Ewangelii. cytata. Komparatywna. Sławomir Snela

Transcript

1 Komparatywna cytata Ewangelii Cytata Ewangelii Komentarz konstrukcyjny Ogólny układ synopsy Plan komparabli Spór o szabat i przepisy Prawa Proces Jezusa z podziałem na sceny Plan synoptyczny Przekaz o ustanowieniu Eucharystii Przykazania judaizmu Sławomir Snela CE 1-91 I II III IV V VI VII VIII IX X XI Wprowadzenie Dziecięce i młodzieńcze lata życia Pana Jezusa Przygotowanie do działalności publicznej Pana Jezusa Początki publicznej działalności Wizyta w Galilei Pierwsza Pascha w Jerozolimie świadectwa i znaki Dalsza działalność Jezusa w Judei Droga powrotna do Galilei przez Samarię W Galilei Wybór Dwunastu i Kazanie na Górze Kontynuacja działalności w Galilei

2 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL

3 10 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII I WPROWADZENIE CE1 Początek Ewangelii [Mk 1,1] K1: 0001 Mk 1,1 CE2 Prolog [J 1,1-18] K2: Początek Ewangelii Jezusa Chrystusa, Syna Bożego J 1,1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo J 1,2 Ono było na początku u Boga J 1,3 Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, z [tego], co się stało J 1,4 W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, 0006 J 1,5 a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła J 1,6 Pojawił się człowiek posłany przez Boga Jan mu było na imię J 1,7 Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego J 1,8 Nie był on światłością, lecz [został posłany], aby zaświadczyć o światłości J 1,9 Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi J 1,10 Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał J 1,11 Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli J 1,12 Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby stali się dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego 0014 J 1,13 którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili J 1,14 A Słowo stało się cialem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy J 1,15 Jan daje o Nim świadectwo i głośno woła w słowach: «Ten był, o którym powiedziałem: Ten, który po mnie idzie, przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie» J 1,16 Z Jego pełności wszyscy otrzymaliśmy łaskę po łasce J 1,17 Podczas gdy Prawo zostało dane za pośrednictwem Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa J 1,18 Boga nikt nigdy nie widział; ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył. CE3 Przedmowa [Łk 1,1-4] K3: 0020 Łk 1,1 Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarzeniach, które się dokonały pośród nas,

4 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL 11 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL I INTRODUCTION CE1 The beginning of the Gospel [Mk 1,1] K1: 0001 Mk 1,1 CE2 Prologue [J 1,1-18] K2: Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ [υἱοῦ θεοῦ] J 1,1 Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος J 1,2 ὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν J 1,3 πάντα δι αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν. ὃ γέγονεν 0005 J 1,4 ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων 0006 J 1,5 καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν J 1,6 Ἐγένετο ἄνθρωπος ἀπεσταλµένος παρὰ θεοῦ, ὄνοµα αὐτῷ Ἰωάννης 0008 J 1,7 οὗτος ἦλθεν εἰς µαρτυρίαν, ἵνα µαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύσωσιν δι αὐτοῦ J 1,8 οὐκ ἦν ἐκεῖνος τὸ φῶς, ἀλλ ἵνα µαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός J 1,9 Ἦν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον, ἐρχόµενον εἰς τὸν κόσµον J 1,10 ἐν τῷ κόσµῳ ἦν, καὶ ὁ κόσµος δι αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ ὁ κόσµος αὐτὸν οὐκ ἔγνω J 1,11 εἰς τὰ ἴδια ἦλθεν, καὶ οἱ ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαβον J 1,12 ὅσοι δὲ ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνοµα αὐτοῦ, 0014 J 1,13 οἳ οὐκ ἐξ αἱµάτων οὐδὲ ἐκ θελήµατος σαρκὸς οὐδὲ ἐκ θελήµατος ἀνδρὸς ἀλλ ἐκ θεοῦ ἐγεννήθησαν J 1,14 Καὶ ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡµῖν, καὶ ἐθεασάµεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς µονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας J 1,15 Ἰωάννης µαρτυρεῖ περὶ αὐτοῦ καὶ κέκραγεν λέγων, Οὗτος ἦν ὃν εἶπον, Ὁ ὀπίσω µου ἐρχόµενος ἔµπροσθέν µου γέγονεν, ὅτι πρῶτός µου ἦν J 1,16 ὅτι ἐκ τοῦ πληρώµατος αὐτοῦ ἡµεῖς πάντες ἐλάβοµεν, καὶ χάριν ἀντὶ χάριτος 0018 J 1,17 ὅτι ὁ νόµος διὰ Μωϋσέως ἐδόθη, ἡ χάρις καὶ ἡ ἀλήθεια διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐγένετο J 1,18 θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε µονογενὴς θεὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρὸς ἐκεῖνος CE3 Preface [Lk 1,1-4] K3: 0020 Lk 1,1 ἐξηγήσατο. Ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι διήγησιν περὶ τῶν πεπληροφορηµένων ἐν ἡµῖν πραγµάτων,

5 12 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII 0021 Łk 1, Łk 1, Łk 1,4 tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byłi naocznymi świadkami i sługami słowa. Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono. CZĘŚĆ 1. OKRES PRZED ROZPOCZĘCIEM PUBLICZNEJ DZIAŁALNOŚCI JEZUSA II DZIECIĘCE I MŁODZIEŃCZE LATA ŻYCIA PANA JEZUSA CE4 Zapowiedź narodzenia Jana Chrzciciela [Łk 1,5-25] {rok przed RNP (7 rok p. Chr.), 13 maj 29 wrzesień; Świątynia w Jerozolimie, pora ofiary wieczornej, blisko Centrum Świątyni} 0024 Łk 1,5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta Łk 1,6 Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali nienagannie według wszystkich przykazań i przepisów Pańskich Łk 1,7 Nie mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna; oboje zaś już posunęli się w lata Łk 1,8 Kiedy według wyznaczonej dla swego oddziału kolei pełnił służbę kapłańską przed Bogiem, 0028 Łk 1,9 jemu zgodnie ze zwyczajem kapłańskim przypadł w udziale los, żeby wejść do przybytku Pańskiego i złożyć ofiarę kadzenia Łk 1,10 A cały lud modlił się na zewnątrz w czasie ofiary kadzenia Łk 1,11 Wtedy ukazał mu się anioł Pański, stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia Łk 1,12 Przeraził się na ten widok Zachariasz i strach padł na niego Łk 1,13 Lecz anioł rzekł do niego: «Nie bój się, Zachariaszu! Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja, Elżbieta, urodzi ci syna i nadasz mu imię Jan Łk 1,14 Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu cieszyć się będzie z jego narodzin Łk 1,15 Będzie bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie i już w łonie matki napełniony zostanie Duchem Świętym Łk 1,16 Wielu spośród synów Izraela nawróci do Pana, ich Boga; 0036 Łk 1,17 on sam pójdzie przed Nim w duchu i z mocą Eliasza, żeby serca ojców nakłonić ku dzieciom, a nieposłusznych do rozwagi sprawiedliwych, by przygotować Panu lud doskonały» Łk 1,18 Na to rzekł Zachariasz do anioła: «Po czym to poznam? Bo sam jestem już stary i moja żona jest w podeszłym wieku» Łk 1,19 Odpowiedział mu anioł: «Ja jestem Gabriel, stojący przed Bogiem. I zostałem posłany, aby mówić z tobą i oznajmić ci tę radosną nowinę Łk 1,20 A oto będziesz niemy i nie będziesz mógł mówić aż do dnia, w którym się to stanie, bo nie uwierzyłeś moim słowom, które się spełnią w swoim czasie» Łk 1,21 Lud tymczasem czekał na Zachariasza i dziwił się, że tak długo zatrzymuje się w przybytku Łk 1,22 Kiedy wyszedł, nie mógł do nich mówić, zrozumieli więc, że miał widzenie w przybytku. On zaś dawał im znaki i pozostał niemy.

