ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

Transcript

1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΖΑΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 1. Για τα περισσότερα οικοσυστήματα πηγή ενέργειας είναι ο ήλιος. Θα μπορούσε να επιβιώσει ένα τέτοιο οικοσύστημα: α) μόνο με καταναλωτές; β) μόνο με αποικοδομητές; γ) μόνο με παραγωγούς; δ) με παραγωγούς και αποικοδομητές; ε) με παραγωγούς και καταναλωτές; 2. Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει τις μεταβολές του πληθυσμού ενός μονοκύτταρου φύκους σε λίμνη της εύκρατης ζώνης του βόρειου ημισφαιρίου. Η αύξηση του πληθυσμού του φύκους το διάστημα από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο είναι πιθανότερο να οφείλεται: α) Στην αύξηση των φυτοφάγων μαλακίων της λίμνης. β) Στην άμεση αύξηση του οργανικού φορτίου της λίμνης κατά την περίοδο αυτή. γ) Στην αύξηση της θερμοκρασίας των επιφανειακών νερών της λίμνης κατά την περίοδο αυτή. δ) Στη μείωση των διαθέσιμων ανόργανων θρεπτικών συστατικών της λίμνης. Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. 3. Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει τη μάζα του φυτοπλαγκτού ενός λιμναίου οικοσυστήματος συναρτήσει του βάθους. α) Να ερμηνεύσετε τη μεταβολή της μάζας του φυτοπλαγκτού σε σχέση με το βάθος. β) Ποια κυρίως βιολογική διαδικασία είναι αυτή που προκαλεί τις μεταβολές στη μάζα του φυτοπλαγκτού;

2 4. Ένας ερευνητής μέτρησε την ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου σε βάθος 30 εκατοστών από την επιφάνεια του νερού μιας λίμνης της εύκρατης ζώνης, τον μήνα Απρίλιο. Την ημέρα της μέτρησης είχε ηλιοφάνεια και άπνοια. Παρακάτω περιγράφονται τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων: Ώρα mg διαλυμένου οξυγόνου/l νερού 8:00 π.μ. 7,4 mg/l 10:00 π.μ. 8,2 mg/l 12:00 μεσημέρι 9,3 mg/l 2:00 μ.μ. 9,8 mg/l 4:00 μ.μ. 9,4 mg/l 6:00 μ.μ. 8,9 mg/l 8:00 μ.μ. 8,6 mg/l 10:00 μ.μ. 8,0 mg/l 12:00 μεσάνυχτα 7,7 mg/l 2:00 π.μ. 7,5 mg/l 4:00 π.μ. 7,2 mg/l 6:00 π.μ. 7,1 mg/l α) Βάσει των παρατηρήσεων, ποια είναι η προέλευση του οξυγόνου που είναι διαλυμένο στο νερό της λίμνης; β) Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα του πίνακα κατασκευάστε την καμπύλη μεταβολής της ποσότητας του διαλυμένου οξυγόνου σε συνάρτηση με το χρόνο. γ) Εξηγήστε τους παράγοντες που επηρεάζουν το σχήμα της καμπύλης. 5. Τι θα συμβεί σε ένα οικοσύστημα αν απομακρυνθούν από αυτό τα περισσότερα βακτήρια και μύκητες; Α. Τα θρεπτικά συστατικά που προέρχονται από την αποικοδόμηση θα μειωθούν. Β. Θα μειωθεί η ενέργεια που είναι διαθέσιμη στους αυτότροφους οργανισμούς. Γ. Θα αυξηθεί η συχνότητα των μεταλλάξεων. Δ. Θα αυξηθεί η γονιμότητα του εδάφους.

3 6. Η ανάπτυξη των φωτοσυνθετικών οργανισμών σε ένα υδάτινο οικοσύστημα καθορίζεται κυρίως από τη διαθεσιμότητα φωτός και ανόργανων θρεπτικών συστατικών. Α. ΣΩΣΤΌ, Β. ΛΑΘΟΣ 7. Ποιο από τα ακόλουθα αποτελεί βιοτικό παράγοντα ενός οικοσυστήματος;. Α. Το κλίμα της περιοχής. Β. Τα σαρκοφάγα ζώα που τρέφονται από φυτοφάγα. Γ. Η διαθεσιμότητα οξυγόνου. Δ. Η ταχύτητα ροής του νερού σε ένα ποτάμι. 8. Ποιο από τα ακόλουθα περιγράφει ένα οικοσύστημα;. Α. Φως, νερό, θερμοκρασία και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Β. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Γ. Βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Δ. Παραγωγοί, καταναλωτές, αποικοδομητές και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις 9. Γιατί είναι σημαντικοί για το οικοσύστημα οι αποικοδομητές;. Α. Κάνουν το ατμοσφαιρικό άζωτο διαθέσιμο στους παραγωγούς. Β. Διασπούν πολύπλοκες οργανικές ενώσεις σε άλλες απλούστερες. Γ. Μετατρέπουν την ανόργανη ύλη σε οργανική. Δ. Διασπούν την οργανική ύλη σε ανόργανες ενώσεις. 10. Πριν πολλά χρόνια, οι επιστήμονες της NASA μελετώντας τρόπους που θα εξασφάλιζαν αυτονομία στο πλήρωμα των διαστημόπλοιων, ως προς την τροφή και το οξυγόνο, δημιούργησαν σε μία κλειστή σφαίρα ένα οικοσύστημα που μπορεί να επιζήσει για πολλά χρόνια. Η σφαίρα περιέχει νερό, αέρα, μικροσκοπικές γαρίδες, φύκια και βακτήρια. Περιέχει επίσης μικροσκοπικά κλαδιά, κελύφη και βράχους έτσι ώστε οι γαρίδες να έχουν χώρους να κρύβονται και τα βακτήρια να έχουν επιφάνειες να προσκολλώνται. Για να παραμείνουν οι οργανισμοί ζωντανοί χρειάζεται να τροφοδοτείται η σφαίρα από το περιβάλλον με:. Α. νερό. Β. οξυγόνο. Γ. φως. Δ. διάφορα απλά ανόργανα μόρια. 11. Το σύνολο των ατόμων ενός είδους που ζουν σε μία περιοχή αποτελούν:. Α. μία βιοκοινότητα. Β. ένα γένος. Γ. έναν πληθυσμό. Δ. ένα οικοσύστημα.

