ΤΙΤΛΟΣ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ: Ανακαλύπτω-Συγκρίνω-Δημιουργώ

Transcript

1 1.1 Τίτλος Διδακτικής Πρακτικής ΤΙΤΛΟΣ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ: Ανακαλύπτω-Συγκρίνω-Δημιουργώ 1.2 Δημιουργός/-οι Ονοματεπώνυμο: ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ Ιδιότητα: Εκπαιδευτικός-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Στοιχεία Οργανικής Θέσης: ΔΙΑΘΕΣΗ Π.Υ.Σ.Δ.Ε. ΠΕΙΡΑΙΑ Η συγκεκριμένη Διδακτική Πρακτική έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος: ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ Ιστοσελίδα / blog: epimorfosi.edu.gr 1.3 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Γνωστικό/-ά αντικείμενο/-α της Διδακτικής Πρακτικής: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ιδιαίτερη Περιοχή του γνωστικού αντικειμένου ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ: 1.Να μου το πάρεις, ύπνε μου 2.Κοιμήσου αστρί, (σελ.8-9,σχολικού βιβλίου) Συμβατότητα με το ΑΠΣ & το ΔΕΠΠΣ. (σε ποια ενότητα του ΑΠΣ εντάσσεται ο κεντρικός άξονας του θέματος και ποια είναι η σχέση του με το ΔΕΠΠΣ) ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Συμβατότητα με τις αρχές και τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών του Νέου Σχολείου Το σχέδιο μαθήματος που ακολουθεί είναι συμβατό με τις αρχές και τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών, διότι στηρίζεται στη διερευνητική- ανακαλυπτική μάθηση καθώς και στη βιωματική προσέγγιση της γνώσης (που συνδέεται και με την προσληπτική λογοτεχνική θεωρία). Αντιμετωπίζει τη γνώση ολιστικά, καθώς προσεγγίζει τα ποιήματα ως όλον και παράλληλα επιδιώκει τη συγκριτική θεώρησή τους. Ακόμη στηρίζεται στην εμπλουτισμένη διδασκαλία, αφού εμπλέκει υποστηρικτικά τις νέες τεχνολογίες και ενσωματώνει στοιχεία της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης χρησιμοποιεί νέες τεχνικές, όπως την εταιρική ή ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Επιδιώκει την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών και την ανάπτυξη δεξιοτήτων από την πλευρά τους, συνδέει τη λογοτεχνία με άλλες τέχνες, για παράδειγμα τη μουσική (διαθεματικότητα) και μετατρέπει τους μαθητές σε δημιουργούς νανουρισμάτων, στοιχείο που συμβάλλει στην ανάπτυξη μεταγνωστικών ικανοτήτων από την πλευρά τους. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σχολείο έχει στόχο να αναπτύσσει ολιστικά την προσωπικότητα του μαθητή (Επ. Υλικό, τομ. Α σελ.51).είναι τέλος σημαντική η χρήση πηγών που υλοποιούν τις διδακτικές αρχές της βιωματικότητας και της εγγύτητας στη ζωή, όπως υποστηρίζει ο Βερτσέτης στη Διδακτική του (σελ ).

2 1.4 Βαθμίδα Εκπαίδευσης / Τάξεις στις οποίες θα το εφαρμόζατε Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1.5 Είδος Διδακτικής Πρακτικής : Δίωρο Σχέδιο Μαθήματος 1.6 Σκοπός & Στόχοι της Διδακτικής Πρακτικής Γενικός Σκοπός Οι μαθητές να έρθουν σε επαφή και να απολαύσουν αισθητικά τα νανουρίσματα ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα, αλλά και ως δημιουργήματα της λαϊκής μας παράδοσης. Επιμέρους Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή διαδικασία. Στόχοι γνωστικοί: 1) Οι μαθητές να είναι σε θέση να εντοπίζουν τα σημεία που αποδεικνύουν την αγάπη και την τρυφερότητα της μητέρας προς το παιδί της σε κάθε νανούρισμα 2) Να εντοπίζουν τις προσδοκίες της μητέρας για το παιδί της και μέσα από αυτές να αναγνωρίζουν τις αξίες- αντιλήψεις της εποχής