6 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL Lk 1, Lk 1, Lk 1,4 καθὼς παρέδοσαν ἡµῖν οἱ ἀπ ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόµενοι τοῦ λόγου, ἔδοξε κἀµοὶ παρηκολουθηκότι ἄνωθεν πᾶσιν ἀκριβῶς καθεξῆς σοι γράψαι, κράτιστε Θεόφιλε, ἵνα ἐπιγνῷς περὶ ὧν κατηχήθης λόγων τὴν ἀσφάλειαν. PART 1. PERIOD BEFORE THE BEGINNING OF JESUS PUBLIC MINISTRY II CHILDHOOD AND EARLY YEARS OF LIFE OF LORD JESUS CE4 The Promise of the Birth of John the Baptist [Lk 1,5-25] {the year before YJB (7 year B.C.), 29 th September; The Temple in Jerusalem, the hour of the evening sacriface, near The Centre of The Temple} 0024 Lk 1, Lk 1, Lk 1, Lk 1,8 Ἐγένετο ἐν ταῖς ἡµέραις Ἡρῴδου βασιλέως τῆς Ἰουδαίας ἱερεύς τις ὀνόµατι Ζαχαρίας ἐξ ἐφηµερίας Ἀβιά, καὶ γυνὴ αὐτῷ ἐκ τῶν θυγατέρων Ἀαρών, καὶ τὸ ὄνοµα αὐτῆς Ἐλισάβετ. ἦσαν δὲ δίκαιοι ἀµφότεροι ἐναντίον τοῦ θεοῦ, πορευόµενοι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώµασιν τοῦ κυρίου ἄµεµπτοι. καὶ οὐκ ἦν αὐτοῖς τέκνον, καθότι ἦν ἡ Ἐλισάβετ στεῖρα, καὶ ἀµφότεροι προβεβηκότες ἐν ταῖς ἡµέραις αὐτῶν ἦσαν. Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ἱερατεύειν αὐτὸν ἐν τῇ τάξει τῆς ἐφηµερίας αὐτοῦ ἔναντι τοῦ θεοῦ, 0028 Lk 1,9 κατὰ τὸ ἔθος τῆς ἱερατείας ἔλαχε τοῦ θυµιᾶσαι εἰσελθὼν εἰς τὸν ναὸν τοῦ κυρίου, 0029 Lk 1,10 καὶ πᾶν τὸ πλῆθος ἦν τοῦ λαοῦ προσευχόµενον ἔξω τῇ ὥρᾳ τοῦ θυµιάµατος 0030 Lk 1,11 ὤφθη δὲ αὐτῷ ἄγγελος κυρίου ἑστὼς ἐκ δεξιῶν τοῦ θυσιαστηρίου τοῦ θυµιάµατος Lk 1,12 καὶ ἐταράχθη Ζαχαρίας ἰδών, καὶ φόβος ἐπέπεσεν ἐπ αὐτόν Lk 1,13 εἶπεν δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγελος, Μὴ φοβοῦ, Ζαχαρία, διότι εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου, καὶ ἡ γυνή σου Ἐλισάβετ γεννήσει υἱόν σοι, καὶ καλέσεις τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἰωάννην Lk 1,14 καὶ ἔσται χαρά σοι καὶ ἀγαλλίασις, καὶ πολλοὶ ἐπὶ τῇ γενέσει αὐτοῦ χαρήσονται 0034 Lk 1,15 ἔσται γὰρ µέγας ἐνώπιον [τοῦ] κυρίου, καὶ οἶνον καὶ σίκερα οὐ µὴ πίῃ, καὶ πνεύµατος ἁγίου πλησθήσεται ἔτι ἐκ κοιλίας µητρὸς αὐτοῦ, 0035 Lk 1,16 καὶ πολλοὺς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέψει ἐπὶ κύριον τὸν θεὸν αὐτῶν Lk 1,17 καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν πνεύµατι καὶ δυνάµει Ἠλίου, ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων, ἑτοιµάσαι κυρίῳ λαὸν κατεσκευασµένον Lk 1,18 Καὶ εἶπεν Ζαχαρίας πρὸς τὸν ἄγγελον, Κατὰ τί γνώσοµαι τοῦτο; ἐγὼ γάρ εἰµι πρεσβύτης καὶ ἡ γυνή µου προβεβηκυῖα ἐν ταῖς ἡµέραις αὐτῆς Lk 1,19 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῷ, Ἐγώ εἰµι Γαβριὴλ ὁ παρεστηκὼς ἐνώπιον τοῦ θεοῦ, καὶ ἀπεστάλην λαλῆσαι πρὸς σὲ καὶ εὐαγγελίσασθαί σοι ταῦτα 0039 Lk 1,20 καὶ ἰδοὺ ἔσῃ σιωπῶν καὶ µὴ δυνάµενος λαλῆσαι ἄχρι ἧς ἡµέρας γένηται ταῦτα, ἀνθ ὧν οὐκ ἐπίστευσας τοῖς λόγοις µου, οἵτινες πληρωθήσονται εἰς τὸν καιρὸν αὐτῶν Lk 1,21 Καὶ ἦν ὁ λαὸς προσδοκῶν τὸν Ζαχαρίαν, καὶ ἐθαύµαζον ἐν τῷ χρονίζειν ἐν τῷ ναῷ αὐτόν Lk 1,22 ἐξελθὼν δὲ οὐκ ἐδύνατο λαλῆσαι αὐτοῖς, καὶ ἐπέγνωσαν ὅτι ὀπτασίαν ἑώρακεν ἐν τῷ ναῷ καὶ αὐτὸς ἦν διανεύων αὐτοῖς, καὶ διέµενεν κωφός.

7 14 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII 0042 Łk 1,23 A gdy upłynęły dni jego posługi kapłańskiej, powrócił do swego domu Łk 1,24 Potem żona jego, Elżbieta, poczęła i kryła się [z tym] przez pięć miesięcy, mówiąc: 0044 Łk 1,25 «Tak uczynił mi Pan wówczas, kiedy wejrzał łaskawie, by zdjąć ze mnie hańbę wśród ludzi». CE5 Zwiastowanie Maryi [Łk 1,26-38] {RNP (6 rok p. Chr.), 25 marzec, po 6 miesiącach od zwiastowania Zachariaszowi; Nazaret} 0045 Łk 1,26 W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, 0046 Łk 1,27 do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja Łk 1,28 Wszedłszy do Niej, [anioł] rzekł: «Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą, <błogosławiona jesteś między niewiastami>» Łk 1,29 Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co by miało znaczyć to pozdrowienie Łk 1,30 Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga Łk 1,31 Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus Łk 1,32 Będzie On wielki i zostanie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida Łk 1,33 Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca» Łk 1,34 Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» 0054 Łk 1,35 Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego okryje Cię cieniem. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym Łk 1,36 A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest w szóstym miesiącu ta, którą miano za niepłodną Łk 1,37 Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego» Łk 1,38 Na to rzekła Maryja: «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego». Wtedy odszedł od Niej anioł. CE6 Nawiedzenie Elżbiety [Łk 1,39-45] {RNP, przełom marca i kwietnia, po 6 miesiącach od zwiastowania Zachariaszowi; Ain Karim. Tok narracji: Maryja nawiedza Elżbietę, cz. I} 0058 Łk 1,39 W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w [ziemi] Judy Łk 1,40 Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę Łk 1,41 Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę Łk 1,42 Wydała ona głośny okrzyk i powiedziała: «Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona Łk 1,43 A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? 0063 Łk 1,44 Oto bowiem, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie Łk 1,45 Błogosławiona [jest], która uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane jej od Pana».