4 12. Ποιο δεν αποτελεί βιοτικό παράγοντα του οικοσυστήματος; Α. Φυτά. Β. Έντομα. Γ. Νερό. Δ. Βακτήρια. 13. Ποια είναι η σωστή κατάταξη των επιπέδων οργάνωσης της ζωής από το ανώτερο στο κατώτερο;. Α. Πληθυσμός, οργανισμός, οικοσύστημα, βιοκοινότητα. Β. Οργανισμός, βιοκοινότητα, πληθυσμός, οικοσύστημα. Γ. Οικοσύστημα, βιοκοινότητα, πληθυσμός, οργανισμός. Δ. Βιοκοινότητα, οργανισμός, πληθυσμός, οικοσύστημα. 14. Η παραγωγή, η κατανάλωση και η αποικοδόμηση είναι σημαντικές διαδικασίες των οικοσυστημάτων. Ποιες ομάδες οργανισμών ανήκουν στους αποικοδομητές;. Α. Μύκητες και ορισμένα βακτήρια, όπως τα κυανοβακτήρια. Β. Ιοί και βακτήρια. Γ. Βακτήρια και μύκητες. Δ. Φυτά, ζώα και μικρόβια. 15. Σε ένα οικοσύστημα παραγωγοί είναι:. Α. τα φύκη και τα βακτήρια. Β. τα φυτά και τα φύκη. Γ. τα φυτά και οι μύκητες. Δ. τα φυτά, τα κυανοβακτήρια και τα φύκη. 16. Το φως του ήλιου δεν φτάνει στην αβυσσική ζώνη (δηλαδή στα μεγάλα βάθη των ωκεανών), όπου αναπτύσσονται βιοκοινότητες οργανισμών. Για το λόγο αυτό τα οικοσυστήματα εκεί:. Α. χαρακτηρίζονται αυτότροφα. Β. χαρακτηρίζονται ετερότροφα. Γ. δε διαθέτουν ετερότροφους οργανισμούς. Δ. διαθέτουν μόνο παραγωγούς. 17. Κατά κανόνα τα οικοσυστήματα στα οποία κάθε οργανισμός τρέφεται μόνο με ένα είδος τροφής είναι περισσότερο σταθερά από αυτά στα οποία οι οργανισμοί εξασφαλίζουν την τροφή τους από περισσότερα από ένα είδη οργανισμών. Απάντηση: 18. Το σύνολο των οργανισμών διαφορετικών ειδών που ζουν μαζί σε μία περιοχή αποτελούν: Α. βιοκοινότητα. Β. πληθυσμό. Γ. βιότοπο. Δ. οικοσύστημα 19. Οι αβιοτικοί παράγοντες επηρεάζουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων.

5 Απάντηση: 20. Τι αναμένεται να συμβεί στο οικοσύστημα ενός μικρού νησιού των Κυκλάδων αν εξαφανιστούν οι φυσικοί καταναλωτές των φυτοφάγων ζώων; Α. Οι πληθυσμοί των φυτοφάγων ζώων θα αυξάνονται συνεχώς. Β. Οι πληθυσμοί των φυτοφάγων ζώων δεν θα μεταβληθούν. Γ. Οι παραγωγοί του οικοσυστήματος θα αυξηθούν. Δ. Ο πληθυσμός των φυτοφάγων ζώων τελικά θα ισορροπήσει σε τιμή μεγαλύτερη από την αρχική. 21. Ποια από τα παρακάτω δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως οικοσύστημα; Α. Ένα σφραγισμένο δοχείο με αποστειρωμένο νερό. Β. Μια γλάστρα με κάποιο φυτό στο μπαλκόνι. Γ. Μια τεχνητή λίμνη. Δ. Μια πόλη. 22. Οικολογία είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τις συνέπειες των δραστηριοτήτων του ανθρώπου στο περιβάλλον. 23. Τα φυτά στα οποία ζει η πασχαλίτσα, οι μελίγκρες που τρώει η πασχαλίτσα και τα πουλιά που τρώνε την πασχαλίτσα είναι όλα ετερότροφοι οργανισμοί. 24. Γύρω από θερμοπηγές, βαθιά στους ωκεανούς, ζουν βακτήρια τα οποία χρησιμοποιούν ενέργεια από τη διάσπαση του υδρόθειου για να συνθέσουν υδατάνθρακες. Με αυτόν τον τρόπο τα βακτήρια αυτά παρέχουν τροφή και για άλλες μορφές ζωής που ζουν στο ίδιο οικοσύστημα. Ποιοι άλλοι οργανισμοί στα υδάτινα οικοσυστήματα έχουν ανάλογο ρόλο με τα παραπάνω βακτήρια;. Α. Οι αποικοδομητές. Β. Οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί. Γ. Οι καταναλωτές. Δ. Οι ετερότροφοι οργανισμοί. 25. Τα φυτοφάγα, τα σαρκοφάγα ζώα και οι μύκητες είναι Α. αποικοδομητές. Β. αυτότροφοι οργανισμοί. Γ. ετερότροφοι οργανισμοί. Δ. καταναλωτές. 26. Ένας επιστήμονας που μελετά τις αλληλεπιδράσεις των ερωδιών, των κυπρίνων, των καβουριών και του φυτοπλαγκτού χωρίς να ενδιαφέρεται για τους αβιοτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος του οικοσυστήματος μιας λίμνης, ποιό από τα ακόλουθα επίπεδα οργάνωσης της ζωής μελετά; Α. πληθυσμό. Β. οικοσύστημα. Γ. βιοκοινότητα. Δ. είδος.