που δημιουργήθηκαν τα νανουρίσματα, για το αγόρι και το κορίτσι 3) Να διακρίνουν στοιχεία τεχνικής των νανουρισμάτων αλλά και των δημοτικών τραγουδιών. Στόχοι σε επίπεδο δεξιοτήτων-στάσεων: 1) Οι μαθητές να ασκηθούν σε συνεργατικές μεθόδους μάθησης 2) Να αναπτύξουν ψηφιακές δεξιότητες 3) Να είναι σε θέση να συγκρίνουν δύο ή περισσότερα κείμενα σε επίπεδο περιεχομένου ή μορφής 4) Να ασκηθούν στο γραπτό και προφορικό λόγο 5 )Να δημιουργήσουν το δικό τους νανούρισμα. Μπορούν να αξιοποιηθούν τα ΤΠΕ (ο υπολογιστής ως διερευνητικό εργαλείο αναζήτησης υλικού μέσα από συγκεκριμένες διευθύνσεις που δίνονται από τον εκπαιδευτικό, αλλά και ως εποπτικό μέσο διδασκαλίας). 1.7 Εκτιμώμενη διάρκεια Διάρκεια - Συχνότητα Η συγκεκριμένη διδακτική πρακτική ξεκινά με την έναρξη του μαθήματος. Διενεργείται σε συνεχόμενη σχολική περίοδο και διαρκεί ένα δίωρο (90 ) 2.1 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής ΧΩΡΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Αίθουσα εργαστηρίου πληροφορικής 1 η Διδακτική ώρα:

3 Α Φάση : Αφόρμηση: Ο εκπαιδευτικός ανακοινώνει ότι η τάξη θα ασχοληθεί στο δίωρο που ακολουθεί με τα νανουρίσματα. Απευθύνει τις εξής ερωτήσεις προς τους μαθητές: -«Θυμάστε κάποιο νανούρισμα που σας έλεγε ο γονιός σας;» -«Γιατί τα παιδάκια τα αγαπούν και κοιμούνται εύκολα με αυτά;» Πιθανές απαντήσεις: η μητέρα εκφράζει το συναίσθημά της και ο ήρεμος ήχος της φωνής της με τη μελωδία που τα συνοδεύει αποκοιμίζει τα παιδιά. Ο εκπαιδευτικός εφόσον το επιθυμεί μπορεί να δηλώσει το δικό του αυτοσχέδιο νανούρισμα προς το παιδί του, για παράδειγμα «Ω ω ω ω, το γλυκό μου το μωρό/ Το γλυκό μου το μωράκι, το μικρό μου αγγελάκι,/ έλα ύπνε πάρε μου το και μεγάλο δώσε μου το». Τεχνικές που χρησιμοποιούνται-στόχοι: στοχευμένες ερωτήσεις, ενεργοποίηση προσωπικού βιώματος, δημιουργία θετικού συναισθηματικού κλίματος.( Χρόνος 5-7 ) Β Φάση: Εισαγωγή υλικού προς παρατήρηση: Ζητείται από τους μαθητές να ανοίξουν τα βιβλία τους, τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, στη σελίδα 8. Ο εκπαιδευτικός διαβάζει τα δύο νανουρίσματα «Να μου το πάρεις ύπνε μου» και «Κοιμήσου αστρί» και οι μαθητές παρακολουθούν. Όταν ολοκληρώσει την ανάγνωση απευθύνει την εξής ερώτηση : «Τι νιώσατε ακούγοντας τα συγκεκριμένα νανουρίσματα;» Πιθανές απαντήσεις: ηρεμία, γαλήνη, συγκίνηση, αναπόληση Διδακτικά Μέσα-Υλικά: σχολικό εγχειρίδιο (Χρόνος 5 ) Γ Φάση: Ζητείται από τους μαθητές να εργαστούν σε ζεύγη (εταιρική διδασκαλία) με στόχο να εντοπίσουν τα θεματικά κέντρα των δύο νανουρισμάτων. (Στη μεγάλη ομάδα ίσως να δίσταζε το κάθε μέλος να εκφραστεί, ενώ σε αυτή τη μορφή οι αναστολές αίρονται ή μειώνονται. (Ρέλλος). Επίσης είναι καλό να υπάρξει σταδιακό πέρασμα στη διαμόρφωση ομάδων). Δίνονται δειγματοληπτικές απαντήσεις. Πιθανές απαντήσεις: - η αγάπη της μάνας προς το παιδί -οι προσδοκίες της μάνας που απηχούν τις κοινωνικές αντιλήψεις για το αγόρι (αγόρι+δύναμη, α νανούρισμα) και το κορίτσι (κορίτσι +πλούσιος γάμος, β νανούρισμα). Ο εκπαιδευτικός συνοψίζει και καταγράφει στον πίνακα τις απαντήσεις. Τεχνικές: Εταιρική διδασκαλία, στοχευμένη ερώτηση Διδακτικά Μέσα-Υλικά: σχολικό εγχειρίδιο, πίνακας (Χρόνος 7-8 ) Δ Φάση: Οι μαθητές χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες των πέντε ατόμων. Κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει ένα ρόλο: ένας συντονίζει τη συζήτηση, άλλος καταγράφει

4 τις απαντήσεις, άλλος σημειώνει απορίες που θα μεταφέρει στην ολομέλεια, άλλος επιλύει πιθανά προβλήματα που προκύπτουν ή είναι χειριστής υπολογιστή και άλλος παρουσιάζει στην ολομέλεια τις απαντήσεις. Στη συνέχεια κάθε μία ομάδα αναλαμβάνει να ασχοληθεί με μία από τις παρακάτω ερωτήσεις: ΟΜΑΔΑ Α : «Πώς εκφράζει η μητέρα την αγάπη της προς το παιδί της σε κάθε ένα από τα δύο νανουρίσματα;» ΟΜΑΔΑ Β : «Τι προσδοκά η μητέρα για το παιδί της σε κάθε ένα από τα δύο νανουρίσματα; Ποιες λαϊκές αντιλήψεις διαφαίνονται για τη θέση- ρόλο του αγοριού και του κοριτσιού;» ΟΜΑΔΑ Γ : «Να εντοπίσετε εκφραστικά μέσα (για παράδειγμα εικόνες, παρομοιώσεις, μεταφορές, σχήματα λόγου) που χρησιμοποιούνται σε κάθε ένα νανούρισμα». ΟΜΑΔΑ Δ : «Να εντοπίσετε ιδιαιτερότητες στη γλώσσα (για παράδειγμα να βρείτε ιδιωματικές λέξεις ή φράσεις) και να δώσετε πληροφορίες για το μέτρο και τη στιχουργική των δύο νανουρισμάτων». Ας σημειωθεί ότι όλες οι ομάδες ασχολούνται ταυτόχρονα και με τα δύο νανουρίσματα (συγκριτική θεώρηση). Ο εκπαιδευτικός τονίζει ότι τα μέλη της ομάδας θα πρέπει να συζητήσουν μεταξύ τους. Κάθε μέλος της ομάδας θα πρέπει να εκφράσει την άποψή του, διότι όλες οι γνώμες πρέπει να ακούγονται. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ένα μέλος της ομάδας θα κρατά σημειώσεις και στη συνέχεια ο εκπρόσωπός της θα ανακοινώσει τα συμπεράσματα στην ολομέλεια. Ο εκπαιδευτικός κατά τη φάση της ανακοίνωσης των συμπερασμάτων καταγράφει στον πίνακα τα σημαντικά και οι μαθητές μπορούν να κρατούν σημειώσεις. Μετά την καταγραφή ακολουθεί συζήτηση για τα συμπεράσματα, όποιος επιθυμεί από οποιαδήποτε ομάδα συμπληρώνει μία νέα πληροφορία και στο τέλος ο εκπαιδευτικός με τη σειρά του ανακεφαλαιώνει και συμπληρώνει ό,τι κρίνει αναγκαίο. (Στο τέλος του διδακτικού δίωρου θα δοθεί φύλλο πληροφοριών με ενδεικτικές απαντήσεις). Τεχνικές: Εργασία σε ομάδες, συζήτηση, σύντομη διάλεξη κατά τη φάση της ανακεφαλαίωσης. Διδακτικά Μέσα -Υλικά: σχολικό εγχειρίδιο, φύλλο χαρτί, στυλό, πίνακας.(χρόνος 25 ) 2 η Διδακτική ώρα: Ε Φάση: Οι μαθητές παραμένουν στις ομάδες τους και τους δίνεται φύλλο εργασίας. Με αυτό τους ζητείται μέσω αυτού που έχουν ορίσει χειριστή ηλεκτρονικού υπολογιστή να αναζητήσουν στο διαδίκτυο την ηλεκτρονική διεύθυνση και αφού επιλέξουν την υπερσύνδεση νανουρίσματα να διαλέξουν δύο από αυτά και να τα εκτυπώσουν. Στη συνέχεια, μετά από συγκριτική θεώρηση όλων των νανουρισμάτων (αυτών που διδάχτηκαν και αυτών που επέλεξαν να εκτυπώσουν) τους ζητείται να καταγράψουν στο φύλλο εργασίας τα κοινά στοιχεία τεχνικής που εντοπίζουν σε αυτά. Ο εκπαιδευτικός τονίζει ότι τα νανουρίσματα

5 αποτελούν δημοτικά τραγούδια, είναι δημιουργήματα της λαϊκής παράδοσης και πολλά από τα στοιχεία που θα εντοπίσουν σε αυτά αποτελούν και χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών.(χρόνος για τη δραστηριότητα ) Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία, ο εκπρόσωπος της κάθε ομάδας ανακοινώνει στην ολομέλεια τα αποτελέσματα και στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός χρησιμοποιώντας υπολογιστή με προβολέα (εναλλακτικά την οθόνη του διαδραστικού πίνακα) παρουσιάζει εποπτικά τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών και τα στοιχεία τεχνικής των νανουρισμάτων και σχολιάζει τις πληροφορίες.(χρόνος ) Στη συνέχεια ζητείται από την κάθε ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω χαρακτηριστικά να δημιουργήσει το δικό της τετράστιχο νανούρισμα μέσα από τη συνεργασία των μελών της και αφού το καταγράψει στο φύλλο εργασίας να το παρουσιάσει στην τάξη (και με μελωδία αν επιθυμεί). Έπειτα θα πρέπει η κάθε ομάδα να παραδώσει το φύλλο εργασίας στον εκπαιδευτικό, αφού πρώτα όλα τα μέλη της ομάδας υπογράψουν και δώσουν ένα όνομα στην ομάδα τους(αναλογικός τρόπος σκέψης). Στο τέλος ο εκπαιδευτικός μοιράζει στους μαθητές φύλλο πληροφοριών και με ασκήσεις προέκτασης.(χρόνος 15 ) Μέθοδοι-Τεχνικές: καθοδηγούμενη ανακάλυψη με χρήση ΤΠΕ ως γνωστικών εργαλείων και με αναζήτηση στοχοθετημένων πληροφοριών στο Διαδίκτυο, ολιστική θεώρηση της γνώσης, μάθηση μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας-τέχνης, εργασία σε ομάδες, επίδειξη υλικού, σύντομη διάλεξη. Διδακτικά Μέσα-Υλικά: υπολογιστής, εκτυπωτής, φωτοτυπικό χαρτί, προβολέας ή διαδραστικός πίνακας, διαδίκτυο, υλικό εκπαιδευτικού σε ψηφιακή μορφή (DVD- ROM),, φύλλο εργασίας, φύλλο πληροφοριών. ΣΤ Φάση: Δραστηριότητα κλεισίματος: Ο εκπαιδευτικός προβάλλει με εικόνα και ήχο το παραδοσιακό νανούρισμα από τη Θράκη «Έλα ύπνε και πάρε το» που περιέχεται στο cd της Δώρας Πετρίδη «παραδοσιακά νανουρίσματα»(2008), διάρκειας 1 58 και τέλος εύχεται με χαμόγελο στους μαθητές του να έχουν έναν ήρεμο και γλυκό ύπνο! Τεχνική: χρήση της αισθητικής εμπειρίας ( μουσικής και εικόνας) Διδακτικό Μέσο -Υλικό: υπολογιστής, προβολέας, DVD-ROM.(Χρόνος 3 ) (Ακολουθούν το φύλλο εργασίας και το φύλλο πληροφοριών)

6 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (κοινό για όλες τις ομάδες-δίνεται στην Ε Φάση): 1. Πληκτρολογήστε στον υπολογιστή τη διεύθυνση Επισκεφτείτε στην κεντρική σελίδα την υπερσύνδεση νανουρίσματα. Επιλέξτε δύο από αυτά και εκτυπώστε τα. Στη συνέχεια, αφού τα συγκρίνετε με τα νανουρίσματα που υπάρχουν στο σχολικό σας βιβλίο, να καταγράψετε στο φύλλο εργασίας που σας έχει δοθεί τα κοινά στοιχεία τεχνικής που εντοπίσατε. Να ανακοινώσετε μέσω του εκπροσώπου σας τα συμπεράσματά σας στην τάξη, πριν περάσετε στην επόμενη εργασία. 2. Με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία σας και τα κοινά στοιχεία τεχνικής των νανουρισμάτων που αναλύσαμε, δημιουργήστε το δικό σας τετράστιχο νανούρισμα (στίχους, αλλά και μελωδία αν επιθυμείτε) και καταγράψτε το στο φύλλο εργασίας σας. Αφού ολοκληρώσετε την προσπάθειά σας, υπογράψτε με τα ονόματά σας και δώστε ένα όνομα-τίτλο στην ομάδα σας. Αφού παρουσιάσετε το νανούρισμά σας στην τάξη, θα παραδώσετε την εργασία σας. Καλή διασκέδαση! ΦΥΛΛΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ 1. Να μου το πάρεις ύπνε μου(χίος)-δημοσίευση Κοιμήσου αστρί (Κορινθία)- καταγραφή Να μου το πάρεις ύπνε μου ΘΕΜΑ :Το νανούρισμα μιας μάνας στο γιο της -Πώς εκδηλώνεται η μητρική αγάπη; Α) η μάνα για τη φύλαξη του παιδιού της επιθυμεί να καλύψει στερεά και θάλασσα και για αυτό επιστρατεύει τρία πολύ ισχυρά στοιχεία της φύσης: τον ήλιο, το πιο λαμπερό ουράνιο σώμα που από ψηλά εποπτεύει τα πάντα, τον αετό, το πιο δυνατό πουλί με την οξύτατη όραση που πετάει πολύ ψηλά και το βοριά, που είναι ορμητικός, δυνατός και συχνά βίαιος και απειλητικός στα δημοτικά τραγούδια (ντεληβοριάς). Έτσι, συμμετέχει όλο το στερέωμα στη φύλαξη. Β) μέσα στο νανούρισμα παρουσιάζεται η μάνα του κυρ Βοριά να τον περιμένει με αγωνία να επιστρέψει. Μέσα από την αγάπη αυτής της μάνας εκφράζεται και η αγάπη της μάνας του παιδιού στο νανούρισμα. -Τι προσδοκά η μάνα για το παιδί της; Ποιες οι κοινωνικές αντιλήψεις για το αγόρι; Οι τρεις φρουροί αποτελούν σύμβολα για τις μελλοντικές ιδιότητες που προσδοκά η μάνα για το παιδί της (σύμβολα δύναμης και ανδρείας, στοιχεία που πρέπει να έχει το αγόρι).η μάνα αντιμετωπίζει το γιο της ως αρχοντόπουλο, για αυτό και ο γιος αποκαλείται «χρυσός» από τον βοριά και κοιμάται σε «αργυρή» κούνια. Ακόμη το ξενύχτι του βοριά και η ανησυχία της μάνας του δηλώνουν έμμεσα ότι τα αγόρια είναι ζωηρά και συχνά ξενυχτούν έξω από το σπίτι και οι μανάδες ανησυχούν. -Εκφραστικά μέσα: Α) προσωποποιήσεις (Ύπνος, Ήλιος, Αετός, Βοριάς) Β) το στοιχείο του αδυνάτου και της υπερβολής (φρουροί είναι τα στοιχεία της φύσης, ο γιος κοιμάται σε αργυρή κούνια) Γ) μεταφορά (χρυσόν υγιόν)

7 Δ) τριαδικό σχήμα(στ.3-4, 8-9, 10-11) Ε) ασύνδετο σχήμα (στ.3-4) Στ) χρησιμοποιείται διάλογος(ζωντάνια) και αφήγηση Ζ) χρήση β προσώπου(αμεσότητα) (η μάνα απευθύνεται στον Ύπνο) Η) στο τραγούδι είναι μοιρασμένα τα ουσιαστικά, τα ρήματα, τα επίθετα Θ) άστοχα ερωτήματα(στ.9-10) -Γλωσσικές-στιχουργικές παρατηρήσεις: Χρησιμοποιούνται ιδιωματικά στοιχεία (βίγλες=σκοπιές, βιγλάτορες=φρουροί, γιε μ, μήνα, ανάμεσα πελάγου). Οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι παροξύτονοι. Κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα (δεν παρουσιάζονται διασκελισμοί). 2.Κοιμήσου αστρί ΘΕΜΑ :Το νανούρισμα μιας μάνας στη μικρή της κόρη -Πώς εκδηλώνεται η μητρική αγάπη; Α) με τις προσφωνήσεις της μάνας προς την κόρη(αστρί, αυγή, νιο φεγγάρι) Β) με τη φροντίδα της μάνας να εξασφαλίσει τα πιο πλούσια προικιά για την κόρη της( δίνει διαβεβαιώσεις για ενέργειες που έχει κάνει ήδη: έχει παραγγείλει χρυσαφικά από την Πόλη, φορεσιές από τη Βενετιά-πλούσιες εμπορικές πόλεις της εποχής εκείνης-έχει παραγγείλει μεγάλο πάπλωμα,στο οποίο δουλεύουν σαρανταδύο μαστόροι, και κόκκινα παπούτσια με μαργαριτάρι) Γ) με τις ευχές της μάνας για το γάμο της κόρης και για να τη φυλάει η Παναγιά(που είναι γυναίκα και μάνα). -Τι προσδοκά η μάνα για το παιδί της; Ποιες οι κοινωνικές αντιλήψεις για το κορίτσι; Τα δώρα που ετοιμάζονται για την κόρη υποδηλώνουν την προσδοκία της μάνας να ζήσει η κόρη της στην πολυτέλεια και να κάνει ένα πλούσιο γάμο, να ζήσει σα βασιλοπούλα, για αυτό και τα προικιά της πρέπει να είναι πλούσια. Η φαντασία της μάνας αναπλάθει δημιουργικά λαϊκές διηγήσεις για τις αρχοντοπούλες του Βυζαντίου. Σημαντική η αναφορά στα προικιά, καθώς ο θεσμός της προίκας ίσχυε εκείνη την εποχή για το κορίτσι.ακόμη για τα κορίτσια μία από τις πρωταρχικές αξίες ήταν (και είναι) η ομορφιά, για αυτό και η μητέρα αποκαλεί την κόρη «αστρί», «αυγή», «νιο φεγγάρι» καθώς η λάμψη και η ομορφιά της ακτινοβολούν. Άλλωστε η μητέρα στο πάπλωμα παρήγγειλε να κεντήσουν τον αετό (σύμβολο δύναμης) και το παγόνι (σύμβολο ομορφιάς). -Εκφραστικά μέσα: Α) το σχήμα της υπερβολής (το πάπλωμα το τελειώνουν σαρανταδυό μαστόροι) Β) χρησιμοποιείται ο συμβολικός αριθμός τρία και το τριαδικό σχήμα(στ.1, 3-4) Γ) υπάρχει αφήγηση Δ) χρησιμοποιείται το β ενικό πρόσωπο( η μητέρα απευθύνεται στην κόρη) Ε) στο τραγούδι κυριαρχούν τα ουσιαστικά και τα ρήματα( σε όλο το κείμενο υπάρχουν μόνο δύο επίθετα: κόκκινα και παχιά). ΣΤ ) μεταφορά (του ρήγα το παιδί) -Γλωσσικές στιχουργικές παρατηρήσεις: Ιδιωματικές λέξεις: αστρί, νιο, νιος, μαστόροι, βάνουν, η βρεφική λέξη νάνι, (κάνε νάνι=κοιμήσου).οι στίχοι είναι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι παροξύτονοι και δεν παρατηρούνται διασκελισμοί. Το νανούρισμα αυτό αποτελείται από ομοιοκατάληκτα δίστιχα.

8 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ Γρήγορη εξέλιξη Λιτότητα εκφραστικών μέσων Πύκνωση ποιητικού λόγου(χρησιμοποιούνται κυρίως ρήματα και ουσιαστικά) Τεχνικές αφήγησης και διαλόγου Αρχή της ισομετρίας Ο νόμος των τριών Συχνές οι προσωποποιήσεις, το στοιχείο του αδυνάτου και της υπερβολής Άστοχα ερωτήματα ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΩΝ --Το νανούρισμα είναι δημιούργημα λαϊκού λόγου που μοιάζει με το παραμύθι(και τα δύο αποκοιμίζουν το παιδί)και εκφράζει συναισθήματα. Χαρακτηριστικός ο λυρισμός του και ο τρυφερός τόνος της μάνας προς το παιδί. --Είναι έμμετρο και ποιητικό (συνήθως συναντάμε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο -το στίχο των δημοτικών τραγουδιών- και εναλλακτικά ιαμβικό οχτασύλλαβο με ιαμβικό επτασύλλαβο. Συνήθως υπάρχει και ομοιοκαταληξία. --Το νανούρισμα χρησιμοποιεί προσωποποιημένα τα στοιχεία της φύσης, για αυτό και συχνά υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής. --Συναντάμε συχνά προσφωνήσεις(επικλήσεις στον Ύπνο ή στο παιδί)και για αυτό χρησιμοποιείται το β ενικό πρόσωπο --Κάποιες φορές χρησιμοποιούνται υποκοριστικά λέξεων π.χ. μωράκι και συχνά βρεφικές λέξεις, όπως η λέξη νάνι ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗΣ (επιλογή μιας άσκησης): 1. Να μεταγράψετε ένα από τα δύο νανουρίσματα του σχολικού σας βιβλίου σε πεζό κείμενο 2. Να βρείτε ένα νανούρισμα από τον τόπο καταγωγής σας, να το καταγράψετε και να το παρουσιάσετε στην τάξη 3. Να δημιουργήσετε ένα δικό σας νανούρισμα 4. Να αισθητοποιήσετε ένα από τα δύο νανουρίσματα του σχολικού σας βιβλίου (μπορείτε να το μελοποιήσετε, να το ζωγραφίσετε ή γενικότερα να το αποτυπώσετε εικαστικά)

9 ΦΥΛΛΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 2 (ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ) : ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ σελ. 8-9 Να μου το πάρεις. ύπνε μου Να μου το πάρεις, Ύπνε μου, τρεις βίγλες θα του βάλω, τρεις βίγλες. τρεις βιγλάτορες, κι οι τρεις αντρειωμένοι. Βάλλω τον Ήλιο στα βουνά, τον αετό στους κάμπους, τον κυρ Βοριά το δροσερό ανάμεσα πελάγου. Ο Ήλιος εβασίλεψεν. ο αϊτός αποκοιμήθη, κι ο κυρ Βοριάς ο δροσερός στης μάνας του πηγαίνει. «Γιε μ', πού 'σουν χτες, πού 'σουν προχτές, πού 'σουν την άλλη νύχτα; Μήνα με τ' άστρι μάλωνες, μήνα με το φεγγάρι, μήνα με τον αυγερινό, που 'μαστ' αγαπημένοι; - Μήτε με τ' άστρι μάλωνα, μήτε με το φεγγάρι, μήτε με τον αυγερινό, οπού 'στ' αγαπημένoι χρυσόν υγιόν εβίγλιζα στην αργυρή του κούνια». Κοιμήσου αστρί Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι κοιμήσου, που να σε χαρεί ο νιος που θα σε πάρει. Κοιμήσου, που παράγγειλα στην Πόλη τα χρυσά σου, στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου. Κοιμήσου, που σου ράβουνε το πάπλωμα στην Πόλη και σου το τελειώνουνε σαρανταδυό μαστόροι στη μέση βάνουν τον αετό, στην άκρη το παγόνι. Νάνι του ρήγα το παιδί, του βασιλιά τ' αγγόνι. Κοιμήσου και παράγγειλα παπούτσια στον τσαγγάρη, να σου τα κάνει κόκκινα με το μαργαριτάρι. Κοιμήσου, μες στην κούνια σου και στα παχιά πανιά σου, η Παναγιά η δέσποινα να είναι συντροφιά σου. Επιλογή από νανουρίσματα ( Νανουρίσματα ) Ύπνε που παίρνεις τα μωρά (νανούρισμα) Ύπνε που παίρνεις τα μωρά, έλα πάρε και τούτο, μικρό μικρό σου το δωκα, μεγάλο φέρε μου το, μεγάλο σα ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι, κι οι κλώνοι του ν' απλώνονται, σ Ανατολή και Δύση. Νανούρισμα (Θανάσης Κατραπάνης) Έλα, ύπνε, και πάρε το και πάν' το στα λιβάδια, που κελαηδούνε τα πουλιά και παίζουν τα κοπάδια. Ν' ακούει κουδούνια να χαρεί, φλογέρες να μεθύσει και των ρυακιών το φλοίσβισμα να με τ' αποκοιμήσει. Και σαν τρανέψει και γενεί λεβέντης, παλικάρι, νάχει για βέργα το σπαθί, το βόλι για λιθάρι Αυτοσχέδιο νανούρισμα: Ω ω ω ω ω ω ω, το γλυκό μου το μωρό Το γλυκό μου το μωράκι, το μικρό μου αγγελάκι Έλα Ύπνε πάρε μου το και μεγάλο δώσε μου το Νάνι νάνι νάνι νάνι το παιδί θέλει να κάνει Νάνι νάνι νάνι ω το γλυκό μου το μωρό Το καλό μου το μωράκι τ ακριβό μου μπουμπουκάκι Έλα Ύπνε πάρε μου το και μεγάλο δώσε μου το

10 ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΩΝ --Το νανούρισμα είναι δημιούργημα λαϊκού λόγου που μοιάζει με το παραμύθι(και τα δύο αποκοιμίζουν το παιδί)και εκφράζει συναισθήματα. Χαρακτηριστικός ο λυρισμός του και ο τρυφερός τόνος της μάνας προς το παιδί. --Είναι έμμετρο και ποιητικό (συνήθως συναντάμε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο -το στίχο των δημοτικών τραγουδιών- και εναλλακτικά ιαμβικό οχτασύλλαβο με ιαμβικό επτασύλλαβο, αλλά και τροχαϊκό οχτασύλλαβο. Συνήθως υπάρχει και ομοιοκαταληξία. --Το νανούρισμα χρησιμοποιεί προσωποποιημένα τα στοιχεία της φύσης, για αυτό και συχνά υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής. --Συναντάμε συχνά προσφωνήσεις(επικλήσεις στον Ύπνο ή στο παιδί)και για αυτό χρησιμοποιείται το β ενικό πρόσωπο --Σε πολλά νανουρίσματα συναντάμε στερεότυπες εκφράσεις π.χ. «Έλα Ύπνε και πάρε το» --Κάποιες φορές χρησιμοποιούνται υποκοριστικά λέξεων π.χ. μωράκι και συχνά βρεφικές λέξεις, όπως η λέξη νάνι ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ Γρήγορη εξέλιξη Λιτότητα εκφραστικών μέσων Πύκνωση ποιητικού λόγου(χρησιμοποιούνται κυρίως ρήματα και ουσιαστικά) Τεχνικές αφήγησης και διαλόγου Αρχή της ισομετρίας (ισορροπία και αρμονία του στίχου, κάθε στίχος εκφράζει ένα πλήρες και ολοκληρωμένο νόημα) Ο νόμος των τριών ή το τριμερές σχήμα: συχνά συναντάμε τον αριθμό 3, αλλά και τριμερή διάρθρωση του νοήματος, που συνήθως οδηγεί σε μία κορύφωση, «το τρίτο το καλύτερο», π.χ. «Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι» Συχνές οι προσωποποιήσεις, το στοιχείο του αδυνάτου και της υπερβολής Άστοχα ερωτήματα (ερωτήματα που τίθενται και στη συνέχεια αναιρούνται) π.χ. «Μήνα με τ άστρι μάλωνες, μήνα με το φεγγάρι/μήνα με τον αυγερινό, που μαστε αγαπημένοι; -Μήτε με τ άστρι μάλωνα, μήτε με το φεγγάρι/ μήτε με τον αυγερινό, όπου στ αγαπημένοι.» ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗΣ (επιλογή μιας άσκησης): 1 Να μεταγράψετε ένα από τα δύο νανουρίσματα του σχολικού σας βιβλίου σε πεζό κείμενο 2. Να βρείτε ένα νανούρισμα από τον τόπο καταγωγής σας, να το καταγράψετε και να το παρουσιάσετε στην τάξη 3.Να δημιουργήσετε ένα δικό σας νανούρισμα 4 Να αισθητοποιήσετε ένα από τα δύο νανουρίσματα του σχολικού σας βιβλίου (μπορείτε να το μελοποιήσετε, να το ζωγραφίσετε ή γενικότερα να το αποτυπώσετε εικαστικά)

11 ΠΗΓΕΣ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1. Επιμορφωτικό Υλικό (Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης), Τόμοι Α, Β, Γ, Βερτσέτης Αθ., Διδακτική, Αθήνα, Ματσαγγούρας Ηλ., Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας, Η σχολική τάξη,αθήνα, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Γνωστικά Στυλ Μάθησης, Διαπροσωπικές σχέσεις και Επικοινωνία, Φ. Παρασκευά, Πειραιάς Πολίτης Λίνος, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Vitti M.,Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα, Καψωμένος Ερατ., Δημοτικό τραγούδι-μια διαφορετική προσέγγιση, Εκδ. Πατάκη, ΥΠΔΒΜΘ, Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο 9 Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ Γυμνασίου, Βιβλίο Εκπαιδευτικού, ΣΕΛ.8-11, ΟΕΔΒ,Αθήνα 10. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Λυκείου,σελ.18-23, ΟΕΔΒ, Αθήνα 11 ΥΠΔΒΜΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθανασόπουλος, Κοκκινάκη, Μπίστα, Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α,Β,Γ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ: Υλικοτεχνική Υποδομή : Διαδικτυακά περιβάλλοντα: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Πραγματοποιείται διαμορφωτική αξιολόγηση καθ όλη τη διάρκεια της εφαρμογής του σχεδίου με σκοπό την ανατροφοδότηση, μέσα από τη συνεχή ενεργοποίηση- ανταπόκριση των μαθητών. Με την παράδοση του φύλλου εργασίας των ομάδων στον εκπαιδευτικό, αλλά και μέσα από τις εργασίες προέκτασης επιτυγχάνεται τελική αξιολόγηση. 4. Η συγκεκριμέμη διδακτική πρακτική έχει υλοποιηθεί στα πλαίσια του Μείζονος Προγράμματος Επίμόρφωσης και έχει κατατεθεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/10/2011 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ

12 ΕΙΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ 15 ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ (ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ) ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (Επιδιώκεται οι μαθητές:) 1.Να έρθουν σε επαφή, να ευαισθητοποιηθούν και να απολαύσουν αισθητικά τα νανουρίσματα 2.Να περάσουν από τη θεωρία στην πράξη: αξιοποιώντας στοιχεία τεχνικής των νανουρισμάτων να δημιουργήσουν το δικό τους νανούρισμα 3.Να αναπτύξουν συνεργατικές δεξιότητες ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1.Α ΑΦΟΡΜΗΣΗ :Ανακοινώνεται στους μαθητές ότι η τάξη θα ασχοληθεί με τα νανουρίσματα και μέσα από στοχευμένες ερωτήσεις επιδιώκεται να ενεργοποιηθεί το προσωπικό βίωμα για τη δημιουργία θετικού συναισθηματικού κλίματος π.χ. «θυμάστε κάποιο νανούρισμα που σας έλεγε ο γονιός σας;»(1-2 ) 2.Β ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΥΛΙΚΟΥ :Δίνεται στους μαθητές φωτοτυπία με δύο νανουρίσματα που υπάρχουν στο σχολικό βιβλίο «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ Γυμνασίου» σελ 8-9, με δύο επιλεγμένα νανουρίσματα από την ηλεκτρονική διεύθυνση και με ένα αυτοσχέδιο νανούρισμα του εκπαιδευτικού. Ακόμη δίνεται φύλλο πληροφοριών. Ακολουθεί η ανάγνωση και η σύντομη εισήγηση της εκπαιδευτικού, σχετικά με τα στοιχεία τεχνικής των νανουρισμάτων που αποτελούν δημοτικά τραγούδια, ενώ παράλληλα προβάλλονται αυτές οι πληροφορίες μέσω της οθόνης του υπολογιστή. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ Οι μαθητές να έχουν έρθει σε επαφή με τα δημοτικά τραγούδια και την τεχνική τους σε προηγούμενο μάθημα (διάλεξη, παρουσίαση μέσω Η/Υ /φωτοτυπικό χαρτί με υλικό, φύλλο πληροφοριών)(3 ) 3.Oι μαθητές καλούνται να εργαστούν σε ομάδες (που καλό θα ήταν να αποτελούνται από 5 μέλη) με στόχο να δημιουργήσουν το δικό τους τετράστιχο νανούρισμα στο οποίο θα δώσουν τίτλο και το οποίο θα καταγράψουν σε φύλλο εργασίας (ομάδες εργασίας/φύλλο εργασίας) (8 ) 4.Τα φύλλα εργασίας συλλέγονται, και παρουσιάζονται στην ολομέλεια τα νανουρίσματα και ο τίτλος τους. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός αναφέρεται στις ασκήσεις προέκτασης (για το σπίτι) (παρουσίαση στην ολομέλεια/ασκήσεις προέκτασης)(1 )

13 5.Το μάθημα ολοκληρώνεται με χρήση της αισθητικής εμπειρίας(μουσικής και εικόνας) καθώς προβάλλεται το παραδοσιακό νανούρισμα από τη Θράκη «Έλα ύπνε και πάρε το» που τραγουδά η Δώρα Πετρίδη, αλλά και με χαμόγελο! (2 ) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1.Διαμορφωτική:ανταπόκριση των μαθητών στην πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων. 2.Τελική: παράδοση του φύλλου εργασίας στον εκπαιδευτικό και αξιολόγηση του έργου της ομάδας, αξιοποίηση ασκήσεων προέκτασης από τους μαθητές ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ: αυτενέργεια και δημιουργικότητα των μαθητών, συναισθηματική καλλιέργεια και αναλογικός τρόπος σκέψης, καλλιέργεια συνεργασίας, καλών διαπροσωπικών σχέσεων και ομαδικού πνεύματος, ανάπτυξη μεταγνωστικών ικανοτήτων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ: 1.Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης: Κριτήρια αξιολόγησης-αυτοαξιολόγησης μικροδιδασκαλίας 2. «Εκπαίδευση, Επιμόρφωση και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με μικροδιδασκαλία», Δημ.Χρ. Χατζηδήμου 3. Έντυπο Δόμησης Μικροδιδασκαλίας ΑΣΠΑΙΤΕ Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 4.Μεταπτυχιακή εργασία με θέμα «Η Μικροδιδασκαλία στα προγράμματα σπουδών εκπαίδευσης Ενηλίκων: Διερευνητική Προσέγγιση», Εισηγητής Πλάτων Μουρατίδης, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος Αναστοχασμός και Μικροδιδασκαλία, Καράμηνας Ιγνάτιος, Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης, Μάιος «Άσκηση της μη λεκτικής συμπεριφοράς του Εκπαιδευτικού με Μικροδιδασκαλία», Γ. Βρεττός και Λευτ. Τσουπάκης 7. «Άσκηση διδακτικών δεξιοτήτων με μικροδιδασκαλία : μια πρώτη προσπάθεια Εφαρμογής» Αχ. Καψάλης/Γ. Βρεττός Η συγκεκριμένη μικροδιδασκαλία παρουσιάστηκε στα πλαίσια του Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 03/11/2011 ONOMA ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