8 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL Lk 1,23 καὶ ἐγένετο ὡς ἐπλήσθησαν αἱ ἡµέραι τῆς λειτουργίας αὐτοῦ ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ Lk 1,24 Μετὰ δὲ ταύτας τὰς ἡµέρας συνέλαβεν Ἐλισάβετ ἡ γυνὴ αὐτοῦ καὶ περιέκρυβεν ἑαυτὴν µῆνας πέντε, λέγουσα 0044 Lk 1,25 ὅτι Οὕτως µοι πεποίηκεν κύριος ἐν ἡµέραις αἷς ἐπεῖδεν ἀφελεῖν ὄνειδός µου ἐν ἀνθρώποις. CE5 The Annunciation to Mary [Lk 1,26-38] {YJB (6 year B.C.), 25 th March, after 6 months after the Annuciation to Zechariah, Nazareth} 0045 Lk 1,26 Ἐν δὲ τῷ µηνὶ τῷ ἕκτῳ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ ἀπὸ τοῦ θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας ᾗ ὄνοµα Ναζαρὲθ 0046 Lk 1,27 πρὸς παρθένον ἐµνηστευµένην ἀνδρὶ ᾧ ὄνοµα Ἰωσὴφ ἐξ οἴκου αυίδ, καὶ τὸ ὄνοµα τῆς παρθένου Μαριάµ Lk 1,28 καὶ εἰσελθὼν πρὸς αὐτὴν εἶπεν, Χαῖρε, κεχαριτωµένη, ὁ κύριος µετὰ σοῦ Lk 1,29 ἡ δὲ ἐπὶ τῷ λόγῳ διεταράχθη καὶ διελογίζετο ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασµὸς οὗτος Lk 1,30 καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ, Μὴ φοβοῦ, Μαριάµ, εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ θεῷ 0050 Lk 1,31 καὶ ἰδοὺ συλλήµψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἰησοῦν Lk 1,32 οὗτος ἔσται µέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ κύριος ὁ θεὸς τὸν θρόνον αυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, 0052 Lk 1,33 καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος Lk 1,34 εἶπεν δὲ Μαριὰµ πρὸς τὸν ἄγγελον, Πῶς ἔσται τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; 0054 Lk 1,35 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ, Πνεῦµα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ, καὶ δύναµις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι διὸ καὶ τὸ γεννώµενον ἅγιον κληθήσεται, υἱὸς θεοῦ Lk 1,36 καὶ ἰδοὺ Ἐλισάβετ ἡ συγγενίς σου καὶ αὐτὴ συνείληφεν υἱὸν ἐν γήρει αὐτῆς, καὶ οὗτος µὴν ἕκτος ἐστὶν αὐτῇ τῇ καλουµένῃ στείρᾳ 0056 Lk 1,37 ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τοῦ θεοῦ πᾶν ῥῆµα Lk 1,38 εἶπεν δὲ Μαριάµ, Ἰδοὺ ἡ δούλη κυρίου γένοιτό µοι κατὰ τὸ ῥῆµά σου. καὶ ἀπῆλθεν ἀπ αὐτῆς ὁ ἄγγελος. CE6 Mary s Visit to Elizabeth [Lk 1,39-45] {YJB, on the turn of March and April, 6 months after the Annunciation to Zechariah; Ain Karim. Course of narration: Mary visits Elizabeth, part. I} 0058 Lk 1,39 Ἀναστᾶσα δὲ Μαριὰµ ἐν ταῖς ἡµέραις ταύταις ἐπορεύθη εἰς τὴν ὀρεινὴν µετὰ σπουδῆς εἰς πόλιν Ἰούδα, 0059 Lk 1,40 καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον Ζαχαρίου καὶ ἠσπάσατο τὴν Ἐλισάβετ Lk 1,41 καὶ ἐγένετο ὡς ἤκουσεν τὸν ἀσπασµὸν τῆς Μαρίας ἡ Ἐλισάβετ, ἐσκίρτησεν τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ αὐτῆς, καὶ ἐπλήσθη πνεύµατος ἁγίου ἡ Ἐλισάβετ, 0061 Lk 1,42 καὶ ἀνεφώνησεν κραυγῇ µεγάλῃ καὶ εἶπεν, Εὐλογηµένη σὺ ἐν γυναιξίν, καὶ εὐλογηµένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου Lk 1,43 καὶ πόθεν µοι τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ µήτηρ τοῦ κυρίου µου πρὸς ἐµέ; 0063 Lk 1,44 ἰδοὺ γὰρ ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασµοῦ σου εἰς τὰ ὦτά µου, ἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ µου Lk 1,45 καὶ µακαρία ἡ πιστεύσασα ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαληµένοις αὐτῇ παρὰ κυρίου.

9 16 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII CE7 Magnificat [Łk 1,46-56] {RNP, kwiecień, 7-my miesiąc od zwiastowania Zachariaszowi; Ain Karim. Tok narracji: Maryja nawiedza Elżbietę, cz. II} 0065 Łk 1,46 Wtedy rzekła Maryja: «Wielbi dusza moja Pana 0066 Łk 1,47 i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy Łk 1,48 Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej. Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, 0068 Łk 1,49 gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny; a święte jest Jego imię 0069 Łk 1,50 i miłosierdzie Jego z pokoleń na pokolenia dla tych, co się Go boją Łk 1,51 On przejawia moc ramienia swego, rozprasza pyszniących się zamysłami serc swoich Łk 1,52 Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych Łk 1,53 Głodnych syci dobrami, a bogaczy odprawia z niczym Łk 1,54 Ujął się za sługą swoim Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje, 0074 Łk 1,55 jak przyobiecał naszym ojcom Abrahamowi i jego potomstwu na wieki» Łk 1,56 Maryja pozostała u niej około trzech miesięcy; potem wróciła do domu. CE8 Narodzenie Jana Chrzciciela [Łk ] {RNP, 24 czerwiec; 1 lipiec po 9 miesiącach od zwiastowania Zachariaszowi; Ain Karim. Tok narracji: Narodziny Jana Chrzciciela, cz. I} 0076 Łk 1,57 Dla Elżbiety zaś nadszedł czas rozwiązania i urodziła syna Łk 1,58 Gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał jej tak wielkie miłosierdzie, cieszyli się z nią razem Łk 1,59 Ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecię, i chcieli mu dać imię ojca jego, Zachariasza Łk 1,60 Ale matka jego odpowiedziała: «Nie, natomiast ma otrzymać imię Jan» Łk 1,61 Odrzekli jej: «Nie ma nikogo w twoim rodzie, kto by nosił to imię» Łk 1,62 Pytali więc na migi jego ojca, jak by chciał go nazwać Łk 1,63 On zażądał tabliczki i napisał: «Jan będzie mu na imię». I zdumieli się wszyscy Łk 1,64 A natychmiast otworzyły się jego usta i [rozwiązał się] jego język, i mówił, błogosławiąc Boga Łk 1,65 Wtedy strach padł na wszystkich ich sąsiadów. W całej górskiej krainie Judei rozpowiadano o tym wszystkim, co się zdarzyło Łk 1,66 A wszyscy, którzy [o tym] słyszeli, brali to sobie do serca i pytali: «Kimże będzie to dziecię?» Bo istotnie ręka Pańska była z nim. CE9 Benedictus [Łk 1,67-79] {RNP, 1 lipiec, po 9 miesiącach od zwiastowania Zachariaszowi; Ain Karim. Tok narracji: Narodziny Jana Chrzciciela, cz. II.} 0086 Łk 1,67 Wtedy ojciec jego, Zachariasz, został napełniony Duchem Świętym i zaczął prorokować, mówiąc: 0087 Łk 1,68 «Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, bo nawiedził lud swój i odkupił, 0088 Łk 1,69 i moc zbawczą nam wzbudził w domu sługi swego, Dawida:

10 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL 17 CE7 Magnificat [Lk 1,46-56] {YJB, April, 7 th month since the Annunciation to Zechariah; Ain Karim. Course of narration: Mary visits Elizabeth, part. II} 0065 Lk 1,46 Καὶ εἶπεν Μαριάµ, Μεγαλύνει ἡ ψυχή µου τὸν κύριον, 0066 Lk 1,47 καὶ ἠγαλλίασεν τὸ πνεῦµά µου ἐπὶ τῷ θεῷ τῷ σωτῆρί µου, 0067 Lk 1,48 ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ. ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν µακαριοῦσίν µε πᾶσαι αἱ γενεαί, 0068 Lk 1,49 ὅτι ἐποίησέν µοι µεγάλα ὁ δυνατός. καὶ ἅγιον τὸ ὄνοµα αὐτοῦ, 0069 Lk 1,50 καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ εἰς γενεὰς καὶ γενεὰς τοῖς φοβουµένοις αὐτόν Lk 1,51 Ἐποίησεν κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ, διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν 0071 Lk 1,52 καθεῖλεν δυνάστας ἀπὸ θρόνων καὶ ὕψωσεν ταπεινούς, 0072 Lk 1,53 πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλεν κενούς Lk 1,54 ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ, µνησθῆναι ἐλέους, 0074 Lk 1,55 καθὼς ἐλάλησεν πρὸς τοὺς πατέρας ἡµῶν, τῷ Ἀβραὰµ καὶ τῷ σπέρµατι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα Lk 1,56 Ἔµεινεν δὲ Μαριὰµ σὺν αὐτῇ ὡς µῆνας τρεῖς, καὶ ὑπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς. CE8 The Birth of John the Baptist [Lk ] {YJB, 24 th April; 1 st July 9 months after the Annunciation to Zechariah; Ain Karim. Course of narration: The Birth of John the Baptist, part. I} 0076 Lk 1,57 Τῇ δὲ Ἐλισάβετ ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν αὐτήν, καὶ ἐγέννησεν υἱόν Lk 1,58 καὶ ἤκουσαν οἱ περίοικοι καὶ οἱ συγγενεῖς αὐτῆς ὅτι ἐµεγάλυνεν κύριος τὸ ἔλεος αὐτοῦ µετ αὐτῆς, καὶ συνέχαιρον αὐτῇ Lk 1,59 Καὶ ἐγένετο ἐν τῇ ἡµέρᾳ τῇ ὀγδόῃ ἦλθον περιτεµεῖν τὸ παιδίον, καὶ ἐκάλουν αὐτὸ ἐπὶ τῷ ὀνόµατι τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Ζαχαρίαν Lk 1,60 καὶ ἀποκριθεῖσα ἡ µήτηρ αὐτοῦ εἶπεν, Οὐχί, ἀλλὰ κληθήσεται Ἰωάννης Lk 1,61 καὶ εἶπαν πρὸς αὐτὴν ὅτι Οὐδείς ἐστιν ἐκ τῆς συγγενείας σου ὃς καλεῖται τῷ ὀνόµατι τούτῳ Lk 1,62 ἐνένευον δὲ τῷ πατρὶ αὐτοῦ τὸ τί ἂν θέλοι καλεῖσθαι αὐτό Lk 1,63 καὶ αἰτήσας πινακίδιον ἔγραψεν λέγων, Ἰωάννης ἐστὶν ὄνοµα αὐτοῦ. καὶ ἐθαύµασαν πάντες Lk 1,64 ἀνεῴχθη δὲ τὸ στόµα αὐτοῦ παραχρῆµα καὶ ἡ γλῶσσα αὐτοῦ, καὶ ἐλάλει εὐλογῶν τὸν θεόν Lk 1,65 καὶ ἐγένετο ἐπὶ πάντας φόβος τοὺς περιοικοῦντας αὐτούς, καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ὀρεινῇ τῆς Ἰουδαίας διελαλεῖτο πάντα τὰ ῥήµατα ταῦτα, 0085 Lk 1,66 καὶ ἔθεντο πάντες οἱ ἀκούσαντες ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν, λέγοντες, Τί ἄρα τὸ παιδίον τοῦτο ἔσται; καὶ γὰρ χεὶρ κυρίου ἦν µετ αὐτοῦ. CE9 Benedictus [Lk 1,67-79] {YJB, 1 st July, 9 months after the Annunciation to Zechariah; Ain Karim. Course of narration: The Birth of John the Baptist, part. II.} 0086 Lk 1,67 Καὶ Ζαχαρίας ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐπλήσθη πνεύµατος ἁγίου καὶ ἐπροφήτευσεν λέγων, 0087 Lk 1,68 Εὐλογητὸς κύριος ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραήλ, ὅτι ἐπεσκέψατο καὶ ἐποίησεν λύτρωσιν τῷ λαῷ αὐτοῦ, 0088 Lk 1,69 καὶ ἤγειρεν κέρας σωτηρίας ἡµῖν ἐν οἴκῳ αυὶδ παιδὸς αὐτοῦ,

11 18 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII 0089 Łk 1,70 jak zapowiedział to z dawien dawna przez usta swych świętych proroków, 0090 Łk 1,71 że nas wybawi od nieprzyjaciół i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą; 0091 Łk 1,72 że miłosierdzie okaże ojcom naszym i wspomni na swoje święte przymierze 0092 Łk 1,73 na przysięgę, którą złożył ojcu naszemu, Abrahamowi, że nam użyczy tego, 0093 Łk 1,74 iż z mocy nieprzyjaciół wyrwani, bez lęku służyć Mu będziemy 0094 Łk 1,75 w pobożności i sprawiedliwości przed Nim po wszystkie dni nasze Łk 1,76 A i ty, dziecię, prorokiem Najwyższego zwać się będziesz, bo pójdziesz przed Panem przygotować Mu drogi; 0096 Łk 1,77 Jego ludowi dasz poznać zbawienie, [co się dokona] przez odpuszczenie mu grzechów, 0097 Łk 1,78 dzięki litości serdecznej Boga naszego. Przez nią nawiedzi nas Słońce Wschodzące z wysoka, 0098 Łk 1,79 by zajaśnieć tym, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki zwrócić na drogę pokoju». CE10 Życie ukryte Jana Chrzciciela [Łk 1,80] {RNP rok przed R(I)PDJ: 6 rok p.chr 27 rok; przyp. Ain Karim oraz pustelnia na pustkowiu} 0099 Łk 1,80 Chłopiec zaś wzrastał i umacniał się na duchu, a żył na pustkowiu aż do dnia ukazania się przed Izraelem. CE11 Rodowód Jezusa [Mt 1,1-17; Łk 3,23b-38] K4: 0100 Mt 1,1 Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama Mt 1, Mt 1, Mt 1, Mt 1, Mt 1, Mt 1, Mt 1, Mt 1,9 Abraham był ojcem Izaaka; Izaak ojcem Jakuba; Jakub ojcem Judy i jego braci; Juda zaś był ojcem Faresa i Zary, których matką była Tamar. Fares był ojcem Esroma; Esrom ojcem Arama; Aram ojcem Aminadaba; Aminadab ojcem Naassona; Naasson ojcem Salmona; Salmon ojcem Booza, a matką była Rachab. Booz był ojcem Obeda, a matką była Rut. Obed był ojcem Jessego, a Jesse ojcem króla Dawida. Dawid był ojcem Salomona, a matką była [dawna] żona Uriasza. Salomon był ojcem Roboama; Roboam ojcem Abiasza; Abiasz ojcem Asy; Asa ojcem Jozafata; Jozafat ojcem Jorama; Joram ojcem Ozjasza; Ozjasz ojcem Joatama; Joatam ojcem Achaza; Achaz ojcem Ezechiasza; 0109 Mt 1,10 Ezechiasz ojcem Manassesa; Manasses ojcem Amosa; Amos ojcem Jozjasza; 0110 Mt 1,11 Jozjasz ojcem Jechoniasza i jego braci w czasie przesiedlenia babilońskiego Mt 1,12 Po przesiedleniu babilońskim Jechoniasz był ojcem Salatiela; Salatiel ojcem Zorobabela; 0112 Mt 1,13 Zorobabel ojcem Abiuda; Abiud ojcem Eliakima; Eliakim ojcem Azora;