6 27. Από τους οργανισμούς που ακολουθούν είναι καταναλωτής πρώτης τάξης: Α. η κάμπια του δάκου που παρασιτεί στον καρπό της ελιάς. Β. οι ψείρες που παρασιτούν στον άνθρωπο. Γ. τα πρωτόζωα που παρασιτούν σε μια κάμπια. Δ. ο βάτραχος που τρέφεται με φυτοφάγα έντομα. 28. Όλοι οι κύκνοι που ζουν στη λίμνη της Καστοριάς αποτελούν μία/ένα(ν) Α. πληθυσμό. Β. οικοσύστημα. Γ. βιοκοινότητα. Δ. είδος. 29. Ποια από τις περιγραφές που ακολουθούν για την οργάνωση των οικοσυστημάτων είναι σωστή;. Α. Οι βιοκοινότητες σχηματίζουν είδη, τα οποία στη συνέχεια δημιουργούν πληθυσμούς. Β. Οι πληθυσμοί συγκροτούν είδη τα οποία με τη σειρά τους σχηματίζουν βιοκοινότητες. Γ. Τα είδη δημιουργούν βιοκοινότητες οι οποίες στη συνέχεια σχηματίζουν πληθυσμούς. Δ. Οι οργανισμοί του ίδιο είδους συγκροτούν πληθυσμούς οι οποίοι στη συνέχεια σχηματίζουν βιοκοινότητες. 30. Ποιο από τα ακόλουθα ισχύει για τους καταναλωτές δεύτερης τάξης;. Α. Τρώνε μόνο φυτά. Β. Τρώγονται από τους καταναλωτές πρώτης τάξης. Γ. Είναι, κατά κανόνα, μικρότεροι και ασθενέστεροι από τους καταναλωτές πρώτης τάξης. Δ. Τρέφονται με φυτοφάγα ζώα. 31. Οι καταναλωτές πρώτης τάξης τρέφονται με φυτοφάγα ζώα. 32. Όταν οι αποικοδομητές εξασφαλίζουν την τροφή τους από νεκρή οργανική ύλη φυτικής προέλευσης, είναι καταναλωτές πρώτης τάξης. 33. Το κριτήριο για να οριοθετηθεί ένα οικοσύστημα είναι η ομοιότητα μεταξύ των περιοχών τις οποίες καλύπτει, ως προς τους βιοτικούς και αβιοτικούς τους παράγοντες. ΡΟΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

7 1. Έστω ότι σε ένα οικοσύστημα ισχύει η τροφική αλυσίδα: γρασίδι -> ακρίδες -> σκαντζόχοιροι -> φίδια -> γεράκια. α. Δεδομένου ότι οι οργανισμοί κάθε τροφικού επιπέδου τρέφονται αποκλειστικά με οργανισμούς του προηγούμενου τροφικού επιπέδου και ότι η βιομάζα των καταναλωτών δεύτερης τάξης είναι 2*10 2 κιλά, να υπολογίσετε τη βιομάζα των υπόλοιπων τροφικών επιπέδων. β. Πόσα γεράκια περιλαμβάνει το οικοσύστημα, αν η μέση βιομάζα ενός γερακιού είναι 0,5 κιλά; 2. Τα βέλη δείχνουν τη ροή ενέργειας σε χερσαίο οικοσύστημα. Ποιο από τα διαγράμματα που ακολουθούν είναι σωστό; Να εντοπίσετε το λάθος στα υπόλοιπα διαγράμματα και να το σχολιάσετε. 3. Το διάγραμμα που ακολουθεί περιγράφει τις τροφικές σχέσεις μεταξύ των οργανισμών ενός υδάτινου οικοσυστήματος: α. Ποιοι οργανισμοί εισάγουν ενέργεια στο οικοσύστημα αυτό συνθέτοντας οργανικές ενώσεις; β. Πόσα τροφικά επίπεδα καταναλωτών υπάρχουν στο οικοσύστημα; γ. Ποιοι είναι οι οργανισμοί του δεύτερου τροφικού επιπέδου; δ. Ποιους πληθυσμούς θα επηρεάσει άμεσα η ξαφνική αύξηση του πληθυσμού της γαρίδας και με ποιον τρόπο; ε. Εκτός από τις κατηγορίες οργανισμών που αναφέρονται, ποια επιπλέον κατηγορία οργανισμών είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία και τη διατήρηση του οικοσυστήματος αυτού; 4. Το διάγραμμα που ακολουθεί (και στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι κατηγορίες οργανισμών: παραγωγοί, καταναλωτές και αποικοδομητές) περιγράφει τη ροή ενέργειας σε ένα οικοσύστημα. Ποιοι από τους πληθυσμούς Α, Β, Γ, Δ, Ε είναι οι αποικοδομητές του οικοσυστήματος;

8 5. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη μελέτη ενός οικοσυστήματος. Το τροφικό πλέγμα αφορά το ίδιο οικοσύστημα. Είδος οργανισμού Αριθμός ατόμων Χορτάρι: Ακρίδες: Ποντίκια: 100 Φίδια: 15 Σπουργίτια: 100 Γεράκια: 4 α. Πόσοι και ποιοι πληθυσμοί αποτελούν τη βιοκοινότητα του οικοσυστήματος; β. Ποια είναι η αρχική πηγή της ενέργειας που μέσω της τροφής καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες των οργανισμών του οικοσυστήματος; γ. Ποιος οργανισμός συμπεριφέρεται άλλοτε ως καταναλωτής 2ης και άλλοτε ως καταναλωτής 3ης τάξης; Ποια είναι η τροφή του σε κάθε περίπτωση; δ. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμών του οικοσυστήματος. ε. Ποια συνέπεια θα είχε στον πληθυσμό των σπουργιτιών η εξαφάνιση των ακρίδων; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. στ. Ποια συνέπεια θα είχε στον πληθυσμό των γερακιών η εξαφάνιση των φιδιών; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 6. Το τροφικό πλέγμα που ακολουθεί αφορά ένα αγροτικό οικοσύστημα: α. Ποιες τροφικές αλυσίδες υπάρχουν στο οικοσύστημα; β. Ποιες πληροφορίες μας δίνει το βέλος που ξεκινάει από την πασχαλίτσα και καταλήγει στον κοκκινολαίμη; γ. Σε ποιες τροφικές αλυσίδες το κουνάβι συμπεριφέρεται ως κορυφαίος καταναλωτής; δ. Μέσω ποιων οργανισμών μεταφέρεται στην αράχνη ενέργεια που προερχεται από τον ήλιο; ε. Αν ο αγρότης ξεριζώσει τις ελιές και τις αμυγδαλιές του, ποιοι οργανισμοί θα εξαφανιστούν και γιατί;

9 7, Να σχεδιάσετε το τροφικό πλέγμα οικοσυστήματος του οποίου η βιοκοινότητα περιλαμβάνει τους ακόλουθους οργανισμούς: α. Πεύκα και ποώδη φυτά β. Κάμπιες και ποντίκια που είναι φυτοφάγοι οργανισμοί γ. Κότσυφες που τρέφονται αποκλειστικά με κάμπιες δ. Κουκουβάγιες που τρέφονται με κότσυφες και ποντίκια 8. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από το τροφικό πλέγμα που ακολουθεί και τον αντίστοιχο πίνακα: α. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμών των οργανισμών του οικοσυστήματος. β. Να επιλέξετε από τις ακόλουθες επιλογές τη μορφή που θα έχει η πυραμίδα ενέργειας του οικοσυστήματος; Να εξηγήσετε την επιλογή σας.

