Πανεπιστήμιου Αιγαίου

Transcript

1 Πανεπιστήμιου Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών & Επικοινωνιακών Συστημάτων Πτυχιακή εργασία με θέμα: «Προστασία και επεξεργασία των δεδομένων του ασθενή: νομικά και ηθικά ζητήματα με έμφαση στην ηλεκτρονική υγεία» της σπουδάστριας: Ψυχιά Ελένη επιβλέπουσα καθηγήτρια: «Αυτή η διπλωματική εργασία υποβλήθηκε με σκοπό την εκπλήρωση των απαιτήσεων για την απόκτηση πτυχίου στο τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών & Επικοινωνιακών Συστημάτων της σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου» Σεπτέμβριος 2017

2 σελίδα σκοπίμως κενή ii

3 Διπλωματική εργασία στ Υπό: «Υποβλήθηκε σε μερική εκπλήρωση των απαιτήσεων για..» Εγκρίθηκε από: Ημερομηνία Έγκρισης Δρ (επιβλέπων) Δρ (μέλος) Δρ (μέλος) iii

4 Ευχαριστίες Η εκπόνηση της παρούσας διπλωματικής μου διατριβής, σηματοδοτεί το τέλος ενός ταξιδιού μάθησης και απόκτησης πολύτιμων γνώσεων. Ολοκληρώνω ένα πρόγραμμα απαιτητικό, ταυτόχρονα όμως, συναρπαστικό, ενδιαφέρον, ευχάριστο, αποδοτικό. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου μου, πολλοί υπήρξαν οι καθοδηγητές, συμπαραστάτες προς τους οποίους, το ελάχιστο που μπορώ να εκφράσω εκ βάθους καρδίας, είναι οι πιο θερμές μου ευχαριστίες. Αρχικά θέλω να ευχαριστήσω το Πανεπιστήμιο, τους ανθρώπους του προγράμματος, διδάσκοντες και διοικητικό προσωπικό, για την φιλοξενία, την εξαιρετική συνεργασία και συνεχή υποστήριξη. Καθοριστική συμβολή στην εκπόνηση της διπλωματικής είχε και η επιβλέπουσα καθηγήτριά μου, προς την οποία εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου. Τέλος, ευχαριστώ και την οικογένεια μου για την πολύπλευρη στήριξή τους, ηθική, ψυχολογική, οικονομική. iv

5 Περίληψη Στόχος της ηλεκτρονικής υγείας, της αποδοχής και ενσωμάτωσης δηλαδή τεχνολογικών πληροφοριακών συστημάτων στον τομέα της υγείας, αποτελεί η συγκέντρωση, αποθήκευση και επεξεργασία ιατρικών πληροφοριών ενός ασθενούς, καθώς και η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά τα κλινικά δεδομένα από εκείνους τους φορείς που σχετίζονται με τον ασθενή, όπως ασφαλιστικά ταμεία, άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα, λοιπές ειδικότητες ιατρών, γενικά αρχές υγειονομικού ενδιαφέροντος. 1 Στην χώρα μας, παρά τα θετικά στοιχεία που μπορεί να προσφέρει σε ιατρούς και ασθενείς, ο ιατρικός ηλεκτρονικός φάκελος δεν έχει γίνει αποδεκτός και δεν έχει ενσωματωθεί στις πρακτικές και μεθόδους του ιατρικού προσωπικού. Η μεταφορά ασθενών από νοσοκομείο σε νοσοκομείο ή από κλινική σε κλινική μέχρι να διαπιστωθεί ποιο είναι το κατάλληλο για την νοσηλεία τους, απαιτεί την ολοκληρωμένη διοχέτευση των απαραιτήτων ιατρικών στοιχείων και δεδομένων προκειμένου να παρθούν έγκυρα και έγκαιρα οι αποφάσεις που απαιτούνται για την πλήρη αποκατάσταση της υγείας τους. Τηλεϊατρική, κινητές υγειονομικές μονάδες, ιατρικές συνδέσεις διαδικτύου, αποτελούν τα πιο σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα στον τομέα της πληροφορικής. Και για να γίνουν αποτελεσματικά, απαιτείται η πλήρης ενσωμάτωση της ηλεκτρονικής καταχώρισης και ανάλυσης δεδομένων. Αυτό άλλωστε, όλες οι διαδικασίες του πλήρους ιατρικού ηλεκτρονικού φακέλου, συνιστά μιας τεχνολογική καινοτομία, από πλευράς οργάνωσης, διαχείρισης και διοίκησης. Η δυνατότητα εκμετάλλευσης των καταχωρημένων στοιχείων στον ηλεκτρονικό φάκελο, συμβάλλει στην καλύτερη σχεδίαση νοσοκομειακών νοσηλειών και χειρουργείων, αναπτύσσει περαιτέρω την έρευνα, γίνονται ορθολογικότερες και αποτελεσματικότερες οι 1 Μπότσης & Χαλκιώτης, 2005: v

6 διαδικασίες που σχετίζονται με την δημόσια υγεία και την διαχείρισή της. Προϋποθέσεις για την αποδοτική εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου αποτελεί η συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα τόσο για την καταχώρηση των δεδομένων που σχετίζονται με τις ασθένειες σύμφωνα με τις διεθνείς ονομασίες και κωδικούς όσο και για τις απαραίτητες πιστοποιήσεις των λειτουργικών συστημάτων και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. 2 Στην καθημερινή πρακτική όμως, η χρήση υπολογιστικών συστημάτων δεν είναι εύκολη. Κι αυτό γιατί δεν υφίσταται συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής, στο οποίο να προσδιορίζονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στις διαδικασίες χρήσης του. Επιπλέον, τα δεδομένα που εισάγονται είναι αναγκαίο να καταχωρούνται σύμφωνα με την διεθνή ονοματολογία, ώστε να είναι εύκολα αναγνώσιμα από όλους τους λειτουργούς της ιατρικής επιστήμης και όχι με τρόπο που θα εξυπηρετεί τον εκάστοτε ιατρό. Αναλυτικότερα, η εργασία περιγράφει τα πιο σημαντικά είδη του ηλεκτρονικού φακέλου. Παρατίθενται τα πλεονεκτήματα από την πλήρη εφαρμογή και υιοθέτησή του από το ιατρικό προσωπικό ως μέσο υποβοήθησης στην καθημερινή του εργασία. Τονίζονται οι δυσχέρειες που παρουσιάζονται ως προς το ζήτημα της υιοθέτησης των νέων τεχνολογιών πληροφορικής. Αναλύεται και το θέμα της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων των ασθενών και τα ηθικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν. Η παρούσα εργασία χωρίζεται σε επτά κεφάλαια. Στο πρώτο επιχειρείται η εννοιολογική προσέγγιση του βασικών όρων και περιγράφονται βασικά ιστορικά στοιχεία. Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται καταγραφή των χαρακτηριστικών του ηλεκτρονικού φακέλου. Στο τρίτο κεφάλαιο, αναλύονται τα πληροφοριακά συστήματα και το υπολογιστικό νέφος. Στο τέταρτο κεφάλαιο, γίνεται παρουσίαση των φορετών και φορητών συσκευών. 2 Μαντάς, 2006: vi

7 Στο πέμπτο κεφάλαιο, αναλύεται η χρήση του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου στην Ελλάδα. Στο έκτο κεφάλαιο, αναλύονται τα ηθικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν από την επεξεργασία των στοιχείων των ασθενών στον υγειονομικό τομέα. Στο έβδομο κεφάλαιο, αναλύονται τα νομοθετικά μέσα προστασίας των ασθενών ως προς τη διαδικασία και δυνατότητες επεξεργασίας των προσωπικών τους δεδομένων. Η εργασία κλείνει με διατύπωση συμπερασμάτων. Λέξεις κλειδιά Σημαντικοί όροι που σχετίζονται με το θέμα: ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, ιατρικό απόρρητο, νομικά ζητήματα, ηθικά ζητήματα, υπολογιστικό νέφος, φορετές συσκευές vii

8 Πίνακας Περιεχομένων Ευχαριστίες Περίληψη Γλωσσάρι όρων Πίνακας Περιεχομένων Κατάλογος Πινάκων Κατάλογος Νομοθεσίας iv v vii viii xi xii Εισαγωγή 1 Κεφάλαιο 1 ο : Εισαγωγικά στοιχεία εννοιολογικοί προσδιορισμοί Ενότητα 1.1 Έννοιες που σχετίζονται με το θέμα 3 Ενότητα 1.2 Ιστορική αναδρομή 7 Κεφάλαιο 2 ο : Χαρακτηριστικά ηλεκτρονικού φακέλου Ενότητα 2.1 Τρέχουσα κατάσταση 11 Ενότητα 2.2 Λειτουργίες που ενσωματώνονται σε έναν Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας 13 Ενότητα 2.3 Χρήσεις και οφέλη χρήσης Ηλεκτρονικού Φακέλου 15 Κεφάλαιο 3 ο : Πληροφοριακά συστήματα Υπολογιστικό νέφος Ενότητα 3.1 Υπολογιστικό νέφος: Ορισμός, χαρακτηριστικά, ιστορία 19 Ενότητα 3.2 Τεχνολογίες πληροφοριών υγείας 25 viii