12 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL Lk 1,70 καθὼς ἐλάλησεν διὰ στόµατος τῶν ἁγίων ἀπ αἰῶνος προφητῶν αὐτοῦ, 0090 Lk 1,71 σωτηρίαν ἐξ ἐχθρῶν ἡµῶν καὶ ἐκ χειρὸς πάντων τῶν µισούντων ἡµᾶς 0091 Lk 1,72 ποιῆσαι ἔλεος µετὰ τῶν πατέρων ἡµῶν καὶ µνησθῆναι διαθήκης ἁγίας αὐτοῦ, 0092 Lk 1,73 ὅρκον ὃν ὤµοσεν πρὸς Ἀβραὰµ τὸν πατέρα ἡµῶν, τοῦ δοῦναι ἡµῖν 0093 Lk 1,74 ἀφόβως ἐκ χειρὸς ἐχθρῶν ῥυσθέντας λατρεύειν αὐτῷ 0094 Lk 1,75 ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνῃ ἐνώπιον αὐτοῦ πάσαις ταῖς ἡµέραις ἡµῶν Lk 1,76 Καὶ σὺ δέ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ προπορεύσῃ γὰρ ἐνώπιον κυρίου ἑτοιµάσαι ὁδοὺς αὐτοῦ, 0096 Lk 1,77 τοῦ δοῦναι γνῶσιν σωτηρίας τῷ λαῷ αὐτοῦ ἐν ἀφέσει ἁµαρτιῶν αὐτῶν, 0097 Lk 1,78 διὰ σπλάγχνα ἐλέους θεοῦ ἡµῶν, ἐν οἷς ἐπισκέψεται ἡµᾶς ἀνατολὴ ἐξ ὕψους, 0098 Lk 1,79 ἐπιφᾶναι τοῖς ἐν σκότει καὶ σκιᾷ θανάτου καθηµένοις, τοῦ κατευθῦναι τοὺς πόδας ἡµῶν εἰς ὁδὸν εἰρήνης. CE10 The Early Life of John the Baptist [Lk 1,80] {YJB year before Y(I)JPM: year 6 B.C. A.D. 27; prob. Ain Karim and a hermitage in the desert} 0099 Lk 1,80 Τὸ δὲ παιδίον ηὔξανεν καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύµατι, καὶ ἦν ἐν ταῖς ἐρήµοις ἕως ἡµέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρὸς τὸν Ἰσραήλ. CE11 The Genealogy of Jesus [Mt 1,1-17; Lk 3,23b-38] K4: 0100 Mt 1,1 Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ υἱοῦ αυὶδ υἱοῦ Ἀβραάµ 0101 Mt 1,2 Ἀβραὰµ ἐγέννησεν τὸν Ἰσαάκ, Ἰσαὰκ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰακώβ, Ἰακὼβ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰούδαν καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, 0102 Mt 1,3 Ἰούδας δὲ ἐγέννησεν τὸν Φάρες καὶ τὸν Ζάρα ἐκ τῆς Θαµάρ, Φάρες δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἑσρώµ, Ἑσρὼµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀράµ, 0103 Mt 1,4 Ἀρὰµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀµιναδάβ, Ἀµιναδὰβ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ναασσών, Ναασσὼν δὲ ἐγέννησεν τὸν Σαλµών, 0104 Mt 1,5 Σαλµὼν δὲ ἐγέννησεν τὸν Βόες ἐκ τῆς Ῥαχάβ, Βόες δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωβὴδ ἐκ τῆς Ῥούθ, Ἰωβὴδ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰεσσαί, 0105 Mt 1,6 Ἰεσσαὶ δὲ ἐγέννησεν τὸν αυὶδ τὸν βασιλέα. αυὶδ δὲ ἐγέννησεν τὸν Σολοµῶνα ἐκ τῆς τοῦ Οὐρίου, 0106 Mt 1,7 Σολοµὼν δὲ ἐγέννησεν τὸν Ῥοβοάµ, Ῥοβοὰµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀβιά, Ἀβιὰ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀσάφ, 0107 Mt 1,8 Ἀσὰφ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσαφάτ, Ἰωσαφὰτ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωράµ, Ἰωρὰµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ὀζίαν, 0108 Mt 1,9 Ὀζίας δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωαθάµ, Ἰωαθὰµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀχάζ, Ἀχὰζ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἑζεκίαν, 0109 Mt 1,10 Ἑζεκίας δὲ ἐγέννησεν τὸν Μανασσῆ, Μανασσῆς δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀµώς, Ἀµὼς δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσίαν, 0110 Mt 1,11 Ἰωσίας δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰεχονίαν καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τῆς µετοικεσίας Βαβυλῶνος Mt 1,12 Μετὰ δὲ τὴν µετοικεσίαν Βαβυλῶνος Ἰεχονίας ἐγέννησεν τὸν Σαλαθιήλ, Σαλαθιὴλ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ζοροβαβέλ, 0112 Mt 1,13 Ζοροβαβὲλ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀβιούδ, Ἀβιοὺδ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλιακίµ, Ἐλιακὶµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀζώρ,

13 20 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII 0113 Mt 1,14 Azor ojcem Sadoka; Sadok ojcem Achima; Achim ojcem Eliuda; 0114 Mt 1,15 Eliud ojcem Eleazara; Eleazar ojcem Mattana; Mattan ojcem Jakuba; 0115 Mt 1,16 Jakub ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem Mt 1,17 Tak więc od Abrahama do Dawida jest w sumie czternaście pokoleń; od Dawida do przesiedlenia babilońskiego czternaście pokoleń; od przesiedlenia babilońskiego do Chrystusa czternaście pokoleń. K5: 0117 Łk 3,23b Był, jak mniemano, synem Józefa, syna Helego, 0118 Łk 3,24 syna Mattata, syna Lewiego, syna Melchiego, syna Jannaja, syna Józefa, 0119 Łk 3,25 syna Matatiasza, syna Amosa, syna Nahuma, syna Chesliego, syna Naggaja, 0120 Łk 3,26 syna Maata, syna Matatiasza, syna Semei, syna Josecha, syna Jody, 0121 Łk 3,27 syna Jana, syna Resy, syna Zorobabela, syna Salatiela, Syna Neriego, 0122 Łk 3,28 syna Melchiego, syna Addiego, syna Kosama, syna Elmadana, syna Hera, 0123 Łk 3,29 syna Jezusa, syna Eliezera, syna Jorima, syna Mattata, syna Lewiego, 0124 Łk 3,30 syna Symeona, syna Judy, syna Józefa, syna Jonama, syna Eliakima, 0125 Łk 3,31 syna Meleasza, syna Menny, syna Mattata, syna Natana, syna Dawida, 0126 Łk 3,32 syna Jessego, syna Jobeda, syna Booza, syn Sali, syna Naassona, 0127 Łk 3,33 syna Aminadaba, syna Admina, syna Arniego, syna Esroma, syna Faresa, syna Judy, 0128 Łk 3,34 syna Jakuba, syna Izaaka, syna Abrahama, syna Tarego, syna Nachora, 0129 Łk 3,35 syna Seracha, syna Ragaua, syna Faleka, syna Ebera, syna Sali, 0130 Łk 3,36 syna Kainama, syna Arfaksada, syna Sema, syna Noego, syna Lamecha, 0131 Łk 3,37 syna Matusali, syna Enocha, syna Jareta, Syna Meleleela, syna Kainama, 0132 Łk 3,38 syna Enosa, syna Seta, syna Adama, syna Bożego. CE12 Narodzenie Jezusa [Mt 1,18-25; Łk 2,1-7]{RNP (6 rok p.chr., 748 rok od zał. Rzymu), grudzień; Nazaret Betlejem w Judei} K6: 0133 Mt 1,18 Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego Mt 1,19 Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić ją potajemnie Mt 1,20 Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w niej poczęło Mt 1,21 Porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów» Mt 1,22 A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: 0138 Mt 1,23 Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy Bóg z nami Mt 1,24 Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański; wziął swoją Małżonkę do siebie, 0140 Mt 1,25 lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna, któremu nadał imię Jezus.