10 γ. Εάν η ενέργεια που εμπεριέχεται στους βατράχους είναι 20 Kj να υπολογίσετε την ενέργεια που εμπεριέχεται στα ποώδη φυτά του οικοσυστήματος. 9. Οι παραγωγοί ενός οικοσυστήματος δέχονται ανά έτος και από αυτή δεσμεύουν, μέσω της φωτοσύνθεσης ενέργεια. Από την ενέργεια που δέσμευσαν χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξή τους. α. Τι ποσοστό της ενέργειας που δέχονται τα φυτά από τον ήλιο το δεσμεύουν με τη φωτοσύνθεση; β. Να υπολογίσετε την ενέργεια που οι παραγωγοί του οικοσυστήματος επιστρέφουν στο περιβάλλον μέσω της κυτταρικής τους αναπνοής. γ. Εάν το οικοσύστημα διαθέτει τρία επίπεδα καταναλωτών και οι οργανισμοί ενός τροφικού επιπέδου δέχονται τροφή μόνο από το προηγούμενο επίπεδο, να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα ενέργειας του οικοσυστήματος. 10. Ένας πληθυσμός ανθρώπων τρέφεται κατά 50% σαν καταναλωτής πρώτης τάξης και κατά 50% σαν καταναλωτής δεύτερης τάξης (τρώει ίδια ποσότητα τροφής φυτικής και ζωικής προέλευσης). Ένας άλλος είναι αποκλειστικά καταναλωτής δεύτερης τάξης, ενώ άλλος αποκλειστικά καταναλωτής πρώτης τάξης. Αν η βιομάζα του ανθρώπινου πληθυσμού είναι κιλά και στις τρεις περιπτώσεις, να βρεθεί σε κάθε περίπτωση η βιομάζα των παραγωγών. 11 Το τροφικό πλέγμα που ακολουθεί περιγράφει τις τροφικές σχέσεις των οργανισμών ενός υδάτινου οικοσυστήματος: α. Ποιος αριθμός αντιστοιχεί στον πληθυσμό των διατόμων που είναι οι παραγωγοί του οικοσυστήματος; β. Ποιες διαδοχικές επιπτώσεις αναμένεται να έχει η μείωση του πληθυσμού 6 στους πληθυσμούς 5, 1 και 2; 12. Η βιοκοινότητα ενός υποθετικού οικοσυστήματος περιλαμβάνει τους πληθυσμούς Α, Β, Γ, Δ και Ε οι οποίοι αποτελούν τροφική αλυσίδα. α. Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία του πίνακα να κατατάξετε τους οργανισμούς σε τροφικά επίπεδα. β. Να σχεδιάσετε τις τροφικές πυραμίδες ενέργειας και πληθυσμού του οικοσυστήματος, δεδομένου ότι σε κάθε κιλό βιομάζας εμπεριέχεται ενέργεια 40Kjoules. ΕΙΔΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕΣΗ ΜΑΖΑ ΑΤΟΜΟΥ Α kg Β ,001 kg Γ kg Δ ,0001 kg Ε 400 0,25 kg 13. Ποια πορεία ακολουθούν η ύλη και η ενέργεια στα οικοσυστήματα;.

11 Α. Η ύλη ανακυκλώνεται στα οικοσυστήματα ενώ η ενέργεια όχι. Β. Η ενέργεια ανακυκλώνεται στα οικοσυστήματα ενώ η ύλη όχι. Γ. Τα οικοσυστήματα τροφοδοτούνται από τον ήλιο συνεχώς, τόσο με ύλη όσο και με ενέργεια. Δ. Τόσο η ύλη όσο και η ενέργεια, που εισάγονται στα οικοσυστήματα, συγκεντρώνονται στη νεκρή οργανική ύλη και γίνονται και πάλι διαθέσιμες στους παραγωγούς μέσω των αποικοδομητών. 14. Ένα οικοσύστημα περιλαμβάνει μια καρυδιά, πάνω στην οποία ζουν σκίουροι και σε αυτούς παρασιτούν ψύλλοι. Για τις τροφικές πυραμίδες του οικοσυστήματος της καρυδιάς ισχύει: Α. Οι πυραμίδες πληθυσμού και βιομάζας θα έχουν τη μορφή Α ενώ η πυραμίδα ενέργειας τη μορφή Β. Β. Η πυραμίδα πληθυσμού θα έχει τη μορφή Α ενώ οι πυραμίδες βιομάζας και ενέργειας τη μορφή Β. Γ. Οι τροφικές πυραμίδες πληθυσμού, βιομάζας και ενέργειας θα έχουν τη μορφή Α. Δ. Οι τροφικές πυραμίδες πληθυσμού, βιομάζας και ενέργειας θα έχουν τη μορφή Β. 15. Σε χερσαίο οικοσύστημα, το τροφικό επίπεδο που διαθέτει την περισσότερη βιομάζα είναι:. Α. των παραγωγών Β. των καταναλωτών πρώτης τάξης Γ. των καταναλωτών δεύτερης τάξης Δ. των κορυφαίων καταναλωτών 16. Ένα φίδι που τρώει βάτραχους οι οποίοι τρέφονται με φυτοφάγα έντομα είναι: Α. παραγωγός τρίτης τάξης Β. καταναλωτής πρώτης τάξης Γ. καταναλωτής δεύτερης τάξης Δ. καταναλωτής τρίτης τάξης 17. Ποιο από τα ακόλουθα αποτελεί αποκλειστικά καταναλωτή δεύτερης τάξης; Α. οποιοδήποτε σαρκοφάγο ζώο. Β. οποιοδήποτε σαρκοφάγο ζώο τρέφεται μόνο με φυτοφάγα ζώα Γ. οποιοδήποτε φυτοφάγο ζώο Δ. οποιοδήποτε φυτοφάγο ή σαρκοφάγο ζώο 18. Οι τροφικές πυραμίδες που ακολουθούν αναφέρονται σε οικοσύστημα στο οποίο οι τροφικές σχέσεις περιγράφονται από την τροφική αλυσίδα:

12 Μελετώντας τις πυραμίδες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι: Α. Οι οργανισμοί του πρώτου τροφικού επιπέδου παρασιτούν στους οργανισμούς του δεύτερου επιπέδου Β. Το βάρος ενός οργανισμού του πρώτου τροφικού επιπέδου είναι μικρότερο από αυτό ενός οργανισμού του δεύτερου τροφικού επιπέδου. Γ. Το βάρος ενός οργανισμού του τέταρτου τροφικού επιπέδου είναι μεγαλύτερο από αυτό ενός οργανισμού του προηγούμενου τροφικού επιπέδου. Δ. Το βάρος ενός φυτοφάγου οργανισμού του οικοσυστήματος είναι μεγαλύτερο από το βάρος ενός καταναλωτή δεύτερης τάξης 19. Τα χερσαία οικοσυστήματα έχουν το πολύ 4-5 τροφικά επίπεδα ενώ τα υδάτινα οικοσυστήματα μπορεί να έχουν έως και 9 τροφικά επίπεδα. Ένας από τους λόγους που εξηγεί τη διαπίστωση αυτή είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι υδρόβιοι οργανισμοί δε διαθέτουν ομοιοστατικό μηχανισμό που διατηρεί τη θερμοκρασία του σώματος σταθερή, είναι δηλαδή ποικιλόθερμα ζώα. 20. Η σόγια που παράγεται σε μια καλλιεργημένη έκταση, αν χρησιμοποιηθεί ως τροφή από τον άνθρωπο, μπορεί να στηρίξει ενεργειακά 1000 ανθρώπους. Αν η σόγια αυτή χρησιμοποιηθεί ως ζωοτροφή, τα ζωικά προϊόντα που θα παραχθούν θα μπορούν να στηρίξουν ενεργειακά περισσότερους ανθρώπους. 21. Ένας άνθρωπος αποκλείστηκε σε ένα καταφύγιο και έχει στη διάθεσή του έναν κόκορα, οκτώ κονσέρβες γάλα και 4 κιλά καλαμπόκι. Ποια από τις παρακάτω λύσεις είναι η πιο ενδεδειγμένη, προκειμένου να επιβιώσει όσο το δυνατόν περισσότερες μέρες;. Α. Να καταναλώσει το γάλα ταΐζοντας με το καλαμπόκι τον κόκορα και όταν τελειώσει το καλαμπόκι να φάει τον κόκορα Β. Να χρησιμοποιήσει το μισό καλαμπόκι για να φτιάξει ψωμί που θα τρώει ο ίδιος ενώ θα ταΐζει με το υπόλοιπο καλαμπόκι τον κόκορα. Όταν τελειώσει το καλαμπόκι να φάει τον κόκορα και στο τέλος να καταναλώσει το γάλα. Γ. Να φάει πρώτα τον κόκορα, στη συνέχεια το καλαμπόκι και στο τέλος να καταναλώσει το γάλα. Δ. Δεν έχει σημασία η σειρά που θα καταναλώσει τα διαθέσιμα τρόφιμα, καθώς η ενέργεια που περικλείουν είναι δεδομένη. 22. Ποια από τις ακόλουθες τροφικές πυραμίδες μπορεί να είναι ανεστραμμένη σε ένα φυσικό οικοσύστημα; Α. Πυραμίδα πληθυσμών Β. Πυραμίδα ενέργειας Γ. Καμία δεν μπορεί να είναι ανεστραμμένη Δ. Οποιαδήποτε μπορεί να είναι ανεστραμμένη

13 23. Στο τροφικό πλέγμα που ακολουθεί: Α. Οι οργανισμοί του τρίτου τροφικού επίπεδου εξασφαλίζουν την τροφή τους καταναλώνοντας αποκλειστικά φυτά. Β. Ο ποντικός ανήκει στο τροφικό επίπεδο των καταναλωτών δεύτερης τάξης. Γ. Το φίδι και η κουκουβάγια αποτελούν τους κορυφαίους καταναλωτές του οικοσυστήματος Δ. Ο κότσυφας είναι δύσκολο να καταταγεί σε τροφικό επίπεδο γιατί είναι ταυτόχρονα φυτοφάγος και σαρκοφάγος 24. Η μορφή της τροφικής πυραμίδας πληθυσμών ενός οικοσυστήματος στο οποίο οι πληθυσμοί του πρώτου τροφικού επιπέδου είναι μικρότεροι από τους πληθυσμούς του δεύτερου θα είναι ανεστραμμένη; 25. Ποιο μέγεθος απεικονίζει μια πυραμίδα βιομάζας; Α. Τη μεταβολή του μέσου βάρους των ατόμων από το ένα τροφικό επίπεδο ενός οικοσυστήματος στο άλλο Β. Τη μεταβολή της δεσμευμένης ενέργειας από το ένα τροφικό επίπεδο ενός οικοσυστήματος στο άλλο Γ. Τη μεταβολή της ξηρής μάζας όλων των οργανισμών ανά μονάδα επιφάνειας από το ένα τροφικό επίπεδο ενός οικοσυστήματος στο άλλο Δ. Τίποτε από τα παραπάνω 26. Η μελέτη μιας πυραμίδας ενέργειας δεν μας παρέχει πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος. 27. Πόση αναμένεται να είναι η βιομάζα των καταναλωτών δεύτερης τάξης ενός χερσαίου οικοσυστήματος στο οποίο η βιομάζα των παραγωγών είναι kg;. Α kg Β kg Γ. 200 kg Δ. 20 kg 28. Η μελέτη ενός τροφικού πλέγματος μας δίνει πληροφορίες:. Α. Τόσο για τις ποσοτικές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος όσο και για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μεταβολή του μεγέθους ενός

14 πληθυσμού (εξαφάνιση, αύξηση ή μείωση) στους άλλους πληθυσμούς του οικοσυστήματος Β. Τόσο για τα είδη των οργανισμών όσο και για το μέγεθος των πληθυσμών του οικοσυστήματος Γ. Για τα είδη των οργανισμών, το μέγεθος των πληθυσμών και τις τροφικές σχέσεις των οργανισμών του οικοσυστήματος Δ. Για τα είδη των οργανισμών, τις τροφικές σχέσεις των οργανισμών του οικοσυστήματος αλλά και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μεταβολή του μεγέθους ενός πληθυσμού (εξαφάνιση, αύξηση ή μείωση) στους άλλους πληθυσμούς του οικοσυστήματος 29. Το σχήμα που ακολουθεί περιγράφει τη ροή ενέργειας σε ένα οικοσύστημα. Α., Β. 30. Η βιοκοινότητα ενός οικοσυστήματος περιλαμβάνει γαρίδες, κυπρίνους, γυρίνους, πέστροφες, ζωοπλαγκτόν, υδρόβια φυτά, λιβελούλες, βάτραχους, κυανοβακτήρια, και πελαργούς. Ποιοι από τους οργανισμούς αυτούς κατατάσσονται στο πρώτο τροφικό επίπεδο του οικοσυστήματος; Α. Μόνο τα υδρόβια φυτά Β. Οι γυρίνοι και οι κυπρίνοι που είναι φυτοφάγοι οργανισμοί Γ. Τα υδρόβια φυτά και το ζωοπλαγκτόν Δ. Τα υδρόβια φυτά και τα κυανοβακτήρια 31. Το οικοσύστημα μιας βελανιδιάς στηρίζει τροφικά 1000 κάμπιες, 2 δρυοκολάπτες που τρέφονται με κάμπιες και 100 ψείρες που παρασιτούν στα πουλιά. Ο πληθυσμός που διαθέτει τη μικρότερη ποσότητα ενέργειας στο οικοσύστημα αυτό είναι: Α. Ο πληθυσμός της βελανιδιάς Β. Ο πληθυσμός της κάμπιας Γ. Ο πληθυσμός του δρυοκολάπτη Δ. Ο πληθυσμός της ψείρας 32. Σε ένα τροφικό πλέγμα το βέλος που ξεκινάει από τον οργανισμό Α και καταλήγει στον οργανισμό Β δείχνει ότι ο οργανισμός Α τρέφεται από τον οργανισμό Β. 33. Μετά από την εξαφάνιση ενός πληθυσμού σε ένα φυσικό οικοσύστημα που παρουσιάζει μεγάλη βιοποικιλότητα, οι άλλοι πληθυσμοί: Α. Ωφελούνται

15 Β. Βλάπτονται Γ. Δεν επηρεάζονται Δ. Μεταβάλλονται 34. Εάν η ελάχιστη ποσότητα ενέργειας που μπορεί να έχει ένα τροφικό επίπεδο είναι 10 3 kj/m 2, τότε, ένα οικοσύστημα, με ενέργεια 10 7 kj/m 2 στο πρώτο τροφικό επίπεδο, μπορεί να υποστηρίξει το πολύ τροφικά επίπεδα καταναλωτών. Α. Δύο Β. Τρία Γ. Τέσσερα Δ. Πέντε 1. Δίνεται το παρακάτω διάγραμμα: ΚΥΚΛΟΙ

16 α) Να γράψεις τα ονόματα των διαδικασιών που αντιστοιχούν στους αριθμούς 1 και 2; β) Πώς συνδέεται ο βιογεωχημικός κύκλος του στοιχείου στο οποίο αναφέρεται το διάγραμμα με τη ροή ενέργειας στα οικοσυστήματα; 2. Ποια πορεία μπορεί να ακολούθησε ένα άτομο άνθρακα που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα την προηγούμενη Δευτέρα από την καύση πετρελαίου στον καυστήρα πολυκατοικίας και σήμερα βρίσκεται στο μόριο κάποιας οργανικής ένωσης στο σώμα σου; 3. Η κοπριά περιέχει οργανικές αζωτούχες ενώσεις. Ποιοι μικροοργανισμοί απαιτούνται κατά σειρά για τη μετατροπή του αζώτου που περιέχεται στην κοπριά σε μορφή αξιοποιήσιμη από τους παραγωγούς; 4. Ένας βιοκαλλιεργητής, προκειμένου να αυξήσει την παραγωγικότητα του χωραφιού του, έσπειρε σε αυτό τριφύλλι και, όταν αυτό αναπτύχθηκε, όργωσε το χωράφι χωρίς να απομακρύνει το τριφύλλι από το έδαφος. Να περιγράψεις τις διεργασίες με τις οποίες η μέθοδος που ακολούθησε ο καλλιεργητής συμβάλλει στον εμπλουτισμό του εδάφους σε νιτρικά ιόντα. 5. Στην εικόνα που ακολουθεί απεικονίζεται διατομή μιας αυτότροφης λίμνης. Δεδομένου ότι στη λίμνη αυτή η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να διεισδύσει μέχρι το βάθος των 25 μέτρων, να εξηγήσετε γιατί: α) Το νερό της λίμνης στη ζώνη Α περιέχει λιγότερο διαλυμένο διοξείδιο του άνθρακα από το νερό της ζώνης Β; β) Σε δείγματα νερού που πήραμε από τη ζώνη Β βρέθηκε μεγαλύτερη συγκέντρωση νιτρικών ιόντων από αυτή που βρέθηκε σε δείγματα νερού από τη ζώνη Α; (θεωρήστε ότι ο κύκλος του Ν στη λίμνη λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με αυτόν στη ξηρά)

17 6. Ένας αγρότης χώρισε την καλλιεργήσιμη έκταση που είχε στη διάθεσή του στα τμήματα Α και Β και καλλιέργησε τα φυτά που αναφέρονται στο σχήμα. Ο αγρότης αυτός για τον εμπλουτισμό του εδάφους σε άζωτο το διάστημα εφάρμοσε: Α. μη οικολογικό τρόπο εμπλουτισμού. Β. την πρακτική της αγρανάπαυσης. Γ. τις πρακτικές της αγρανάπαυσης και της αμειψισποράς. Δ. την πρακτική της αμειψισποράς. 7. Οι επιστήμονες της NASA δημιούργησαν σε κλειστή σφαίρα ένα οικοσύστημα που μπορεί να διατηρηθεί για πολλά χρόνια. Η σφαίρα περιέχει νερό, αέρα, μικροσκοπικές γαρίδες, φύκια και βακτήρια. Ποια είδη βακτηρίων είναι απαραίτητο να περιέχονται στη σφαίρα ώστε το άζωτο να είναι συνεχώς διαθέσιμο στους παραγωγούς του οικοσυστήματος; Α. Αζωτοδεσμευτικά βακτήρια και βακτήρια αποικοδομητές. Β. Μόνο βακτήρια αποικοδομητές. Γ. Αζωτοδεσμευτικά και απονιτροποιητικά βακτήρια. Δ. Βακτήρια αποικοδομητές και νιτροποιητικά βακτήρια. 8. Η βιολογική και η ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση τείνουν να μειώσουν τη συγκέντρωση του μοριακού αζώτου στην ατμόσφαιρα. Ομάδα μικροοργανισμών που αποτρέπουν τη μείωση της συγκέντρωσης του αζώτου στην ατμόσφαιρα είναι τα: Α. βακτήρια που συμβιώνουν σε ειδικά φυμάτια στις ρίζες των ψυχανθών.

18 Β. αποικοδομητικά βακτήρια. Γ. απονιτροποιητικά βακτήρια. Δ. νιτροποιητικά βακτήρια. 9. Ονομάστε τις παρακάτω διαδικασίες: Α. Διαδικασία που μετατρέπει το ατμοσφαιρικό άζωτο σε μορφές αξιοποιήσιμες από τους παραγωγούς. Β. Διαδικασία που μετατρέπει μέρος του αζώτου που περιέχεται σε βιομηχανικό αζωτούχο λίπασμα σε μοριακό άζωτο. Γ. Η εναλλαγή της καλλιέργειας σιτηρών-ψυχανθών. Δ. Διαδικασία που μετατρέπει το άζωτο οργανικών ενώσεων σε αμμωνία. Ε. Διαδικασία που μετατρέπει την αμμωνία σε νιτρικά ιόντα. 10. Το νερό του εδάφους είναι το μέσο με το οποίο εισέρχονται και κυκλοφορούν στο εσωτερικό των φυτών θρεπτικά συστατικά όπως: Α. το διοξείδιο του άνθρακα. Β. η γλυκόζη. Γ.τα νιτρικά ιόντα. Δ. Όλα όσα αναφέρονται στις προηγούμενες επιλογές. 11. Εάν καλύψουμε με διαφανή πλαστική μεμβράνη τα φύλλα ενός φυτού θα παρεμποδίσουμε: Α.Μόνο τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης. Β. Μόνο τη λειτουργία της αναπνοής. Γ. Μόνο τη λειτουργία της διαπνοής. Δ. Όλες τις λειτουργίες που αναφέρονται. 12. Η διαπνοή:. Α. μεταφέρει θρεπτικά στοιχεία στο εσωτερικό των φυτικών οργανισμών. Β. ταυτίζεται με την επιδερμική εξάτμιση. Γ. προσφέρει στο φυτό την ενέργεια που απαιτείται για την άντληση νερού από το έδαφος. Δ. επιτρέπει την ανανέωση του νερού στο εσωτερικό του φυτού και έτσι εξασφαλίζεται η τροφοδοσία του φυτού με θρεπτικά συστατικά από το έδαφος. 13. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι των στοιχείων (όπως π.χ. ο κύκλος του αζώτου στα χερσαία οικοσυστήματα) τείνουν να επηρεάζουν τους βιογεωχημικούς κύκλους των ίδιων στοιχείων σε γειτονικά υδάτινα οικοσυστήματα μέσω: Α. Της εξάτμισης. Β. Της επιφανειακής απορροής. Γ. Της διαπνοής. Δ. Της φωτοσύνθεσης. 14. Η καταστροφή των δασών στις πλαγιές των βουνών, είτε λόγω της υλοτόμησης, είτε λόγω πυρκαγιάς, είτε λόγω των εκχερσώσεων μπορεί να προκαλέσει μείωση της γονιμότητας μιας περιοχής και αύξηση της γονιμότητας μιας άλλης.

19 15. Μετά από μία πυρκαγιά σε ένα μεσογειακό οικοσύστημα: Α. Το οικοσύστημα θα καταστραφεί και η περιοχή θα ερημοποιηθεί. Β. Το οικοσύστημα μπορεί να επανακάμψει μόνο με διαδικασίες αναδάσωσης. Γ. Το οικοσύστημα μπορεί να επανακάμψει εφόσον δεν παρεμποδιστούν οι φυσικοί μηχανισμοί αναγέννησης. Δ. Το οικοσύστημα θα επανακάμψει σε κάθε περίπτωση. 16. Οικοσυστήματα που χαρακτηρίζονται από άγονα εδάφη, μικρή παραγωγικότητα και μικρή βιομάζα: Α.Συναντώνται σε οποιαδήποτε περιοχή του πλανήτη. Β. Συναντώνται μόνο σε περιοχές όπου επικρατεί ξηρασία. Γ. Συναντώνται μόνο σε περιοχές όπου επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες. Δ. Συναντώνται μόνο σε περιοχές που κάηκαν μεσογειακά οικοσυστήματα. 17. Κοινό χαρακτηριστικό τόσο των ερημικών όσο και των ερημοποιημένων οικοσυστημάτων είναι η περιορισμένη διαθεσιμότητα θρεπτικών συστατικών στο έδαφος (άγονο έδαφος). 18. Η ερημοποίηση είναι: Α. Πάντα φυσική διεργασία και οδηγεί στη δημιουργία των ερήμων. Β. Αποτέλεσμα παρέμβασης του ανθρώπου σε μη ερημικά οικοσυστήματα. Γ. Στάδιο της εξέλιξης όλων των φυσικών οικοσυστημάτων. Δ. Διαδικασία που αφορά μόνο τα μεσογειακά οικοσυστήματα. 19. Στα μεσογειακά οικοσυστήματα Α. Ευνοείται η εκδήλωση φωτιάς. Β. Ευνοείται η αναγέννηση όταν καεί επανειλημμένα. Γ. Ξεσπά φωτιά με σκοπό να προκαλέσει την ανανέωση των οικοσυστημάτων. Δ. Ξεσπά φωτιά μόνο με την παρέμβαση του ανθρώπου. 20. Η επιφανειακή απορροή: Α. Είναι τόσο μεγαλύτερη όσο πυκνότερη είναι η βλάστηση. Β. Δεν επηρεάζει το φαινόμενο του ευτροφισμού. Γ. Είναι υπεύθυνη για την απομάκρυνση λιπασμάτων από γεωργικές καλλιέργειες. Δ. Αποτελεί μέρος της εξάτμισης στον κύκλο του νερού. 21. Να επιλέξετε μείωση ή αύξηση, ανάλογα με την επίδραση που θα έχει σε κάθε διαδικασία (ή και χαρακτηριστικό μιας περιοχής) η καταστροφή της βλάστησης. Διαπνοή Υγρασία