9 Ενότητα 3.3 Υλοποίηση και χρήση πληροφοριακών συστημάτων υγείας 27 Ενότητα 3.4 Εφαρμογή και χρήση συστημάτων Ηλεκτρονικού φακέλου υγείας 30 Ενότητα 3.5 Κωδικοποίηση ιατρικών στοιχείων και δεδομένων 31 Κεφάλαιο 4 ο : Φορετές και φορητές συσκευές Ενότητα 4.1 Ιστορία και ορισμός νέφους κινητών υπηρεσιών 33 Ενότητα 4.2 Πλεονεκτήματα χρήσης νέφους κινητών υπηρεσιών 33 Ενότητα 4.3 Παραδείγματα φορητών συσκευών 34 Ενότητα 4.4 Παραδείγματα φορετών συσκευών 36 Ενότητα 4.5 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα χρήσης φορητών και φορετών συσκευών 37 Κεφάλαιο 5 ο : Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος στην Ελλάδα Ενότητα 5.1 Ατομικός ηλεκτρονικός φάκελος υγείας Ενότητα 5.2 Στάδια εισαγωγής και αποδοχής ηλεκτρονικού φακέλου Ενότητα 5.3 Ανασταλτικοί παράγοντες αποδοχής και εφαρμογής Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας Κεφάλαιο 6 ο : Ηθικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν από την επεξεργασία των στοιχείων των ασθενών Ενότητα 6.1 Το δικαίωμα προστασίας της υγείας ως έννοια 45 ix

10 Ενότητα 6.2 Ιατρικό απόρρητο 46 Ενότητα 6.3 Ηθικά ζητήματα 50 Ενότητα 6.4 Νομικά ζητήματα 56 Ενότητα 6.5 Επεξεργασία δεδομένων υγείας 60 Ενότητα 6.6 Παραδείγματα παραβίασης ασφάλειας 61 Κεφάλαιο 7 ο : Μέσα Προστασίας των ασθενών Ενότητα 7.1 Βασικά δικαιώματα ασθενών όπως αποτυπώνονται σε κείμενα διεθνών οργανισμών 63 Ενότητα 7.2 Οδηγία 2011/24/ΕΕ 66 Ενότητα 7.3 Κανονισμός 2016/679 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου & Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Μέτρα για καλύτερη προετοιμασία των υπευθύνων επεξεργασίας 81 Συμπεράσματα - Συζήτηση - Προτάσεις Επίλογος Λίστα βιβλιογραφικών πηγών 89 x

11 Κατάλογος πινάκων Πίνακας 1. Κατηγορίες πληροφορικής της υγείας 4 Πίνακας 2. Περιεχόμενα πληροφορικής της υγείας 8 Πίνακας 3. Ιστορική εξέλιξη της πληροφορικής της υγείας 9 Πίνακας 4. Κατηγορίες οργανισμού HL7 για ένα σύστημα ηλεκτρονικού φακέλου υγείας 14 Πίνακας 5. Βασικά χαρακτηριστικά νέφους 21 Πίνακας 6. Ανασταλτικοί παράγοντες εφαρμογής ΗΦΥ 46 Πίνακας 7. Ηθικές αρχές που προκύπτουν στη βάση της ιατρικής πρακτικής 56 xi

12 Κατάλογος Νομοθεσίας Προστασία προσωπικών δεδομένων: - Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου - Ευρωπαϊκή Χάρτα δικαιωμάτων των ασθενών (2002) - Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ - Οδηγία 95/46/ΕΚ & Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περί προστασίας των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ελεύθερης κυκλοφορίας των δεδομένων αυτών (24 Οκτ 1995) - Οδηγία 2011/24/ΕΚ & Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περί των συλλεχθέντων πληροφοριών κατά την εγγραφή για παροχή υγειονομικών υπηρεσιών - Κανονισμός 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου περί: α. της προστασίας των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και β. της ελεύθερης κυκλοφορίας των δεδομένων αυτών (27 Απριλίου 2016). [Ο Κανονισμός αυτός, καταργεί την οδηγία 95/46/ΕΚ Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων] xii

13 Εισαγωγή Η διάγνωση μιας ασθένειας σε μεγάλο ποσοστό αποτελεί αποτέλεσμα όχι μόνο επιστημονικής μελέτης, αλλά και ανάλυσης του ιατρικού ιστορικού του κάθε ασθενούς. Το ιατρικό ιστορικό περικλείεται σε ιατρικό φάκελο ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των ασθενειών από τις οποίες έχει προσβληθεί ένας ασθενής, τις πιθανές εισαγωγές του για νοσηλεία σε νοσηλευτικά ιδρύματα, τις εξετάσεις τις οποίες έχει διενεργήσει, την ιατροφαρμακευτική αγωγή που του έχει χορηγηθεί. Όλες οι παραπάνω πληροφορίες για την πορεία υγείας του κάθε ατόμου είναι απαραίτητες στους επιστήμονες του κλάδου της υγείας. Παρόλα αυτά όμως, τα στοιχεία αυτά δεν είναι διαθέσιμα όταν απαιτηθεί η χρήση τους. Έτσι λοιπόν, το ιατρικό προσωπικό δεν έχει πρόσβαση στα απαραίτητα και χρήσιμα εκείνα στοιχεία υγείας του ασθενούς, που θα βοηθήσουν στην εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, τόσο σε διαγνωστικό όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο. Η παρούσα εργασία επιχειρεί να καταγράψει και να παρουσιάσει την σπουδαιότητα της χρήσης ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών στα νοσηλευτικά ιδρύματα. Η εφαρμογή του συμβάλει στη μείωση πιθανών λαθών των χειρόγραφων γνωματεύσεων, δημιουργεί δεδομένα ιατρικού χαρακτήρα που μπορούν να αναζητηθούν έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα, διατηρεί επεξεργάσιμα δεδομένα για στατιστική χρήση. Αντίθετα, οι χειρόγραφες διαγνώσεις που τηρεί ο εκάστοτε ασθενής μπορεί να τις απολέσει, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά τόσο για θεραπευτικές παρεμβάσεις σε πιθανές ασθένειες του ιδίου του ασθενούς όσο και για επιστημονική έρευνα, παρατήρηση και μελέτη του συνόλου του πληθυσμού. Στην πράξη όμως η χρήση ηλεκτρονικού φακέλου, μόνο εύκολη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Κι αυτό γιατί δεν υφίσταται συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής, στο οποίο να προσδιορίζονται οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται στις διαδικασίες χρήσης του. Προϋποθέτει λοιπόν η εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου, την δυνατότητα συνεχούς εισαγωγής δεδομένων μέσω των πληροφοριακών συστημάτων που πρέπει να διαθέτουν τα νοσοκομεία. Επιπλέον, τα δεδομένα που εισάγονται είναι αναγκαίο να καταχωρούνται σύμφωνα με την διεθνή ονοματολογία, ώστε να είναι εύκολα αναγνώσιμα από όλους τους λειτουργούς της ιατρικής επιστήμης και όχι με τρόπο που θα εξυπηρετεί τον εκάστοτε ιατρό. 1

14 Η παρούσα εργασία περιγράφει τα πιο σημαντικά είδη του ηλεκτρονικού φακέλου. Παρατίθενται τα πλεονεκτήματα από την πλήρη εφαρμογή και υιοθέτησή του από το ιατρικό προσωπικό ως μέσο υποβοήθησης στην καθημερινή του εργασία. Μέσα από την παράθεση των πλεονεκτημάτων, εξάγεται το συμπέρασμα της σημαντικότητας της χρήσης του ιατρικού ηλεκτρονικού φακέλου από τα νοσηλευτικά ιδρύματα, ως κύριο μέσο για να καταγράφεται, αποθηκεύεται και διαχέεται η οποιαδήποτε πληροφορία ιατρικού περιεχομένου για την κλινική εικόνα ενός ασθενούς. Τονίζονται οι δυσχέρειες που παρουσιάζονται ως προς το ζήτημα της υιοθέτησης των νέων τεχνολογιών πληροφορικής. Αυτό είναι αποτέλεσμα τόσο της επιλογής για ενσωμάτωση διοικητικών, οικονομικών και διαχειριστικών συστημάτων όσο και το γεγονός ότι οι λειτουργοί της ιατρικής επιστήμης δεν αποδέχονται πλήρως την χρήση υπολογιστών και δεν κάνουν χρήση των διεθνών κωδικοποιήσεων και προτύπων. Παράγοντες ανασταλτικούς ως προς τη χρήση ηλεκτρονικού φακέλου αποτελεί και η έλλειψη δημιουργίας κατάλληλου λογισμικού, η αδυναμία ονομαστικής αναγνώρισης των ασθενών, η μη διασύνδεση των συστημάτων πληροφορικής κι η διαλειτουργικότητά τους λόγω της ετερογένειας. Σε όλα τα παραπάνω, προστίθεται και το καθοριστικό θέμα της επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων των ασθενών και τα ηθικά και νομικά ζητήματα που προκύπτουν. Ο καθένας αναρωτιέται ποιοι είναι εκείνοι που θα έχουν πρόσβαση και θα διαχειρίζονται τα αποθηκευμένα δεδομένα του ηλεκτρονικού φακέλου, αν οι πληροφορίες που ο καθένας δίνει για τον εαυτό του σε ένα νοσηλευτικό ίδρυμα τηρούνται στη βάση της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας, αν τα πληροφοριακά συστήματα και οι εφαρμογές που υποστηρίζουν την ανάπτυξη και υλοποίηση του ηλεκτρονικού φακέλου είναι ασφαλείς ή μπορούν να παραβιαστούν από ομάδες και άτομα που διαπράττουν ηλεκτρονικά εγκλήματα και υποκλέπτουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα πολιτών για να τα χρησιμοποιήσουν με σκοπό την απόκτηση υλικών αγαθών. 2

