ιαπολιτισµικά Εκπαιδευτικά Προγράµµατα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος

Transcript

1 ιαπολιτισµικά Εκπαιδευτικά Προγράµµατα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος µετράει 33 χρόνια ύπαρξης. Είναι ιδιωτικό µουσείο και ιδρύθηκε το 1977 για να συλλέξει, να διατηρήσει, να ερευνήσει και να εκθέσει τα κατάλοιπα του υλικού πολιτισµού χρόνων εβραϊκής παρουσίας στην Ελλάδα. Ως ιστορικό και εθνολογικό µουσείο εστιάζει το ενδιαφέρον του στην παρουσίαση µιας ζωντανής εικόνας της εβραϊκής ιστορίας και παράδοσης στη διάρκεια αυτών των αιώνων. Σε κοινωνικό επίπεδο, το Ε.Μ.Ε. υπηρετεί τη γνωριµία του κοινού µε µια ετερόδοξη κοινότητα, που αποτελεί κοµµάτι του ελληνικού λαού από την ύστερη αρχαιότητα µέχρι σήµερα, αλλά και µια ανεξερεύνητη γωνιά της εβραϊκής διασποράς. Αποτελεί από την ίδρυσή του έναν χώρο διαπολιτισµικό. Η συλλογή του, η οποία εµπλουτίζεται συνεχώς, αποτελείται από περισσότερα από δέκα χιλιάδες πρωτότυπα αντικείµενα, φωτογραφίες, έγγραφα και αρχεία, και περιλαµβάνει ποικίλο υλικό από την καθηµερινή και θρησκευτική ζωή και την ιστορική πορεία των Ελλήνων Εβραίων. Το νεοκλασικό κτίριο της οδού Νίκης 39, φιλοξενεί το Μουσείο σε συνολικό χώρο 800τ.µ., που έχει οργανωθεί σε χώρους µόνιµης έκθεσης της συλλογής, εκθέσεων σύγχρονης τέχνης, περιοδικών εκθέσεων, προβολών, αίθουσα εκπαιδευτικών προγραµµάτων, βιβλιοθήκη, φωτογραφικό αρχείο και εργαστήριο, αποθηκευτικούς χώρους για τις συλλογές, εργαστήριο συντήρησης και πωλητήριο. Το Ε.Μ.Ε. αποτελεί χώρο επιστηµονικής έρευνας, κοινωνικού προβληµατισµού, πνευµατικής επαφής και πολιτιστικής δράσης. Το έργο του περιλαµβάνει τρεις κύριους τοµείς δραστηριοτήτων: την έρευνα, τις εκθέσεις και την εκπαίδευση. 1

2 Το Μουσείο διενεργεί έρευνες που καλύπτουν όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ιστορίας, ζωής και έκφρασης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται το εκτεταµένο φωτογραφικό του αρχείο, τα αρχεία των ελληνοεβραικών κοινοτήτων και η συλλογή προφορικών µαρτυριών. Αυτά αποτελούν ένα ακόµη σηµείο συνεργασίας µε φορείς µάθησης, για εργασίες που αφορούν την τοπική ιστορία για παράδειγµα. Το Ε.Μ.Ε. ανακοινώνει τα αποτελέσµατα των ερευνών του µέσα από εκθέσεις και εκδόσεις. Η µόνιµη έκθεση εικονογραφεί θεµατικούς κύκλους όπως η συναγωγή, το εορτολόγιο, οι παραδοσιακές ενδυµασίες, το Ολοκαύτωµα, ο κύκλος της ζωής και η ιστορική διαδροµή των Ελλήνων Εβραίων, πάντα σε άµεσο συσχετισµό µε την ιστορική διάρκεια, τον κύκλο του χρόνου και τη ζωή των ανθρώπων. Οι περιοδικές εκθέσεις του διερευνούν ζητήµατα µνήµης, ιστορίας και ταυτότητας, δίνοντας έµφαση και στην κοινωνική τους διάσταση. Το Μουσείο διαθέτει χώρο Σύγχρονης Τέχνης, όπου έχουν διοργανωθεί 12 εκθέσεις τέχνης. Επίσης οργανώνει εκθέσεις και εκδηλώσεις µε θέµατα που άπτονται της σύγχρονης λογοτεχνίας, ποίησης, µουσικής και κάθε µορφής ανθρώπινης έκφρασης, µε σκοπό να καλύψει ζητήµατα πολιτιστικής και καλλιτεχνικής παραγωγής, να διερευνήσει το διαχρονικό και πολύπλευρο χαρακτήρα του ελληνικού εβραϊσµού και να αποτελέσει ενεργό πολιτισµικό κύτταρο της νεοελληνικής κοινωνίας. Συνοδεύονται πάντα από εκπαιδευτικές δράσεις. Τρέχουσες Εκθέσεις Η περιοδική έκθεση του ΕΜΕ «Το Μνηµείο: 16 Καλλιτέχνες προτείνουν» πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια εκδηλώσεων της Περιφέρειας Αττικής και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών µε αφορµή την επέτειο της Εθνικής Ηµέρας Μνήµης του Ολοκαυτώµατος, 27η Ιανουαρίου 2011 και παρουσιάζει τις προτάσεις 16 καλλιτεχνών και τη διαδικασία που οδήγησε στη δηµιουργία αυτού του νέου µνηµονικού τόπου µέσα στο αστικό τοπίο. Την έκθεση συνοδεύουν εκπαιδευτικά προγράµµατα που πραγµατεύονται ζητήµατα µνήµης και µνηµόνευσης. Η φωτογραφική έκθεση «Εικόνες Ελλήνων Εβραίων» «ανοίγει» για το κοινό τις πύλες του Φωτογραφικού Αρχείου του Ε.Μ.Ε., το οποίο περιλαµβάνει µεγάλο αριθµό φωτογραφιών, που καλύπτουν περίπου 100 θεµατικές κατηγορίες. Η θεµατολογία των φωτογραφιών είναι πλούσια και ποικίλη, και εικονογραφεί τη ζωή των Εβραίων στην Ελλάδα από τα τέλη του 19 ου αιώνα µέχρι σήµερα. Η έκθεση του Ε.Μ.Ε. παρουσιάζει επιλογή φωτογραφιών µε κοινό παρονοµαστή την αισθητική αρτιότητα. Αυτή τη φορά η ιστορική πληροφορία που περιέχουν οι φωτογραφίες τίθεται 2

3 σε δευτερεύουσα µοίρα, µε προτεραιότητα στην τέρψη των οφθαλµών και την µετάδοση του κλίµατος και ύφους µιας εποχής. Προσφέρονται ιδιαιτέρα για διαπολιτισµικές παιδευτικές δράσεις, καθώς αποτελούν ζωντανές εικόνες του αστικού εβραϊκού πληθυσµού της Ελλάδας, κατά τον 19 ο και 20 ο αι. Εκπαιδευτικά Προγράµµατα Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος οργανώνει από το 1996 ειδικά εκπαιδευτικά προγράµµατα για σχολεία. Στοχεύουν στο να γνωρίσουν οι σχολικές οµάδες το Μουσείο και τη θεµατολογία του, να αναπτυχθούν οι µαθησιακές, συνδυαστικές και κριτικές ικανότητές τους, να παρατηρήσουν και να κατανοήσουν επιλεγµένα εκθέµατα και να γίνει η επίσκεψή τους µια ευχάριστη και εποικοδοµητική εµπειρία. Με εναλλακτικούς τρόπους ερµηνείας (βιωµατική προσέγγιση, θεατρικό παιγνίδι, πακέτα δραστηριοτήτων), επιδιώκεται η ενεργοποίηση της δηµιουργικότητας και ο συνδυασµός ανακάλυψης και ψυχαγωγίας. Επίσης, το Ε.Μ.Ε. διαθέτει ειδικά εκπαιδευτικά εργαλεία που µεταφέρουν τη θεµατική του στη σχολική τάξη, όπως µουσειο-βαλίτσες και µικρές εκθέσεις. ιαπολιτισµική Εκπαίδευση Το Ε.Μ.Ε. είναι ίσως το πρώτο µουσείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα για να παρουσιάσει µια ξεχωριστή θρησκευτική κοινότητα. Από τη µεταστέγασή του σε ιδιόκτητο κτήριο το 1998, έχει επιδιώξει να αποτελέσει για το γενικό κοινό ένα ανοιχτό παράθυρο προς την ελληνοεβραϊκή κοινότητα, ένα ουδέτερο πολιτιστικό περιβάλλον ανακάλυψης και γνωριµίας, ενώ για τους Έλληνες Εβραίους, έναν καθρέφτη, όπου αντανακλάται η κοινοτική και συχνά οικογενειακή ιστορία τους και όπου µπορούν να επαναξεταστούν ιδέες, γνώσεις, ακόµα και προκαταλήψεις. Η µεγαλύτερη, ίσως, κοινωνική του προσφορά, σε σχέση µε τα υπόλοιπα ελληνικά µουσεία, είναι τα διαπολιτισµικά και διαθρησκευτικά του προγράµµατα, καθώς και τα προγράµµατα που σχετίζονται µε τη διδασκαλία για το Ολοκαύτωµα στη χώρα µας. ιοργανώνει από το 2004 ετήσιο σεµινάριο µε το παραπάνω θέµα, αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς, ενώ εργάζεται µε σκοπό την προσέγγιση και ευαισθητοποίηση και άλλων επαγγελµατικών οµάδων, που έρχονται σε επαφή µε µετανάστες, όπως οι αστυνοµικοί, οι τελωνειακοί και οι δηµόσιοι υπάλληλοι. Λόγω θέµατος και περιεχοµένου, προσφέρεται για την ανάπτυξη προγραµµάτων και δράσεων που αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώµατα, τα δικαιώµατα των παιδιών, τις δηµοκρατικές αξίες, την ευαισθητοποίηση των πολιτών, την σηµασία της αλληλοκατανόησης και της πολυπολιτισµικότητας και το σεβασµό της διαφορετικότητας. Τα προγράµµατα απευθύνονται σε µαθητικό και ενήλικο κοινό, ενώ στόχο έχουν τη γνωριµία και εξοικείωση µε τη µακραίωνη ιστορία και παράδοση των ελληνοεβραικών 3

4 κοινοτήτων και την σύνδεση του «γνωστού και οικείου» µε το φαινοµενικά «άγνωστο και ξένο». Τέλος, γίνονται συχνά αφορµή για συνεργασίες µε άλλα µουσεία. Το Ε.Μ.Ε. συµµετέχει στην πρωτοβουλία Μουσείων και Πολιτιστικών Φορέων που βρίσκονται µέσα στα όρια του Ιστορικού Κέντρου των Αθηνών και οργανώθηκαν σε ίκτυο. Στόχος του ικτύου Mουσείων και Πολιτιστικών Φορέων Iστορικού Kέντρου Aθηνών, είναι η δηµιουργία µιας αρµονικής κοινωνίας µουσείων µε κοινή επικοινωνιακή βάση, ανταλλαγή τεχνογνωσίας και συνεργασία τόσο σε επιστηµονικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο κοινών δράσεων, που συχνά προωθούν διαπολιτισµικά ζητήµατα. Ακολουθούν παραδείγµατα διαπολιτισµικών εκπαιδευτικών προγραµµάτων του Ε.Μ.Ε.: 1. Το Καντήλι Στόχος αυτού του διαπολιτισµικού εκπαιδευτικού προγράµµατος είναι να ανακαλύψουν οι µαθητές τη σηµασία και τη χρήση του καντηλιού στις τρεις κύριες µονοθεϊστικές θρησκείες, την Εβραϊκή, την Χριστιανική και τη Μουσουλµανική. Το πρόγραµµα είναι διαδραστικό, καθώς οι συµµετέχοντες καλούνται να µοιραστούν στη διάρκειά του, προσωπικές και οικογενειακές εµπειρίες και ιστορίες σχετικά µε το καντήλι, αλλά και να ανακοινώσουν τα αποτελέσµατα ερευνών τους, που έχουν γίνει µε την καθοδήγηση του δασκάλου τους, σύµφωνα µε τις προτάσεις και ιδέες που περιέχει ο σχετικός φάκελος προετοιµασίας. 4

5 2. Πέσαχ και Πάσχα (οικογενειακό πρόγραµµα) Στόχος αυτού του διαπολιτισµικού προγράµµατος, που έγινε για πρώτη φορά, µε πρωτοβουλία του Παιδικού Μουσείου και συνεργασία των δύο φορέων, είναι να ευαισθητοποιηθούν οι οικογένειες για τη σχέση της Χριστιανικής µε την Εβραϊκή Θρησκεία. Να ανακαλύψουν στοιχεία της γιορτής του Πέσαχ, να συγκρίνουν το Πέσαχ µε το Πάσχα, να συνεργαστούν και να µάθουν µαζί. Προσφέρει µια πλούσια εµπειρία στους συµµετέχοντες, καθώς περιλαµβάνει µεταξύ άλλων, πασχαλινές γεύσεις και εκµάθηση εβραϊκής γραφής. 3. Ιερά βιβλία " Τορά, Κοράνι, Ευαγγέλιο'' Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα δηµιουργήθηκε µε πρωτοβουλία του Ε.Μ.Ε., σε συνεργασία µε το Βυζαντινό - Χριστιανικό και το Μουσείο Ισλαµικής Τέχνης (Μπενάκη). Στόχος του προγράµµατος είναι να εντοπιστούν κοινά σηµεία και διαφορές ανάµεσα στα ιερά κείµενα των τριών κύριων µονοθεϊστικών θρησκειών. Να διερευνήσουµε τη συνεισφορά του κάθε πολιτισµού, όπως αυτή παρουσιάζεται µέσα από τα έργα θρησκευτικής τέχνης, και την αρµονική ή µη, συνύπαρξη του ενός µε τον άλλον. 5

6 Την περσινή χρονιά, ο διεθνής οργανισµός ICOM, επέλεξε για τα µουσεία όλου του κόσµου το θέµα «Μουσεία για την Αρµονική Συνύπαρξη». Στο πλαίσιο αυτό και σε αναγνώριση του διαπολιτισµικού του έργου, το ελληνικό τµήµα του ICOM ανακήρυξε το Ε.Μ.Ε. τιµώµενο µουσείο της χρονιάς Το Μουσείο τιµήθηκε στην ετήσια γιορτή του ICOM, την Τρίτη 18 Μαΐου 2010 και είχε την ευκαιρία να αναδείξει το έργο του µέσα από σύντοµη παρουσίαση κατά την εκδήλωση, αλλά και µε ειδικά προγράµµατα και οργανωµένες ξεναγήσεις. Η διάκριση αυτή αποτέλεσε πηγή περαιτέρω έµπνευσης για το Ε.Μ.Ε. όσο αφορά στο διαπολιτισµικό του έργο, καθώς για φέτος έχουν σχεδιαστεί νέα προγράµµατα µε θέµατα σχετικά µε τον ρατσισµό, τον αποκλεισµό και την περιθωριοποίηση στις σύγχρονες κοινωνίες, ενώ το Μουσείο στοχεύει να προσεγγίσει και άλλες κοινωνικές οµάδες, όπως οι οικονοµικοί µετανάστες, µε σκοπό τη δηµιουργία κοινών προγραµµάτων και εκδηλώσεων. Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος µε το πολυσχιδές έργο του παρουσιάζει τη µακραίωνη ιστορία, την παράδοση και τον υλικό πολιτισµό των Ελλήνων Εβραίων. Είναι ο χώρος όπου το παρελθόν, το παρόν και το µέλλον των Εβραίων της Ελλάδος συναντώνται και τεκµηριώνονται µέσα από τις προσωπικές ιστορίες και τα οικογενειακά κειµήλια, που καταθέτονται µε περίσκεψη και αγάπη και γίνονται µέρος της συλλογής. Είναι ο χώρος όπου οι Εβραίοι, είτε γεννήθηκαν και ζουν είτε κατάγονται από την Ελλάδα, µπορούν να εξετάσουν ζητήµατα µνήµης, να προβάλουν την προσωπική τους ταυτότητα έναντι της συλλογικής, να ανακαλύψουν νέες πτυχές και να αναθεωρήσουν άλλες. Είναι επίσης, φιλόξενος χώρος γνωριµίας, ανακάλυψης και αναθεώρησης για το γενικό κοινό. Ακόµη, συνιστά ζωντανό κύτταρο της ελληνικής µουσειακής κοινότητας, που εργάζεται σταθερά για την προώθηση κοινών στόχων και την ευόδωση συλλογικών προσπαθειών. Έχει υπάρξει από τη σύλληψη και δηµιουργία του χώρος µε σαφή παιδευτικό ρόλο και πέρα από το ιστορικό, εθνολογικό και µουσειολογικό του έργο, έχει αναλάβει µια ιδιαίτερα σηµαντική κοινωνική αποστολή. Αφ ενός µεν, στοχεύει στο να γνωρίσουν όλοι οι Έλληνες, µε θετικό και επιστηµονικά τεκµηριωµένο τρόπο, ένα αρχαίο κοµµάτι του ελληνικού λαού, άγνωστο στους πολλούς, και να συνειδητοποιήσουν την ιστορική καταβολή της πλουραλιστικής κοινωνικής δοµής της χώρας. Αφ ετέρου δε, καθώς η Ελλάδα διανύει µια κρίσιµη περίοδο της ιστορίας της και αντιµετωπίζει καίριες προκλήσεις σε ένα πολυ-πολιτισµικό και πολυ-θρησκευτικό περιβάλλον, η εβραϊκή παράδοση, την οποία συναντά κανείς σε όλη την Ευρώπη, µπορεί να λειτουργήσει ως γενικό συνεκτικό παράδειγµα συµβίωσης και αµφίδροµης επικοινωνίας, και το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος να συµβάλλει στη διερεύνηση του πλουραλιστικού παρελθόντος της χώρας µας, από το οποίο µπορεί να αντλήσει σηµαντικά µαθήµατα γόνιµης συνύπαρξης για το σήµερα. Ζανέτ Μπαττίνου, Ε.Μ.Ε., Σεπτέµβριος