Γκραντίσο Μούνις ( ) Οι θέσεις και η διαδρομή ενός επαναστάτη

Transcript

1 Γκραντίσο Μούνις ( ) Οι θέσεις και η διαδρομή ενός επαναστάτη Με το άρθρο αυτό θέλουμε να αναδείξουμε τη συμβολή της σκέψης του Μούνις στην ανάλυση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, που από τότε είχε εισέλθει στη σύγχρονη περίοδό του, και τη σημασία που αυτή έχει για την προοπτική ενός αυθεντικού επαναστατικού ταξικού αγώνα. Στο σημείο αυτό θέλουμε να επιμείνουμε, όπως και εκείνος, στο γεγονός ότι οι ιδέες δεν είναι αποκλειστικά και μόνο διανοητικά αποκυήματα που αποτυπώνονται πάνω στο χαρτί, αλλά αποτελούν έκφραση της ίδιας της πάλης των τάξεων και των αναρίθμητων συζητήσεων μεταξύ συντρόφων. Ο Μούνις γεννήθηκε πριν από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι καταβολές του ως επαναστάτη θεωρητικού ανευρίσκονται στο τροτσκιστικό κίνημα όταν ως διεθνές ρεύμα αντιτάχθηκε αρχικά στον εκφυλισμό της ρωσικής επανάστασης (ως προϋπόθεση της παγκόσμιας επανάστασης) 1 και στη 1 Οι Μπολσεβίκοι στηρίζονταν στην επέκταση της παγκόσμιας κομμουνιστικής επανάστασης ως τη μετατροπή της σε σταλινική αντεπανάσταση. Σε αυτή την αντιπολίτευση συμμετείχε ενεργά, αναλαμβάνοντας ηγετικές θέσεις, κατά τη διάρκεια του επαναστατικού κινήματος στην Ι- σπανία το 1936 και ύστερα από αυτό. Από την πρακτική συμμετοχή του σε αυτό το κίνημα έβγαλε συμπεράσματα που τον οδήγησαν στην αναθεώρηση και στην κριτική των βασικών αρχών του τροτσκισμού, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα τελευταία πολιτικά γραπτά του Λέοντα Τρότσκι. Όμως, η οριστική διακοπή των σχέσεών του με την τροτσκιστική Τετάρτη Διεθνή δεν οφείλεται κατά κύριο λόγο στις μη δογματικές του α- ντιλήψεις που του επέτρεψαν να έρθει σε ρήξη με νεκρές ιδέες που προέρχονταν από τον Μαρξ, τον Λένιν και τον Τρότσκι, αλλά στην προδοσία του προλεταριακού διεθνισμού εκ μέρους αυτής της Διεθνούς κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. 2 μόνη δυνατότητα για την επιβίωση της επανάστασης στη Ρωσία. (Σ.τ.Μ) 2 Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου ο Μούνις άσκησε δριμεία κριτική στη στάση των ηγετών του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (SWP), του τμήματος της Τετάρτης Διεθνούς στις ΗΠΑ, στη δίκη που τους είχε παραπέμψει το αμερικανικό κράτος, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Μινεάπολη τον Οκτώβριο του 1941, κατηγορώντας τους ότι υποχώρησαν στον σοσιαλπατριωτισμό και την υπεράσπιση της πατρίδας (J.P. Cannon & G. Munis, Defence Policy in the Mineapolis Trial, Ιούνιος 1942). Ο Μούνις, μαζί με τον Μπενζαμέν Περέ, ο οποίος βρισκόταν επίσης εξόριστος στο Μεξικό, και τη Ναταλία Σέντοβα άσκησαν κριτική στην ηγεσία του SWP, του οποίου επικεφαλής ήταν ο Τζ. Π. Κάνον, κατηγορώντας το ότι εγκατέλειψε τον προλεταριακό διεθνισμό και τον επανα- 1

2 Για τον Μούνις ο προλεταριακός διεθνισμός αποτελούσε έναν απαράβατο όρο για να τοποθετηθεί κανείς με τη μεριά της παγκόσμιας κομμουνιστικής επανάστασης εναντίον του καπιταλισμού σε διεθνή κλίμακα. Ύστερα από την ήττα της επανάστασης στην Ισπανία και κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου ό- ξυνε το όπλο της κριτικής και έκανε αυτό που ο ίδιος ο Λέων Τρότσκι συνέστησε να γίνει εάν κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου σφαγείου ή αμέσως μετά απ αυτό το προλεταριάτο, στην ίδια κλίμακα, δεν συγκροτηθεί σε τάξη επαναστατική με σκοπό να καταστρέψει το καπιταλιστικό κράτος. Αυτό δεν το έκανε για να αμφισβητήσει την ταξική πάλη ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας, αλλά για την επαναβεβαιώσει ως τέτοια. Ρωσία 17, Ισπανία 36 και το ζήτημα του Κράτους Ένα προλεταριακό κίνημα μεγάλης σημασίας αποτελεί πάντα για τους αυθεντικούς κομμουνιστές τη στιγμή κορύφωσης της περιόδου εκπαίδευσης για την επανάσταση. Αυτό το ίδιο αξίζει χίλιες φορές περισσότερο από τα καλύτερα κείμενα που έχουν γραφτεί γι αυτό, επειδή κάνει να ξεχωρίσει το καλό από το απαρχαιωμένο που αυτό περιέχει. Μια πρακτική και ζωντανή εμπειρία κάνει να σπάσουν σε χίλια κομμάτια τα εμπόδια και οι περιορισμοί που επιβάλλουν υποχρεωτικά οι καταστάσεις επαναστατικής οπισθοχώρησης, στασιμότητας και κοινωνικής ειρήνης, ακόμα και στατικό ντεφετισμό κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου υποστηρίζοντας το στρατόπεδο των Συμμάχων και τη δράση του σοβιετικού στρατού στην Ανατολική Ευρώπη το Πηγή υποσημείωσης: Ταινία για τη ζωή του επαναστάτη Γκραντίσο Μούνις (Σ.τ.