15 Κεφάλαιο 1 ο : Εισαγωγικά στοιχεία εννοιολογικοί προσδιορισμοί Ενότητα 1.1 Έννοιες που σχετίζονται με το θέμα Επιστήμη της ιατρικής Η ιατρική επιστήμη αποτελεί την αρχαιότερη από τις επιστήμες. Η εξέλιξή της σχετίζεται άμεσα με την πορεία και ανάπτυξη του ανθρώπου. Ασχολείται με την μελέτη και έρευνα σχετικά με θέματα υγείας του ανθρώπου. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, οι τεχνικές και οι μέθοδοι που προκύπτουν ως εξαγώγιμα συμπεράσματα, βρίσκουν εφαρμογή στη διάγνωση και στις μεθόδους παρέμβασης και αποκατάστασης προβλημάτων υγείας του ανθρώπου Ιατρική πληροφορία Η ιατρική πληροφορική αποτελεί τον κλάδο εκείνο στον οποίο περιέχονται οι εφαρμογές της πληροφορικής στην επιστήμη της ιατρικής. Σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Γνωρίζει λοιπόν τις τελευταίες δεκαετίες σημαντική ανάπτυξη η ιατρική πληροφορική. Έτσι, στη σημερινή εποχή περιλαμβάνει κλάδους και τομείς, όπως ηλεκτρονικά υποστηρικτικά συστήματα λήψης αποφάσεων, τηλεϊατρική, κινητές μονάδες και συστήματα υγείας, ψηφιακή ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων, υγειονομικά συστήματα πληροφορικής. 4 Η ιατρική πληροφορική θεωρείται συνώνυμο της ηλεκτρονικής υγείας. Η ιατρική πληροφορική λοιπόν, περιλαμβάνει εφαρμογές που σχετίζονται όχι μόνο αποκλειστικά με ζητήματα παροχής υγειονομικών υπηρεσιών, αλλά και εφαρμογές της νοσηλευτικής επιστήμης, της φαρμακολογίας και επιπλέον διοικητικών και οικονομικών υπηρεσιών των υγειονομικών μονάδων και φορέων υγείας. 5 3 Λιαρόπουλος, 2010: Λαζακίδου, 2009: Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016:

16 Η Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη των ΗΠΑ, αποδίδει της έννοια της Ιατρικής Πληροφορικής ως τον κλάδο εκείνο ο οποίος μελετά, σχεδιάζει, αναπτύσσει, υιοθετεί και εφαρμόζει αρχές και κανόνες της πληροφορικής στις υπηρεσίες υγειονομικής φροντίδας, σχεδιασμού και διαχείρισης. 6 Πίνακας 1. Κατηγορίες πληροφορικής της υγείας Ιατρική πληροφορική: α. κλινική πληροφορική, β. πληροφορική της παθολογίας, γ. πληροφορική ιατρικής εκπαίδευσης Νοσηλευτική πληροφορική: α. πληροφορική νοσηλευτικής εκπαίδευσης Φαρμακευτική πληροφορική Βιοπληροφορική: α. κλινική βιοπληροφορική Πληροφορική δημόσιας υγείας Πληροφορική για έρευνα στον τομέα της υγείας Πληροφορική για εκπαίδευση στον τομέα της υγείας Πληροφορική καταναλωτών υγείας Ιατρικός φάκελος Ο ιατρικός φάκελος αποτελεί ένα μεθοδικό και συστηματικό τρόπο συλλογής και αποθήκευσης των ιατρικών δεδομένων ενός ασθενούς. Περικλείει το σύνολο του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς. Παρουσιάζει και απεικονίζει δηλαδή την πλήρη κατάσταση της υγείας του. 7 Ιατροί, φορέας υγείας, υγειονομική μονάδα ή συγκεκριμένοι επαγγελματίες που σχετίζονται με την επιστήμη της υγείας, έχουν εκτός από το δικαίωμα της δημιουργίας, αποθήκευσης και διατήρησης ενός ιατρικού φάκελου και την υποχρέωση να τηρούν όλα τα παραπάνω. 6 Καπόπουλος, 2016: Μαντάς, 2006:

17 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Προτυποποίησης ορίζει τον ιατρικό φάκελο ως «αποθήκη», η οποία περιέχει όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με το ιατρικό ιστορικό ενός ασθενή. Αυτή η αποθήκη αποτελεί την αφετηρία, για: α. μελλοντικές διαγνώσεις διαφόρων παθολογικών καταστάσεων και επιπλοκών της υγείας του ασθενούς, β. εφαρμογή πιθανών παρεμβατικών μεθόδων αποκατάστασης και φροντίδας, γ. έρευνα και μελέτη επιδημιολογιών και εξαγωγή χρήσιμων και επωφελών συμπερασμάτων για την υγεία του πληθυσμού, δ. παροχή στοιχείων ελέγχου ποιότητας, καθώς και οικονομικού, διοικητικού, στατιστικού περιεχομένου και ενδιαφέροντος Ηλεκτρονική υγεία Η ηλεκτρονική υγεία περιλαμβάνει την εισαγωγή, αποδοχή και χρήση τεχνολογιών πληροφορικής στον τομέα της υγείας. Οι τεχνολογίες ιατρικής πληροφορικής περιλαμβάνουν συστήματα και υπηρεσίες που συμβάλλουν στην ωφέλεια της υγείας του ανθρώπου. 9 Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποδίδει την έννοια της ηλεκτρονικής υγείας, ως τον συνδυασμό επικοινωνιακών και πληροφοριακών συστημάτων τα οποία χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά στον τομέα της υγείας. Ο συνδυασμός αυτός δημιουργεί ψηφιακά δεδομένα και πληροφορίες οι οποίες έχουν τη δυνατότητα αποθήκευσης, μετάδοσης, αναζήτησης και ανάκτησης. Η χρήση αυτών των δεδομένων γίνεται για σκοπούς εκπαίδευσης, επιστημονικής επεξεργασίας και ανάλυσης, διαχείρισης, κλινικής μελέτης, τα οποία συμβάλλουν στην καλυτέρευση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στον άνθρωπο Ηλεκτρονικός φάκελος υγείας Ο ηλεκτρονικός φάκελος υγείας αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης και ανάλυσης επιστημόνων της ιατρικής για πολλά χρόνια. Το Institute of Medicine παρουσίασε το 1991 μια έρευνα με θέμα «The Computer Based Patient Record: An Essential Technology for Health Care». Τα συμπεράσματά της εστίαζαν στην αποτελεσματικότητα της χρήσης του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας, εισάγοντας τον 8 Λιαρόπουλος, 2010: Λιαρόπουλος, 2010: Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016:

18 όρο CPR. 11 Η χρήση του όρου αποσκοπούσε στην απόδοση και ερμηνεία του όρου «ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς». Ο φάκελος αυτός στηρίζεται σε βάσεις δεδομένων που δημιουργηθήκαν για να βοηθά τα άτομα που τον χρησιμοποιούν, παρέχοντάς τους ακριβείς, αξιόπιστες και ολοκληρωμένες πληροφορίες, προγραμματίζεται για να υπενθυμίζει προγραμματισμένες εργασίες, συμβάλλει στην εξαγωγή κλινικών συμπερασμάτων, σχετίζεται με γνώσεις σε ιατρικά αντικείμενα. 12 Πολλές φορές ο όρος ηλεκτρονικός φάκελος υγείας (Electronic Health Record HER) συγχέεται με εκείνον του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου (Electronic Medical Record EMR). Παρότι οι όροι μοιάζουν μεταξύ τους, διαφέρει ο εννοιολογικός τους προσδιορισμός. Ο EMR είναι υποσύνολο του HER. Η κύρια διαφορά τους εντοπίζεται στο ότι ο EHR έχει τη δυνατότητα να διαμοιράζει πληροφορίες τόσο μεταξύ διαφορετικών φορέων και μονάδων παροχής υγειονομικών υπηρεσιών όσο και μεταξύ ασθενών και μονάδων υγείας. 13 Στις μέρες μας η τεχνολογική πρόοδος έχει οδηγήσει πολλές εταιρείες στη δημιουργία πολλών συστημάτων ηλεκτρονικών φακέλων υγείας. Στην αγορά κυκλοφορούν πολλές μορφές και παραλλαγές συστημάτων από διαφορετικούς κατασκευαστές. Ο πιο αποδεκτός και ευρεία χρησιμοποιούμενος ορισμός, αποδίδει τον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας ως το μέρος στο οποίο αποθηκεύονται με ψηφιακό τρόπο οι πληροφορίες υγείας των ατόμων που βρίσκονται εν ζωή. Αυτές οι αποθηκευμένες πληροφορίες, χρησιμοποιούνται και εξυπηρετούν νόμιμους χρήστες. Προκειμένου να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένα τέτοιο σύστημα, απαιτείται η διασύνδεση διαφορετικών παρόχων υπηρεσιών υγείας, όπως ιδιωτικά και δημόσια νοσοκομεία, κλινικές, διαγνωστικά και εξεταστικά κέντρα, ελεύθεροι επαγγελματικές του τομέα της υγείας, ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό, σημεία διανομής φαρμακευτικών και παραφαρμακευτικών σκευασμάτων. 14 Το Healthcare Information and Management Systems Society αποδίδει τον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας ως έναν ηλεκτρονικό φάκελο ο οποίος έχει τη δυνατότητα επέκτασης και στον οποίο αποθηκεύονται πληροφορίες υγείας για έναν ασθενή. Οι 11 CPR: Computer Based Patient Record = Φάκελος ασθενή βασισμένος στα υπολογιστικά συστήματα πληροφορικής. 12 Αποστολάκης, 2002: Γαλάνης, 2015: Καπόπουλος, 2016:

19 πληροφορίες αυτές καταγράφονται από το σύνολο των συμμετεχόντων στα συστήματα παροχής υγειονομικών υπηρεσιών. Τα στοιχεία που καταχωρούνται περιλαμβάνουν τη δημογραφική κατάσταση του ασθενούς, δυσχέρειες και πρόοδος επί της ασθένειας, χορήγηση και λήψη φαρμάκων, εμβολιασμοί, διαγνώσεις εργαστηριακών, κλινικών και εξετάσεων απεικόνισης, ιστορικό υγείας, αλλεργίες. 15 Προκειμένου να αποδίδει αποτελεσματικά η χρήση του φακέλου, απαιτείται η διαλειτουργικότητά του, έτσι ώστε να είναι δυνατή η αναζήτηση και εύρεση κλινικών δεδομένων οποτεδήποτε και από οπουδήποτε και αν αυτό απαιτηθεί. Αυτό θα οδηγήσει στη λήψη σημαντικών αποφάσεων που σχετίζονται με την καταλληλότητα της ακολουθούμενης παρεμβατικής μεθόδου αποκατάστασης και φροντίδας και συνεπώς για την πορεία της υγείας του ασθενούς και την επαναφορά του στην πρότερη κατάσταση της ψυχικής και σωματικής υγείας και ευεξίας. 16 Ενότητα 1.2 Ιστορική αναδρομή Η εξέλιξη και ανάπτυξη των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών και γενικά της επιστήμης της υγείας, συμβαδίζει με την τεχνολογική πρόοδο. Η εισαγωγή και αποδοχή καινοτομιών και νεωτερισμών, η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών δικτύων και των πληροφοριακών συστημάτων, συνέβαλε στην εξέλιξη και πρόοδο του ανθρώπου. Η επιστήμη της υγείας, αποτελεί τον πιο σημαντικό τομέα έρευνας, ανάπτυξης και εφαρμογής τεχνολογικών καινοτομιών, καθώς έχει στο κέντρο της την ανθρώπινη ύπαρξη και ως στόχο την καλυτέρευση της υγείας του συνόλου του πληθυσμού, μέσα από την παροχή ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών παρέμβασης, φροντίδας, αποκατάστασης και ανακούφισης. 17 Η ιατρική πληροφορική αποτελεί το αποτέλεσμα της συνέργειας του τομέα των τηλεπικοινωνιών και εφαρμογών της πληροφορικής με την ιατρική επιστήμη και του συνόλου των λειτουργιών που περιλαμβάνει. 15 Καρανικόλας, 2010: Κάτσικας, Γκρίτσαλης & Γκρίτσαλης, 2004: Λαζακίδου, 2009:

20 Πίνακας 2. Περιεχόμενα πληροφορικής της υγείας Πληροφοριακά συστήματα στην ιατρική επιστήμη Τηλεϊατρική Υποστηρικτικά συστήματα λήψης αποφάσεων στον τομέα της υγείας Κινητές - φορητές μονάδες και συστήματα υγείας Ιατρική πληροφορική Διαδικτυακές εφαρμογές υγειονομικού περιεχομένου και ενδιαφέροντος Η σκέψη για δημιουργία και τήρηση ηλεκτρονικού ιατρικού φάκελου πρόεκυψε το Ο Dr William Edward Hammond II, συνέλαβε την ιδέα, στη βάση ότι ο υπόψη φάκελος θα λειτουργούσε ως το μέρος εκείνο στο οποίο θα είναι δυνατή η αποθήκευση των ιατρικών πληροφοριών ενός ασθενούς για όσο διάστημα είναι απαραίτητο. Η τήρηση όλων των απαραίτητων ιατρικών δεδομένων θα βοηθούσε στην παροχή καλύτερων ιατρικών υπηρεσιών. Θα προσέφερε δηλαδή στον εκάστοτε ιατρό τη δυνατότητα να γνωρίζει με κάθε λεπτομέρεια το ιστορικό ενός ασθενούς στο οποίο θα περιλαμβάνονται κλινικές εξετάσεις που έχουν διενεργηθεί και γνωματεύσεις αυτών, χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Ο γιατρός δηλαδή θα έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για την κατάσταση υγείας και τα πιθανά προβλήματα του ασθενούς. Το μέρος λοιπόν για να αποθηκευτούν οι απαραίτητες ιατρικές πληροφορίες είναι τα ηλεκτρονικά πληροφοριακά συστήματα. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές που θα εισαχθούν στα νοσηλευτικά ιδρύματα, θα αντικαταστήσουν τους χάρτινους χειρόγραφους φακέλους. Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών θα συμβάλλει στην συγκέντρωση και ομαδοποίηση όλων των χρήσιμων στοιχείων τα οποία αποτυπώνουν την κλινική εικόνα ενός ασθενούς και παρουσιάζουν σε κάθε χρονική στιγμή την 8

21 κατάσταση της υγείας του, καθώς και στην αναζήτηση, εύρεση και χρήση αυτών των στοιχείων οποτεδήποτε και αν αναζητηθούν στο μέλλον. 18 Ο ιατρικός φάκελος (TMR) λοιπόν υλοποιήθηκε μέσω σύζευξης ενός αντιγραφικού μηχανήματος και ενός υπολογιστή σε γλώσσα προγραμματισμού assembly στο Health Department at Duke University. Το ιατρικό ιστορικό εκτυπωνόταν αμέσως και απευθείας από τον εκάστοτε ασθενή. Ο πρώτος ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος (CPR) που χρησιμοποιήθηκε το 1973, υλοποιούσε υπηρεσίες που αφορούσαν ωράριο λειτουργίας ιατρειών και οικονομικές συναλλαγές εξωτερικών ιατρείων και ασθενών. 19 Ακολούθως, ομάδα γιατρών και φοιτητών δημιούργησε μια command line γλώσσα, το GEMISCH, βασισμένο στα λειτουργικά συστήματα RSX & VMS. Με αυτό το πρόγραμμα, γενικές εφαρμογές αντικατέστησαν ειδικές εφαρμογές. Κατασκευάστηκε λοιπόν ένα λεξικό μεταδεδομένων. Έτσι προήλθε ο TMR. Η πρώτη του εφαρμογή ήταν σε αντικαρκινικό νοσοκομείο δυναμικότητας 60 κλινών. Πίνακας 3. Ιστορική εξέλιξη της πληροφορικής της υγείας 5 ος αιώνας πχ Ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι στόχος των ιατρικών εκθέσεων, έπρεπε να είναι: α. να περιγράφουν με ακρίβεια την πορεία της ασθένειας, β. να δηλώνουν πιθανά αίτια της ασθένειας Εφευρέθηκε το στηθοσκόπιο από τον Laennec Αρχές 19 ου αιώνα 1880 Το ιατρικό προσωπικό στη διάγνωση μιας ασθένειας στηριζόταν στις αισθήσεις της ακοής, αφής, όρασης. Λειτουργία πολυκλινικής από τον αμερικανό χειρουργό Mayo, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα. Οι γιατροί τηρούσαν χειρόγραφες σημειώσεις στο ατομικό βιβλίο χρεών και υποχρεώσεων. Το 1907, άρχισε να τηρείται ξεχωριστός ατομικός φάκελος για κάθε ασθενή. Το 1920 η διοίκηση της κλινικής καθιέρωσε τα ελάχιστα δεδομένα που έπρεπε 18 Λαζακίδου, 2009: Καπόπουλος, 2016:

22 να καταχωρούν ο γιατροί Ο Wagner ιδρύει την γερμανική εταιρεία για την ιατρική τεκμηρίωση, επιστήμη των υπολογιστών & στατιστική Ο Rappoport παρουσίασε την συσκευή McBee για την καταγραφή εργαστηριακών δεδομένων μέσω εισαγωγής διάτρητων καρτών 1960 Ο όρος «ιατρική πληροφορική» χρησιμοποιείται στην Γαλλία Προκειμένου να βελτιωθεί η οργάνωση του ιστορικού των ασθενών ο Weed εισήγαγε το μοντέλο SOAP (Subjective, Objective, Assessment, Plan) Ιδρύεται το πανεπιστημιακό τμήμα Medical Literature Analysis & Retrieval System (MEDLARS) στη Γαλλία. Αποτελεί την πρώτη διαθέσιμη βιβλιογραφική βάση δεδομένων πληροφοριών βιοιατρικής. Στο νοσοκομείο Latter Day Saints στη Γιούτα των ΗΠΑ, γίνεται χρήση του πρώτου συστήματος ιατρικής υποστήριξης απόφασης, του λογισμικού Health Evaluation through Logical Processing (HELP). Γίνεται χρήση του πιο γνωστού συστήματος υποστήριξης απόφασης, του MYCIN. 10

23 Κεφάλαιο 2 ο : Χαρακτηριστικά ηλεκτρονικού φακέλου Ενότητα 2.1 Τρέχουσα κατάσταση Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ιατρικής ορίζει τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο (EMR) ως ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί με τρόπο που να αποθηκεύει ιατρικές πληροφορίες. Αυτές οι πληροφορίες θα είναι διαθέσιμες στην αρχική τους μορφή, οποιαδήποτε χρονική στιγμή αναζητηθούν. Στόχος του EMR αποτελεί η υποβοήθηση στην προσφορά ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής ιατρικής φροντίδας των ασθενών. 20 Χαρακτηριστικά του EMR, αποτελούν: 21 α. Ατομικότητα. Περιλαμβάνει με λεπτομέρεια την κλινική εικόνα της κατάστασης της υγείας του ασθενούς. β. Συνέπεια. Η ορθότητα και πληρότητα των καταχωρημένων πληροφοριών συμβάλλει στην επιλογή των καταλληλότερων κλινικών αποφάσεων και παρεμβάσεων. γ. Εξουσιοδότηση. Ενέχει νομική υπόσταση. Μπορεί δηλαδή να χρησιμοποιηθεί ως νομικό έγγραφο. Στη διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχει ομόφωνος ορισμός που να αποτυπώνει τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο ως έννοια. Χαρακτηρίζεται και προσδιορίζεται ποικιλοτρόπως. Στα υγειονομικά συστήματα των κρατών, ερμηνεύεται είτε ως αντίγραφο του χειρόγραφου φάκελου (EMR) είτε ως αυτοματοποιημένος εργαστηριακός φάκελος (LMR) είτε ως ηλεκτρονικός φάκελος υγείας (EHR). 22 Ο EHR διακρίνεται σε 23 : α. κλασσικός, ο οποίος περιέχει τα στοιχειώδη κλινικά δεδομένα β. μοντέρνος, ο οποίος περιέχει λεπτομερέστερες πληροφορίες, περιλαμβάνοντας αποτελέσματα εξετάσεων, οπτικοακουστικό υλικό, ενώ μπορεί να διασυνδεθεί με 20 Porth & Lubke, 1996: Αποστολάκης, 2002: Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016: Λιαρόπουλος, 2010:

24 άλλους υγειονομικούς φορείς και μονάδες υγείας, παρέχοντας τη δυνατότητα για λήψη αποτελεσματικότερων αποφάσεων. 24 Ο κλασσικός HER παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε στοιχεία, όπως: 25 α. εισαγωγή ασθενούς (ημερομηνία & ώρα επίσκεψης στο νοσηλευτικό ίδρυμα) β. ιστορικό γ. διάγνωση γνωμάτευση παθολογικής κατάστασης δ. νοσηλεία (κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις, συνταγογράφηση φαρμάκων) ε. προσωπικά στοιχεία ασθενούς (ονοματεπώνυμο, ΑΦΜ, φορέας ασφάλισης, ομάδα αίματος) Τα δεδομένα που καταχωρούνται και αποθηκεύονται στον ιδανικό EHR προσφέρουν τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων ιατρικών πληροφοριών. Αυτό υλοποιείται μέσα από τη χρησιμοποίηση αλγόριθμων εξόρυξης δεδομένων, οι οποίοι μεταφράζουν στοιχεία μέσω ανάλυσης και επεξεργασίας της φυσικής γλώσσας ενός κειμένου. Έτσι, δημιουργείται ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Πολυμέσων (MEMR). 26 Σε γενικές γραμμές, ο φάκελος είτε είναι πολυμεσικός είτε κλασσικός, είναι αναγκαίο να διαθέτει τη δυνατότητα αναζήτησης και εύρεσης των απαραίτητων ιατρικών δεδομένων που σχετίζονται με έναν ασθενή, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Το Medical Records Institute κατατάσσει τους ηλεκτρονικούς φακέλους σε 5 επίπεδα, τα ακόλουθα 27 : i. 1 ο επίπεδο: AMR 28 : Οι παρεχόμενες πληροφορίες σε ποσοστό 50% είναι προϊόν τεχνολογικού συστήματος, χειρόγραφος ιατρικός φάκελος, η ιατρική τεκμηρίωση είναι μερικώς αυτοματοποιημένη. ii. 2 ο επίπεδο: CMR 29 : Ο ιατρικός φάκελος ψηφιοποιείται μέσω σκαναρίσματος και εισαγωγής ψηφιακών αρχείων. 24 Γαλάνης, 2015: Δουζένης & Λύκουρας, 2014: Καρανικόλας, 2010: Μαντάς, 2006: AMR: Automated Medical Record. 29 CMR: Computerized Medical Record. 12

25 iii. 3 ο επίπεδο: EMR 30 : Τα εισαγόμενα ψηφιακά δεδομένα έχουν τη δυνατότητα διαχείρισης, υποστηρίζει αποφάσεις, συνδέεται με στοιχεία επιχειρησιακής και διοικητικής φύσεως. iv. 4ο επίπεδο: EPR 31 : Περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες για τα πιθανά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει ένας ασθενής. v. 5 ο επίπεδο: EHR 32 : Περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες για την κατάσταση της υγείας του ασθενή, ο ασθενής μπορεί να λάβει μέρος στη δημιουργία και σύνταξη του φακέλου. Ενότητα 2.2 Λειτουργίες που ενσωματώνονται σε έναν Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας Οργανισμοί και εταιρείες μέσα από κοινές τους μελέτες και έρευνες, αποτύπωσαν με τρόπο λεπτομερή τις λειτουργίες που μπορούν να ενσωματωθούν σε έναν ηλεκτρονικό φάκελο υγείας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τον σκοπό κατασκευής του. Στόχος τους αποτέλεσε η υποβοήθηση του ιατρικού προσωπικού στο καθημερινό έργο του, στη λήψη των κατάλληλων ιατρικών αποφάσεων και συνεπώς στη μείωση των λαθών που κοστίζουν σε χρήμα και σε ανθρώπινες ζωές. 33 Πάνω στις δομές και κατευθύνσεις που είχε θέσει το Ινστιτούτο Ιατρικής των Εθνικών Ακαδημιών 34, ο οργανισμός Health Level 7, διαχώρισε τις λειτουργίες του ηλεκτρονικού φακέλου στις ακόλουθες 6 κατηγορίες: 35 α. Παροχή υπηρεσιών φροντίδας β. Παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών φροντίδας γ. Παροχή διοικητικής υποστήριξης δ. Παροχή υποστήριξης σε προγράμματα υγείας του πληθυσμού ε. Παροχή υποδομής φακέλου 30 EMP: Electronic Medical Record. 31 EPR: Electronic Patient Records. 32 HER: Electronic Health Records. 33 Μπότσης & Χαλκιώτης, 2005: Institute of Medicine of the National Academies 35 Τσιριντάνη, 2012:

26 στ. Παροχή υποδομής ασφαλείας Πίνακας 4. Κατηγορίες οργανισμού HL7 για ένα σύστημα ηλεκτρονικού φακέλου υγείας Care Provision CP Care Provision Support CPS Population Health Support POP Administrative Support AS Record Infrastructure RI Trust Infrastructure TI Περιλαμβάνει λειτουργίες και διαδικασίες που συμβάλλουν στην εφαρμογή ιατρικών υπηρεσιών με άμεσο τρόπο. Περιλαμβάνει λειτουργίες που διευκολύνουν την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών. Περιλαμβάνει διαδικασίες που υποστηρίζουν τον έλεγχο και την πρόληψη σε μέρος ή σύνολο του πληθυσμού Περιλαμβάνει λειτουργίες που συμβάλλουν στον έλεγχο και διαχείριση διαδικασιών κλινικής, οικονομικής και διοικητικής φύσεως Περιλαμβάνει λειτουργίες που σχετίζονται με το σύνολο των διαδικασιών ελέγχου και διαχείρισης του κύκλου ζωής του φακέλου Περιλαμβάνει λειτουργίες που σχετίζονται με τις υποδομές του συστήματος, όπως ασφάλεια, λειτουργικότητα, αποδοτικότητα, ακρίβεια δεδομένων, εξασφάλιση εμπιστευτικότητας, διασύνδεση με άλλα συστήματα Σε έναν ηλεκτρονικό φάκελο καταχωρείται πλήθος δεδομένων και πληροφοριών υγειονομικού περιεχομένου, με σκοπό να καλυφθούν υπηρεσίες, λειτουργίες και παροχές, όπως: 36 α. Δημογραφικά στοιχεία του ασθενή β. Προβλήματα υγείας του ασθενή 36 Porth & Lubke, 1996:

27 γ. Χορήγηση και λήψη ιατροφαρμακευτικής αγωγής του ασθενή δ. Ιατρικό ιστορικό του ασθενή ε. Κλινικά έγγραφα και σημειώσεις που σχετίζονται με προβλήματα υγείας του ασθενή στ. Πλάνο αποκατάστασης και φροντίδας των ιατρικών προβλημάτων του ασθενή ζ. Συνιστώμενες οδηγίες αυτοδιαχείρισης και αυτοφροντιδας προς τον ασθενή Για να είναι αποτελεσματική η δημιουργία και χρήση του ηλεκτρονικού φακέλου θα πρέπει να διασφαλίζει τα κάτωθι: 37 α. Πρόσβαση στα αποθηκευμένα δεδομένα σε κατάλληλα εξουσιοδοτημένους χρήστες β. Ασφαλή διακίνηση και μεταφορά των αποθηκευμένων στοιχείων γ. Οι καταχωρημένες πληροφορίες να είναι αξιόπιστες δ. Το περιβάλλον που αλληλεπιδρά και συσχετίζεται με τους χρήστες να είναι λειτουργικό ε. Χρήση αποδεκτής, κατανοητής, αναγνώσιμης ορολογίας, κωδικών και προτύπων στ. Δυνατότητα συντήρησης συστήματος ζ. Εύκολη και γρήγορη αναζήτηση και ανάκτηση πληροφοριών η. Ελαχιστοποίηση κόστους αγοράς, χρήσης, συντήρησης συστήματος Ενότητα 2.3 Χρήσεις και οφέλη χρήσης Ηλεκτρονικού Φακέλου Ο ιατρικός φάκελος έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 38 α. Συνιστά ένα εργαλείο επικοινωνίας και ανταλλαγής ιατρικών πληροφοριών μεταξύ του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που εξετάζουν έναν ασθενή. Μεταβιβάζοντας τον φάκελο από τμήμα σε τμήμα και από εξεταστήριο σε εξεταστήριο, ο κάθε θεράπων ιατρός αποκτά μια εικόνα για την κατάσταση της υγείας του ασθενή, τις εξετάσεις στις οποίες έχει υποβληθεί και τις διαγνώσεις αυτών. β. Για την επιλογή της παρεμβατικής μεθόδου και την ακολουθούμενη θεραπεία, ο ιατρικός φάκελος αποτελεί το κέντρο για τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων. Ο θεράπων ιατρός, διαβάζοντας το πλήρες ιατρικό ιστορικό μέσα από τον φάκελο του 37 Γαλάνης, 2015: Αποστολάκης, & Βαρλάμης, 2016:

28 ασθενούς, αποκτά πραγματική εικόνα για την κατάσταση της υγείας του και συνεπώς το έργο του διευκολύνεται. γ. Σε περίπτωση ιατρικού λάθους, ο ιατρικός φάκελος αποτελεί αρχείο αποδείξεων για τις διαδικασίες και μεθόδους που τηρηθήκαν για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας. Η συμπλήρωσή του με ορθό τρόπο και η σωστή χρήση του, ωφελεί συνεπώς ιατρικό προσωπικό και ασθενείς. Η ταξινόμηση των ιατρικών φακέλων, έχει ως ακολούθως: 39 α. Ως προς τη δομή: φάκελος με προσανατολισμό i. στην εργασία, ii. στο χρόνο, iii. στην παθολογική κατάσταση του ασθενούς, iv. στην αντιμετώπιση του ιατρικού προβλήματος του ασθενούς και αποκατάστασης της υγείας του. β. Ως προς το περιεχόμενο: φάκελος i. υγειονομικής φροντίδας, ii. Εξω-νοσοκομειακών ασθενών, iii. Ενδο-νοσοκομειακών ασθενών. γ. Ως προς το χρησιμοποιούμενο μέσο για την καταγραφή των πληροφοριών: φάκελος i. χειρόγραφος, ii. ηλεκτρονικός, iii. πολυμέσων, iv. ασθενή με μικροφίλμ. δ. Ως προς το σκοπό: φάκελος i. νοσηλευτικός, ii. φαρμακευτικός, iii. ακτινολογικός. Οποιαδήποτε μορφή και να έχει ένας ιατρικός φάκελος είναι αναγκαίο να περικλείει και να καταχωρούνται σε αυτόν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία που απεικονίζουν την πλήρη κατάσταση της υγείας ενός ασθενούς. Αναλυτικά, τα δεδομένα που καταχωρούνται θα πρέπει να περιλαμβάνουν πλήρης ιστορικό, όπως κλινικές εξετάσεις (εργαστηριακές, παρακλητικές), εξετάσεις απεικόνισης (ακτινογραφίες, αξονικές, μαγνητικές, υπέρηχοι, καρδιογραφήματα), εξετάσεις ενδοσκόπησης (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση), καθώς και τη διάγνωση των θεραπόντων ιατρών για τις παραπάνω εξετάσεις, με λεπτομερέστατη αιτιολογία, ικανή να στοιχειοθετηθεί τόσο ως προς τη διάγνωση όσο και ως προς την θεραπευτική μέθοδο. 40 Η κάθε εξέταση περιλαμβάνεται στο φάκελο του ασθενή στην αρχική μορφή που δημιουργήθηκε σε κάθε εξεταστήριο. Ο φάκελος ενός ασθενούς μπορεί να περιέχει αποτελέσματα μικροβιολογικών εξετάσεων σε τυποποιημένα έντυπα, φιλμ ακτινογραφίας, έντυπα ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Η κάθε εξέταση συνοδεύεται και από τη διάγνωση του υπεύθυνου ιατρού, η οποία συνήθως είναι δυσανάγνωστη, χωρίς 39 Λαζακίδου, 2009: Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016:

29 οργάνωση, κείμενο που περιέχει συνώνυμα και συντομεύσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική ιατρική ορολογία. Αποτέλεσμα της μη ορθής οργάνωσης αποτελεί η δημιουργία ιατρικού φάκελου με: α. μεγάλο όγκο, β. πιθανή απώλεια ευπαθών στοιχείων προσωπικού χαρακτήρα, γ. δυσκολία αναζήτησης και εύρεσης δεδομένων για μελλοντική χρήση, δ. μη συγχρονισμένη συσχέτιση ιστορικού και διενεργηθέντων κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων. 41 Ο ηλεκτρονικός φάκελος περιλαμβάνει δυνατότητες και χρήσεις, όπως παρακάτω: 42 α. Κύριες χρήσεις i. Δυνατότητα άμεσης παρέμβασης, αποκατάστασης και φροντίδας του ασθενή ii. Αποτελεσματική παροχή φροντίδας στον ασθενή και κατάλληλη διαχείρισή της iii. Παροχή υποστηρικτικών διαδικασιών φροντίδας του ασθενή iv. Υποστήριξη διαδικασιών οικονομικού και διοικητικού περιεχόμενου v. Έλεγχος και διαχείριση της πορείας αποκατάστασης από τον ίδιο τον ασθενή (δυνατότητα αυτοελέγχου και αυτοδιαχείρισης) β. Βοηθητικές χρήσεις i. Εκπαίδευση ii. Επιστημονική μελέτη και έρευνα iii. Υποστήριξη ανάπτυξης και εφαρμογής πολιτικών και προγραμμάτων υγείας στο σύνολο του πληθυσμού iv. Έλεγχος ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών Η εισαγωγή ιατρικών δεδομένων σε ηλεκτρονικό φάκελο και η αποτελεσματική χρήση τους, συνεπάγεται οφέλη για το σύνολο των εμπλεκόμενων με τους φορείς και παρόχους υγειονομικών υπηρεσιών. Αυτά τα οφέλη, είναι: 43 α. Αύξηση παραγόμενου έργου και οικονομικό όφελος i. Βελτιώνεται ο τρόπος και η μέθοδος κοστολόγησης 41 Λιαρόπουλος, 2010: Αποστολάκης, 2002: Μπότσης & Χαλκιώτης, 2005:

30 ii. Μειώνονται τα λάθη στην αντιγραφή από τον χειρόγραφο φάκελο iii. Η διαδικασία αναπλήρωσης του ιατροφαρμακευτικού υλικού γίνεται με αποδοτικότερο τρόπο iv. Χρησιμοποιούνται αξιόπιστες διαδικασίες στη διαχείριση των ασθενών v. Βελτιώνεται η κωδικοποίηση των επισκέψεων vi. Οι συνταγογραφήσεις είναι ευανάγνωστες, συνεπώς δεν υπάρχουν επιστροφές στο φαρμακευτικό τμήμα β. Βελτιώνεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας i. Διευκολύνονται οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και κινούνται σε ορθολογικότερη και αποτελεσματικότερη κατεύθυνση ii. Άμεση πρόσβαση σε στοιχεία ασθενών προκειμένου να λαμβάνονται οι ορθότερες και καταλληλότερες αποφάσεις iii. Βελτιώνονται οι υπηρεσίες πρόληψης iv. Αποτελεσματικότερη διαχείριση ασθενών με χρόνιες παθήσεις και προβλήματα γ. Βελτιώνεται η εργασιακή ικανοποίηση του προσωπικού i. Μειώνονται οι άσκοπες και επαναλαμβανόμενες εργασίες που δεν παρήγαγαν έργο ii. Βελτιώνεται η επικοινωνία οριζοντίως και καθέτως iii. Αναζήτηση και ανεύρεση των απαραιτήτων πληροφοριών για τους ασθενείς σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και από οποιοδήποτε σημείο iv. Οι ακολουθούμενες διαδικασίες συμμορφώνονται με τους κανόνες και τις παρεχόμενες οδηγίες v. Βελτιώνονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες δ. Βελτιώνεται ο βαθμός ικανοποίησης των ασθενών i. Δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στον φάκελό τους ii. Μειώνεται ο χρόνος αναμονής για εξετάσεις και νοσηλεία iii. Παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών υγείας iv. Συνεχιζόμενη φροντίδα που αποδίδει και ωφελεί. 18

31 Κεφάλαιο 3 ο : Πληροφοριακά συστήματα Υπολογιστικό νέφος Ενότητα 3.1 Υπολογιστικό νέφος: Ορισμός, χαρακτηριστικά, ιστορία Ορισμός νέφους Τα νέφη αποτελούν κατανεμημένες τεχνολογικές πλατφόρμες. Μέσα από τη χρήση πολύπλοκων τεχνολογικών καινοτομιών, προσφέρουν αυξανόμενα και ανθεκτικά περιβάλλοντα. Αυτά τα περιβάλλοντα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν από απόσταση και με διαφόρους τρόπους οργανισμοί, εταιρείες, επιχειρήσεις. 44 Το Σεπτέμβριο του 2011, το Εθνικό Ίδρυμα Προτύπων και Τεχνολογίας, 45 απέδωσε στον όρο Cloud Computing, την επεξήγηση ότι αποτελεί ένα πρότυπο το οποίο μέσω δικτύου, δίνει τη δυνατότητα άνετης, εύκολης και από οποιοδήποτε σημείο πρόσβαση σε μια δεξαμενή από υπολογιστικούς πόρους οι οποίοι είναι παραμετροποιήσιμοι, όπως δίκτυα, εφαρμογές, αποθηκευτικοί χώροι. Αυτούς τους πόρους ο χρήστης μπορεί άμεσα να τους χρησιμοποιήσει και να τους αξιοποιήσει, καθώς οι απαιτήσεις διαχείρισης και η επέμβαση του παρόχου των υπηρεσιών είναι ελάχιστη Ιστορία Υπολογιστικού Νέφους Βασικός κανόνας των υπηρεσιών νέφους αποτελεί ο διαμοιρασμός υπολογιστικών πόρων. Αυτή η ιδέα του διαμοιρασμού ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960, μέσω της διατύπωσης της αρχής του χρονοδιαμοιρασμού και για τον τρόπο με τον οποίο μελλοντικά οι υπολογιστικοί πόροι θα αποτελούν προϊόν άμεσα προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο από το σύνολο των ανθρώπων. 44 Χρυσάνθου & Λάτσιου, 2011: Εθνικό Ίδρυμα Προτύπων & Τεχνολογίας: National Institute of Standards & Technology (NIST). 19

32 Ο Herb Grosch 46 τη δεκαετία του 1950 προέβλεψε πως το σύνολο των αναγκών των ανθρώπων για ηλεκτρονικές υπηρεσίες στο μέλλον θα ικανοποιείται μέσα από τη λειτουργία τερματικών σταθμών οι οποίοι θα υποστηρίζονται από 15 κέντρα δεδομένων. Τη δεκαετία του 1990 δημιουργήθηκαν τα Εικονικά Ιδιωτικά Δίκτυα. 47 Παράλληλα, μεγαλύτερη έμφαση δόθηκε στην βέλτιστη αξιοποίηση των υπολογιστικών πόρων. Τη δεκαετία του 2000, η εταιρεία Amazon στην προσπάθειά της για βελτίωση της αποδοτικότητας, κατασκεύασε τα Amazon Web Services. Ακολούθως, δημιούργησε το Eucalyptus, 48 το Open Nebula, 49 το IBM Smart Cloud, το Sky Drive, το Google Cloud Χαρακτηριστικά Υπολογιστικού Νέφους Οι υπηρεσίες νέφους 50 εισήγαγαν μια καινοτομία στον τρόπο με τον οποίο παρέχονται και αξιοποιούνται οι υπηρεσίες IT. 51 Βασικά χαρακτηριστικά του υπολογιστικού νέφους, αποτελούν: 52 α. Αύξηση ή μείωση των υπολογιστικών πόρων ανάλογα με τις απαιτήσεις των πελατών χρηστών του διαδικτύου β. Οι πελάτες κάνουν χρήση των υπολογιστικών πόρων χωρίς συνδρομή ή ανθρώπινη παρέμβαση γ. Δυνατότητα απεριόριστης πρόσβασης στις υπηρεσίες και εφαρμογές των υπολογιστικών πόρων, μέσα από κάθε συσκευή (κινητά τηλεφώνα, φορητοί Η/Υ) δ. Δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης στις ίδιες υπηρεσίες και εφαρμογές, ανεξάρτητα από την τοποθεσία που βρίσκονται οι χρήστες 46 Καναδός επιστήμονας. 47 Εικονικά Ιδιωτικά Δίκτυα: Virtual Private Networks (VPNs). 48 Eucalyptus: αποτέλεσε την πρώτη δωρεάν πλατφόρμα ανοιχτού λογισμικού για δημιουργία AWS συμβατών ιδιωτικών νεφών. 49 Open Nebula: ανοιχτό λογισμικό για δημιουργία ιδιωτικών και υβριδικών νεφών 50 Οι υπηρεσίες νέφους περιλαμβάνουν το υλικό (hardware) και το λογισμικό (software). 51 IT: Information Technology. 52 Λαζακίδου, 2009:

33 ε. Επεκτασιμότητα: το νέφος κατανέμει τους πόρους σε κάθε χρήστη, στη βάση της πραγματικής αναγκαιότητας Πίνακας 5. Βασικά χαρακτηριστικά νέφους Παροχή υπηρεσιών σύμφωνα με τις απαιτήσεις Πρόσβαση στις ίδιες υπηρεσίες και εφαρμογές από πολλές συσκευές Πρόσβαση στις ίδιες υπηρεσίες από οποιοδήποτε γεωγραφικό σημείο του πλανήτη Επεκτασιμότητα Οι παρεχόμενες υπηρεσίες μετριούνται Οι πόροι συγκεντρώνονται Οι πόροι διαμοιράζονται Το νέφος προσφέρει υπηρεσίες που μπορούν να διακριθούν: α. ως προς το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας και β. ως προς τον τρόπο με τον οποίο αυτή παρέχεται. Οι κυριότερες υπηρεσίες, είναι: 53 α. Λογισμικό ως υπηρεσία (SaaS: Software as a Service) ή Λογισμικό στη βάση των απαιτήσεων (on demand software): Η υπηρεσία αυτή δίνει εύκολη, γρήγορη και άνετη πρόσβαση σε λογισμικό και στα δεδομένα του. β. Πλατφόρμα ως υπηρεσία (PaaS: Platform as a Service): Ο χρήστης επιλεγεί λογισμικό και εργαλεία που επιθυμεί από τα παρεχόμενα. Έχει τη δυνατότητα να ελέγξει και να ρυθμίσει τις εφαρμογές στις οποίες έχει πρόσβαση. γ. Υποδομή ως υπηρεσία (IaaS: Infrastructure as a Service): Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να νοικιάσει όσες εφαρμογές και υπηρεσίες του είναι απαραίτητες, χωρίς να χρειάζεται να διαχειρίζεται την υποδομή. Χάρη στις υπηρεσίες νέφους, ο χρήστης απαλλάσσεται από τη δαπάνη αγοράς και συντήρησης του απαραιτήτου υλικοτεχνικού εξοπλισμού. 53 Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016:

34 δ. Λοιπές υπηρεσίες: Υλικό ως υπηρεσία (HaaS), Βάση δεδομένων ως υπηρεσία (DaaS), Αποθήκευση ως υπηρεσία (StaaS), Επιχείρηση ως υπηρεσία (BaaS), Πλαίσιο λογισμικού ως υπηρεσία (FaaS). Στη βάση διάκρισης χρηστών και του τρόπου με τον οποίο έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν, τα νέφη διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: 54 α. Ιδιωτικό νέφος: Γίνεται αποκλειστική χρήση από έναν οργανισμό. Η διαχείρισή του γίνεται από τον ίδιο τον οργανισμό ή κάποιον τρίτο για λογαριασμό του. Η αρχή του βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ πωλητή υπηρεσιών εφαρμογών νέφους και στον οργανισμό. β. Δημόσιο νέφος: Έχουν πρόσβαση πολίτες και οργανισμοί, οι οποίοι χρεώνονται για τη χρησιμοποίηση των υπηρεσιών, αναλόγως της χρήσης. Το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα πρόσβασης στο νέφος απεριόριστο πλήθος, το καθιστά αδύναμο από πλευράς ασφάλειας, καθώς κακόβουλοι χρήστες μπορούν να το χρησιμοποιήσουν. Απαιτείται λοιπόν ιδιαίτερη προσοχή στη διακίνηση των δεδομένων που διακινούνται και στο περιεχόμενο αυτών. γ. Νέφος κοινότητας: Η χρήση του νέφους γίνεται από ομοειδείς επιχειρήσεις ή οργανισμούς που εξυπηρετούν κοινά συμφέροντα. δ. Νέφος οργανισμού: Έχει το χαρακτήρα νέφους κοινότητας, το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως από στρατιωτικούς οργανισμούς. Το κοινό δεν έχει πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες, καθώς ο έλεγχος και η διαχείριση γίνεται από τον οργανισμό που το κάνει χρήση. ε. Υβριδικό νέφος: Συμπεριλαμβάνει συνδυασμό παραπάνω από δύο από τις παραπάνω κατηγορίες. στ. Κυβερνητικά νέφη: Σκοπός τους αποτελεί η χρησιμοποίησή τους από το σύνολο των δημοσίων υπηρεσιών. 54 Καλαφατούδης, Δροσίτης & Λοίλιας, 2012:

35 3.1.4 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα νέφους Τα κυριότερα πλεονεκτήματα, είναι 55 : α. Εύκολη διαχείριση β. Οι απαιτούμενοι πόροι να μπορούν έχουν τη δυνατότητα επεκτασιμότητας γ. Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει με ποιο κέντρο δεδομένων του παρόχου θα συνδεθεί και θα κάνει χρήση των υπηρεσιών και εφαρμογών που επιθυμεί δ. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα αποθήκευσης απεριορίστου όγκου δεδομένων ε. Άμεση αντιμετώπιση και επιδιόρθωση βλαβών και αστοχιών υλικού στ. Διατήρηση αντιγράφων ασφάλειας, συνεπώς τα δεδομένα ανακτώνται άμεσα ζ. Γρήγορη ανάπτυξη, συνεπώς ένα νέφος μπορεί να προσφέρει λειτουργικές υπηρεσίες άμεσα η. Αποτελεσματική και αξιόπιστη χρήση νέφους θ. Μειωμένο κόστος, καθώς δεν απαιτείται δαπάνη για δημιουργία, διατήρηση και αναβάθμιση της αναγκαίας υποδομής ι. Εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα των υπηρεσιών νέφους. Εκτός όμως από θετικά, το νέφος παρουσιάζει και αδυναμίες. Τα πιο σημαντικά μειονεκτήματα, είναι: 56 α. Τα δεδομένα που κάποιος χρήστης αποθηκεύει σε έναν πάροχο, δεν μπορεί να τα μεταφέρει σε κάποιον άλλο. Συνεπώς ενδέχεται να υποστεί αυξήσεις στις χρεώσεις ή ο πάροχος να τερματίσει τη λειτουργία του β. Προβλήματα διαθεσιμότητας και αξιοπιστίας γ. Ιδιωτικότητα, ασφάλεια, εμπιστοσύνη 55 Αποστολάκης & Βαρλάμης, 2016: Τσιριντάνη, 2012: Λαζακίδου, 2009:

36 3.1.5 Απειλές και ασφάλεια στο νέφος Προκειμένου ένας οργανισμός να κάνει χρήση ενός συστήματος εφαρμογών νέφους, είναι αναγκαίο να διασφαλίσει ότι τα δεδομένα που θα καταχωρούνται θα διαχειρίζονται με ασφάλεια. Η έννοια της ασφάλειας, αναφέρεται σε: 57 α. Εμπιστευτικότητα: Η δυνατότητα πρόσβασης ενός τρίτου στα δεδομένα να μην είναι δυνατή, χωρίς προηγούμενη έγκριση του χρήστη β. Ακεραιότητα: Η δυνατότητα τροποποίησης των δεδομένων από έναν τρίτο να μην είναι δυνατή, χωρίς προηγούμενη άδεια του χρήστη γ. Διαθεσιμότητα: Η δυνατότητα πρόσβασης ενός χρήστη στα δεδομένα και τις εφαρμογές του νέφους. Αν όμως ο πάροχος σταματήσει να λειτουργεί ή να υποστηρίζει τις αναγκαίες εφαρμογές του χρήστη, τότε είναι άγνωστο τι θα απογίνουν τα αποθηκευμένα δεδομένα δ. Ταυτοποίηση: Η εξασφάλιση πρόσβασης στα δεδομένα και χρήση των υπηρεσιών σε εκείνους που αποδεικνύουν την πραγματική τους ταυτότητα και ιδιότητα ε. Εξουσιοδότηση: Η εξασφάλιση πρόσβασης στα δεδομένα και χρήση των υπηρεσιών σε εκείνους που έχουν δικαίωμα πρόσβασης, εισόδου και χρήσης στ. Έλεγχος: Η εξασφάλιση ως προς την συνέπεια των περιεχομένων του νέφους. Οι πιο σημαντικές απειλές στα συστήματα νέφους, είναι: 58 α. Απόκτηση πρόσβασης σε πόρους από κυβερνοεγκληματίες. Συνεπώς, απειλή συνιστά η κατάχρηση και κακόβουλη χρήση του νέφους β. Κακή χρήση διεπαφών διαχείρισης του νέφους. Συνεπώς, δημιουργεί κενά ασφάλειας γ. Απειλή από τον ίδιο τον πάροχο, σε περίπτωση που δεν υφίστανται διαφανείς διαδικασίες ως προς τον τρόπο λειτουργίας 57 Αποστολάκης, & Βαρλάμης, 2016: Τσιριντάνη, 2012: Λαζακίδου, 2009:

37 δ. Προβλήματα που προκύπτουν από κοινή χρήση των ιδίων συστημάτων και εφαρμογών ε. Αλλοίωση, διαγραφή, απώλεια, διαρροή δεδομένων και μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε αυτά στ. Υποκλοπή πιστοποιητικών και κακόβουλη χρήση Ενότητα 3.2 Τεχνολογίες πληροφοριών υγείας Χαρακτηριστικά τεχνολογίας πληροφοριών υγείας Οι τεχνολογίες πληροφοριών υγείας διαφέρουν από τα κοινά πληροφοριακά συστήματα, καθώς ο τομέας της υγείας παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, τις ακόλουθες: 59 α. Αποτελεί βιομηχανία υψηλού κινδύνου: Τα λάθη κοστίζουν σε ανθρώπινες ζωές. Είναι αναγκαίο λοιπόν τα πληροφοριακά συστήματα στον χώρο της υγείας να διακρίνονται για την αξιοπιστία τους β. Ο χώρος της υγείας υπάγεται σε πλήθος νομικών ζητημάτων: Σημαντικός αριθμός από κανονιστικές και νομικές ρυθμίσεις, παρεμβάσεις και κανόνες, διέπουν τις παρεχόμενες υγειονομικές υπηρεσίες γ. Ύπαρξη πολλών ενδιαφερόμενων μερών: Οι πληροφορίες που συλλέγονται αλλάζουν κάτοχο και διαχειριστή. Γι αυτό και έχουν αναπτυχτεί διαφορετικά πρότυπα που να ικανοποιούν όλους τους ενδιαφερόμενους στην αποτελεσματική αξιοποίηση των διαθέσιμων πληροφοριών δ. Αργός ρυθμός εισαγωγής και αποδοχής τεχνολογικών καινοτομιών: Η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες είναι δύσκολη, καθώς παρεμβάλλονται εμπόδια γραφειοκρατικού τύπου, ειδικά στα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα. 59 Λαζακίδου, 2009: