Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ - Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΙΝΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:ΠΑΓΙΑΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΓΚΟΥΡΓΚΟΥΛΗ ΣΙΛΒΙΑ

Transcript

1 6 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ - Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΙΝΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:ΠΑΓΙΑΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΓΚΟΥΡΓΚΟΥΛΗ ΣΙΛΒΙΑ Το καλό πρωινό δίνει... μυαλό στον μαθητή Ίσως η πιο σημαντική συνήθεια διατροφής που πρέπει να αποκτήσει ένα παιδί για όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι η λήψη πλήρους πρωινού γεύματος. Στη χώρα μας, ενώ μεγάλο ποσοστό των παιδιών παίρνει πρωινό πριν φύγει για το σχολείο, παρατηρούμε ότι σημαντικό ποσοστό των παιδιών αυτών πίνει πλέον μόνο ένα γάλα ή προσλαμβάνει και κάποιο άλλο υδατανθρακούχο τρόφιμο, το οποίο όμως συνήθως δεν είναι δημητριακά πρωινού, γεγονός που κρίνεται αρνητικά από έρευνες που έγιναν στο εξωτερικό. Ακόμη λιγότερα παιδιά παίρνουν φρούτα ή φρέσκο χυμό φρούτων ή αυγό στο πρωινό τους. Σε μία σχετική έρευνα που έγινε στην Ισπανία τα ελληνικά στοιχεία επιβεβαιώθηκαν σε μεγαλύτερο δείγμα, ενώ πρόσφατα αποτελέσματα μελέτης του Πανεπιστημίου της Κρήτης επαναβεβαίωσαν τις προηγούμενες αναφορές. Επιπλέον, στο δείγμα των παιδιών της Κρήτης, εκείνα που δεν παίρνουν συνήθως πρωινό έχουν 3 κιλά περίπου μεγαλύτερο βάρος από παιδιά ανάλογης ηλικίας που παίρνουν πρωινό, παρόλο που αυτά έχουν μεγαλύτερη πρόσληψη χοληστερόλης και κορεσμένου λίπους. Oι διαιτητικές συνήθειες των παιδιών αυτών είναι χειρότερες σε σύγκριση με εκείνα τα παιδιά που παίρνουν πρωινό πριν φύγουν για το σχολείο. Συγκεκριμένα, παρατηρούμε ότι σε επίπεδο τροφίμων τα παιδιά της δεύτερης στήλης (μη λήψη πρωινού) πίνουν λιγότερο γάλα και περισσότερα αναψυκτικά, τρώνε περισσότερο κόκκινο κρέας και γλυκά, ενώ καταναλώνουν λιγότερα αυγά, δημητριακά και λαχανικά. Αυτό φαίνεται και σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, όσο αφορά τις διαιτητικές ίνες ενώ, περιέργως, δεν υπάρχουν τόσο σημαντικές διαφορές στα υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά. Συνεπώς, τα παιδιά θα πρέπει να ξυπνούν νωρίτερα και να παίρνουν ένα καλό πρωινό χωρίς να βιάζονται, ή ακόμα και να μάθουν να το προετοιμάζουν μόνα τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά τα οποία δεν τρώνε πρωινό έχουν χειρότερη επίδοση στις εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση και εγρήγορση, μοιάζουν πολλές φορές πιο κουρασμένα και νωχελικά. Ακόμα και στα παιδιά u960 που τρώνε πρωινό, φαίνεται ότι μειώνεται η επίδοσή τους προς το μεσημέρι. Ένας κύριος λόγος για τη μειωμένη απόδοση στο σχολείο όταν το παιδί δεν παίρνει πρωινό είναι η μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Ένα παιδί 10 ετών πρέπει να προσλαμβάνει τροφή περίπου κάθε 4 ώρες για να διατηρεί τα επίπεδα γλυκόζης τόσο υψηλά ώστε να τροφοδοτείται ικανοποιητικά ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα. Ο εγκέφαλος του παιδιού έχει το μέγεθος του ενήλικα, αλλά το ήπαρ του είναι ακόμα μικρό και το εναποθηκευμένο εκεί γλυκογόνο μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες σε γλυκόζη μόνο για 4 ώρες. Πολλοί δάσκαλοι που είναι ενήμεροι αυτού του προβλήματος απαιτούν τη χορήγηση δεκατιανού. Είναι φανερό ότι εάν το παιδί δεν πήρε ούτε πρωινό η συγκέντρωσή του κατά τη διάρκεια όλου του πρωινού μπορεί να είναι μειωμένη. Βέβαια για να βελτιωθεί η απόδοση του παιδιού στο σχολείο δεν φθάνουν μόνο οι προϋποθέσεις που δημιουργούνται από ένα καλό πρωινό, όπως η βελτίωση της μνήμης ή η ενεργή συμμετοχή του μαθητή στη διδασκαλία, αλλά απαιτείται και η κατάλληλη οργάνωση του σχολείου και του προγράμματος