Μ.) στους πιο προχωρημένους επαναστάτες. Είναι στιγμές κατά τις οποίες η επαναστατική θεωρία υπόκειται σε πρακτική επαλήθευση και στις οποίες αυτή εμπλουτίζεται. Ο Μούνις, ασφαλώς, δεν αποτελεί ε- ξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Από την εμπειρία του το 1936 στην Ισπανία έβγαλε συμπεράσματα μεγάλης σημασίας, ιδιαίτερα όταν τη συνέκρινε με τη μεγάλη ρωσική επανάσταση, την οποία είχε μελετήσει με πάθος όπως και πολλοί νέοι της γενιάς του. Η κριτική του ανάλυση της επανάστασης και της αντεπανάστασης στη Ρωσία (βλ. το έργο «Κόμμα-Κράτος, Σταλινισμός, Επανάσταση» στον πρώτο τόμο των Απάντων του 3 ), δεν θα ήταν ίσως τόσο καυστική εάν δεν είχε ζήσει και δεν είχε αφουγκραστεί την επαναστατημένη Ισπανία της περιόδου Ο Μαρξ και ο Ένγκελς διαμέσου της εμπειρίας της Κομμούνας του Παρισιού αναθεώρησαν τη θέση τους για το Κράτος. Γι αυτούς το ζήτημα δεν ήταν πλέον η κατάκτηση της εξουσίας του παλιού κρατικού μηχανισμού αλλά η καταστροφή του. Ο Μούνις έβγαλε ένα άλλο συμπέρασμα από τη ρωσική και την ισπανική εμπειρία. Αφού καταστραφεί το καπιταλιστικό κράτος, ως αστυνομική και στρατιωτική οργάνωση της κυρίαρχης τάξης για την υπεράσπιση των συμφερόντων της, η κεντρική εξουσία του προλεταριάτου -ακόμη κι αν αυτή ονομάζεται εργατικό κράτος ή ημικράτος- δεν μπορεί να είναι ο οργανωτής του κομμουνισμού, ακόμη λιγότερο αν το προλεταριάτο δεν προτίθεται να καταστρέψει, από τις πρώτες μέρες της επανάστασης, τη μισθωτή εργασία και τον νόμο της αξίας. Ο ρόλος του συνίσταται μονάχα στο να παράσχει 3 G. Munis, Obras Completas, Vol.1, Partido- Estado, Stalinismo, Revolución, Muñoz Moyaeditores Extremeños. (Σ.τ.Μ) 2

3 τον αναγκαίο συγκεντρωτισμό του επαναστατικού κινήματος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι να αναδειχθεί σε ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής και σε αποκλειστικό διαχειριστή της οικονομίας. Γιατί, σε περίπτωση στασιμότητας ή δυσκολιών της επανάστασης, το εργατικό κράτος ή ημικράτος, ανεξάρτητα από την εντιμότητα και το κύρος των εκπροσώπων του, παίρνοντας υπό την κατοχή του την παλιά υπεραξία θα μετατραπεί σε οργανωτή της αντεπανάστασης. Το κράτος, όσο εργατικό και να είναι, αντί να εξασθενίσει καθώς εξαφανίζονται οι κοινωνικές τάξεις θα ενισχύσει τον καπιταλισμό τροφοδοτώντας τον νόμο της αξίας, ο οποίος δεν έχει εντελώς εξαλειφθεί. Αντί να ηττηθεί μετωπικά από τους ορατούς και αναγνωρίσιμους ε- χθρούς του προλεταριάτου η επανάσταση θα ηττηθεί εκ των ένδον, όπως έγινε στη Ρωσία και στην Ισπανία. Στην Ισπανία, η στρατιωτική νίκη του Φράνκο επί της Δημοκρατίας 4 - ουσιαστικά λόγω της αντεπαναστατικής πολιτικής του σταλινισμού με την επαίσχυντη συνεργασία των α- ναρχικών και των πουμιστών 5 ηγετών- οφείλετο στο ότι αυτή [η Δημοκρατία] είχε νικήσει προηγουμένως το επαναστατικό κίνημα της εκμεταλλευόμενης τάξης. Ακόμη κι αν είναι βέβαιο για τον Μούνις ότι η ρωσική επανάσταση ή- ταν στην αρχή πιο επιθετική από την ισπανική στο πολιτικό πεδίο, αυτός ήταν το ίδιο βέβαιος ότι η ισπανική ήταν, κι αυτή επίσης στην αρχή, ασύγκριτα ανώτερη όσον αφορά τις κοι- νωνικές κατακτήσεις και τη συνείδηση της αποστολής της από μέρους των εκμεταλλευομένων, παρ όλο που αυτοί δεν είχαν επιτύχει πλήρως τους σκοπούς τους και παραπλανήθηκαν από τις οργανώσεις που τις θεωρούσαν δικές τους. Αυτό που δεν έγινε στην Ισπανία ήταν η επίσημη καταστροφή του καπιταλιστικού κράτους, που είχε καταντήσει σκιά του εαυτού του στα τέλη του Ιουλίου του 1936, και η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου για την οργάνωση της νέας οικονομίας χωρίς εκμεταλλευτές σε επίπεδο χώρας (εν όψει της παγκόσμιας επανάστασης). Αυτό που, δυστυχώς, συνέβη ήταν ο κατακερματισμός της εξουσίας. Η παραγωγή σύμφωνα με τις κοινωνικές ανάγκες και τις ανάγκες της ί- διας της επανάστασης απαιτούσε τη δημιουργία ενός εργατικού κράτους ή ημικράτους, σε πείσμα της χρόνιας ασυνέπειας του αναρχισμού, του ο- ποίου οι σημαντικότεροι ηγέτες συνεργάστηκαν για την ανασύσταση του καπιταλιστικού κράτους αναλαμβάνοντας υπουργικά χαρτοφυλάκια. Όμως, αυτό δεν μειώνει τη σημασία του γεγονότος ότι οι αγρότες δημιούργησαν κολεκτίβες, τοποθετώντας τους έτη φωτός μακριά από την αστική διεκδίκηση «η γη στους αγρότες», όπως έγινε στη Ρωσία, και στη συνέχεια αυτοί συγχωνεύτηκαν παντού με το προλεταριακό κίνημα που είχε απαλλοτριώσει τα εργοστάσια. 4 Ο συγγραφέας εννοεί την αστική δημοκρατία (Σ.τ.Μ.) 5 Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενοποίησης (POUM) (Σ.τ.Μ.) 3