14 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL Mt 1,14 Ἀζὼρ δὲ ἐγέννησεν τὸν Σαδώκ, Σαδὼκ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀχίµ, Ἀχὶµ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλιούδ, 0114 Mt 1,15 Ἐλιοὺδ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλεάζαρ, Ἐλεάζαρ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ματθάν, Ματθὰν δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰακώβ, 0115 Mt 1,16 Ἰακὼβ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἄνδρα Μαρίας, ἐξ ἧς ἐγεννήθη Ἰησοῦς ὁ λεγόµενος Χριστός Mt 1,17 Πᾶσαι οὖν αἱ γενεαὶ ἀπὸ Ἀβραὰµ ἕως αυὶδ γενεαὶ δεκατέσσαρες, καὶ ἀπὸ αυὶδ ἕως τῆς µετοικεσίας Βαβυλῶνος γενεαὶ δεκατέσσαρες, καὶ ἀπὸ τῆς µετοικεσίας Βαβυλῶνος ἕως τοῦ Χριστοῦ γενεαὶ δεκατέσσαρες. K5: 0117 Lk 3,23b ὢν υἱός, ὡς ἐνοµίζετο, Ἰωσὴφ τοῦ Ἠλὶ 0118 Lk 3,24 τοῦ Ματθὰτ τοῦ Λευὶ τοῦ Μελχὶ τοῦ Ἰανναὶ τοῦ Ἰωσὴφ 0119 Lk 3,25 τοῦ Ματταθίου τοῦ Ἀµὼς τοῦ Ναοὺµ τοῦ Ἑσλὶ τοῦ Ναγγαὶ 0120 Lk 3,26 τοῦ Μάαθ τοῦ Ματταθίου τοῦ Σεµεῒν τοῦ Ἰωσὴχ τοῦ Ἰωδὰ 0121 Lk 3,27 τοῦ Ἰωανὰν τοῦ Ῥησὰ τοῦ Ζοροβαβὲλ τοῦ Σαλαθιὴλ τοῦ Νηρὶ 0122 Lk 3,28 τοῦ Μελχὶ τοῦ Ἀδδὶ τοῦ Κωσὰµ τοῦ Ἐλµαδὰµ τοῦ Ἢρ 0123 Lk 3,29 τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ἐλιέζερ τοῦ Ἰωρὶµ τοῦ Ματθὰτ τοῦ Λευὶ 0124 Lk 3,30 τοῦ Συµεὼν τοῦ Ἰούδα τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ Ἰωνὰµ τοῦ Ἐλιακὶµ 0125 Lk 3,31 τοῦ Μελεὰ τοῦ Μεννὰ τοῦ Ματταθὰ τοῦ Ναθὰµ τοῦ αυὶδ 0126 Lk 3,32 τοῦ Ἰεσσαὶ τοῦ Ἰωβὴδ τοῦ Βόος τοῦ Σαλὰ τοῦ Ναασσὼν 0127 Lk 3,33 τοῦ Ἀµιναδὰβ τοῦ Ἀδµὶν τοῦ Ἀρνὶ τοῦ Ἑσρὼµ τοῦ Φάρες τοῦ Ἰούδα 0128 Lk 3,34 τοῦ Ἰακὼβ τοῦ Ἰσαὰκ τοῦ Ἀβραὰµ τοῦ Θάρα τοῦ Ναχὼρ 0129 Lk 3,35 τοῦ Σεροὺχ τοῦ Ῥαγαὺ τοῦ Φάλεκ τοῦ Ἔβερ τοῦ Σαλὰ 0130 Lk 3,36 τοῦ Καϊνὰµ τοῦ Ἀρφαξὰδ τοῦ Σὴµ τοῦ Νῶε τοῦ Λάµεχ 0131 Lk 3,37 τοῦ Μαθουσαλὰ τοῦ Ἑνὼχ τοῦ Ἰάρετ τοῦ Μαλελεὴλ τοῦ Καϊνὰµ 0132 Lk 3,38 τοῦ Ἐνὼς τοῦ Σὴθ τοῦ Ἀδὰµ τοῦ θεοῦ. CE12 The Birth of Jesus [Mt 1,18-25; Lk 2,1-7]{YJB (year 6 B.C., year 748 since the foundation of Rome), th December; Nazareth Bethlehem in Judea} K6: 0133 Mt 1,18 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ γένεσις οὕτως ἦν. µνηστευθείσης τῆς µητρὸς αὐτοῦ Μαρίας τῷ Ἰωσήφ, πρὶν ἢ συνελθεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἐκ πνεύµατος ἁγίου Mt 1,19 Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ µὴ θέλων αὐτὴν δειγµατίσαι, ἐβουλήθη λάθρᾳ ἀπολῦσαι αὐτήν Mt 1,20 ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἐνθυµηθέντος ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου κατ' ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ λέγων, Ἰωσὴφ υἱὸς αυίδ, µὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰµ τὴν γυναῖκά σου, τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ πνεύµατός ἐστιν ἁγίου 0136 Mt 1,21 τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἰησοῦν, αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁµαρτιῶν αὐτῶν Mt 1,22 Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος, 0138 Mt 1,23 Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσιν τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἐµµανουήλ, ὅ ἐστιν µεθερµηνευόµενον Μεθ' ἡµῶν ὁ θεός Mt 1,24 ἐγερθεὶς δὲ ὁ Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἐποίησεν ὡς προσέταξεν αὐτῷ ὁ ἄγγελος κυρίου καὶ παρέλαβεν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ 0140 Mt 1,25 καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν ἕως οὗ ἔτεκεν υἱόν καὶ ἐκάλεσεν τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἰησοῦν.

15 22 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII K7: 0141 Łk 2, Łk 2, Łk 2, Łk 2, Łk 2, Łk 2, Łk 2,7 W owym czasie wyszło rozporządzenie cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym świecie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Podążali więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Powiła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. CE13 Pasterze u żłóbka [Łk 2,8-20] {RNP, 25 grudzień, noc; pole pasterzy Betlejem, grota Narodzenia} 0148 Łk 2,8 W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą Łk 2,9 Wtem stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli Łk 2,10 I rzekł do nich anioł: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: 0151 Łk 2,11 dziś bowiem w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan Łk 2,12 A to będzie znakiem dla was: znajdziecie Niemowlę owinięte w pieluszki i leżące w żłobie» Łk 2,13 I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: 0154 Łk 2,14 «Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom, w których sobie upodobał» Łk 2,15 Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili między sobą: «Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił» Łk 2,16 Udali się też pośpiesznie i znaleźli Maryję, Józefa oraz leżące w żłobie Niemowlę Łk 2,17 Gdy je ujrzeli, opowiedzieli, co im zostało objawione o tym Dziecięciu Łk 2,18 A wszyscy, którzy to słyszeli, zdumieli się tym, co im pasterze opowiedzieli Łk 2,19 Lecz Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu Łk 2,20 A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to zostało przedtem powiedziane. CE14 Obrzezanie [Łk 2,21] {rok następujący po RNP (5 rok p.chr.), 1 styczeń: 8 dzień od Narodzin Jezusa; Betlejem (lub Jerozolima)} 0161 Łk 2,21 Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki].

16 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL 23 K7: 0141 Lk 2, Lk 2, Lk 2, Lk 2, Lk 2, Lk 2, Lk 2,7 Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡµέραις ἐκείναις ἐξῆλθεν δόγµα παρὰ Καίσαρος Αὐγούστου ἀπογράφεσθαι πᾶσαν τὴν οἰκουµένην. αὕτη ἀπογραφὴ πρώτη ἐγένετο ἡγεµονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου. καὶ ἐπορεύοντο πάντες ἀπογράφεσθαι, ἕκαστος εἰς τὴν ἑαυτοῦ πόλιν. Ἀνέβη δὲ καὶ Ἰωσὴφ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐκ πόλεως Ναζαρὲθ εἰς τὴν Ἰουδαίαν εἰς πόλιν αυὶδ ἥτις καλεῖται Βηθλέεµ, διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν ἐξ οἴκου καὶ πατριᾶς αυίδ, ἀπογράψασθαι σὺν Μαριὰµ τῇ ἐµνηστευµένῃ αὐτῷ, οὔσῃ ἐγκύῳ. ἐγένετο δὲ ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐκεῖ ἐπλήσθησαν αἱ ἡµέραι τοῦ τεκεῖν αὐτήν, καὶ ἔτεκεν τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύµατι. CE13 The Shepherds and the Adoration of the Infant Jesus [Lk 2,8-20] {YJB, 25 th December, night; Shepherds Fields Bethlehem, the Birthplace of Jesus} 0148 Lk 2,8 Καὶ ποιµένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇ ἀγραυλοῦντες καὶ φυλάσσοντες φυλακὰς τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν ποίµνην αὐτῶν Lk 2,9 καὶ ἄγγελος κυρίου ἐπέστη αὐτοῖς καὶ δόξα κυρίου περιέλαµψεν αὐτούς, καὶ ἐφοβήθησαν φόβον µέγαν Lk 2,10 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ ἄγγελος, Μὴ φοβεῖσθε, ἰδοὺ γὰρ εὐαγγελίζοµαι ὑµῖν χαρὰν µεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, 0151 Lk 2,11 ὅτι ἐτέχθη ὑµῖν σήµερον σωτὴρ ὅς ἐστιν Χριστὸς κύριος ἐν πόλει αυίδ 0152 Lk 2,12 καὶ τοῦτο ὑµῖν τὸ σηµεῖον, εὑρήσετε βρέφος ἐσπαργανωµένον καὶ κείµενον ἐν φάτνῃ Lk 2,13 καὶ ἐξαίφνης ἐγένετο σὺν τῷ ἀγγέλῳ πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου αἰνούντων τὸν θεὸν καὶ λεγόντων, 0154 Lk 2,14 όξα ἐν ὑψίστοις θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίας Lk 2,15 Καὶ ἐγένετο ὡς ἀπῆλθον ἀπ αὐτῶν εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ ἄγγελοι, οἱ ποιµένες ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους, ιέλθωµεν δὴ ἕως Βηθλέεµ καὶ ἴδωµεν τὸ ῥῆµα τοῦτο τὸ γεγονὸς ὃ ὁ κύριος ἐγνώρισεν ἡµῖν Lk 2,16 καὶ ἦλθον σπεύσαντες καὶ ἀνεῦρον τήν τε Μαριὰµ καὶ τὸν Ἰωσὴφ καὶ τὸ βρέφος κείµενον ἐν τῇ φάτνῃ 0157 Lk 2,17 ἰδόντες δὲ ἐγνώρισαν περὶ τοῦ ῥήµατος τοῦ λαληθέντος αὐτοῖς περὶ τοῦ παιδίου τούτου Lk 2,18 καὶ πάντες οἱ ἀκούσαντες ἐθαύµασαν περὶ τῶν λαληθέντων ὑπὸ τῶν ποιµένων πρὸς αὐτούς 0159 Lk 2,19 ἡ δὲ Μαριὰµ πάντα συνετήρει τὰ ῥήµατα ταῦτα συµβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς Lk 2,20 καὶ ὑπέστρεψαν οἱ ποιµένες δοξάζοντες καὶ αἰνοῦντες τὸν θεὸν ἐπὶ πᾶσιν οἷς ἤκουσαν καὶ εἶδον καθὼς ἐλαλήθη πρὸς αὐτούς. CE14 The Circumcision [Lk 2,21] {the next year after YJB (5 th year B.C.), 1 January: 8 th day since the Birth of Jesus; Bethlehem (or Jerusalem)} 0161 Lk 2,21 Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν ἡµέραι ὀκτὼ τοῦ περιτεµεῖν αὐτόν, καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνοµα αὐτοῦ Ἰησοῦς, τὸ κληθὲν ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου πρὸ τοῦ συλληµφθῆναι αὐτὸν ἐν τῇ κοιλίᾳ.