2 διδασκαλίας. Ένα ισορροπημένο πρωινό πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων, τα οποία να προσφέρουν πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες και βέβαια φυτικές ίνες. Ορισμένες καλές ιδέες για πρωινό θα μπορούσε να ήταν: 1 φλιτζάνι γάλα με δημητριακά πρωινού και 1 φρούτο, 1 αβγό, 1-2 φέτες ψωμί, λίγο τυρί και 1 φρούτο, 1 φλιτζάνι γάλα, 1 κομμάτι κέικ και 1 φρούτο, 1 φλιτζάνι γάλα, 1-2 φέτες ψωμί με λίγο βούτυρο και μέλι και 1 φρούτο ή χυμός, 1 γιαούρτι με δημητριακά πρωινού και 1-2 φρούτα, 1 τοστ (ψωμί, ζαμπόν, τυρί) και 1 φρούτο ή χυμός, κά. Να σημειωθεί ότι οι ποσότητες που αναφέρονται είναι ενδεικτικές και προσαρμόζονται ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης και την όρεξη του παιδιού. Το παιδί που δεν έχει συνηθίσει να προσλαμβάνει πρωινό, είναι ίσως δύσκολο να μάθει κατευθείαν να καταναλώνει κάποιο από τα παραπάνω. Μεγάλη σημασία έχει το παράδειγμα των γονέων καθώς και η σταδιακή εισαγωγή τροφίμων στο πρωινό: στην αρχή μόνο ένα ποτήρι γάλα, μετά και 1 φέτα ψωμί με λίγο μαργαρίνη και μέλι, και στο τέλος το φρούτο ή τον φυσικό χυμό φρούτου. Επίσης, θα μπορούσε, μέχρι το παιδί να συνηθίσει το πρωινό να ενισχυθεί λίγο το δεκατιανό γεύμα (πρόγευμα). Επειδή ο λαός μας λέει ότι «Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται» καλό θα ήταν οι δάσκαλοι με τους μαθητές τους να εφαρμόσουν ένα Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας με θέμα τη σημασία του σωστού πρωινού. Αυτό θα γίνει μέσα στην τάξη, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, διαθεματικά, βιωματικά και οι μαθητές μέσα από την ενεργητική μάθηση, ομαδοσυνεργατικά θα ανακαλύψουν τη σημασία ενός σωστού πρωινού και θα το γευτούν παράλληλα στην τάξη. Μια μικρή έρευνα με ερωτηματολόγιο για το πρωινό που τρώνε τα παιδιά στο σπίτι θα μπορούσε να είναι η απαρχή ενός τέτοιου προγράμματος. Η καταγραφή, η συλλογή δεδομένων, η παρουσίασή τους με στατιστικούς πίνακες, η επεξεργασία τους, η εξαγωγή συμπερασμάτων καθιστά τους ίδιους τους μαθητές ερευνητές μέσα από τα δικά τους βιώματα. Ένα δεύτερο βήμα είναι η γνωριμία με τις ομάδες των τροφίμων μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες που θα βοηθήσουν τους μαθητές και μαθήτριες να εντρυφήσουν στη διατροφική αγωγή καθώς και να κατακτήσουν σημαντικές για την υγεία τους γνώσεις. Οι γνώσεις όμως από μόνες τους δεν φτάνουν. Και για να κλείσουμε ευχάριστα ένα ποιηματάκι φτιαγμένο από τα ίδια τα παιδιά θα μας κάνει και εμάς τους γονείς να θυμόμαστε: «Το πρωί, όταν ξυπνώ, τρώω πάντα πρωινό γάλα, γιαούρτι ή αυγό, ψωμί και δημητριακό, για να πάω στο σχολείο και να μαι γεμάτος μπρίο». Οι άνθρωποι προσεύχονται στους θεούς και ζητούν να έχουν υγεία, ενώ δεν γνωρίζουν ότι τη δυνατότητα αυτή την έχουν οι ίδιοι. Από έλλειψη εγκράτειας, κάνοντας τα αντίθετα απ ό,τι πρέπει, προδίνουν μόνοι τους την υγεία τους στις επιθυμίες τους. Δημόκριτος π.χ. (Ανθ. Στοβ. ΙΗ, 31) Σημειώνουμε ότι τα βασικά γεύματα της ημέρας είναι τρία: Το Πρωινό, το οποίο πρέπει να καλύπτει το 25 % περίπου των ημερησίων αναγκών μας. Ένα καλό πρωινό είναι απαραίτητο, για να έχουμε ενέργεια-απόδοση. Το Μεσημεριανό, το οποίο πρέπει να καλύπτει το % περίπου των ημερήσιων αναγκών μας και είναι το κύριο γεύμα. Το Βραδινό, το οποίο πρέπει να καλύπτει το % περίπου των ημερήσιων αναγκών μας. Τρώμε νωρίς το βράδυ, ώστε πριν κοιμηθούμε να έχει ολοκληρωθεί η πέψη. Ενδιάμεσα μπορούμε να τρώμε φρούτα.