4 Σταλινισμός: πρωτοπορία της α- ντεπανάστασης Από την ρωσική και την ισπανική ε- μπειρία ο Μούνις έβγαλε ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα. Ο σταλινισμός φανέρωσε ξεκάθαρα τον καπιταλιστικό του χαρακτήρα. Συνεπώς, αυτός δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια κεντριστική 6 πολιτική δύναμη, αλλά ως μια δύναμη αντιπρολεταριακή που βρίσκεται στην πρωτοπορία της παγκόσμιας αντεπανάστασης, παρά το γεγονός ότι στα «κομμουνιστικά» κόμματα ανά τον κόσμο αγωνίζονται πολλοί εργάτες. Στη φωτογραφία (1954), ο Γ.Μούνις (δεξιά) με τον σύντροφό του Χάιμε Φερνάντες ενώ ήταν κρατούμενοι στη φυλακή "El Dueso" στην Cantabria (Ισπανία). 6 Πολιτική δύναμη που τοποθετείται στο κέντρο ανάμεσα στην μεταρρύθμιση (ρεφορμισμό) και την επανάσταση. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Τρότσκι ο σταλινισμός ήταν κεντρισμός. (Σ.τ.Μ.) Ο καπιταλιστικός χαρακτήρας του σταλινισμού, όπως υποστηρίζει ο Μούνις, δεν προέρχεται, όπως στην περίπτωση της σοσιαλδημοκρατίας, από την επιθυμία του να συνεργαστεί με την αστική τάξη εις βάρος του εργατικού κινήματος, αλλά από τη ίδια του την πολιτική που πηγάζει από την καπιταλιστική φύση του κράτους στη Ρωσία. Αυτή η φύση οφείλεται στη μετατροπή μιας πολιτικής προλεταριακής επανάστασης σε αντεπανάσταση. Στην πραγματικότητα, γι αυτόν η ρωσική οικονομία ήταν καπιταλιστική πριν από τον Οκτώβρη του 17 και παρέμεινε καπιταλιστική κατά τη διάρκεια της επανάστασης, επειδή δεν κατέστη δυνατή η μετάβασή της, από δημοκρατική σε κομμουνιστική, τοσούτω μάλλον επειδή οι μπολσεβίκοι υπέτασσαν αυτή τη μετάβαση κατά βάση στην επέκταση της προλεταριακής επανάστασης στη Γερμανία και στην Ευρώπη. Το αιματοκύλισμα του εμφυλίου πολέμου, που προστέθηκε στην οπισθοχώρηση της παγκόσμιας επανάστασης, ευνόησε την εγκαθίδρυση μιας εξουσίας που γινόταν όλο και πιο δικτατορική με επικεφαλής τη γραφειοκρατία. Το μπολσεβίκικο κόμμα από κόμμα επαναστατικό μετατράπηκε σε διαχειριστή της υπεραξίας, το μονοπώλιο της οποίας ανήκε στη νέα ηγετική κάστα. Από αστικό κράτος χωρίς αστική τάξη (ο χαρακτηρισμός ανήκει στον ίδιο τον Λένιν) 7 η Ρωσία μετατράπηκε σε μια χώρα που η οικονομία της ήταν ιδιοκτησία σχεδόν αποκλειστικά του κράτους, του οποίου ηγείτο μια κάστα που εξόντωσε την παλιά μπολσεβίκικη φρουρά που παρέμεινε πιστή στον διεθνισμό και στην παγκόσμια επανάσταση. Από εδώ και στο εξής τα «κομμουνιστικά» κόμματα, υπό τις εντολές της Μόσχας, εμποδί- 7 Λένιν, Άπαντα, Κράτος και Επανάσταση, τόμος 33, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», κεφ.5, ενότητα 4, σελ.99. (Σ.τ.Μ.) 4

5 ζουν παντού την επανάσταση με τη συγκατάθεση της παγκόσμιας αστικής τάξης. Τα «κομμουνιστικά» κόμματα υπερασπίζονται έναν πολύ ξεκάθαρο στόχο: τον κρατικό καπιταλισμό, που αντιπροσωπεύει την πληρέστερη μορφή καπιταλισμού, αυτού του ε- ντελώς αναχρονιστικού συστήματος, ενός συστήματος απαρχαιωμένου από τη σκοπιά της ιστορίας της ανθρωπότητας και των πολιτισμών της. Οι συμμαχίες τους με τη μικροαστική τάξη, με τη σοσιαλδημοκρατία, ακόμη και με τον ναζισμό, αποτελούσαν, σύμφωνα με αυτόν, έναν απλό τακτικισμό για να εμποδίσουν την προλεταριακή επανάσταση και για να επιτύχουν τον πραγματικό τους σκοπό: τη διαχείριση και την ιδιοποίηση της υπεραξίας διαμέσου της κρατικής ε- ξουσίας. Όταν όλοι έκαναν λόγο για τη σοσιαλδημοκρατικοποίηση του σταλινισμού ο Μούνις απαντούσε ότι αυτό που συμβαίνει είναι ο εκσταλινισμός της σοσιαλδημοκρατίας. Στον κρατικό καπιταλισμό είδε την πιο α- νεπτυγμένη έκφραση της παρακμής ολόκληρου του συστήματος του καπιταλιστικού πολιτισμού. Εναντιώθηκε, πρακτικά και θεωρητικά, με ό- λες του τις δυνάμεις, στις εθνικοποιήσεις, οι οποίες θεωρήθηκαν από πολλούς ψευδοεπαναστάτες ως θετικά βήματα προς τον σοσιαλισμό. Συνέδεε, ως υλιστής που ήταν, τα άμεσα μέτρα με τα ιστορικά. Έτσι γι αυτόν το κράτος, όσο εργατικό κι αν είναι, δεν μπορεί να είναι κάτοχος της οικονομίας στην επανάσταση, δεν μπορεί να είναι κάτι θετικό για το προλεταριάτο το ότι το αστικό κράτος παίρνει υπό την κατοχή του ολόκληρους βιομηχανικούς τομείς, πολύ δε περισσότερο ότι αυτός είναι ο τελικός στόχος, όπως διατείνονται αυτοί που παρουσιάζονται ως υπερασπιστές της προλεταριακής τάξης: τα σταλινικά κόμματα, οι τροτσκιστές λακέδες τους και άλλοι. Για μια ακόμη φορά σε αυτό το ζήτημα, όπως και σε πολλά άλλα, τα συμπεράσματά του τα αντλούσε από τη ζωντανή εμπειρία. Στην Ισπανία το σταλινικό κόμμα κατάφερε, με το όπλο στο χέρι, να διαλύσει τις κολεκτιβοποιήσεις, τη συλλογική ιδιοκτησία που είχε κατακτήσει το προλεταριάτο, και να τις αντικαταστήσει με εθνικοποιήσεις στην οικονομία, δηλαδή με τη συλλογική ιδιοκτησία του καπιταλιστικού κράτους, απάτη που αποτελεί απόδειξη του αντιδραστικού του χαρακτήρα. Οι εθνικοποιήσεις δεν ήταν παρά οικονομικά μέτρα που συνδέονται με τις εγγενείς ανάγκες της συσσώρευσης του κεφαλαίου και όχι με τις άμεσες και ιστορικές ανάγκες του προλεταριάτου, οι οποίες συνάδουν με την επίθεση σε αυτή τη συσσώρευση με σκοπό την καταστροφή του κεφαλαίου και του κράτους του. Οι εκτιμήσεις αυτές συνεπάγονταν, για τον Μούνις και τους συντρόφους του, την ανάγκη άσκησης ριζικής κριτικής στο Μεταβατικό Πρόγραμμα της 4 ης Διεθνούς 8, το οποίο συνέταξε ο «Γέρος» 9, και στο οποίο προσπάθησε να συγχωνεύσει το μίνιμουμ και το μάξιμουμ πρόγραμμα. Την κριτική δε αυτή την άσκησαν όταν ήταν ήδη στρατευμένοι τροτσκιστές. Πράγματι, όλα τα μεταβατικά μέτρα που περιγράφονται σ αυτό εξαρτώνται από την εθνικοποίηση και όχι από την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, που η μελλοντική επανάστα- 8 Το Μεταβατικό Πρόγραμμα ήταν το κεντρικό προγραμματικό κείμενο του συνεδρίου της Τετάρτης Διεθνούς (1938), το οποίο συνόψιζε την στρατηγική του και το σύνολο των τακτικών για την επαναστατική περίοδο, που είδε να ανοίγεται, ως αποτέλεσμα του πολέμου που είχε προβλέψει μερικά χρόνια πριν. (Σ.τ.Μ.) 9 Χαϊδευτικό του Τρότσκι. (Σ.τ.Μ.) 5

6 ση έπρεπε να προωθήσει. Για τον Μούνις και τους συντρόφους του τα άμεσα μέτρα και οι άμεσες διεκδικήσεις δεν πρέπει να υποτάσσονται στις δυνατότητες του κεφαλαίου αλλά στις δυνατότητες μιας κοινωνίας α- παλλαγμένης από το κεφάλαιο. Με αυτή την οπτική συνέταξαν αργότερα, όταν συγκροτήθηκαν ως Fomento Obrero Revolucionario 10, ένα «Προσχέδιο για ένα Δεύτερο Κομμουνιστικό Μανιφέστο», το οποίο περιέχει ένα κεφάλαιο με τίτλο «Τα καθήκοντα της εποχής μας». Εκεί διατυπώνονται συνθήματα και διεκδικήσεις που στόχος τους είναι η ρήξη με τον καπιταλισμό σε όλα τα επίπεδα: πολιτικό, οργανωτικό και οικονομικό. Για τον Μούνις η σχολή πολέμου του κομμουνισμού εξακολουθεί να είναι η καθημερινή ταξική πάλη. Κατά συνέπεια, οι επαναστάτες, που οφείλουν να συμμετάσχουν σ αυτήν, έχουν την υποχρέωση, εάν δεν θέλουν να μετατραπούν σε απλούς ιδεολόγους, να διατυπώνουν σαφή αγωνιστικά συνθήματα προκειμένου να διευκολύνουν την ενότητα των προλεταρίων και την αποδυνάμωση των καπιταλιστικών δυνάμεων και να επιτεθούν κατά της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Τα συνδικάτα ενάντια στην επανάσταση Για να γίνει το παραπάνω -και αυτή αποτελεί μια από τις βασικές θέσεις του Μούνις- το προλεταριάτο πρέπει να παλέψει κατά του συνδικαλισμού, ο οποίος από ένα ορισμένο σημείο ε- ξέλιξης του καπιταλισμού και μετά αποτελεί έναν αδιάντροπο εκπρόσω- 10 Το 1958, ο Μούνις μαζί με τον Μπενζαμέν Περέ, τον Χάιμε Φερνάντες και άλλους παλιούς συντρόφους, ίδρυσαν την ομάδα FOR (Fomento Obrero Revolucionario), η οποία εξέδιδε το περιοδικό Alarma. (Σ.τ.Μ.) πο του εμπορευματικού κόσμου εις βάρος του εργατικού κινήματος το οποίο ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί. Τα συνδικάτα, αν και προέρχονται από την εργατική τάξη και τον αγώνα της, ποτέ δεν υπήρξαν επαναστατικές οργανώσεις. Η λειτουργία τους συνίσταται στην παρέμβασή τους στις αναπόφευκτες διαμάχες του «κόσμου της εργασίας» για την απόκτηση καλύτερων γενικών συνθηκών. Ως μεσάζοντες στην αγοραπωλησία της εργατικής δύναμης έχουν εδραιωθεί ως απαραίτητο στοιχείο του καπιταλιστικού συστήματος και έχουν κατορθώσει να γίνουν τα ίδια κάτοχοι κεφαλαίου στις χώρες όπου το κεφάλαιο είναι συγκεντρωμένο στα χέρια του κράτους. Και όπου διατηρούν τον παραδοσιακό τους ρόλο λαμβάνουν σημαντικές επιχορηγήσεις από το κράτος (οι οποίες, ασφαλώς, προέρχονται από την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης) και διοικούνται όπως οποιαδήποτε καπιταλιστική επιχείρηση. Τα συνδικάτα συμβολίζουν τη διαιώνιση της προλεταριακής κατάστασης και η αγοραπωλησία της εργατικής δύναμης αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξή τους. Η διαιώνιση της προλεταριακής κατάστασης ισοδυναμεί με την αποδοχή της διαιώνισης του κεφαλαίου. Οι δύο αντιθετικοί παράγοντες του συστήματος πρέπει να διατηρηθούν για να μπορεί ο συνδικαλισμός να επιτελεί τη λειτουργία του. Σ αυτό οφείλεται η βαθιά αντιδραστική φύση του συνδικαλισμού, ανεξαρτήτως αν με τις αμφιταλαντεύσεις του, ενδέχεται και να επιφέρει, ενίοτε, ευνοϊκές ή μη ευνοϊκές ρυθμίσεις όσον αφορά την αγοραπωλησία της εργατικής δύναμης. Ο αντιδραστικός χαρακτήρας του γίνεται ακόμα πιο έκδηλος όταν η μόνη θετική έκβαση για την ανθρωπότητα εί- 6

7 ναι μια αταξική κοινωνία χωρίς κράτος, χωρίς σύνορα, χωρίς μισθωτή σκλαβιά. Μια κοινωνία σαν κι αυτή δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο μέσω της συγκρότησης του προλεταριάτου σε επαναστατική τάξη. Αυτό ακριβώς το εμποδίζουν με δραστικό και οργανωμένο τρόπο δυνάμεις ό- πως οι συνδικαλιστικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Μούνις επέμεινε τόσο στην ανάγκη αυτοοργάνωσης των προλετάριων, χωρίς να πέφτει σε μια υπερεξιδανίκευση αυτής της αυτοοργάνωσης όπως το έκανε το ιστορικό ρεύμα το επονομαζόμενο «συμβουλιακό» 11. Το ρεύμα αυτό καθαγίαζε τα εργατικά συμβούλια και την καλούμενη εργατική δημοκρατία και απέκλειε από αυτή την μορφή αυτοοργάνωσης τους επαναστάτες που ήταν οργανωμένοι σε κόμμα, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το αξίωμα που τόσο εγκωμίαζαν, δηλ. την περίφημη εργατική δημοκρατία. Ολοκληρώθηκε πριν από 2 χρόνια μια ταινία για τη ζωή του επαναστάτη κομμουνιστή Γκραντίσο Μούνις, με τίτλο Munis: La voz de la memoria. («Η φωνή της μνήμης») από την Radical Films. Μπορείτε να δείτε την ταινία με αγγλικούς υπότιτλους στον παρακάτω σύνδεσμο: n 11 Ο «συμβουλιακός κομμουνισμός» είναι ρεύμα της Κομμουνιστικής Αριστεράς. Το ρεύμα αυτό απορρίπτει το επαναστατικό κόμμα της οργανωμένης πρωτοπορίας και υποστηρίζει την άμεση αυτοοργάνωση της εργατικής τάξης σε συμβούλια, τα οποία θα αποτελέσουν τον πυρήνα της μελλοντικής εξουσίας. (Σ.τ.Μ.) Τάξη και Κόμμα Για τον Μούνις, η οργάνωση των ε- παναστατών σε κόμμα ήταν απαραίτητη για τη νίκη της παγκόσμιας ε- πανάστασης. Ωστόσο, για άλλη μια φορά, κατέφυγε στο όπλο της κριτικής. Εξέφρασε, θεωρητικά και πρακτικά, την αντίθεσή του στην μπολσεβίκικη αντίληψη περί ενός κόμματος που βασίζεται στον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Επίσης άσκησε σκληρή κριτική σε όσους ήταν κατά του κόμματος, καθαγιάζοντας έναν εργατικό μυστικιστικό αυθορμητισμό. Για τον Μούνις η διάκριση μεταξύ της ιστορικά επαναστατικής τάξης και των επαναστατών είναι κάτι που επιβάλλεται από την ίδια την ύπαρξη του καπιταλισμού και η διάκριση αυτή είναι περισσότερο εμφανής σε περιόδους κοινωνικής ηρεμίας. Η άρνηση αυτής της διάκρισης ισοδυναμεί ουσιαστικά με άρνηση της ίδιας της δυνατότητας της κοινωνικής επανάστασης. Προσδιορίζοντας το μέλλον με βάση μια αντίληψη περί οικονομικού και κοινωνικού αυτοματισμού πέφτουμε στη θεωρία του κοινωνικού εξελικτισμού 12. Γι αυτόν τον λόγο ο Μούνις έθιξε, υπό το φως της ιστορικής εμπειρίας, το πρόβλημα της σύνδεσης μεταξύ της τάξης και των επαναστατών, μεταξύ της επανάστασης και της οργάνωσης, μεταξύ του κόμματος και της δικτατορίας του προλεταριάτου. Και αυτό δεν το έκανε αφηρημένα, φαντασιοκοπώντας ιδανικές συνθήκες, αλλά συγκεκριμένα, εκκινώντας από την υπάρχουσα κατάσταση και την εμπειρία, που είναι ανεξάρτητες από οποιαδήποτε βούληση. 12 Ο εξελικτισμός ως κοινωνική θεωρία βασίζεται σε νομοτελειακές αρχές με καθολική ισχύ που καθορίζουν την κοινωνική αλλαγή. Η εξελικτική θεωρία διατυπώνει ένα σχήμα γραμμικής εξέλιξης των κοινωνιών. (Σ.τ.Μ.) 7

8 Στον απλουστευτικό ισχυρισμό του Λένιν στο έργο του «Τι να κάνουμε;» 13, όπου η επαναστατική σκέψη εμφανίζεται ως καθαρό απόσταγμα της επιστήμης και της φιλοσοφίας, που στη συνέχεια εφαρμόζεται στο εργατικό κίνημα, ο Μούνις αντιτάσσει τη θεώρηση της Ρόζας Λούξεμπουργκ που υποστήριξε ότι ο Μαρξ δεν περίμενε να γράψει «Το Κεφάλαιο» για να γίνει κομμουνιστής, αλλά, απεναντίας, μπόρεσε να το γράψει γιατί ήταν κομμουνιστής. Στην πραγματικότητα, η ύπαρξη εργατικών αγώνων και η ύπαρξη επαναστατών στους κόλπους τους αποτελεί την πρωταρχική προϋπόθεση για τη χρήση της επιστήμης και της φιλοσοφίας με στόχο την ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας. Στην απλουστευτική αντίληψη του Λένιν αντιπαραθέτει την τακτική της πειθαρχίας και του συγκεντρωτισμού, τα οποία όμως θα πρέπει να φέρουν αντίθετο πρόσημο από αυτό που φέρουν η πειθαρχία και ο συγκεντρωτισμός που επιβάλλονται στην εργατική τάξη στα εργοστάσια. Ο Λένιν παρέβλεψε το γεγονός ότι η επαναστατική δράση της τάξης ορθώνεται για να γκρεμίσει κάθε μορφή οργάνωσης και υπακοής που είναι αδιαχώριστα συστατικά του συστήματος. Από την άλλη μεριά, η παράνομη πολιτική δουλειά στην τσαρική Ρωσία απέκλειε στις περισσότερες περιπτώσεις τη συζήτηση και τις δημοκρατικές αποφάσεις. Η ηγεσία είχε στην πράξη εξουσίες ακόμη μεγαλύτερες από εκείνες που ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός της είχε αναθέσει. Οι εξουσίες που δόθηκαν στην κεντρική διοίκηση, ακόμη και εκτός συνεδρίων, θα αποδειχθούν όλο και 13 Γράφτηκε με βάση το κείμενο του Κάουτσκι: Las tres fuentes del marxismo (Οι τρεις πηγές του μαρξισμού). πιο δεσποτικές και ένα από τα πιο ισχυρά όπλα της αντεπανάστασης στη Ρωσία. Γι αυτό ο Μούνις πάντα επέμενε ότι ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ήταν αυτός που διευκόλυνε τη διαδικασία της αντεπανάστασης στη Ρωσία και δεν ήταν ποτέ η άμεση αιτία της. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγήσει κανείς τις «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» 14, τότε που το μπολσεβίκικο κόμμα διαδραμάτισε κύριο καθοδηγητικό ρόλο ως επαναστατικό κόμμα; Η επανάσταση στη Ρωσία απέτυχε κυρίως επειδή δεν εξαπλώθηκε σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και επειδή η διαρκής επανάσταση στη Ρωσία, υπό την ηγεσία του προλεταριάτου ως επαναστατική τάξη, κατ ουσίαν παρέμεινε σε μια πολιτική και δημοκρατική φάση και δεν πέρασε στον κομμουνιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Αυτός είναι ο λόγος που για τον Μούνις όσο ο νόμος της αξίας εξακολουθεί να υφίσταται, καμία οργανωτική μορφή (συγκεντρωτισμός, ομοσπονδιακό σύστημα, πυραμιδική οργάνωση, εργατικά συμβούλια, αυτονομία της εργατικής τάξης, κυριαρχία του κόμματος στο κράτος) αλλά ούτε και η μεγαλύτερη ακεραιότητα ικανότατων ανθρώπων θα καταφέρουν να απομακρύνουν τον κίνδυνο της αντεπανάστασης. Ο Μούνις δεν πιστεύει στην αντίληψη περί «ενός και μοναδικού Κόμματος» την απορρίπτει, δεδομένου μάλιστα ότι πρόκειται για μια καθαρή επινόηση του Στάλιν. Γι αυτόν το ιστορικό κόμμα του προλεταριάτου δεν μπορεί παρά να είναι το ίδιο το προλεταριάτο που βρίσκεται σε πλήρη επαναστατική δράση. Καμία οργάνωση δεν 14 Το βιβλίο Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο (αγγλ. Ten Days That Shook The World) είναι μυθιστόρημα του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζων Ριντ με θέμα την Οκτωβριανή Επανάσταση του

9 μπορεί να του στερήσει αυτή τη λειτουργία χωρίς να στραφεί ενάντια στην επανάσταση, γιατί το γίγνεσθαι του επαναστατικού κινήματος μιας τάξης δεν ανέχεται κανενός είδους κομματικές επιβολές, όσο αυταρχικές και όσο επιστημονικές και εκλεπτυσμένες κι αν είναι. Είναι το κίνημα της ελευθερίας απέναντι στην αναγκαιότητα, και, ως εκ τούτου, μόνο μέσω του σεβασμού και της διεύρυνσης της ελευθερίας του προλεταριάτου είναι δυνατόν να σκεφτούμε τη δικτατορία του προλεταριάτου, η οποία αποτελεί μεταβατικό στάδιο προς την ελευθερία για όλους τους ανθρώπους. Παρακμή του συστήματος του καπιταλιστικού πολιτισμού Για τον Μούνις η κομμουνιστική κοινωνική επανάσταση δεν είναι μόνο δυνατή, αλλά αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την ανθρωπότητα. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον ίδιο, ο καπιταλισμός είναι ένα παρακμασμένο πολιτιστικό σύστημα. Η χρησιμοποίηση αυτής της έκφρασης δεν έχει τίποτα πρωτότυπο. Έχει ό- μως ο τρόπος που την ορίζει και την κατανοεί. Οι θεωρητικοί της αντίληψης περί παρακμής του καπιταλισμού 15, οι οποίοι ουσιαστικά βασίζο- 15 Η θεωρία της παρακμής του καπιταλισμού διατυπώνεται για πρώτη φορά από έναν μη μαρξιστή θεωρητικό τον Ηobson (J. A. Hobson), στο βιβλίο του Imperialism (1902). Στη συνέχεια διατυπώνονται οι κλασσικές μαρξιστικές θεωρίες για τον ιμπεριαλισμό από τους Χίλφερντινγκ (Hilferding), Λούξεμπουργκ (Luxemburg), Μπουχάριν και Λένιν. [Πηγή: Γ.Μηλιός-Δ.Σωτηρόπουλος, Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση, Εκδ. Νήσος, 2011]. Οι επίγονοι του Λένιν, οι θεωρητικοί του σταλινισμού, ταυτίζουν αρχικά την κοινωνική επανάσταση με την κατάρρευση του καπιταλισμού, που υποτίθεται ότι θα προκύψει ως συνέπεια του σαπίσματος του καπιταλισμού και της ανάσχεσης των παραγωγικών του δυνάμεων. (Σ.τ.Μ.) νται στα γραπτά του Μαρξ και του Ένγκελς, και οι οποίοι ήταν όλοι τους επαναστάτες που συμμετείχαν στην πράξη στα μεγάλα γεγονότα των αρχών του 20 ου αιώνα, διέβλεψαν το τέλος της ανοδικής φάσης του καπιταλιστικού συστήματος διαπιστώνοντας την ανικανότητά του να αναπτύξει περαιτέρω τις παραγωγικές δυνάμεις. Ο ισχυρισμός τους (ανεξαρτήτως εάν διαγιγνώσκουν μια οριστική και ανυπέρβλητη κρίση υπερπαραγωγής, τον κορεσμό των αγορών ή την οριστική πτώση του ποσοστού κέρδους κτλ.) αντιστοιχούσε σε αυτό που λίγο-πολύ μπορούσαν να διαπιστώσουν την περίοδο μεταξύ των δύο καπιταλιστικών παγκοσμίων πολέμων. Αλλά το να εξακολουθεί κανείς να υπερασπίζεται μια παρόμοια θέση μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το έκαναν και εξακολουθούν να το κάνουν οι σύγχρονοι επίγονοί τους, υποδηλώνει μια μη-υλιστική και μη-διαλεκτική αντίληψη της ιστορίας. Για τον Μούνις ο κομμουνιστής δεν πρέπει ποτέ να προσαρμόζει την πραγματικότητα στη θεωρία. Η κριτική και μη τεχνητή άποψή του για την πραγματικότητα θα πρέπει να τον αναγκάσει να αμφισβητήσει τις αντιλήψεις του. Αυτό ενισχύει την επαναστατική θεωρία του επιτρέποντάς του να συμβάλλει αποφασιστικά στον κοινωνικό μετασχηματισμό της πραγματικότητας στην πράξη. Για τον Μούνις ο εκφυλισμός όλου του συστήματος του καπιταλιστικού πολιτισμού δεν αποδεικνύεται από την έλλειψη οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης αλλά, τουναντίον, από την ίδια την ανάπτυξη από ένα ορισμένο επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης και μετά. Η παρακμή του είναι εμφανής τόσο μέσα από την προφανή α- ντίφαση μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών περιορισμών του κεφαλαίου, το οποίο κινείται γρήγορα προς τον θάνατο του ίδιου και της 9