17 24 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII CE15 Ofiarowanie w Świątyni. Proroctwo Symeona, prorokini Anna [Łk 2,22-39a] {rok następujący po RNP, 2 lutego: 41-szy dzień od ur. Jezusa, rano; Jerozolima, Świątynia} 0162 Łk 2,22 Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby przedstawić Panu Łk 2,23 Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu Łk 2,24 Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepisem Prawa Pańskiego Łk 2,25 A żył w Jeruzalem człowiek imieniem Symeon. Był to człowiek sprawiedliwy i pobożny, wyczekujący pociechy Izraela; a Duch Święty spoczywał na nim Łk 2,26 Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego Łk 2,27 Z natchnienia więc Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, 0168 Łk 2,28 on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: 0169 Łk 2,29 «Teraz, o Władco, pozwalasz odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa Łk 2,30 Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, 0171 Łk 2,31 któreś przygotował wobec wszystkich narodów: 0172 Łk 2,32 światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Tego, Izraela» Łk 2,33 A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono Łk 2,34 Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą 0175 Łk 2,35 a Twoją duszę miecz przeniknie aby na jaw wyszły zamysły serc wielu» Łk 2,36 Była tam również prorokini Anna, córka Fanuela z pokolenia Asera, bardzo podeszła w latach. Od swego panieństwa siedem lat żyła z mężem, 0177 Łk 2,37 i pozostała wdową. Liczyła już sobie osiemdziesiąt cztery lata. Nie rozstawała się ze świątynią, służąc Bogu w postach i modlitwach dniem i nocą Łk 2,38 Przyszedłszy w tej właśnie chwili, sławiła Boga i mówiła o Nim wszystkim, którzy oczekiwali wyzwolenia Jeruzalem Łk 2,39a A gdy wypełnili wszystko według Prawa Pańskiego, wrócili CE16 Mędrcy ze Wschodu [Mt 2,1-12] {pod koniec roku następującego po RNP, prawd. 25 grudzień; Jerozolima, Pałac Heroda Betlejem} K8: 0180 Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2,6 Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon». Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».

18 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL 25 CE15 The Presentation in The Temple. The Prophecy of Simeon and prophetess Anna [Lk 2,22-39a] {the next year after YJB, 2 nd February: 41 st day since the Birth of Jesus, morning; Jerusalem, the Temple} 0162 Lk 2,22 Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡµέραι τοῦ καθαρισµοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόµον Μωϋσέως, ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυµα παραστῆσαι τῷ κυρίῳ, 0163 Lk 2,23 καθὼς γέγραπται ἐν νόµῳ κυρίου ὅτι Πᾶν ἄρσεν διανοῖγον µήτραν ἅγιον τῷ κυρίῳ κληθήσεται, 0164 Lk 2,24 καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρηµένον ἐν τῷ νόµῳ κυρίου, ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νοσσοὺς περιστερῶν Lk 2,25 Καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος ἦν ἐν Ἰερουσαλὴµ ᾧ ὄνοµα Συµεών, καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβής, προσδεχόµενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραήλ, καὶ πνεῦµα ἦν ἅγιον ἐπ αὐτόν 0166 Lk 2,26 καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηµατισµένον ὑπὸ τοῦ πνεύµατος τοῦ ἁγίου µὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν [ἢ] ἂν ἴδῃ τὸν Χριστὸν κυρίου Lk 2,27 καὶ ἦλθεν ἐν τῷ πνεύµατι εἰς τὸ ἱερόν καὶ ἐν τῷ εἰσαγαγεῖν τοὺς γονεῖς τὸ παιδίον Ἰησοῦν τοῦ ποιῆσαι αὐτοὺς κατὰ τὸ εἰθισµένον τοῦ νόµου περὶ αὐτοῦ 0168 Lk 2,28 καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸ εἰς τὰς ἀγκάλας καὶ εὐλόγησεν τὸν θεὸν καὶ εἶπεν, 0169 Lk 2,29 Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆµά σου ἐν εἰρήνῃ 0170 Lk 2,30 ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλµοί µου τὸ σωτήριόν σου, 0171 Lk 2,31 ὃ ἡτοίµασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, 0172 Lk 2,32 φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραήλ Lk 2,33 καὶ ἦν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ µήτηρ θαυµάζοντες ἐπὶ τοῖς λαλουµένοις περὶ αὐτοῦ Lk 2,34 καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συµεὼν καὶ εἶπεν πρὸς Μαριὰµ τὴν µητέρα αὐτοῦ, Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σηµεῖον ἀντιλεγόµενον 0175 Lk 2,35 [καὶ σοῦ [δὲ] αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥοµφαία], ὅπως ἂν ἀποκαλυφθῶσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισµοί Lk 2,36 Καὶ ἦν Ἅννα προφῆτις, θυγάτηρ Φανουήλ, ἐκ φυλῆς Ἀσήρ αὕτη προβεβηκυῖα ἐν ἡµέραις πολλαῖς, ζήσασα µετὰ ἀνδρὸς ἔτη ἑπτὰ ἀπὸ τῆς παρθενίας αὐτῆς, 0177 Lk 2,37 καὶ αὐτὴ χήρα ἕως ἐτῶν ὀγδοήκοντα τεσσάρων, ἣ οὐκ ἀφίστατο τοῦ ἱεροῦ νηστείαις καὶ δεήσεσιν λατρεύουσα νύκτα καὶ ἡµέραν Lk 2,38 καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐπιστᾶσα ἀνθωµολογεῖτο τῷ θεῷ καὶ ἐλάλει περὶ αὐτοῦ πᾶσιν τοῖς προσδεχοµένοις λύτρωσιν Ἰερουσαλήµ Lk 2,39a Καὶ ὡς ἐτέλεσαν πάντα τὰ κατὰ τὸν νόµον κυρίου, ἐπέστρεψαν CE16 The Wise-Men from the East [Mt 2,1-12] {at the end of the next year after YJB, probably 25 th December; Jerusalem, Herod s Palace Bethlehem} K8: 0180 Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2, Mt 2,6 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλέεµ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡµέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ µάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυµα λέγοντες, Ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; εἴδοµεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθοµεν προσκυνῆσαι αὐτῷ. ἀκούσας δὲ ὁ βασιλεὺς Ἡρῴδης ἐταράχθη καὶ πᾶσα Ἱεροσόλυµα µετ' αὐτοῦ, καὶ συναγαγὼν πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραµµατεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο παρ' αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ, Ἐν Βηθλέεµ τῆς Ἰουδαίας οὕτως γὰρ γέγραπται διὰ τοῦ προφήτου Καὶ σύ, Βηθλέεµ, γῆ Ἰούδα, οὐδαµῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεµόσιν Ἰούδα ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούµενος, ὅστις ποιµανεῖ τὸν λαόν µου τὸν Ἰσραήλ.