3 τη διάρκεια του φαγητού ισχύουν ορισμένοι κανόνες συμπεριφοράς. Οι κανόνες αυτοί είναι πιθανό να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Όμως, εφαρμόζονται από τους περισσότερους κατοίκους της ίδιας χώρας. Τέτοιοι κανόνες είναι: Πλένουμε πάντα τα χέρια μας πριν καθίσουμε στο τραπέζι για φαγητό. Καθόμαστε στην καρέκλα μας και έχουμε τα δύο χέρια πάνω στο τραπέζι. Κόβουμε μικρά κομμάτια και τα μασάμε καλά. Δεν τρώμε με ανοιχτό στόμα Δεν μιλάμε με το στόμα γεμάτο τροφή. Δεν απλώνουμε τα χέρια μας μπροστά από τους άλλους την ώρα που τρώνε. Δεν παίρνουμε φαγητό από το πιάτο των άλλων, ακόμα και εάν αυτοί έχουν σταματήσει να τρώνε. Δεν σηκώνουμε ψηλά τα μαχαιροπίρουνα και δεν τα κουνάμε όσο μιλάμε. Βουρτσίζουμε τα δόντια μας καλά μετά το φαγητό. Πίνακας 2.3. Ερωτηματολόγιο 2.5. Παράδειγμα διατροφής για την Ά Γυμνασίου Η διατροφή, για παράδειγμα, στην Α Γυμνασίου μπορεί να ενταχθεί και να ερευνηθεί διαθεματικά σε κεφάλαια των παρακάτω μαθημάτων. Ενδεικτικά α- ναφέρονται παράγραφοι που μπορούν να χρησιμεύσουν και ως αφορμή για ευαισθητοποίηση της τάξης με την πρακτική της ερώτησης παρότρυνσης, ώστε να επιλεγεί το θέμα της διατροφής από τους μαθητές. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΠΡΩΙΝΟΥ ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΟΧΙ 1. Τρως πρωινό κάθε μέρα; 2. Ετοιμάζεις μόνος σου το πρωινό σου; 3. Ετοιμάζει το πρωινό σου κάποιος άλλος; 4. Τρως μόνος το πρωινό σου; 5. Τρως πρωινό καθισμένος στο τραπέζι; 6. Σήμερα έφαγες πρωινό; 7. Πίνεις φρέσκο γάλα; 8. Πίνεις γάλα εβαπορέ; 9. Πίνεις τσάι; 10. Πίνεις χυμό φρούτων; 11. Τρως ψωμί (μαύρο, λευκό, φρυγανιές); 12. Βάζεις στο ψωμί βούτυρο; 13. Βάζεις στο ψωμί μαρμελάδα, μέλι; 14. Τρως αυγό; 15. Τρως δημητριακά με γάλα; 16. Τρως γιαούρτι; 17. Τρως φρέσκα φρούτα εποχής; 18. Τρως βιαστικά (μέσα σε πέντε λεπτά); 19. Παίρνεις μαζί σου κάτι πρόχειρο να φας στο σχολείο; 20. Αγοράζεις κάτι για πρωινό από το κυλικείο; Ημερομηνία: Αγόρι: Κορίτσι: Καθοριστικοί παράγοντες για την εφαρμογή ενός προγράμματος Πολλοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή ενός προγράμματος, οι παρακάτω όμως είναι οι καθοριστικοί για την πορεία και την αποτελεσματικότητά του:

4 Οι αναγνωρισμένες ανάγκες. Η αποδοχή του προγράμματος από τη σχολική κοινότητα, η οποία θεωρεί την εφαρμογή του προγράμματος ως ανάγκη και προτεραιότητα για το σχολείο της. Οι μαθητές/-τριες θέλουν το πρόγραμμα, το έχουν αποφασίσει και προτείνει. Η διάχυση του προγράμματος στο ωρολόγιο πρόγραμμα ικανοποιεί τις ανάγκες του σχολείου. Το ανοικτό σχολείο στην κοινωνία, η λειτουργία του ως δικτύου ανάπτυξης των σχέσεων και της επικοινωνίας με την τοπική κοινωνία. Οι διαθέσιμοι Πόροι. Η υποδομή. Η εξειδίκευση και η δέσμευση των υπευθύνων για την εφαρμογή του προγράμματος. Σταθερό-μόνιμο προσωπικό του σχολείου. Σταθμίσαμε και φτιάξαμε ένα συμβόλαιο επικοινωνίας ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές του προγράμματος ως προαπαιτούμενο: Συμβόλαιο της ομάδας σημειώστε με ένα Χ έως και πέντε (5) από τα παρακάτω 1. Είμαι σίγουρος ότι οι άλλοι, όταν πω την άποψή μου για κάποιο θέμα, δεν θα με ειρωνευτούν. 2. Ξέρω ότι οι άλλοι δεν θα με πιέσουν να μιλήσω, όταν δεν θα έχω κάτι να πω. 3. Αυτά που θα πω δεν θα μεταφερθούν σε άλλους (καθηγητές, Διεύθυνση, γονείς, άλλους συμμαθητές). 4. Νιώθω ότι οι άλλοι με ακούν και με προσέχουν, όταν μιλάω. 5. Δεν μιλάμε όλοι μαζί. 6. Ξέρω ότι οι άλλοι θα συμφωνούν πάντα μαζί μου. 7. Ξέρω ότι κανένας δεν θα κάνει κριτική στις απόψεις μου. 8. Ξέρω ότι η συζήτηση θα γίνεται ήρεμα, χωρίς φωνές ή φασαρία. 9. Ξέρω ότι θα δίνεται ο λόγος σε όλους. 10. Ξέρω ότι δε θα με διακόπτουν, όταν μιλάω. 1. Όλοι είμαστε εξίσου σημαντικοί. 2. Μιλάμε μονάχα ένας κάθε φορά. 3. Ακούμε τον άλλον όταν μιλάει. 4. Δε διακόπτουμε. 5. Δε μειώνουμε κανέναν. 6. Εμπιστευόμαστε τους άλλους. 7. Προσέχουμε την αίθουσα. Παρελθόν το πρωινό για τους μαθητές Κανονικό πρωινό παίρνει μόνο ένα στα δύο παιδιά του δημοτικού σχολείου. Τα υπόλοιπα βάζουν το σχολικό σακίδιο στον ώμο και κατευθύνονται στο σχολείο τους, χωρίς να έχουν φάει τίποτε ή έχοντας πιει μόνο γάλα. Ενώ το 70% των μαθητών λένε ότι παίρνουν φαγητό από το σπίτι για να φάνε στο