10 ανθρωπότητας, όσο και μέσω των απτών υλικών δυνατοτήτων που θα μπορούσαν να απελευθερώσουν την κοινωνία από το κεφάλαιο και τους εμπορευματικούς του περιορισμούς. Μη αναστρέψιμη δεν είναι η οικονομική κρίση (υπερπαραγωγή, οριστική πτώση του ποσοστού κέρδους κτλ.) αλλά, τουναντίον, η διατήρηση της καπιταλιστικής εκβιομηχάνισης και η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, οι οποίες καταδεικνύουν με κραυγαλέο τρόπο την αναγκαιότητα της κατάργησης του καπιταλιστικού συστήματος, δεδομένου ότι τα μέσα παραγωγής (πολλά από τα οποία θα έπρεπε να εξαφανιστούν) μας επιτρέπουν να απελευθερωθούμε από την ανταλλακτική τους ευτέλεια. Το κεφάλαιο στην πλήρη οικονομική του ανάπτυξη πλήττει πολύ πιο σοβαρά το ανθρώπινο γένος από ότι συνέβη κατά τη διάρκεια όλων των περιοδικών κρίσεων μέχρι το απόγειό του στα τέλη του 19ου αιώνα. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και το ίδιο το εργατικό κίνημα έχουν αποδείξει ότι πρόκειται για ένα σύστημα εντελώς παρωχημένο όσον αφορά την ανθρώπινη ανάπτυξη. Για τον Μούνις ο καπιταλισμός βρίσκεται σε παρακμή διότι έχει ήδη ολοκληρώσει την ιστορική του αποστολή, δηλ. την παγκοσμιοποίηση των παραγωγικών σχέσεων. Δημιούργησε ένα παγκόσμιο προλεταριάτο, την τάξη των σύγχρονων μισθωτών σκλάβων. Η τάξη αυτή έχει τη μεγάλη ευκαιρία, αν το θελήσει κατά τη διάρκεια της αναπόφευκτης πάλης της, να καταστρέψει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, που είναι ο μοναδικός τρόπος για την εξάλειψη των κοινωνικών τάξεων. Επιπλέον, ο Μούνις εξοργιζόταν με τους καταστροφολόγους «υποστηρικτές της παρακμής του συστήματος». Αυτοί επαναλαμβάνουν τα μοντέλα της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης γιατί στηρίζουν τους ευσεβείς πόθους τους για την ανθρώπινη εξέλιξη σε ένα δραστικό μέσο που θα την εκπληρώσει με θαυματουργό τρόπο. Αυτό το μέσο είναι η περίφημη οικονομική κρίση, η οποία, επιβεβαιώνοντας, σύμφωνα με αυτούς, την αποσύνθεση του συστήματος, θα έχει δήθεν τη δύναμη να αφυπνίσει τις κοιμώμενες μάζες, των οποίων η νάρκωση προέρχεται από την ενσωμάτωσή τους στην περίφημη «καταναλωτική» κοινωνία, ως εάν, ακόμη και χωρίς την οικονομική κρίση, δεν αφθονούν τα κίνητρα για εξέγερση εναντίον αυτού του σάπιου κόσμου. Είναι, επομένως, απαραίτητη ακόμα περισσότερη δυστυχία; Πρέπει να καταρρεύσουν όλες οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις; Πρέπει να πεταχθούν σαν σκουπίδια στην ανεργία χίλιες φορές περισσότεροι άνθρωποι; Τότε τα πεινασμένα πλήθη θα κατανοήσουν την ανάγκη για κοινωνική επανάσταση; Ο Μούνις δεν πίστευε κάτι τέτοιο. Ήταν πεπεισμένος ότι υπό τις παρούσες συνθήκες, μια πραγματική οικονομική κρίση θα περιπλέξει τη θετική επίλυση του κοινωνικού προβλήματος. Σε μια παρόμοια κατάσταση άθλιας παρακμής δεν παραλείπει να προσθέτει την έλλειψη γνήσιας κομμουνιστικής αναφοράς για την καταπολέμηση αυτού του κόσμου, όπου το ένστικτο της επιβίωσης θα υπερισχύσει της αναγκαιότητας και της ευκαιρίας για κοινωνική χειραφέτηση, και όπου οι περιπλανώμενοι εργαζόμενοι θα είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν όποιον τους παράσχει μια καλή δουλίτσα ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν. Στο πλαίσιο αυτό, υ- πενθύμιζε συχνά αυτό που έγραψε ο Μαρξ στον Ένγκελς στις 19 Αυγούστου 1852: «Η χειρότερη δυστυχία είναι όταν οι επαναστάτες θα πρέπει να νοιαστούν για το ψωμί των εργατών». 10

11 Το προλεταριάτο δεν έχει πατρίδα Για τον Μούνις το προλεταριάτο πρέπει να δράσει ως ιστορικό υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο εύπλαστο κατά το δοκούν. Και ως υποκείμενο, δεν μπορεί παρά να επιβάλει σήμερα ένα θετικό αποτέλεσμα για την ανθρωπότητα, δηλ. τον κομμουνισμό, μια κοινωνία χωρίς δουλεία, χωρίς τάξεις, χωρίς Κράτος και χωρίς τον νόμο της αξίας. Τακτική και στρατηγική πρέπει να εναρμονίζονται αποκλειστικά με αυτόν τον στόχο. Θεωρίες και πρακτικές που έχουν αποδειχθεί επιβλαβείς για την χειραφέτηση της ανθρωπότητας πρέπει να καταγγέλλονται και να καταπολεμώνται. Τέτοια παραδείγματα είναι ο κοινοβουλευτισμός και ο συνδικαλισμός. Επίσης, τέτοιο παράδειγμα α- ποτελούν τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, τα οποία υπερασπίστηκαν όλοι οι ψευδοεπαναστάτες που έπαιξαν εσκεμμένα ή όχι το παιχνίδι του ρωσικού ιμπεριαλισμού, όταν αυτός παρουσιάστηκε δήθεν ως ο μεγάλος εκπρόσωπος του κομμουνισμού παγκοσμίως. Όλοι αυτοί είχαν ξεχάσει βεβαίως την περίφημη φράση του Λένιν, ο οποίος, σε συνεργασία με τον Ένγκελς, έγραψε το γνωστό μανιφέστο στο οποίο αναφέρεται ότι «το προλεταριάτο δεν έχει πατρίδα, δεν μπορεί να χάσει κάτι που δεν έχει». 16 Ο Λένιν δεν το είχε σίγουρα ξεχάσει, αλλά ο Μούνις σημειώνει ότι η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε δίκιο στην πολεμική που του άσκησε υποστηρίζοντας ότι το σύνθημα περί του «δικαιώματος των εθνών στην αυτοδιάθεση» είναι ανεδαφικό μέσα στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Όπως σωστά διατυπώνει στο έργο του «Προσχέδιο για 16 Κ. Μαρξ - Φ. Ένγκελς: «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος». Υπάρχει δημοσιευμένο στο Αρχείο των Μαρξιστών στο Ίντερνετ (Μ.Ι.Α.) (Σ.τ.Μ.) ένα Δεύτερο Κομμουνιστικό Μανιφέστο» 17 : «Η υποδούλωση των υπανάπτυκτων χωρών θα παραμένει ανάλογη της παρεχόμενης βοήθειας από τις ισχυρές δυνάμεις χωρίς να σταματήσει να αυξάνεται η οικονομική οπισθοδρόμηση των πρώτων σε σχέση με τις δεύτερες. Και η εθνική ανεξαρτησία επιταχύνει αυτή την εξέλιξη χάρη στην εθελοντική συμμαχία των ντόπιων εκμεταλλευτών, οι οποίοι, αξιοποιώντας τα βρώμικα παραδοσιακά τεχνάσματα του πατριωτισμού, γίνονται τοποτηρητές του μεγάλου ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου. Η εξουσία τους δεν έχει επί του παρόντος να φοβηθεί τίποτα, ούτε καν από την εθνικοποίηση των περιουσιών τους από τις "κυρίαρχες" χώρες. Με το βολικό σύνθημα "απαλλοτρίωση των ιμπεριαλιστών" στο τέλος παίρνουν το μερίδιό τους μέσω του παιχνιδιού του ε- μπορίου και των επενδύσεων σε όλους τους τομείς της παγκόσμιας παραγωγής, συνεχίζοντας παράλληλα να ενισχύουν την αλυσίδα πρόσδεσης των αδύναμων ιμπεριαλιστικών χωρών στις ισχυρές. Δεν είναι αδύνατο μια χώρα να περάσει από έναν ιμπεριαλιστικό κρίκο σε έναν άλλο, αλλά ο σιδηρούς νόμος της καπιταλιστικής οικονομίας δεν μπορεί να σπάσει παρά μόνο με την εξαφάνιση των εμπορευμάτων, ξεκινώντας από την απαρχή τους δηλ. τη μισθωτή εργασία, που κάνει τον άνθρωπο ανθρωπάκι, σε όλο τον κόσμο, λεία των εγχώριων και διεθνών δημαγωγών». Είναι προφανές για τον Μούνις ότι «δεν είναι πλέον ώρα για να αναπτύξουμε τον καπιταλισμό πουθενά, αλλά για να τον πολεμάμε παντού». Οι αντικειμενικές υλικές συνθήκες για την έλευση του κομμουνισμού υπάρχουν. Δεν είναι διόλου αναγκαίο σήμερα πλέον να συμβάλλουμε καθ 17 "Pro Segundo Manifiesto Comunista" (1961) (Σ.τ.Μ.) 11

12 οιονδήποτε τρόπο ώστε να τις δημιουργήσουμε υποστηρίζοντας καπιταλιστικές πρωτοβουλίες, εν αντιθέσει με ό,τι έκαναν σε επίπεδο τακτικής, δικαίως ή αδίκως, οι γνήσιοι κομμουνιστές του 19 ου αιώνα, αλλά και να μην ξεχνάμε ή να κρύβουμε τον πραγματικό σκοπό της ταξικής πάλης. Εκείνοι συμμάχησαν με τις πιο ριζοσπαστικές φράξιες της αστικής τάξης, σε μια εποχή που υπήρχαν α- κόμη απομεινάρια κοινωνιών του παρελθόντος, για να μπορέσουν να τις καταστρέψουν την κατάλληλη στιγμή μαζί με την υπόλοιπη αστική τάξη. Σήμερα, όπως θεωρούσε ο Μούνις, πρέπει να καταστραφεί η παγκόσμια καπιταλιστική τάξη στο σύνολό της προτού αυτή οδηγήσει την ανθρωπότητα στην πιο αποτρόπαια βαρβαρότητα. Όπως λέει ο ίδιος στο έργο του «Fucilazos sobre el Estado» 18 : «Οι η- γέτες του 20 ου αιώνα, είτε πρόκειται για αστούς είτε για ανώτερους γραφειοκράτες, έχουν θαφτεί μόνοι τους, αφού όμως προηγουμένως έχουν ρουφήξει, με τη μορφή υπεραξίας, την υγεία και την ανθρώπινη ζωή σε παγκόσμιο επίπεδο και έχουν προκαλέσει τον θάνατο πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων με τους πολέμους. Και αν δεν τρώνε πλέον ανθρώπινη σάρκα, την καταβροχθίζουν με τη μορφή της μισθωτής εργασίας, ξερνάνε τις επενδύσεις, όπως οι όμοιοί τους ξερνούσαν τα γεύματά τους στις ρωμαϊκές δεξιώσεις, και μετά εκμεταλλεύονται και πάλι στο έπακρο την ανθρώπινη ζωή υπό τη μορφή κερδών, βιομηχανικής ανάπτυξης και εξουσίας. Οι μορφές και οι αναλογίες έχουν αλλάξει πολύ, αλλά δεν έχει αλλάξει το περιεχόμενο. Υπό την έννοια αυτή, το κράτος τελειοποιείται ακόμα, αλλά φαίνεται αδύνατο να φανταστεί κανείς ότι θα φτάσει σε ένα στάδιο ακόμα πιο καταπιεστικό. Ωστόσο, ένα πράγμα μου φαίνεται σαφές: αν του επιτρέψουμε να φθάσει στην τελειότητα, η ανθρωπότητα δεν θα σηκώσει πλέον κεφάλι για αιώνες..» Επιτροπή έκδοσης των Απάντων του Μούνις 19 Πηγή άρθρου: Controversies - Forum for the Internationalist Communist Left p?article264 Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ένζυμο», Νο. 1, Οκτώβριος «Αφορισμοί για το Κράτος». Πρόκειται για ένα σύντομο κείμενο του Μούνις, που συνοψίζει ένα ανέκδοτο, δυστυχώς, βιβλίο του με θέμα την μελέτη του Κράτους και την επιτακτική ανάγκη της καταστροφής του. 19 G. Munis, Obras Completas (Σ.τ.Μ.). 12