 συνεκτικά συνδεδεµένες, καθώς και από υλικά του αλλουβιακού µανδύα. Η εµφάνιση τους γίνεται κυρίως σε απολήξεις λεκανών ανοικτών προς τη θάλασσα, στις µείζονες κοίτες των ποταµών, σε µικρές εσωτερικές λεκάνες καθώς και σε µορφή πλευρικών κορηµάτων και αναβαθµίδες χειµάρρων. Νεογενείς αποθέσεις. Αποτελούνται από εναλλασσόµενα στρώµατα κίτρινων-κιτρινόλευκων µάργων µε κλαστικούς µαργαϊκούς ασβεστόλιθους, συχνά βιογενείς-υφαλογενείς, οµοιόµορφα στρωµένους, που το πάχος τους κυµαίνεται από µερικά εκατοστά έως ένα-δύο µέτρα. Επίσης, εντός των αποθέσεων αυτών συναντώνται και µαργαϊκοί ψαµµίτες, αµµούδες άργιλοι, λατύπες και κροκαλοπαγή. Τα κροκαλοπαγή-λατυποπαγή εµφανίζονται κυρίως στην περιοχή Χοιροσπηλίου νοτιότερα της Αγιάς και στην περιοχή Τοπολίων. Χαρακτηριστικό τους γνώρισµα η έντονη συνεκτικότητα την οποία παρουσιάζουν, κυρίως ανθρακικής προέλευσης, µε ανθρακικό συνδετικό υλικό. Οι λατύπες και κροκάλες που συνιστούν τις παραπάνω αποθέσεις, έχουν προέλθει από την διάβρωση και απόθεση των προϊόντων, τόσο του τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης Τρίπολης όσο σε µικρότερο βαθµό και των άλλων ενοτήτων που αποτελούν υπόβαθρο των νεογενών αποθέσεων. Οι ενότητες που επίσης συµµετέχουν στην παραπάνω διεργασία είναι η Φυλλιτική-Χαλαζιτική, των Πλακωδών ασβεστόλιθων και της Πίνδου. Τεκτονικό κάλυµµα της ζώνης Πίνδου Οι ανθρακικοί σχηµατισµοί του τεκτονικού αυτού καλύµµατος παρουσιάζονται µε µικρή επιφανειακή ανάπτυξη στον νοµό Χανίων. Εµφανίζονται στο βορειοδυτικό τµήµα του νοµού και πιο συγκεκριµένα στην ευρύτερη περιοχή Καστέλου, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή της Παλαιόχωρας. Αποτελούνται από πελαγικούς ασβεστόλιθους µε παρεµβολές κερατολίθων. Τεκτονικό κάλυµµα της ζώνης Τρίπολης Οι σχηµατισµοί της ενότητας αυτής καταλαµβάνουν σχετικά µεγάλη έκταση στον νοµό Χανίων. Είναι συνηθισµένο φαινόµενο να είναι επωθηµένοι αυτοί οι σχηµατισµοί, είτε στην ενότητα Ταλέα Όρη-Πλακώδεις ασβεστόλιθοι, είτε στην ενότητα των Φυλλιτών- Χαλαζιτών. Αποτέλεσµα είναι να εµφανίζονται οι σχηµατισµοί της ζώνης Τρίπολης στην βάση τους έντονα κατακερµατισµένοι λόγω τεκτονισµού. Οι σχηµατισµοί της 10

11 ενότητας που βρίσκονται στα χαµηλότερα στρώµατα συνίστανται από δολοµίτεςδολοµιτικούς ασβεστόλιθους παχυστρωµατώδεις µέχρι άστρωτους, έντονα τεκτονισµένους και καρστικοποιηµένους µε σπηλαιώδη υφή. Το χρώµα τους κυµαίνεται από τεφρό έως τεφρόλευκο. Σχήµα 4. α) Τάταρη Αθ., Χριστοδούλου Ε., 1969, Γεωλογικός Χάρτης (φύλλο Αλικιανού), Ι.Γ.Μ.Ε Κλίµακα 1:

12 Σχήµα 4. β) Τάταρη Αθ., Χριστοδούλου Ε., 1969, στρωµατογραφική στήλη, Ι.Γ.Μ.Ε, Κλίµακα 1:

13 Σχήµα 4. γ) Τάταρη Αθ., Χριστοδούλου Ε., 1969, Υπόµνηµα υπ αριθµό 1, Ι.Γ.Μ.Ε., Κλίµακα 1:

14 Σχήµα 4. δ) Τάταρη Αθ., Χριστοδούλου Ε., 1969, Υπόµνηµα υπ αριθµό 2, Ι.Γ.Μ.Ε., Κλίµακα 1:

15 Σχήµα 4. ε) Τάταρη Αθ., Χριστοδούλου Ε., 1969, Υπόµνηµα υπ αριθµό 3, Ι.Γ.Μ.Ε., Κλίµακα 1:50000 Στους σχηµατισµούς της ενότητας των υψηλότερων στρωµάτων εµφανίζονται ασβεστόλιθοι που το χρώµα τους κυµαίνεται από µαύρο έως τεφρόµαυρο. Το πάχος 15

16 των σχηµατισµών είναι µέσο και συνήθως παρουσιάζουν µικρολατυποπαγή υφή. Χαρακτηριστικό τους γνώρισµα είναι το έντονο ανάγλυφο και το φτωχό υδρογραφικό δίκτυο, που συµπίπτει µε τεκτονικές ασυνέχειες. Εξίσου σηµαντικό χαρακτηριστικό είναι το φαινόµενο καρστικής διάλυσης που εµφανίζεται µε διάφορες µορφές, µεγέθη και σχήµατα. Το πάχος της ζώνης φθάνει τις λίγες εκατοντάδες µέτρα και η ηλικία αυτής της σειράς κυµαίνεται από το Άνω Τριαδικό έως και το Άνω Κρητιδικό. Τεκτονικό κάλυµµα της ενότητας των Φυλλιτών-Χαλαζιτών. Η ενότητα αυτή καταλαµβάνει σηµαντική έκταση στο δυτικό τµήµα του νοµού Χανίων. Οι σχηµατισµοί που συναντώνται στο τεκτονικό κάλυµµα είναι κυρίως µαρµαρυγιακοίανθρακικοί ασβεστόλιθοι, σερικιτικοί-χλωριτικοί φυλλίτες και χαλαζιακοί µεταψαµµίτες. Στα πετρώµατα αυτά παρεµβάλλονται τόσο ποσότητες χαλαζία σηµαντικού πάχους υπό µορφή φλεβών, καθώς και ενστρώσεις µαύρων κρυσταλλικών κατακερµατισµένων ασβεστόλιθων µικρού πάχους. Χαρακτηριστικό γνώρισµα αυτής της σειράς είναι οι εµφανίσεις γύψου σε αρκετές περιοχές, όπως στη Σούγια, στην Παλαιόχωρα κ.α. Η ηλικία της ενότητας εκτείνεται µεταξύ Περµίου και Άνω Τριαδικού, ενώ το πάχος της µπορεί και να ξεπερνάει σε ορισµένες περιπτώσεις τα µέτρα στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Κρήτης. Τεκτονικό κάλυµµα της ενότητας Τρυπαλίου Οι σχηµατισµοί της ενότητας αυτής βρίσκονται επωθηµένοι στην ενότητα των Πλακωδών ασβεστόλιθων. Το κάλυµµα Τρυπαλίου αποτελεί το πρώτο τεκτονικό κάλυµµα της Κρήτης. Η µεγαλύτερη ανάπτυξη του γίνεται στην περιοχή του Οµαλού των Λευκών Ορέων. Τα πετρώµατα που εµφανίζονται σ' αυτή την σειρά είναι µάρµαρα, κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι, δολοµίτες και δολοµιτικοί ασβεστόλιθοι. Έτσι πιο συγκεκριµένα, στην βάση του σχηµατισµού εµφανίζεται τεκτονικό λατυποπαγές µε σηµαντικό πάχος µερικές φορές. Στα κατώτερα πετρώµατα της ενότητας επικρατούν κυψελώδεις δολοµίτες. Συνήθως, αυτό το κάλυµµα περιέχει λεπτές κερατολιθικές ενστρώσεις ή βολβούς κερατολίθων πράγµα που το καθιστά όµοιο ττετρογραφικά µε την ενότητα Ταλέα Όρη-Πλακώδεις ασβεστόλιθοι. Το πάχος του καλύµµατος φθάνει τα 400 µέτρα, ενώ η ηλικία του σχηµατισµού κυµαίνεται µεταξύ Τριαδικού και Κάτω Ιουρασικού. 16

17 Η ενότητα Ταλέα Όρη-Πλακώδεις ασβεστόλιθοι. Οι σχηµατισµοί που εµφανίζονται στην ενότητα συνήθως, είναι ανακρυσταλλωµένοι ασβεστόλιθοι. Σε ορισµένες περιπτώσεις οι σχηµατισµοί έχουν υποστεί µεταµόρφωση και έχουν µετατραπεί σε µάρµαρα. Εµφανίζονται καλοστρωµένοι σε πάγκους, που το πάχος τους κυµαίνεται από µερικά εκατοστά έως και ένα µέτρο. Στα κατώτερα µέλη τους εµφανίζονται παχυστρωµατώδεις, ενώ προς τα ανώτερα εξελίσσονται σε µεσοστρωµατώδεις και στη συνέχεια σε λεπτοστρωµατώδεις. Το χρώµα τους µπορεί να είναι από τεφρό έως και τεφρόµαυρο. Επίσης σηµαντικό γεγονός αποτελεί η εµφάνιση πυριτικού υλικού είτε µε την µορφή ενστρώσεων, είτε µε την µορφή φακών. Η εµφάνιση του πυριτικού υλικού στα µεσαία µέλη του σχηµατισµού είναι µεγάλη, σε αντιδιαστολή µε τα υπόλοιπα µέλη όπου οι παρεµβολές αυτές περιορίζονται αισθητά. Η καρστικοποίηση του σχηµατισµού είναι περιορισµένη και ανοµοιόµορφη. Στο φαινόµενο αυτό συµβάλλουν οι πυριτικές παρεµβολές. Το πάχος της ενότητας φθάνει τα 1200 µέτρα και η ηλικία της προσδιορίζεται στο Μέσο Ιουρασικό-Ηώκαινο. 2.3 Γεωλογικές και Υδρογεωλογικές Συνθήκες της Μελετούµενης Περιοχής (Υδρολογική Λεκάνη Κερίτη) Γεωγραφική θέση Πρόκειται για µια από τις σηµαντικότερες υδρολογικές λεκάνες του Νοµού Χανίων. Βρίσκεται στο βόρειο κεντρικό τµήµα της επαρχίας Κυδωνιάς του Νοµού Χανίων, µε διεύθυνση τον άξονα Βορράς-Νότος και σε µέση απόσταση από την πόλη των Χανίων, 15 Km περίπου. Εντός της περιοχής της λεκάνης περιλαµβάνονται τα χωριά Φουρνές, Σκινές, Σκορδαλού, Καράνου, Αλικιανού, Βατόλακκος, Κουφός, Αγιά, Πατελάρι, Πλατανιάς και Γεράνι, ενώ στις παρυφές της, οι Λάκκοι, Ψαθογιάννος, Μανωλιόπουλο, Βαρύπετρο, Περιβόλια και Μεσκλά κ.ά. 17

18 2.3.2 Υδρογεωλογική µελέτη της περιοχής Αγυιάς-Μουρνιών-Σούδας Ν. Χανίων Στα πλαίσια της διπλωµατικής µελετήθηκε και παρουσιάζονται στοιχεία από την υδρογεωλογική Μελέτη της ευρύτερης περιοχής Αγυιάς - Μουρνιών Σούδας όπως αυτή ανατέθηκε στο ΙΓΜΕ Παράρτηµα Κρήτης από την ηµοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Χανίων (.Ε.Υ.Α.Χ.) του ήµου Χανίων. Σκοπός της µελέτης είναι η ανεύρεση νέων ποσοτήτων υπόγειων υδάτων κατάλληλων για ύδρευση, που θα αυξήσουν τις υπάρχουσες διαθέσιµες ποσότητες της ηµοτικής Επιχείρησης οι οποίες σήµερα δεν επαρκούν για την πλήρη κάλυψη των αναγκών κυρίως κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Βέβαια θα πρέπει να τονίσουµε ότι η.ε.υ.α.χ. εκµεταλλεύεται ένα τµήµα µόνο των διαθέσιµων ποσοτήτων ύδατος που προέρχεται από την υδροφορία του ευρύτερου καρστικού συστήµατος της Αγυιάς και συγκεκριµένα από τις αναβλύσεις των πηγών Αγυιάς και από τις γεωτρήσεις του Οργανισµού Ανάπτυξης υτικής Κρήτης (Ο.Α..Υ.Κ.) στα Μυλωνιανά. Οι υπόλοιπες ποσότητες νερών από τα παραπάνω σηµεία υδροληψίας διατίθενται για να καλύψουν τις αρδευτικές ανάγκες τόσο της ευρύτερης περιοχής Βαρυπέτρου όσο και για την τροφοδότηση του αρδευτικού αγωγού Αγυιάς - Κολυµβαρίου. Επίσης ένα τµήµα των αναγκών της.ε.υ.α.χ. σε νερό καλύπτονται και από τις πηγές των Μεσκλών όπου το νερό µεταφέρεται στις δεξαµενές που τροφοδοτούν την πόλη των Χανίων µε φυσική ροή, όχι όµως σε µόνιµη βάση και κυρίως κατά τους χειµερινούς µήνες. Η περιοχή ενδιαφέροντος της Υδρογεωλογικής Μελέτης του Ι.Γ.Μ.Ε. Παραρτήµατος Κρήτης επικεντρώθηκε κυρίως στο τµήµα Αγυιάς - Μουρνιών -Σούδας σύµφωνα µε το σχετικό έγγραφο της.ε.υ.α.χ. αριθµός πρωτοκόλλου 1151/ ($ 3,4). Έτσι οι πιθανές νέες ποσότητες υδάτων από αυτή την περιοχή κατάλληλων να καλύψουν υδρευτικές ανάγκες θα µπορούν εύκολα και το σηµαντικότερο µε µικρό οικονοµικό κόστος να ενσωµατωθούν στο δίκτυο της πόλης των Χανίων σε συνδυασµό µε τις δεξαµενές που προγραµµατίζονται να κατασκευαστούν στην περιοχή Μουρνιών. Με βάση λοιπόν τα στοιχεία που προέκυψαν από την συγκεκριµένη έρευνα και που αναφέρονται παρακάτω σχετικά µε τις γεωλογικές υδρογεωλογικές - υδροχηµικές - τεκτονικές καθώς και τοπογραφικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή έρευνας, πρέπει να ερευνηθεί µε τα κατάλληλα υδροληπτικά έργα η υπόγεια υδροφορία που αναπτύσσεται κατά µήκος µίας ζώνης διεύθυνσης - Α και που καλύπτει τις ευρύτερες περιοχές των χωριών Αγυιάς - Μυλωνιανών - Μουρνιών - Τσικαλαριά. 18

19 Υδροληπτικά έργα προτεινόµενα νοτιότερα της ζώνης αυτής θα παρουσιάσουν το µειονέκτηµα του υψηλού κόστους κατασκευής τεχνικών έργων (δίκτυα), για την µεταφορά του νερού στον καταθληπτικό αγωγό Περιβολιών - Χανίων, εφόσον αυτό εντοπισθεί. Γενικά πάντως θέλουµε να τονίσουµε ότι οι υδρογεωλογικές συνθήκες που αναπτύσσονται στην προαναφερθείσα ζώνη διεύθυνσης - Α δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές σε σχέση µε την γνωστή περιοχή Αγυιάς - Μυλωνιανών. Στο ως άνω τµήµα της περιοχής η υδροφορία που αναπτύσσεται είναι πλουσιότατη (σχηµατισµός Χοιροσπηλίου - υδροφορία Λευκών Ορέων ) και πέρα από της σηµαντικής παροχής πηγαίες αναβλύσεις, πολύ µεγάλες ποσότητες υπόγειων νερών του ως άνω συστήµατος εκµεταλλεύονται και από τις υψηλής παροχής γεωτρήσεις του 0.Α. Υ.Κ. (µελέτη Υδρογαία). Οι παροχές των ως άνω γεωτρήσεων αποτελούν µοναδική περίπτωση στην Κρήτη και από τις λίγες στον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο. Τέλος στην φάση αυτή της παρούσας µελέτης προτείνουµε δύο κατευθύνσεις στην εκτέλεση ερευνητικών εργασιών. Τον έλεγχο των υπόγειων αφίξεων προς την λίµνη της Αγυιάς όσο αφορά την ποσότητα τους και τον µηχανισµό άφιξης και δεύτερον την διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης υπόγειων υδροφοριών στο βόρειο - βορειοανατολικό τµήµα της ευρύτερης περιοχής. Η Υδρογεωλογική Μελέτη της ευρύτερης περιοχής Αγυιάς - Μουρνιών - Σούδας έγινε µετά από το 1151/ έγγραφο της ηµοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης Χανίων, την σχετική απάντηση του ΙΓΜΕ Παραρτήµατος Κρήτης αριθ.πρωτ. 888/ καθώς και την σχετική κατάθεση των χρηµάτων από πλευράς.ε.υ.α.χ. στις 9/8/90. Η.Ε.Υ.Α.Χ. µε τις υπηρεσίες της και το παρεχόµενο εις αυτήν νερό καλύπτει σήµερα ως ένα ποσοστό ειδικά τους καλοκαιρινούς µήνες τις υδρευτικές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της πόλης των Χανίων, ενός τµήµατος των ήµων Μουρνιών και Νεροκούρου καθώς και τις υδρευτικές ανάγκες κοινοτήτων της περιοχής Ακρωτηρίου. Οι µέχρι στιγµής ανάγκες σε νερό της ηµοτικής Επιχείρησης καλύπτονται όπως προαναφέρθηκε από το σύστηµα των πηγών Αγυιάς και ειδικότερα από την πηγή Π.Α.1 και µέρος του νερού της πηγής Π.Α.3, στις οποίες έχουν γίνει και τα αντίστοιχα έργα υδροµαστευσης. Οι ποσότητες του νερού που έχει στην διάθεση της η.ε.υ.α.χ. και που αντλούνται από τις παραπάνω υδροµαστεύσεις των πηγών αυτών είναι αρκετά µεγάλες ως 19

20 φαίνεται και στο παρακάτω πίνακα σύµφωνα µε µετρήσεις που εκτελεί το Ι.Γ.Μ.Ε. Παράρτηµα Κρήτης στα πλαίσια των εργασιών του έργου για το διάστηµα Αυγούστου 90 έως Φεβρουάριου 92. Ηµεροµηνία Πηγή Π.Α.1 (m 3 /h) Πηγή Π.Α.3 (m 3 /h) Σύνολο (m 3 /h) 29/8/ ,6 693,7 1134,3 7/9/ ,2 623,5 1018,7 25/9/ ,2 588,6 833,8 4/10/ ,9 638,2 993,1 18/12/ ,9 996,9 24/1/ ,4 678,9 968,3 28/2/ ,4 896,7 1452,1 10/4/ ,8 1191,9 1626,7 24/6/ ,3 983,1 1577,4 11/7/ ,3 617,4 936,7 5/8/ ,2 641,9 1134,3 19/8/ ,2 640,4 1035,6 17/10/ ,1 697,6 906,7 25/11/ ,4 680,7 921,1 31/12/ , ,9 30/1/ ,7 1030, /2/ ,4 1087,2 1471,6 Σηµειώνουµε ότι οι παροχές των πηγών αυτών (Π.Α.1 και Π.Α.3 ) κατά την χειµερινή περίοδο είναι κατά πολύ µεγαλύτερες, οι οποίες υπερκαλύπτουν τις ανάγκες της.ε.υ.α.χ. µε αποτέλεσµα µεγάλες ποσότητες της περίσσειας των νερών να καταλήγουν στην Λίµνη της Αυγιάς. Ακόµη από την πηγή Π.Α3 τροφοδοτείται και το αρδευτικό δίκτυο του Τ.Ο.Ε.Β. Βαρυπέτρου. Επίσης η.ε.υ.α.χ για να καλύψει τις ανάγκες της κατά την καλοκαιρινή περίοδο, ενισχύει τις διαθέσιµες εις αυτήν ποσότητες ύδατος από τις γεωτρήσεις του Ο.Α. Υ.Κ. στα Μυλωνιανά, οι οποίες κατά κύριο λόγω χρησιµοποιούνται για αρδευτικούς σκοπούς. 20

21 Συγκεκριµένα την περίοδο Απριλίου - εκεµβρίου του έτους 1990 ενίσχυσε τις διαθέσιµες ποσότητες της µε 1,5 Χ 1016 m3 από τις γεωτρήσεις του Ο.Α. Υ.Κ. µε την αντίστοιχη οικονοµική επιβάρυνση σύµφωνα πάντα µε τις πληροφορίες που µας έδωσε ο κ. Μ. Καβρουλάκης της Τεχνικής Υπηρεσίας της.ε.υ.α.χ. Ειδικά για τις γεωτρήσεις των Μυλωνιανών που θα αναφέρουµε παρακάτω σε άλλο κεφάλαιο, σηµειώνουµε ότι αυτές έχουν γίνει στα πλαίσια της βέλτιστης εκµετάλλευσης τους υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα των πηγών της Αγυιάς. Έτσι ενώ στην περιοχή Αγυιάς - Μυλωνιανών συµπεριλαµβανοµένων πηγών και γεωτρήσεων υπάρχουν πολύ µεγάλες διαθέσιµες ποσότητες υπόγειων υδάτων καλής ποιότητας, η ηµόσια Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Χανίων αντιµετωπίζει οξύ πρόβληµα ανεύρεσης ικανών ποσοτήτων ύδατος για να καλύψει τις ανάγκες της, κύρια κατά την καλοκαιρινή περίοδο όπου ο πληθυσµός της πόλης υπερδιπλασιάζεται λόγω του τουρισµού. Για τούς σκοπούς της παρούσας Υδρογεωλογικής Μελέτης χρησιµοποιήθηκαν επίσης στοιχεία και άλλων Υπηρεσιών και Οργανισµών όπως της Υ.Ε.Β. και του Ο.Α. Υ.Κ. και κυρίως οι γεωλογικές τοµές των υδρογεωτρήσεων που έχουν εκτελέσει κατά το παρελθόν. Ακόµη και τα αποτελέσµατα του πειράµατος ιχνηθέτησης που εκτέλεσε το Ι.Γ.Μ.Ε. Παράρτηµα Κρήτης στον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων (Οροπέδιο Οµαλού) που έγινε στα πλαίσια του έργου της Υδρογεωλογικής Έρευνας υτικής Κρήτης χρησιµοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν κατάλληλα για την διαµόρφωση πληρέστερης εικόνας των γενικών υδρογεωλογικών συνθηκών της ευρύτερης περιοχής έρευνας. Τέλος η εργασία υπαίθρου της παρούσας µελέτης όσο αφορά το τµήµα της γεωλογικής χαρτογράφησης κλίµακας 1 : της ευρύτερης περιοχής Αγυιάς - Μουρνιών - Σούδας καθώς και οι γενικές γεωλογικές παρατηρήσεις έγιναν από τους Γεωλόγους Μ. Βιδάκη και Κ. Καλούµενο. Η εργασία που αφορά τις υδρογεωλογικές - υδροχηµικες και λοιπές παρατηρήσεις καθώς τα συµπεράσµατα και οι προτάσεις για τους σκοπούς της παρούσας µελέτης έγιναν από τους Γεωλόγους του Παραρτήµατος Κρήτης. Στην εργασία υπαίθρου συµµετείχαν επίσης οι εργοδηγοί του Ι.Γ.Μ.Ε Παραρτήµατος Κρήτης Ν. Πόγκας, Εµ. Μπιρουράκης και Ελ.Κοµπιτσάκης των οποίων η βοήθεια ήταν αξιόλογη στην ολοκλήρωση των εργασιών και µετρήσεων πεδίου. 21

22 2.3.3 Γεωλογία Στο κεφάλαιο αυτό θα αναπτύξουµε την γεωλογική δοµή της ευρύτερης µελετηθείσας περιοχής Αγυιάς - Μουρνιών - Σούδας. Σε αυτήν συµµετέχουν οι παρακάτω στρωµατογραφικές και τεκτονικές ενότητες που από τις νεότερες προς τις παλαιότερες είναι οι παρακάτω: Σύγχρονες αποθέσεις της Ολοκαινικής Υποπεριόδου Ερυθροί σχηµατισµοί χειµαρρώδους ποτάµιας προέλευσης της Πλειστοκαινικής Υποπεριόδου. Μάργες, µαργαϊκοί ασβεστόλιθοι του Νεογενούς (Μειόκαινος Υποπερίοδος) Σχηµατισµός του Χοιροσπηλίου του Μέσου Μειοκαίνου Ανθρακικοί σχηµατισµοί του τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης της Τρίπολης. Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά. Ανθρακικοί σχηµατισµοί του τεκτονικού καλύµµατος Τρυπαλίου (Οµαλού) Ανθρακικοί σχηµατισµοί της σειράς των Πλακωδών ασβεστόλιθων (Ρlattenkalk) Στον γεωλογικό χάρτη κλίµακας 1 : που µαζί µε το αντίστοιχο υπόµνηµα που παραθέτουµε στο τέλος της παρούσας Έκθεσης (σχ.2) έχουµε την εµφάνιση όλων των παραπάνω στρωµατογραφικών και τεκτονικών ενοτήτων Επίσης στην γεωλογική αυτή χαρτογράφηση δόθηκε µεγαλύτερη σηµασία σε περιοχές ή και σχηµατισµούς που δύναται να παρουσιάσουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από υδρογεωλογική άποψη για τους σκοπούς της παρούσας µελέτης. Έτσι για τις εµφανιζόµενες στρωµατογραφικές και τεκτονικές ενότητες στην περιοχή έρευνας µπορούµε να αναφέρουµε αναλυτικότερα τα παρακάτω : 1. Σύγχρονες αποθέσεις : Αποτελούνται από χαλαρά αργιλοαµµώδη υλικά, ερυθρογή, ασύνδετες κροκαλολατύπες ποικίλης σύστασης, καθώς και υλικά του ελλουβιακού µανδύα. Εµφανίζονται σε απολήξεις λεκανών ανοικτών προς την θάλασσα, στις µείζονες κοίτες ποταµών και χειµάρρων καθώς και σε µικρές εσωτερικές λεκάνες. 2. Ερυθροί σχηµατισµοί χειµαρρώδους - ποτάµιας προέλευσης. Αποτελούνται από αργίλους, πηλούς, ψαµµίτες, ψαµµιτικες µάργες καθώς και ασύνδετες κροκάλες και λατύπες προερχόµενες κυρίως από την φυλλιτική - χαλαζιτική σειρά. Αναπτύσσονται στις περιοχές Αλικιανού - Βαρυπέτρου, µε πάχος που φθάνει τα 100 µέτρα περίπου. Η ηλικία του σχηµατισµού αυτού είναι Πλειστοκαινική. 3. Εναλλασσόµενα στρώµατα από µάργες κιτρινόφαιες µέχρι κιτρινόλευκες, µαργαϊκούς ασβεστόλιθους λεπτοστρωµατωδεις και µαργαϊκούς ψαµµίτες. Εντός του 22

23 σχηµατισµού αυτού παρεµβάλλονται κατά θέσεις κροκαλοπαγή µε στοιχεία ποικίλης προέλευσης, ψαµµιτικές µάργες, άργιλοι και άµµοι. Αναπτύσσονται στο βόρειο και ανατολικό τµήµα της µελετηθείσας περιοχής µε πάχος που υπερβαίνει τα 120 µέτρα περίπου. Η ηλικία του σχηµατισµού αυτού είναι Μειοκαινική. Στις περιοχές Βαρυπέτρου - Φουρνέ έχουν αναφερθεί εµφανίσεις λιγνιτιών στα ανώτερα στρώµατα του Μειοκαίνου. 4. "Σχηµατισµός Χοιροσπηλίου " : Καταλαµβάνει σηµαντική έκταση στην µελετηθείσα περιοχή η οποία ανέρχεται στα 32,5 km 2 και οριοθετείτε από τα χωριά Βαρύπετρο, Μυλωνιανά, Αγυιά, Φουρνές, Θέρισο, ρακόνα, Αλετρουβάρι, Παναγιά και Μουρνιές. Αποτελείται από ένα πολύ συνεκτικό άστρωτο λατυποκροκαλοπαγές, κυρίως ανθρακικής προέλευσης, µε ανθρακικό συνδετικό υλικό. Οι λατυποκροκάλες του σχηµατισµού, είναι µικρού µέχρι µεσαίου µεγέθους και προέρχονται από τα προϊόντα διάβρωσης και αποσάθρωσης κύρια τού τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης Τρίπολης αλλά και των τεκτονικών καλυµµάτων της ζώνης Πίνδου - Εθιάς, της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς καθώς και της σειράς των Πλακωδών Ασβεστόλιθων. Κατά θέσεις εµφανίζονται µεγάλες µάζες ανθρακικών πετρωµάτων υπό µορφή ολισθολίθων. Ο σχηµατισµός Χοιροσπηλίου χαρακτηρίσεται από έντονη ρηγµάτωση και καρστικοποίηση, παράγοντες καθοριστικοί για την υδρογεωλογική συµπεριφορά του. Η ηλικία του σχηµατισµού Χοιροσπηλίου προσδιορίζεται ως Μέσο Μειοκαινική από: α) Την προφορική πληροφόρηση από τους συναδέλφους Μ.Βιδάκη και Μ.Τριανταφύλλη (1988). β) Την σύγκριση µε άλλους ανάλογους γνωστούς σχηµατισµούς σε γειτονικές περιοχές (περιοχή Τοπολίων). γ) Τις παρατηρήσεις υπαίθρου στην περιοχή ενδιαφέροντος που αναλυτικότερα είναι : γi) Στην διασταύρωση του δρόµου Παναγιάς - Αλετρουβάρι που οδηγεί στην Αχλάδα εµφανίζεται το ανθρακικό λατυποκροκαλπαγές να υπέρκειται ασύµφωνα της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς. γii) Νοτιότερα των Moυρνιών παρατηρούµε το ανθρακικό λατυποκροκαλοπαγές να εξελίσσεται κανονικά προς τους γνωστούς µας σχηµατισµούς του Νεογενούς. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι ο σχηµατισµός Χοιροσπηλίου αποτελεί την βάση των Νεογενών σχηµατισµών στην περιοχή µελέτης. Χαρακτηριστικό γνώρισµα της ευρύτερης περιοχής έρευνας είναι η έντονη διάβρωση που έχει υποστεί, µε αποτέλεσµα την αποκοµιδή των αλλόχθονων τεκτονικών 23

24 ενοτήτων. Το γεγονός αυτό πιστοποιείται από την επίκληση του σχηµατισµού Χοιροσπηλίου πάνω στους πλακώδεις ασβεστόλιθους (Plattenkalk) της πάρα - αυτόχθονης σειράς, όπως φαίνεται στο δρόµο προς την Θέρισο κοντά στο οµώνυµο χωριό. Το πάχος του σχηµατισµού Χοιροσπηλίου υπερβαίνει τα 300 µ. ΑΛΛΟΧΘΟΝΕΣ ΣΕΙΡΕΣ - ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΚΑΛΥΜΜΑ ΖΩΝΗΣ ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ 5. Οι σχηµατισµοί του τεκτονικού αυτού καλύµµατος αναπτύσσονται στο Β - ΒΑ τµήµα της περιοχής έρευνας µε σηµαντική επιφανειακή εξάπλωση. Βρίσκονται επωθηµένοι είτε πάνω στους σχηµατισµούς της σειράς των Πλακωδών Ασβεστόλιθων, είτε πάνω σε υπολείµµατα της Φυλλιτικής -Χαλαζιτικής σειράς, µε αποτέλεσµα στη βάση τους να είναι έντονα κατακερµατισµένοι λόγω τεκτονισµού. Τα κατώτερα µέλη συνίστανται από δολοµίτες - δολοµιτικούς ασβεστόλιθους τέφρους µέχρι τεφρόλευκους, παχυστρωµατώδεις µέχρι άστρωτους, έντονα τεκτονισµένους και καρστικοποιηµένους µε σπηλαιώδη υφή. Τα ανώτερα µέλη εξελίσσονται σε ασβεστόλιθους τεφρόµαυρους µέχρι µαύρους, µεσοπαχυστρωµατώδεις, που κατά θέσεις παρουσιάζουν µικρολατυποπαγή υφή. Χαρακτηριστικό γνώρισµα των ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης Τρίπολης είναι η έντονη ρηγµάτωση και καρστικοποίηση, που η τελευταία οφείλεται στην διαλυτική δράση του νερού. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το πρακτικά αδιαπέρατο υπόβαθρο τους που είναι η Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά, δηµιουργεί ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη υδροαποθεµατικών ζωνών, ικανών να δώσουν πιθανά αξιόλογες ποσότητες υπόγειων νερών. Η ηλικία των ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης Τρίπολης προσδιορίζεται µε βάση βιβλιογραφικά δεδοµένα ως Ανωτριαδική Ανωκρητιδική. Το πάχος των σχηµατισµών αυτών για την περιοχή µελέτης φθάνει τα 300 µ. περίπου. ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΚΑΛΥΜΜΑ ΦΥΛΛΙΤΙΚΗΣ - ΧΑΛΑΖΙΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ 6. Αποτελεί ενότητα πετρωµάτων πολύ χαµηλής µέχρι χαµηλής µεταµόρφωσης, στην οποία επικροτούν µαρµαρυγισκοί - ανθρακικοί σχιστόλιθοι, σερικιτικοί - χλωριτικοι φυλλίτες και χαλαζιακοί µεταψαµµίτες Κατά θέσεις διασχίζονται από αδροκρυσταλλικές φλέβες χαλαζία πάχους µέχρι 10 εκατ. περίπου. Επίσης φέρουν ενστρωσεις µαύρων, λεπτοστρωµατωδών, ανακρυσταλλωµένων ασβεστόλιθων, κάτακερµατισµένων πάχους λίγων εκατοστών. 24

25 Ο σχηµατισµός αυτός εµφανίζεται στο ΒΑ, - Ν τµήµα της περιοχής έρευνας καθώς και σε περιοχές του κεντρικού τµήµατος αυτής, επωθηµένος είτε επάνω στους σχηµατισµούς του τεκτονικού καλύµµατος Τρυπαλίου είτε πάνω στους σχηµατισµούς της σειράς των Πλακωδών Ασβεστολίθων. Η ηλικία της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς τοποθετείται µε βάση βιβλιογραφικά δεδοµένα στο Πέρµιο - Ανωτ. Τριαδικό, το δε πάχος της για την συγκεκριµένη περιοχή έρευνας ανέρχεται στα 200 µέτρα περίπου. ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΚΑ ΥΜΜΑ ΤΡΥΠΑΑΙΟΥ (ΟΜΑ ΟΥ) 7. Αποτελεί την κατώτερη αλλόχθονη ενότητα σχηµατισµών της Κρήτης. Εµφανίζεται στο Ν - Ν τµήµα της µελετηθείσης περιοχής επωθηµένο πάνω στην σειρά των Πλακωδών Ασβεστόλιθων. Συνίσταται από µάρµαρα, ανακρυσταλλωµένους ασβεστολίθους, δολοµίτες, δολοµιτικούς ασβεστολίθους και ραουβάκες. Στα κατώτερα µέλη του σχηµατισµού επικρατούν κυψελώδεις δολοµίτες µε δολοµιτικό άλευρο που πληρώνει τις κυψέλες. Στην βάση του σχηµατισµού εµφανίζεται τεκτονικό λατυποπαγές µε στοιχεία ποικίλου µεγέθους που προέρχονται από τα πετρώµατα του σχηµατισµού αυτού, πάχους µερικές φορές σηµαντικού. Συχνά εντός αυτού παρατηρούνται λεπτές κερατολιθικές ενστρώσεις ή βολβοί κερατολίθων. Έτσι µοιάζει πετρογραφικά µε εκείνο τον σχηµατισµό των παχυστρωµατοδών µαρµάρων που αποτελούν το υπόβαθρο των Πλακωδών Ασβεστόλιθων. Το γεγονός αυτό δίδει την εντύπωση ότι το τεκτονικό κάλυµµα Τρυπαλίου αποτελεί λιθοφασική πλευρική µετάβαση της παρά αυτόχθονης σειράς. Η ηλικία του σχηµατισµού αυτού τοποθετείται µε βάση βιβλιογραφικά δεδοµένα στο Τριαδικό έως Κατ.Ιουρασικό, το δε πάχος του υπερβαίνει τα 300 µέτρα στην περιοχή µελέτης. ΠΑΡΑ - ΑΥΤΟΧΘΟΝΗ ΣΕΙΡΑ 8. Πλακώδεις ασβεστόλιθοι (Plattenkalk): Πρόκειται για ανακρυσταλλωµένους ασβεστολίθους που κατά θέσεις έχουν µεταµορφωθεί σε µάρµαρα, χρώµατος τεφρού µέχρι τεφρόµαυρου. Είναι καλοστρωµένοι σε πάγκους µε πάχος που ποικίλει από λίγα εκατοστά µέχρι και ένα µέτρο. Στα κατώτερα µέλη τους εµφανίζονται παχυστρωµατώδεις ενώ προς τα άνω εξελίσσονται σε µέσο - και στην συνέχεια σε λεπτοστρωµατώδεις. Φέρουν ενστρώσεις πυριτολίθων πάχους µέχρι 15 εκατοστών περίπου ή φακούς και κονδύλους πυριτολίθων. Η συχνότητα εµφάνισης των πυριτολιθικών παρεµβολών είναι µεγάλη στα µεσαία µέλη ενώ ελαττώνεται προς τα ανώτερα και κατώτερα αντιστοίχως. Το 25

26 πυριτικό υλικό είναι κυρίως χαλαζίας και λιγότερο χαλκηδόνιος χρώµα του είναι λευκότεφροιώδες και µαύρο. Κατά θέσεις στους µεσαίους ορίζοντες παρατηρούνται µικρολατυποπανή στρώµατα συνιζηµατογενούς µορφής, ενώ τα ανώτερα µέλη τους µεταπίπτουν σε πρασινίζοντες ασβεστοφυλλίτες που αποτελούν τα µεταβατικά στρώµατα των πλακωδών ασβεστόλιθων προς τον µεταφλύσχη τους. Μερικές φορές παρατηρούνται εσωτερικές λεπιώσεις µε αποτέλεσµα να έρχονται σε επαφή στρώµατα έντονα τεκτονισµένα µε σχετικά αδιατάρακτα, µε παράλληλη δηµιουργία τεκτονικού λατυποπαγούς. Η καρστικοποίηση του σχηµατισµού αυτού είναι περιορισµένη λόγω της παρουσίας των πυριτολιθικών παρεµβολών. Οι Πλακώδεις Ασβεστόλιθοι (Plattenkalk) εµφανίζονται στο νότιο και ανατολικό τµήµα της µελετηθείσας περιοχής µε πάχος 400 µέτρα περίπου. Η ηλικία τους µε βάση βιβλιογραφικά δεδοµένα τοποθετείται στο Μέσο Ιουρασικό έως Ηώκαινο Υδρογεωλογία Στο Κεφάλαιο αυτό θα αναπτύξουµε τις υδρογεωλογικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή έρευνας και συγκεκριµένα θα αναφερθούµε µε περισσότερες λεπτοµέρειες σ'αυτές των γεωλογικών σχηµατισµών που αναπτύσσονται κατά µήκος της ζώνης ( - Α) και που περνά από τις περιοχές των χωριών Τσικαλαριά - Μoυρνιές - Μυλωνιανά - Αγυιά. 1. Στις σύγχρονες αποθέσεις της Ολοκαινικής περιόδου που εµφανίζονται βορειότερα από τις Κοινότητες Τσικαλαριά, Μετόχια, Νεροκούρου, Μουρνιές αναπτύσσεται κυρίως ένας φρεάτιος υδροφόρος ορίζοντας ο οποίος και εκµεταλλεύεται ανάλογα µε υδροληπτικά έργα µικρού βάθους (πηγάδια). Το πάχος των αποθέσεων αυτών είναι µικρό και συγκεκριµένα για την περιοχή Τσικαλαριών γύρω στα 35 µέτρα όπως εξάγεται από τις γεωλογικές τοµές των γεωτρήσεων, ενώ όσο προχωρούµε βορειότερα αυτό καθίσταται µεγαλύτερο, λόγω της τεκτονικής δοµής της λεκάνης Σούδας -Χανίων - Αγυιάς Η πρωτογενής υδροφορία του σχηµατισµού αυτού είναι πολύ µικρή και πιθανότατα αυτή ενισχύεται από τις πλευρικές µεταγγίσεις των υπόγειων υδάτων που προέρχονται από γειτονικούς γεωλογικούς σχηµατισµούς και συγκεκριµένα τους παλαιότερους σε ηλικία και υψηλότερα τοπογραφικά ευρισκοµένους σχηµατισµούς του Μειοκαίνου. 26

27 Από τις γεωλογικές τοµές των γεωτρήσεων της Υ.Ε.Β. Γ.155, Γ.242 και Γ.243 που έχουν εκτελεστεί σε επιφάνεια Ολοκαινικών αποθέσεων (βλ. τοπογραφικό χάρτη σχ.1) συµπεραίνουµε ότι η υδροφορία τους που πολλές φορές είναι αξιόλογη, προέρχεται κύρια από τους υποκείµενους σχηµατισµούς του Μειοκαίνου και συγκεκριµένα από τους Μαργαίκούς Ασβεστόλιθους του σχηµατισµού αυτού. Επίσης εδώ θα πρέπει να τονίσουµε ότι στην ευρύτερη περιοχή των Κοινοτήτων Τσικαλαριά - Μετόχια - Νεροκούρου - Μουρνιές - Περιβόλια έχουν γίνει πάρα πολλές γεωτρήσεις κυρίως ιδιωτικές. Εµείς έχουµε καταγράψει στον τοπογραφικό χάρτη τις γεωτρήσεις Υπηρεσιών και Οργανισµών (Υ.Ε.Β. - Ο.Α. Υ.Κ.) για τις οποίες διαθέτουµε τις γεωλογικές τους τοµές. Έτσι είναι δυνατόν να έχουµε πληρέστερη πληροφόρηση για τις γεωλογικές - στρωµατογραφικές - υδρογεωλογικές συνθήκες που επικρατούν και συγχρόνως είµαστε σε θέση να εξάγουµε και πιο σωστά συµπεράσµατα. Όσο για τις πηγές Στέρνα και Τσικαλαριά - Π.59 και Π.57 σύµφωνα µε την απογραφή του Ι.Γ.Μ.Ε. Παρ/τος Κρήτης - (βλ.τοπογρ. χάρτη σχ.1) που πηγάζουν από τις Ολοκαινικές αποθέσεις είναι µικρής παροχής κυµαινόµενης περίπου για µεν την Π.59 στα 2 m3/η και για την Π.57 από 3-10 m3/η σύµφωνα πάντα µε τις µετρήσεις που εκτελεί το Ι.Γ.Μ.Ε Οι πηγές αυτές σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις µας είναι τοπικού χαρακτήρα και καλύπτουν µικρές ανάγκες της στενής τους περιοχής. Επίσης σηµειώνουµε ότι στο µέτωπο των αναβλύσεων των πηγών Αγυιάς, η πηγή του Καλαµιώνα (Π.Α.4) αναβλύζει από Ολοκαινικές αποθέσεις αλλά η τροφοδοσία της αποτελεί µέρος της υπόγειας καρστικής υδροφορίας της Αγυιάς. 2. Οι ερυθροί σχηµατισµοί χειµαρρώδους ποτάµιας προέλευσης του Πλειστοκαίνου δεν καταλαµβάνουν ιδιαίτερα µεγάλη έκταση στην περιοχή έρευνας. Αυτοί αναπτύσσονται κυρίως περιµετρικά του σχηµατισµού "Χοιροσπηλίου" στην ευρύτερη περιοχή Αγυιάς καθώς και στην περιοχή που περικλείεται από τις Κοινότητες Κοντόπουλα - Αλετρουβάρι -Λούλος - Κατωχώρι νότια της Κοινότητας Μαλάξας (βλ.γεωλογικό χάρτη σχ.2) Η υδατοπερατότητα του σχηµατισµού αυτού ποικίλει ανάλογα µε το είδος των υλικών που απαρτίζεται κατά τόπους. Σε περίπτωση που αποτελείται από ψαµµίτες, ασύνδετες κροκάλες και λατύπες χαρακτηρίζεται από µία ικανοποιητική περατότητα ενώ αντίθετα στην περίπτωση που ο 27

28 σχηµατισµός αυτός απαρτίζεται από πηλούς, ψαµµιτικές µάργες η περατότητα του είναι πολύ µικρή (ευρύτερη περιοχή Κερίτη). Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχηµατισµοί αυτοί στην περιοχή Αγυιάς όπου επικάθονται πάνω στον σχηµατισµό "Χοιροσπηλίου". Από τους σχηµατισµούς αυτούς της συγκεκριµένης περιοχής κοντά στα όρια της κάλυψης τους από τις Ολοκαινικές αποθέσεις αναβλύζουν οι πηγές Αγυιάς. Η τροφοδοσία πάντως της καρστικής υδροφορίας του συστήµατος των πηγών αυτών δεν προέρχεται από αυτόν τον συγκεκριµένο σχηµατισµό αλλά από τα ανθρακικά εν γένει πετρώµατα που αναπτύσσονται νοτιότερα και ανάντι (σχηµατισµός "Χοιροσπηλίου" και ανθρακικά πετρώµατα υποβάθρου των Λευκών Ορέων). Ειδικά για τις πηγές του συγκροτήµατος της Αγυιάς που πηγάζουν από τον σχηµατισµό αυτό θα αναφερθούµε σε επόµενο Κεφάλαιο της παρούσας Έκθεσης. 3. Στους σχηµατισµούς του Μειοκαίνου (Νεογενούς) που καταλαµβάνουν το βόρειο κυρίως τµήµα της µελετηθείσας περιοχής αναπτύσσεται υπόγειος υδροφορία πολλές φορές αξιόλογη. Η ανάπτυξη ή µη της υπόγειας υδροφορίας στον σχηµατισµό αυτό εξαρτάται από το είδος και την φύση των υλικών που τον απαρτίζουν. Σε περιοχές όπου έχουµε κυρίως την ανάπτυξη µαργαϊκών ασβεστόλιθων, ψαµµιτών, κροκαλοπαγών, άµµων είναι δυνατόν να έχουµε την δηµιουργία υδροαποθεµατικών ζωνών ικανών να µας δώσουν πολλές φορές και αξιόλογες ποσότητες υπογείων υδάτων εφόσον βέβαια το επιτρέπουν και άλλοι γεωλογικοί και υδρογεωλογικοί παράγοντες. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι σχηµατισµοί του Μειοκαίνου δύναται να χαρακτηρισθούν ως υδατοπερατοί. Αντίθετα σε περιοχές όπου αναπτύσσονται κυρίως µάργες και άργιλοι λόγω αφενός µεν της ορυκτολογικής τους σύστασης και αφετέρου της φυλλώδους δοµής τους, η υδατοπερατότητα του σχηµατισµού δύναται να χαρακτηρισθεί παρά πολύ µικρή µε αποτέλεσµα να µην επιτρέπει την ανάπτυξη υδροαποθεµατικών ζωνών. Επειδή ο σχηµατισµός του Μειοκαίνου στρωµατογραφικά βρίσκεται κάτω από τις σύγχρονες αποθέσεις της Ολοκαινικής περιόδου, ένα µέρος των υπογείων υδάτων αυτού µεταγγίζονται προς τους κατάντι και βορειότερα ευρισκοµένους Ολοκαινικούς σχηµατισµούς. Έτσι ως αναφέραµε και προηγούµενα για τις γεωτρήσεις Γ.155, Γ.242 και Γ.243 αυτές έχουν εκτελεστεί σε επιφάνεια των Ολοκαινικών σχηµατισµών αλλά η υπόγεια 28

29 υδροφορία τους οφείλεται στους υποκείµενους µαργαϊκούς ασβεστολίθους του Μειοκαίνου. Άλλη ένδειξη της υπόγειας αυτής υδροφορίας είναι και η γεώτρηση Γ 170, περιοχή Νεροκούρου, (βλέπε τοπογραφικό χάρτη σχ.1) όπου σύµφωνα µε τα στοιχεία της γεωλογικής της τοµής διέτρησε τους µαργαϊκούς ασβεστόλιθους µέχρι του βάθους των 165 µ. Κάτω από το σηµείο αυτό συναντήθηκαν οι πρακτικά αδιαπέρατοι από το νερό φυλλίτες -σχιστόλιθοι της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς της Κρήτης. Επίσης η γεώτρηση Γ.209 που έχει γίνει κατά µήκος του φαραγγιού της Θερίσου εντός των αποθέσεων του Μειοκαίνου έχει συναντήσει αξιόλογη υπόγεια υδροφορία προερχόµενη σύµφωνα µε τα γεωλογικά -υδρογεωλογικά στοιχεία που διαθέτουµε, από την υπόγεια καρστική υδροφορία που αναπτύσσεται στον σχηµατισµό του "Χοιροσπηλίου". Ακόµη από τις αποθέσεις του Μειοκαίνου αναβλύζουν πολλές πηγές όπως η Π.1 Μπουτσουνάρια, Π.2 Στέρνα, Π.3 Αγ.Χαράλµπος, Π.4 ρούµπας, Π.5 Βαντές, Π.6 Βαντές, Π.7 Βαντές, Π.8 Βαντές, Π.9 Βαντές, Π.14 Αγ.Βαρβάρα, Π.28 Μαλάξα και Π.58 Τζαµί (βλέπε τοπογραφικό χάρτη σχ.1). Αυτές χαρακτηρίζονται για την µικρή τους παροχή που στην καλύτερη περίπτωση για την µεγαλύτερη πηγή αυτή δεν ξεπερνά τα 13 m3/h. περίπου (βλ. πίνακα II). Οι παραπάνω πηγές είναι τοπικού χαρακτήρα και η ύπαρξη τους συνδέεται άµεσα µε την παρουσία εκτεταµένων σχετικά εµφανίσεων µαργαϊκών ασβεστολίθων που πολλές φορές βρίσκονται πάνω από τα στρώµατα των αδιαπέρατων µαργών. ΠΙΝΑΚΑΣ II - ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΟΧΩΝ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΕΙΟΚΑΙΝΟΥ Ονοµασία Πηγής Ηµεροµηνία Παροχή (m 3 /h) Π.1 Μπουτσουνάρια 15/5/1986 5,04 Π.1 Μπουτσουνάρια 19/9/1986 1,44 Π.1 Μπουτσουνάρια 12/6/1987 7,2 Π.2 Στέρνα 3/6/1988 0,37 Π.2 Στέρνα 26/6/1989 0,35 Π.3 Αγ. Χαράλαµπος 15/5/1986 4,32 Π.4 ρούµπας 3/6/ ,7 Π.4 ρούµπας 14/10/1988 1,26 29

30 Π.4 ρούµπας 26/6/1989 8,8 Π.5 Βαντές 12/5/1988 6,8 Π.5 Βαντές 12/10/1988 2,2 Π.5 Βαντές 31/5/ ,8 Π.5 Βαντές 26/10/1989 5,4 Π.6 Βαντές 17/6/1987 1,56 Π.6 Βαντές 12/5/1988 3,6 Π.6 Βαντές 12/10/1988 2,4 Π.7 Βαντές 12/5/1988 6,06 Π.7 Βαντές 12/10/1988 4,7 Π.8 Βαντές 12/5/1988 2,4 Π.8 Βαντές 12/10/ Π.9 Βαντές 12/5/1988 2,61 Π.9 Βαντές 12/10/1988 1,54 Π.14 Αγ. Βαρβάρα 17/6/1987 6,2 Π.14 Αγ. Βαρβάρα 12/5/1988 3,83 Π.14 Αγ. Βαρβάρα 12/10/1988 3,29 Π.28 Μαλάξα 5/5/1988 0,45 Π.28 Μαλάξα 28/9/1988 0,3 Π.28 Μαλάξα 8/5/1990 0,59 Π.28 Μαλάξα 23/10/1990 0,21 Π.58 Τζαµί 27/5/1988 1,33 Π.58 Τζαµί 28/9/1988 0,97 Π.58 Τζαµί 31/5/1989 2,3 Π.58 Τζαµί 29/9/1989 1,12 Π.58 Τζαµί 7/5/1990 1,44 4.Ο σχηµατισµός του "Χοιροσπηλίου" καταλαµβάνει σηµαντική έκταση στο κεντρικό τµήµα της µελετηθείσας περιοχής ανερχόµενη σε 32,5 km 2. ύναται να χαρακτηρισθεί ως ένας από τους πλέον σηµαντικούς υδρολιθολογικούς σχηµατισµούς της περιοχής έρευνας. Αυτό οφείλεται αφενός µεν στην λιθολογική του σύσταση και αφετέρου στην δοµή των υλικών που τον απαρτίζουν που ως αναφέραµε και 30

31 παραπάνω στο Κεφάλαιο της Γεωλογίας αποτελείται κυρίως από ένα λατυποκροκαλοπαγές ως επί το πλείστον ανθρακικής προέλευσης µε ανθρακικό ψαµµιτικό συνδετικό υλικό. Έτσι το λατυποκροκαλοπαγές αυτό λόγω της ανθρακικής κυρίας σύστασης του είναι επιδεκτικό στις διεργασίες της καρστικοποίησης µε αποτέλεσµα να είναι υδροπερατό και ως εκ τούτου να ευνοεί εντός της ανθρακικής του µάζας την δηµιουργία ικανών υδροαποθεµατικών ζωνών. Πέρα όµως από την καρστικοποίηση στην οποία υπόκειται ο σχηµατισµός του "Χοιροσπηλίου" µε άµεσο αποτέλεσµα την αύξηση της υδατοπερατότητας του, στο γεγονός αυτό συντελεί και η έντονη ρηγµάτωση και γενικά ο τεκτονισµός που έχει υποστεί σε συνδυασµό πάντα µε τις διεργασίες διάβρωσης και αποσάθρωσης που λαµβάνουν χώρα επί της µάζας των πετρωµάτων. Ακόµη και η στρωµατογραφική θέση του σχηµατισµού αυτού που υπέρκειται αφενός µεν των πρακτικά αδιαπέρατων από το νερό φυλλιτών και σχιστολίθων για την συγκεκριµένη περιοχή και ακόµη η επικλυσιγενής και η κατά περίπτωση τεκτονική επαφή αυτού µε τους υποκείµενους Πλακώδεις Ασβεστόλιθους του υποβάθρου (Plattenkalk) αφετέρου, δηµιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη υπόγειων υδροαποθεµατικών ζωνών εντός της µάζας του. Σηµαντικές ενδείξεις της υπόγειας αυτής καρστικής υδροφορίας του σχηµατισµού "Χοιροσπηλίου" είναι οι γεωτρήσεις που έχει εκτελέσει ο Οργανισµός Ανάπτυξης υτικής Κρήτης (Ο.Α. Υ.Κ.) αφενός µεν στην περιοχή Μυλωνιανών που είναι πάρα πολύ µεγάλης παροχής - οι µεγαλύτερες στην Κρήτη - και αφετέρου στην περιοχή του φαραγγιού της Θερίσου. Περισσότερες όµως λεπτοµέρειες για την υπόγεια αυτή καρστική υδροφορία του σχηµατισµού "Χοιροσπηλίου" και στο πού καταλήγει αυτή τελικά, θα αναφερθούµε παρακάτω στο κεφάλαιο των Υπόγειων Υδροφοριών. 5. Οι ανθρακικοί σχηµατισµοί του τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης της Τρίπολης καταλαµβάνουν αξιόλογη έκταση στο βόρειο - βορειοανατολικό τµήµα της περιοχής έρευνας. Χαρακτηριστικό γνώρισµα των ασβεστόλιθων - δολοµιτών -δολοµιτικών ασβεστoλίθων του τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης της Τρίπολης είναι ο έντονος τεκτονισµός και κερµατισµός που έχουν υποστεί κύρια στην βάση τους λόγω της επώθησης τους πάνω στους σχηµατισµούς της σειράς των Πλακωδών Ασβεστόλιθων είτε πάνω στην Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά. 31

32 Ο συνδυασµός αφενός µεν του έντονου τεκτονισµού και κερµατισµού που έχουν υποστεί και αφετέρου της καρστικοποίησης τους που προέρχεται από την διαλυτική δράση του νερού των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων επί της µάζας των πετρωµάτων αυτών προσδίδει σε αυτούς ιδιαίτερο υδρογεωλογικό ενδιαφέρον. Έτσι το µεγαλύτερο µέρος των βροχοπτώσεων και γενικότερα των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων που πέφτουν πάνω στην επιφάνεια τους λόγω αφενός µεν του κερµατισµού - τεκτονισµού και αφετέρου λόγω των διεργασιών της καρστικοποίησης, κατεισδύουν προς τα βαθύτερα µέλη τους δηµιουργώντας έτσι υπόγειες υδροφορίες. Στο γεγονός αυτό συντελεί και η κατά τόπους επώθηση των ανθρακικών αυτών σχηµατισµών πάνω στην αδιαπέρατη από το νερό Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά (στεγανό υπόβαθρο) δηµιουργόντας ακόµη ευνοϊκώτερες συνθήκες στην παραπέρα κίνηση των υπόγειων νερών, µη αφήνοντας τα να κινηθούν προς µεγαλύτερα βάθη και δηµιουργώντας έτσι υδροαποθεµατικές ζώνες πιθανά κατάλληλες να µας τροφοδοτήσουν µε υπόγεια νερά. Ακόµη το γεγονός της επώθησης των ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης της Τρίπολης πάνω στην σειρά των Πλακωδών Ασβεστoλίθων (Plattenkalk) πιθανά να δηµιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες πλευρικής µετάγγισης των υπόγειων νερών που συγκεντρώνονται µεταξύ αυτών των δύο συστηµάτων, των οποίων η υπόγεια κίνηση διαφοροποιείται ανάλογα µε την υδραυλική κλίση. Τέλος σαν γενικό συµπέρασµα µπορούµε να θεωρήσουµε ότι για την συγκεκριµένη περιοχή οι ανθρακικοί σχηµατισµοί του τεκτονικού καλύµµατος της ζώνης της Τρίπολης είναι υδροπερατοί και πιθανά οι πλέον υδροπερατοί σχηµατισµοί από αυτούς αφενός µεν του καλύµµατος του Τρυπαλίου και αφετέρου από τούς πλακώδεις ασβεστολίθους (Plattenkalk) της παρά αυτόχθονης σειράς που θα τους περιγράψουµε παρακάτω. Ενδείξεις της υπόγειας αυτής υδροφορίας των ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης της Τρίπολης για το νότιο τουλάχιστον τµήµα της περιοχής που καταλαµβάνουν, είναι οι πηγές Π.45 Μαχαιροί, Π.48 Ραµνή, Π.49 Καρές, Π.51 Κυριακοσέλλια που η ύπαρξη τους οφείλεται στην τεκτονική επαφή - επώθηση - των υδροπερατών ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης της Τρίπολης µε τους υποκείµενους και πρακτικά αδιαπέρατους από το νερό φυλλίτες - σχιστολίθους. Οι παροχές των πηγών αυτών είναι µικρές και επιπλέον δεν είναι δυνατόν να µετρηθούν λόγω των στοιχειωδών έργων υδροσύληψης που έχουν κατασκευαστεί. Ενδεικτικά αναφέρουµε και την µόνη µέτρηση που διαθέτουµε για την πηγή Π.45 Μαχαιροί όπου στις ήταν 0,45 m3/h. 32

33 Η µικρής δυναµικότητας υπόγεια καρστική υδροφορία των ανθρακικών σχηµατισµών της ζώνης της Τρίπολης για την συγκεκριµένη περιοχή (νότιο τµήµα της περιοχής έρευνας) οφείλεται σε τoπικά τεκτονικά αίτια που διαµορφώνουν ανάλογα τις εκεί επικρατούσες υδρογεωλογικές συνθήκες και δεν αντιπροσωπεύει την πραγµατική υπόγεια υδροφορία του συνόλου των ανθρακικών σχηµατισµών της περιοχής. Από τις γεωτρήσεις που έχουν εκτελεστεί στους ανθρακικούς σχηµατισµούς της ζώνης της Τρίπολης στην περιοχή έρευνας αξιόλογες είναι οι γεωτρήσεις του Ο.Α. Υ.Κ. στην Μαλάξα και στο Κατωχώρι. Τουλάχιστον η γεώτρηση στην περιοχή Μαλάξας, εφόσον συνάντησε µέχρι του βάθους των 180 µ. όπου και σταµάτησε ανθρακικούς σχηµατισµούς της Τρίπολης, έπρεπε να προχωρήσει σε µεγαλύτερα βάθη λαµβανοµένου υπόψη ότι το απόλυτο υψόµετρο της θέσης είναι περίπου 400 µ. Για την γεώτρηση του Κατωχωρίου πιθανά η υδροφορία της να ενισχύετε εφόσον αυτή προχωρούσε σε µεγαλύτερα βάθη και µε την προϋπόθεση ότι η διάτρηση θα συνεχιζότανε σε ανθρακικούς σχηµατισµούς και όχι στους πιθανά υποκείµενους φυλλίτες σχιστολίθους. Συµπερασµατικά τα στοιχεία που προαναφέρουµε ήταν τα µόνα υπάρχοντα που θα µπορούσαµε να αξιοποιήσουµε. Πιστεύουµε όµως ότι αυτά δεν µας δίδουν την πραγµατική εικόνα όσο αφορά την ανάπτυξη υπόγειων καρστικών υδροφοριών στην ανθρακική ενότητα της Τρίπολης. 6. Οι σχιστόλιθοι - φυλλίτες της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς της Κρήτης καταλαµβάνουν αξιόλογη έκταση και αναπτύσσονται κύρια στο δυτικό - κεντρικό καθώς και στο βορειοανατολικό και νοτιοανατολικό τµήµα της περιοχής ενδιαφέροντος. Η Φυλλιτική - Χαλαζιτική σειρά δύναται να θεωρηθεί ως πρακτικά αδιαπέρατος από το νερό υδρολιθολογικός σχηµατισµός ( αδιαπέρατο υπόβαθρο). Τούτο οφείλεται αφενός µεν στην ορυκτολογική σύσταση των υλικών που τον απαρτίζουν και αφετέρου στην φυλλώδη δοµή αυτών. Έτσι εντός της µάζας των σχιστολίθων - φυλλιτών δεν δύναται να αναπτυχθούν υδροαποθεµατικές ζώνες ικανές να µας δώσουν αξιόλογες ποσότητες υπόγειων υδάτων. Επίσης η στρωµατογραφική θέση της Φυλλιτικής - Χαλαζιτικής σειράς σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι είναι πρακτικά αδιαπέρατος από το νερό δηµιουργεί ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη υπόγειων υδροφοριών στους υπερκείµενους αυτής ανθρακικούς σχηµατισµούς της ζώνης της Τρίπολης ή και σε άλλους ακόµη σχηµατισµούς (Χοιροσπήλι-Νεογενή). Έτσι ως αναφέραµε και προηγούµενα τα υπόγεια νερά που 33