19 26 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII 0186 Mt 2,7 Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy Mt 2,8 A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy je znajdziecie, donieście mi o tym, abym i ja mógł pójść i oddać mu pokłon» Mt 2,9 Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię Mt 2,10 Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali Mt 2,11 Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę Mt 2,12 A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego kraju. CE17 Ucieczka do Egiptu [Mt 2,13-15] {rok następujący po RNP, prawd. 26 grudzień, noc; Betlejem Egipt} 0192 Mt 2,13 Gdy oni się oddalili, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić» Mt 2,14 On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu; 0194 Mt 2,15 tam pozostał aż do śmierci Heroda. Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez Proroka: Z Egiptu wezwałem Syna mego. CE18 Rzeż niemowląt [Mt 2,16-18] {rok po RNP, 28 grudzień; Betlejem} 0195 Mt 2,16 Wtedy Herod, widząc, że go mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od mędrców Mt 2,17 Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza: 0197 Mt 2,18 Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma. CE19 Powrót do Nazaretu [Mt 2,19-23; Łk 2,39b-40] {drugi rok po RNP (4 rok p. Chr.), II połowa roku; Egipt Nazaret} 0198 Mt 2,19 A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie 0199 Mt 2,20 i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia» Mt 2,21 On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela. K9= 0201[ Mt 2,22 Lecz gdy posłyszał, że w Judei panuje Archelaos w miejsce ojca swego, Heroda, bał się tam iść. Otrzymawszy zaś we śnie nakaz, udał się w okolice Galilei Mt 2,23 Przybył do miasta zwanego Nazaret i tam osiadł. Tak miało się spełnić słowo Proroków: Nazwany będzie Nazarejczykiem. 0203] Łk 2,39b {{wrócili}} do Galilei, do swego Miasta Nazaretu.

20 COMPARATIVE CITATION OF THE GOSPEL Mt 2, Mt 2, Mt 2,9 Τότε Ἡρῴδης λάθρᾳ καλέσας τοὺς µάγους ἠκρίβωσεν παρ' αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινοµένου ἀστέρος, καὶ πέµψας αὐτοὺς εἰς Βηθλέεµ εἶπεν, Πορευθέντες ἐξετάσατε ἀκριβῶς περὶ τοῦ παιδίου ἐπὰν δὲ εὕρητε ἀπαγγείλατέ µοι, ὅπως κἀγὼ ἐλθὼν προσκυνήσω αὐτῷ. οἱ δὲ ἀκούσαντες τοῦ βασιλέως ἐπορεύθησαν, καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτοὺς ἕως ἐλθὼν ἐστάθη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον Mt 2,10 ἰδόντες δὲ τὸν ἀστέρα ἐχάρησαν χαρὰν µεγάλην σφόδρα Mt 2,11 καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον µετὰ Μαρίας τῆς µητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σµύρναν Mt 2,12 καὶ χρηµατισθέντες κατ' ὄναρ µὴ ἀνακάµψαι πρὸς Ἡρῴδην, δι' ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν. CE17 The Flight into Egypt [Mt 2,13-15] {the next year after YJB, probably 26 th December, night; Bethlehem Egypt} 0192 Mt 2,13 Ἀναχωρησάντων δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου φαίνεται κατ' ὄναρ τῷ Ἰωσὴφ λέγων, Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν µητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι µέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό Mt 2,14 ὁ δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβεν τὸ παιδίον καὶ τὴν µητέρα αὐτοῦ νυκτὸς καὶ ἀνεχώρησεν εἰς Αἴγυπτον, 0194 Mt 2,15 καὶ ἦν ἐκεῖ ἕως τῆς τελευτῆς Ἡρῴδου ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος, Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν µου. CE18 The Massacre of Innocents [Mt 2,16-18] {the next year after YJB, 28 th December; Bethlehem} 0195 Mt 2,16 Τότε Ἡρῴδης ἰδὼν ὅτι ἐνεπαίχθη ὑπὸ τῶν µάγων ἐθυµώθη λίαν, καὶ ἀποστείλας ἀνεῖλεν πάντας τοὺς παῖδας τοὺς ἐν Βηθλέεµ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῆς ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω, κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσεν παρὰ τῶν µάγων Mt 2,17 τότε ἐπληρώθη τὸ ῥηθὲν διὰ Ἰερεµίου τοῦ προφήτου λέγοντος, 0197 Mt 2,18 Φωνὴ ἐν Ῥαµὰ ἠκούσθη,κλαυθµὸς καὶ ὀδυρµὸς πολύς Ῥαχὴλ κλαίουσα τὰ τέκνα αὐτῆς, καὶ οὐκ ἤθελεν παρακληθῆναι, ὅτι οὐκ εἰσίν. CE19 Return to Nazareth [Mt 2,19-23; Lk 2,39b-40] {the second year after YJB (4 year B.C.), the second part of the year; Egypt Nazareth} 0198 Mt 2,19 Τελευτήσαντος δὲ τοῦ Ἡρῴδου ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου φαίνεται κατ' ὄναρ τῷ Ἰωσὴφ ἐν Αἰγύπτῳ 0199 Mt 2,20 λέγων, Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν µητέρα αὐτοῦ καὶ πορεύου εἰς γῆν Ἰσραήλ, τεθνήκασιν γὰρ οἱ ζητοῦντες τὴν ψυχὴν τοῦ παιδίου Mt 2,21 ὁ δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβεν τὸ παιδίον καὶ τὴν µητέρα αὐτοῦ καὶ εἰσῆλθεν εἰς γῆν Ἰσραήλ. K9= 0201[ Mt 2,22 ἀκούσας δὲ ὅτι Ἀρχέλαος βασιλεύει τῆς Ἰουδαίας ἀντὶ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Ἡρῴδου ἐφοβήθη ἐκεῖ ἀπελθεῖν χρηµατισθεὶς δὲ κατ' ὄναρ ἀνεχώρησεν εἰς τὰ µέρη τῆς Γαλιλαίας, 0202 Mt 2,23 καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς πόλιν λεγοµένην Ναζαρέτ, ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται. 0203] Lk 2,39b {{ἐπέστρεψαν}} εἰς τὴν Γαλιλαίαν εἰς πόλιν ἑαυτῶν Ναζαρέθ.

21 28 KOMPARATYWNA CYTATA EWANGELII K10: 0204 Łk 2,40 Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim. CE20 Dwunastoletni Jezus w Świątyni [Łk 2,41-50] {dwunasty rok od RNP (7 rok), kwiecień, Święto Paschy; Nazaret Jerozolima Nazaret} 0205 Łk 2,41 Rodzice Jego chodzili co roku do Jeruzalem na Święto Paschy Łk 2,42 Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym Łk 2,43 Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice Łk 2,44 Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień drogi i szukali Go między krewnymi i znajomymi Łk 2,45 Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając Go Łk 2,46 Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania Łk 2,47 Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami Łk 2,48 Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie» Łk 2,49 Lecz On im odpowiedział: «Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?» 0214 Łk 2,50 Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział. CE21 Życie w Nazarecie [Łk 2,51-52] {około osiemnaście (a być może więcej) kolejnych lat; Nazaret} 0215 Łk 2,51 Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu, i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te sprawy w swym sercu Łk 2,52 Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi. CZĘŚĆ 2. PUBLICZNA DZIAŁALNOŚĆ JEZUSA III PRZYGOTOWANIE DO DZIAŁALNOŚCI PUBLICZNEJ PANA JEZUSA CE22 Jan Chrzciciel [Mt 3,1-6; Mk 1,2-6; Łk 3,1-6] {rok przed R(I)PDJ (rok 27), grudzień; Pustynia Judzka, okolica nad Jordanem} 0217 Łk 3, Łk 3,2 Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i Trachonitydy, Lizaniasz tetrarchą Abileny; za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza skierowane zostało słowo Boże do Jana, syna Zachariasza, na pustyni.