5 σχολείο, αυτό γίνεται σε καθημερινή βάση μόνο από έναν στους τρεις μαθητές. Πάνω από τα μισά παιδιά αγοράζουν σε καθημερινή βάση φαγητό από έξω, συνήθεια-«καθρέφτης» των αλλαγών στη διατροφή της ελληνικής οικογένειας, αφού σε ένα μεγάλο ποσοστό πλέον των νοικοκυριών αγοράζουν έτοιμα τα καθημερινά γεύματα. Τα στοιχεία για τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών προέκυψαν από έρευνα με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου από τους μαθητές της 1 ης και της 2 ης τάξης του 6 ου Γυμνασίου Κέρκυρας. Από τις υπόλοιπες απαντήσεις του ερωτηματολογίου προέκυψε ότι μόνο το 50% των μαθητών φαίνεται ότι ακολουθεί τους κανόνες της υγιεινής διατροφής. Τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα της έρευνας, που έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος Αγωγής Υγείας παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση, την περασμένη Τετάρτη, με πρωτοβουλία του Συλλόγου Διδασκόντων του 6 ου Γυμνασίου Κέρκυρας με θέμα «Υγιεινή Διατροφή-Παιδική Παχυσαρκία». Σημείο στο οποίο σταθήκαμε είναι ότι ένα στα τρία παιδιά δεν τρώει πρωινό, ενώ σχεδόν δύο στα τρία παιδιά αγοράζουν σε καθημερινή βάση φαγητό απ έξω, γεγονός που δείχνει, όπως επισήμανε, ότι έχει γίνει στροφή στις διατροφικές συνήθειες της οικογένειας με απομάκρυνση από τους κανόνες υγιεινής διατροφής. Αναλυτικά, στο ερώτημα «τρως συνήθως πρωινό», μόνο το 58,8% των μαθητών απάντησε καταφατικά. Μόνο γάλα πίνει το πρωί το 20,6% των παιδιών, το 26,98% τρώει γάλα και δημητριακά, ενώ το πρωινό για τρεις στους δέκα μαθητές περίπου αποτελείται από ψωμί, βούτυρο, μέλι και γάλα. Το 73% των μαθητών παίρνει φαγητό στο σχολείο από το σπίτι, όμως από αυτό το ποσοστό μόλις για το 31,7% αποτελεί καθημερινή συνήθεια. Αντίστοιχο ποσοστό μαθητών παίρνει φαγητό από το σπίτι μερικές ημέρες την εβδομάδα, ενώ το 36,5% μερικές φορές το μήνα. Μισοί και πλέον από τους μαθητές (55%) απάντησαν ότι αγοράζουν φαγητό για το σχολείο από έξω. Μάλιστα για το 57,14% είναι κάτι που το πράττει σε ημερήσια βάσης, ενώ το 28,57% μερικές ημέρες της εβδομάδας. Η συνήθεια των μαθητών να αγοράζουν φαγητό από έξω αντικατοπτρίζει τις συνήθειες της οικογένειας. Τα παιδιά στην ερώτηση «πόσο συχνά αγοράζετε φαγητό από έξω για το σπίτι;» απάντησαν σε ποσοστό 31% καθημερινά, το 35% τρεις φορές την εβδομάδα, το 19% μία φορά την εβδομάδα και μόλις το 15% ποτέ ή σπάνια. Τουλάχιστον οι μαθητές απάντησαν στο σύνολό τους ότι πίνουν από μία έως τρεις φορές γάλα την ημέρα, ενώ το 57,3% μια φορά εβδομαδιαίως τρώει ψάρι. Μεγάλο ποσοστό καταναλώνει σε εβδομαδιαία βάση λαδερά ή όσπρια από μία έως τρεις φορές, ενώ σε ότι αφορά στα φρούτα, απουσιάζουν από το καθημερινό διατροφολόγιο για το 25% των μαθητών. Καθημερινά σαλάτα απάντησε ότι τρώει το 66% των παιδιών. Αναψυκτικά πίνει καθημερινά το 42%, μία ή δύο φορές την εβδομάδα το 37% και ποτέ ή σπάνια το 21%. Την εκδήλωση, στην οποία παρουσιάστηκαν τα συμπεράσματα από την έρευνα, τονίστηκε ότι σκοπός της εκδήλωσης ήταν η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η ενεργοποίηση μαθητών και γονέων σε θέματα σωστής διατροφής. Ενεργοποίηση αναγκαία, όπως είπε, μπροστά στην ανησυχητική αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, που μόνο η σωστή διατροφή μπορεί να αντιμετωπίσει. Φανερό είναι δε ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας «έχει τέτοια διεισδυτικότητα, που κατάφερε να αλώσει μέχρι και τις νεότερες και ευαίσθητες τάξεις του πληθυσμού μας».

6 Ακολούθησε συζήτηση, στην οποία οι εισηγητές κλήθηκαν και απάντησαν σε όλες τις απορίες που εκφράστηκαν. «Ασφαλώς ήταν μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση, που κατέδειξε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία και απέδειξε ότι το σχολείο, που είναι ένα ζωντανό κομμάτι της, πρέπει να παίρνει θέση σε αυτά. Ειδικά στην Ελλάδα, στη χώρα της μεσογειακής διατροφής με τις τόσες ευεργετικές επιδράσεις για την υγεία, είναι ανεπίτρεπτο να έχουμε φτάσει στο σημείο του πληθυσμιακού συναγερμού, σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο φαινόμενο», επισήμαναν οι διοργανωτές της εκδήλωσης. καθένας από τη δική του σκοπιά παρείχε μια άρτια, υπεύθυνη και έγκυρη ενημέρωση, δίνοντας πολύτιμες συμβουλές στους παρευρισκόμενους γονείς. Ακολούθησε συζήτηση, στην οποία οι εισηγητές κλήθηκαν και απάντησαν σε όλες τις απορίες που εκφράστηκαν. «Ασφαλώς ήταν μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση, που κατέδειξε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία και απέδειξε ότι το σχολείο, που είναι ένα ζωντανό κομμάτι της, πρέπει να παίρνει θέση σε αυτά. Ειδικά στην Ελλάδα, στη χώρα της μεσογειακής διατροφής με τις τόσες ευεργετικές επιδράσεις για την υγεία, είναι ανεπίτρεπτο να έχουμε φτάσει στο σημείο του πληθυσμιακού συναγερμού, σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο φαινόμενο», επισήμαναν οι διοργανωτές της εκδήλωσης. Διατροφή στο σχολείο

7 Υπεύθυνoi Kαθηγητές: Παγιάτης Σπύρος, Γκουργκούλη Σίλβια Σχολικό έτος ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ:

8 ΒΑΛΣΑΜΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΑΛΣΑΜΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΡΜΙΝΑΡΙΟΣ ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΙΑΝΝΙΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΘΕΟΛΟΓΗΣ ΜΑΡΙΟΣ ΚΑΝΤΑ ΕΛΕΝΗ ΚΑΝΤΑΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΝΤΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΥΡΤΕΣΗ ΚΩΝ/ΝΑ ΛΑΚΩΝΙΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΜΗΤΣΙΑΛΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ Εισαγωγή Στο σχολείο μας φέτος για ακόμη μια χρονιά πραγματοποιήθηκε πρόγραμμα Αγωγής Υγείας, με τίτλο «διατροφή στο σχολείο». Ομάδα από 14 μαθητές της Α τάξης και συντονιστές τους καθηγητές Παγιάτη Σπύρο και Γκουργκούλη Σίλβια, συνεργάστηκαν προκειμένου να ολοκληρωθεί η εργασία. Αξίζει ιδιαίτερα να σημειωθεί η σημαντική βοήθεια που μας προσέφερε ο υπεύθυνος των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στο νομό μας κ. Δημάκος Πέτρος, και μας παρείχε έντυπο υλικό καθώς και την καθοδήγηση. Επίσης θεωρούμε απαραίτητο να ευχαριστήσουμε, την ιατρό - παιδίατρο κ. Αγγελική Κεφαλληνού, που με τόση προθυμία απάντησε σε ερωτηματολόγιο της ομάδας μας. Διατροφή στο σχολείο Η ομάδα των μαθητών του 6 ου Γυμνασίου Κέρκυρας στα πλαίσια του προγράμματος Αγωγής Υγείας το σχολικό έτος , ασχολήθηκε με τις διατροφικές συνήθειες των μαθητών στο σχολείο και έξω από το σπίτι.

9 Οι λόγοι που επιλέξαμε το συγκεκριμένο θέμα, ήταν τα προβλήματα υγείας που θα προκύψουν από την κατανάλωση τυποποιημένων τροφών, το ενδιαφέρον των μαθητών και το γεγονός ότι είναι καταναλώνουν 5 kgr / έτος συντηρητικά κάθε είδους (πρόσθετα χρώματος, αρώματος και γεύσης) που κρύβουν πολλούς κινδύνους για την υγεία μας. Στόχοι μας ήταν: Να ενημερωθούν οι μαθητές για το ποιες είναι οι επιτρεπόμενες τροφές στο σχολικό κυλικείο και γιατί Να κατανοήσω πόσο σημαντικό είναι ένα σωστό πρωινό Να βιώσουν πόσο σημαντικό να τρώνε φρούτα στο σχολείο αντί κρουασάν Να καταλάβουν ότι δεν τρώμε για να γεμίσουμε το στομάχι μας η να πετύχουμε ένα καλό για γευματικό αποτέλεσμα, αλλά για να εφοδιάσουμε τον οργανισμό μας με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ώστε να λειτουργήσει όχι μόνο σήμερα, αλλά και για τα υπόλοιπα χρόνια Να μη διαμορφώνει συνθήκες διατροφής ο καθημερινός βομβαρδισμός των διαφημίσεων Να κατανοήσουν την ποιοτική διαφορά μεταξύ των τροφών Να καταλάβουν ότι η σωστή διατροφή συμβάλλει στη διαφοροποίηση του δείκτη ευφυΐας και της ικανότητας μάθησης Για το σκοπό αυτό συντάχθηκαν δύο ερωτηματολόγια και διανεμήθηκαν σε μαθητές του σχολείου μας και των τριών τάξεων και ερωτηματολόγιο για την παιδίατρο κ. Αγγελική Μανούνα Μενδώνη Διατροφικές συνήθειες των μαθητών

10 Στο σχολικό κυλικείο

11 Διατροφή έξω από το σπίτι

12 Με αφορμή το συγκεκριμένο πρόγραμμα, ψάξαμε και μάθαμε, ποιες είναι οι επιτρεπόμενες τροφές τα σχολικά κυλικεία. Σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας επιτρεπόμενες στροφές σχολικά κυλικεία είναι: ψωμί πολυτελείας ένα τυρί καλής ποιότητας, κουλούρι, τυρόπιτες, σπανακόπιτες, γάλα παστεριωμένο σε ατομική συσκευασία, φρούτα εποχής, φυσικούς χυμούς, σταφιδόψωμο και φρυγανιές ή παξιμάδια. Δυστυχώς όμως από την έρευνα έχουμε άλλα αποτελέσματα, αντί φυσικό χυμό και φρέσκα φρούτα, πουλάνε ανθρακούχους χυμούς, αντί για κουλούρι και σταφιδόψωμο έχουμε τα «νοστιμότατα» και «θρεπτικότατα» κρουασάν με σοκολάτα, μπισκότα διάφορα και γενικά προϊόντα με άφθονα συντηρητικά, χρώματα και πολύ αλάτι. Το ερώτημα είναι ποιος φταίει γι' αυτό; Μήπως φταίμε εμείς τα παιδιά που ζητάμε και αγοράζουμε αυτά τα προϊόντα; Φταίνε οι γονείς που έτσι έχουν μάθει να τρώει τα παιδιά τους; Μήπως φταίνε αυτοί που είναι υπεύθυνη για το κυλικείο ή μήπως φταίει η ίδια πολιτεία που επιτρέπει να υποσιτίζεται καθημερινά το πιο ελπιδοφόρο μέρος του πληθυσμού της πατρίδας μας; Η αλήθεια είναι μια, πως φταίνε όλοι, εκτός από τα παιδιά, γιατί για τις κακές συνήθειες ευθύνεται το άμεσο περιβάλλον τους. Θεωρούμε ότι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γονέων, εκπαιδευτικών και γενικότερα της κοινωνίας είναι απαραίτητη για την επίλυση του προβλήματος. Ερωτηματολόγιο

13 Οι μαθητές της ομάδας, συνέταξαν ερωτηματολόγιο, το οποίο απαντήθηκε από την παιδίατρο κ. Αγγελική Κεφαλληνού. 1. Τι σημαίνει υγιεινή διατροφή; Υγιεινή διατροφή σημαίνει να προσφέρουμε στον οργανισμό μας καθημερινά αυτά που χρειάζεται για να μεγαλώσει σωστά, όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη σε σωστή αναλογία, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία και να αποφεύγουμε την κατανάλωση τροφών που είναι επιβλαβή για την υγεία μας, όπως τα γλυκά. Οι λιπαρές τροφές και τα " snacks " που συνηθίζουν τα παιδιά μας. 2. Πόσες θερμίδες ημερησίως πρέπει να προσλαμβάνει ένας έφηβος και από ποιους παράγοντες εξαρτάται; Οι θερμίδες πρέπει να προσλαμβάνουν καθημερινά τα παιδιά είναι συνάρτηση της ηλικίας του φύλου και του βάρος τους. Έτσι για παράδειγμα άρρενες έφηβοι ηλικίας: χρονών πρέπει να προσλαμβάνουν 60 Kcal / Kg βάρους σώματος την ημέρα, ενώ κορίτσια της ίδιας ηλικίας πρέπει να προσλαμβάνουν 50 Kcal / kg βάρους σώματος την ημέρα. 3. Ποιο είναι τα ιδανικό βάρος ενός εφήβου; Το ιδανικό βάρος ενός εφήβου έχει σχέση με το ύψος και το φύλο του. π.χ. κορίτσι με ύψος 1,60 cm έχει ιδανικό βάρος Kgr ενώ αγόρι με ύψος 1.70 cm, έχει ιδανικό βάρος από Kgr 4. Πόσα γεύματα πρέπει να τρώμε ημερησίως; Καλό είναι τα παιδιά να καταναλώνουν 5 γεύματα την ημέρα, με πρώτο και το κυριότερο το πρωινό, που τους δίνει την ενέργεια που χρειάζονται για να ξεκινήσουν τη μέρα τους και να έχουν καλή απόδοση στο σχολείο. Εκτός από ο μεσημεριανό και το βραδινό γεύμα τα οποία πρέπει να είναι "σπιτικά" και όχι οι έτοιμες τροφές των fast food, πρέπει στο ενδιάμεσο να καταναλώνουν φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά.

14 5. Τι πρέπει να τρώμε; Το διαιτολόγιο των παιδιών πρέπει καθημερινά να περιλαμβάνει τροφές και από τις τέσσερις κύριες ομάδες τροφίμων, οι οποίες είναι: 1 η ομάδα: κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγό, όσπρια (πηγή πρωτεϊνών, σιδήρου και ψευδαργύρου). 2 η ομάδα: γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (πηγή ασβεστίου και λίπους). 3 η ομάδα: ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι και από δημητριακά, (πηγή υδατανθράκων). 4 η ομάδα: φρούτα και λαχανικά (πηγή φυτικών ινών και βιταμινών). Οι θερμίδες που προσλαμβάνει καθημερινά το παιδί πρέπει να καλύπτονται κατά: 15% από πρωτεΐνες, 30% από λίπος, 55% από υδατάνθρακες. 6. Επηρεάζει η διαφήμιση τη διατροφή μας; Και βέβαια την επηρεάζει και δυστυχώς αρνητικά. 7. Πόσο σημαντική για την υγειά μας είναι η σωστή διατροφή; Η παιδική εφηβική ηλικία είναι περίοδοι με εκρηκτική σωματική ανάπτυξη και οι θρεπτικές ανάγκες στην διάρκεια αυτών των περιόδων είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Ειδικά στην εφηβεία τα αγόρια κερδίζουν περισσότερο βάρος από τα κορίτσια και αυτό οφείλεται κυρίως στην μεγάλη αύξηση της μυϊκής τους μάζας. Είναι λοιπόν απαραίτητο στην ευαίσθητη αυτή ηλικία τα παιδιά να μάθουν να τρώνε σωστά, αφενός για να διασφαλίσουν στον οργανισμό τους τον φυσιολογικό ρυθμό αύξησης και αφετέρου να οφείλονται σε σφάλματα διατροφής, όπως η παχυσαρκία, η Αρτηριακή Υπέρταση, ο Σακχαρώδης Διαβήτης και η Στεφανιαία νόσος. 8. Από ποια ηλικία πρέπει ένα παιδί να αρχίσει να κάνει αιματολογικό έλεγχο; Εφόσον δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι υγείας ένα παιδί καλό είναι να ξεκινήσει προληπτικό αιματολογικό έλεγχο από την ηλικία των 2 ετών. 9. Πόσα ποτήρια γάλα πρέπει να καταναλώνει ένας έφηβος ημερησίως;

15 Οι ανάγκες των εφήβων σε ασβέστιο είναι ιδιαίτερα αυξημένες, γιατί αυξάνεται σημαντικά και η οστική τους μάζα. Οι ανάγκες αυτές καλύπτονται με 1 λίτρο γάλακτος την ημέρα ή ισοδύναμες ποσοτικές γαλακτοκομικών προϊόντων (τυρίγιαούρτι). 10. Αν οι μαθητές δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν φυσικό χυμό στο σχολικό κυλικείο είναι προτιμότερο να καταναλώσουν συσκευασμένο χυμό ή να πιουν το απόγευμα φυσικό χυμό στο σπίτι τους; Είναι προτιμότερο να πιουν φυσικό χυμό στο σπίτι τους. 11. Πόσο συχνά επιτρέπεται ο έφηβος να καταναλώνει σοκολάτα; Η σοκολάτα και οι λοιπές λιχουδιές είναι τροφές φτωχές σε πρωτεϊνες, σίδηρο, ασβέστιο και βιταμίνες και πλούσιες σε ζάχαρη και λίπη, κυρίως κορεσμένων λιπαρών οξέων που είναι επιβλαβή για τον οργανισμό μας. Συγχρόνως καταναλώνοντας τις, προκαλείται ελάττωση της όρεξης του παιδιού για το κυρίως γεύμα του, που παρέχει τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες και επομένως πρέπει να αποφεύγονται. Πόσα αεριούχα αναψυκτικά επιτρέπεται να καταναλώνει ο έφηβος την εβδομάδα; Το ίδιο ισχύει και για τα αεριούχα αναψυκτικά. Επιτρέπεται η κατανάλωση αλκοόλ στους εφήβους και πόσο συχνά; Απαγορεύεται η κατανάλωση αλκοόλ από τους εφήβους. Να θυμάσαι: Τα όσπρια αντικαθιστούν το κρέας σχεδιαζόμενα με τυρί ή αυγό, διότι περιέχουν πρωτεΐνες Να προτιμάς στα σπιτικά γλυκά από τα τυποποιημένα που περιέχουν χρωστικές ουσίες, βελτιωτικά γεύσης, αρωματικές και τεχνικές γλυκαντικές ύλες Να τρως κάθε μέρα φρούτα και σαλάτες αντί για χυμούς και αναψυκτικά με πρόσθετα προτίμησε μια φρεσκοστημένη πορτοκαλάδα

16 Μην τρως με κλειστά μάτια! Έχεις διαβάσει ποτέ την ετικέτα από ένα αναψυκτικό, ένα λουκάνικο, ένα πακέτο γαριδάκια ή πατατάκια; Σκέψου τι σου χρειάζεται, δες τι σου προσφέρουν και κρίνε. Η καλή ζωή σου εξαρτάται από σένα Φρόντισέ την! Υπέρβαρος ένας στους τρεις μαθητές Έλλειψη διατροφικής παιδείας από τους γονείς Η παιδική παχυσαρκία είναι η νέα μάστιγα που πλήττει τη χώρα μας και οι ειδικοί επιρρίπτουν την ευθύνη στα σχολικά κυλικεία, τα οποία εξακολουθούν να προσφέρουν τρόφιμα, που δεν συμβάλουν στην διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης στους μαθητές, παρ ότι ένας στους τρεις έχει παραπανίσια κιλά. Χειρότερη είναι η εικόνα των αγοριών, που ένα στα δύο είναι υπέρβαρο. Ρεπορτάζ: ΣΟΦΙΑ ΜΑΥΡΑΝΤΖΑ

17 Υπεύθυνοι φαίνεται πως είναι η ελλιπής διατροφική εκπαίδευση των μαθητών στο σχολείο, αλλά και οι γονείς, που με το δικό τους τρόπο δεν δίνουν το καλό παράδειγμα και, λόγω του φορτωμένου τους προγράμματος, παραγγέλνουν έτοιμο φαγητό στο σπίτι. Οι γονείς αποτελούν το ισχυρότερο πρότυπο για κάθε παιδί και θα πρέπει να επιδεικνύουν συμπεριφορά, που να συνάδει με τη διατροφική συνείδηση, η οποία καλλιεργείται στο σπίτι. «Η διατροφή των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι βρίσκονται σε περίοδο, όπου ο οργανισμός τους αναπτύσσεται και έχει ανάγκη από ποικιλία θρεπτικών συστατικών. Οι γονείς πρέπει να μεριμνούν για την υγεία τους στην τρέχουσα φάση της ζωής τους, αλλά και μακροπρόθεσμα, ευαισθητοποιώντας τα για τη σημασία της υγιεινής διατροφής» τονίζει η διαιτολόγος- διατροφολόγος Δήμητρα Σερμέτη. Όσον αφορά στην παιδική παχυσαρκία η ίδια λέει: «Το σχολικό περιβάλλον αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παιδικής παχυσαρκίας, με τρεις κυρίως τρόπους. Με την απουσία προώθησης και εφαρμογής προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στο χώρο του σχολείου, με αποτέλεσμα την ελλιπή ενημέρωση και εκπαίδευση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και του λοιπού σχολικού προσωπικού σε θέματα υγείας, διατροφής και άσκησης, με την έλλειψη υγιεινών τροφίμων στο κυλικείο και με τις ανεπαρκείς αθλητικές εγκαταστάσεις και την απουσία παροχής μη ανταγωνιστικών, αλλά και ανταγωνιστικών σωματικών δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων, που χρειάζονται τα παιδιά, για να συμμετέχουν στη διά βίου σωματική άσκηση». Τα προγράμματα διατροφικής αγωγής που γίνονται στο πλαίσιο της ευέλικτης ζώνης διδασκαλίας, αποτελούν το θεμέλιο λίθο για την απόκτηση σωστής διατροφικής συνείδησης στο χώρο του σχολείου και έτσι το κυλικείο έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Με τεχνικές βιωματικής μάθησης εφαρμόζονται τα προγράμματα διατροφικής αγωγής στο σχολείο και λειτουργούν διαδραστικά, περιλαμβάνοντας τη συμμετοχή των γονέων σε εργασίες για το σπίτι. Η κ. Σερμέτη επισημαίνει πως «έρευνες που επικεντρώνονται στην καταγραφή των διατροφικών συνηθειών των μαθητών στον χώρο του σχολείου, διαπιστώνουν ότι οι μαθητές που επιλέγουν να καταναλώνουν τρόφιμα από το κυλικείο του σχολείου, εμφανίζουν υψηλότερη πρόσληψη ενέργειας (θερμίδων) και κορεσμένου λίπους, σε σχέση με τους μαθητές που φέρνουν τρόφιμα από το σπίτι. Αυτός είναι ένας παράγοντας, που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παιδικής παχυσαρκίας, σε συνδυασμό με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα των παιδιών στις μέρες μας». Τα κυλικεία «Όλα τα ανωτέρω δεν καταδικάζουν βέβαια το σχολικό κυλικείο, το οποίο εφόσον παρέχει ποιοτικά τρόφιμα, μπορεί να αποτελέσει ακόμα μια επιλογή για κολατσιό. Η ευθύνη έγκειται στους γονείς, που πρέπει να διαπαιδαγωγήσουν και διατροφικά το παιδί τους, προκειμένου να κάνει τις σωστές επιλογές», λέει η κ. Σερμέτη. Τα κυλικεία των σχολείων ανατίθενται σε ιδιώτες με πλειοδοτικό διαγωνισμό, πράγμα που σημαίνει, ότι λειτουργούν με τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Έτσι, η λειτουργία τους στηρίζεται σε οικονομικά κίνητρα και όσοι

18 προσπάθησαν να εισάγουν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης και να δημιουργήσουν ένα διαφορετικό περιβάλλον για τους μαθητές, απέτυχαν. Αυτό αποδεικνύει, πως όταν το κυλικείο προσφέρει τρόφιμα, που δεν έχουν συνηθίσει να τρώνε τα παιδιά και που δεν ανήκουν στις προτιμήσεις τους, εκείνα βγαίνουν έξω από το σχολείο και τα αγοράζουν με το χαρτζιλίκι τους. Η ποιότητα Η λίστα με τα τρόφιμα και τα σνακ που επιτρέπεται να πωλούν τα σχολικά κυλικεία, ανανεώθηκε πριν από δύο χρόνια. Ωστόσο στην Ελλάδα όπως συμβαίνει συνήθωςαν και ο νόμος υπάρχει και διευκρινίζει το είδος των λιπαρών ουσιών, που πρέπει να περιέχονται στα τρόφιμα, δεν εφαρμόζεται. «Κι όμως, τα προϊόντα που διαθέτει το δικό μας κυλικείο, είναι τα εξής: τυροκούλουρο, τυρόπιτα, χορτόπιτα, φλογέρα με τυρί, σάντουιτς με γαλοπούλα και τυρί, κασερόπιτα, κουλούρι με δημητριακά ή με σουσάμι και τσουρέκι. Το φθηνότερο είναι το κουλούρι, το οποίο κοστίζει μόλις 0,60 ευρώ και ακριβότερη η χορτόπιτα και το σάντουιτς με 1,20 ευρώ», λέει η ιδιοκτήτρια του κυλικείου στο 6o Γυμνάσιο Κέρκυρας. Η συχνότητα Όσον αφορά στη συχνότητα η ίδια προσθέτει: «Τα μικρά παιδιά, τρώνε από το κυλικείο μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Τα μεγαλύτερα τρώνε συχνότερα δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα. Αυτό προφανώς οφείλεται στην οικονομική ανέχεια των οικογενειών, αφού τα παιδιά έρχονται και ψωνίζουν με δύο λεπτά ή πέντε λεπτά. Άλλωστε, αγοράζουν το φθηνότερο και όχι το πιο υγιεινό. Από την άλλη, οι περισσότεροι γονείς δεν θεωρώ πως μαθαίνουν στα παιδιά, να τρέφονται σωστά. Θέλουν μόνο να γεμίσουν το στομάχι τους. Αυτό φαίνεται από τα φαγητά που φέρνουν μαζί τους τα παιδιά: γαριδάκια, σοκολάτες, τσιπς. Προσωπικά έχω παιδί και στο κυλικείο δεν έχω πράγματα, που δεν θα ήθελα να φάει το παιδί μου». Τα ποσοστά Διπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία η συχνότητα του φαγητού εκτός σπιτιού στις νεαρές ηλικίες. Σύμφωνα με έρευνα του Ιδρύματος «Αριστείδης Δασκαλόπουλος» ένα στα δύο ελληνόπουλα δεν τρώει επαρκές πρωινό, ενώ ένα στα πέντε φεύγει εντελώς νηστικό για το σχολείο. Ακόμη, μόνο ένα στα τέσσερα παιδιά καταναλώνει τις μερίδες φρούτου που πρέπει να φάει ημερησίως. Στα πιο δημοφιλή είδη πρόχειρου φαγητού, πρώτο βρίσκεται το σουβλάκι με 72%, δεύτερο είναι το πεϊνιρλί και η πίτσα με ποσοστά 20-23% και τρίτο το μπέργκερ με 20-23%. Τέλος, 26% περισσότερες θερμίδες προσλαμβάνουν με κάθε γεύμα τα παιδιά που τρώνε σε ταχυφαγείο, σε σχέση με το αν έτρωγαν σπιτικό φαγητό. Και για να κλείσουμε ευχάριστα ένα MOTO φτιαγμένο από τους ίδιους τους μαθητές θα μας κάνει και εμάς τους γονείς να θυμόμαστε:

19 «Το πρωί, όταν ξυπνώ, τρώω πάντα πρωινό γάλα, γιαούρτι ή αυγό, ψωμί και δημητριακό, για να πάω στο σχολείο και να μαι γεμάτος μπρίο». 6 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