20 Βιομάζα καταναλωτών Διαθέσιμο νερό Επιδερμική εξάτμιση Κίνδυνος ερημοποίησης Διάβρωση εδάφους Διείσδυση νερού στο υπέδαφος Επιφανειακή απορροή Γονιμότητα του εδάφους 22. Για τον περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων της πυρκαγιάς στην Πάρνηθα το 2007 ελήφθησαν άμεσα μέτρα για την αποφυγή περαιτέρω ζημιών. Στα κατεπείγοντα μέτρα που λήφθηκαν περιλαμβάνεται και η δημιουργία κορμοδεμάτων και κορμοπλεγμάτων στις πλαγιές καθώς και κορμοφραγμάτων στα ρέματα. Κόπηκαν δηλαδή οι κορμοί των καμένων δένδρων και τοποθετήθηκαν στο έδαφος ή χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία μικρών φραγμάτων στις κοίτες των ρεμάτων της καμένης έκτασης. α) Ποιες είναι οι δυσμενείς επιπτώσεις της πυρκαγιάς που επιδιώκουμε να αποτρέψουμε με την κατασκευή των κορμοδεμάτων, των κορμοπλεγμάτων και των κορμοφραγμάτων; β) Πώς θα συνεισφέρουν τα έργα αυτά στην αποτροπή των δυσμενών επιπτώσεων της πυρκαγιάς; 22. Γιατί τα μεσογειακά οικοσυστήματα, μετά από την καταστροφή τους από πυρκαγιά, μπορούν να επανακάμψουν σε λιγότερο από δέκα χρόνια; Ποιες ανθρώπινες παρεμβάσεις μπορούν να εμποδίσουν τη φυσική αναγέννηση ενός μεσογειακού οικοσυστήματος και πώς; 23. Η εικόνα 1 παρουσιάζει μία λοφώδη περιοχή που καλύπτεται με βελανιδιές. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από ετήσια βροχόπτωση είναι 570mm (μέτρια βροχόπτωση), με μέτριο έλεγχο βόσκησης και χαμηλή εφαρμογή της πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος. Η εικόνα 2 παρουσιάζει μια δασική έκταση με βελανιδιές. Η ετήσια βροχόπτωση είναι 870mm (σημαντική βροχόπτωση), η βόσκηση ελέγχεται αυστηρά, η πυροπροστασία είναι επαρκής και υπάρχει αποτελεσματική εφαρμογή της πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος.

21 Εικόνα 1 Εικόνα2 Ποια από τις δύο περιοχές, κατά τη γνώμη σου, παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο ερημοποίησης; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου.

22 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΕΡΑ 1. α. Να αντιστοιχίσετε τις εικόνες που δείχνουν πηγές ρύπανσης της ατμόσφαιρας (αριστερά), με αυτές της δεξιάς στήλης, οι οποίες αναφέρονται στις συνέπειες της ρύπανσης. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β. Να εξηγήσετε τον τρόπο με τον οποίο ρύποι που απελευθερώνονται από τις πηγές 1, 2, 3 προκαλούν τα αποτελέσματα που εμφανίζονται στις εικόνες Α και Β. *CO 2 : Διοξείδιο του άνθρακα, CO: Μονοξείδιο του άνθρακα, ΝΟ Χ : Οξείδια αζώτου, SO 2 : Διοξείδιο του θείου 2. Να εξηγήσετε γιατί το διοξείδιο του άνθρακα στις μέρες μας χαρακτηρίζεται ρύπος, παρόλο που αποτελεί φυσιολογικά συστατικό της ατμόσφαιρας (παράγεται από την κυτταρική αναπνοή των οργανισμών). 3. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τις μέσες μηνιαίες τιμές όζοντος που καταγράφηκαν σε διάφορους σταθμούς μέτρησης ρύπων της Αττικής, το 2008.

23 α. Από πού προέρχεται το όζον που εντοπίζεται στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας; β. Ποιες επιπτώσεις έχει στην υγεία του ανθρώπου η παρουσία όζοντος στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας; γ. Ποιο μήνα και σε ποιο σταθμό καταγράφηκε η μεγαλύτερη τιμή στη συγκέντρωση του όζοντος στην ατμόσφαιρα; δ. Σε ποιους άλλους σταθμούς καταγράφηκαν οι μέγιστες τιμές τον ίδιο μήνα; ε. Ποιοι παράγοντες ευνόησαν, κατά τη γνώμη σας, την αύξηση της συγκέντρωσης του όζοντος τον μήνα αυτό; 4. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τη μεταβολή της συγκέντρωσης κάποιων αερίων συστατικών της ατμόσφαιρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε από το 1750 μέχρι το 1998 περίπου κατά 31%. Αέρια θερμοκηπίου με τη μεγαλύτερη αύξηση συγκέντρωσης α. Γιατί η μεταβολή αυτή ανησυχεί τους επιστήμονες; Να δικαιολογήσεις την απάντησή σου. β. Να αναφέρεις δύο δραστηριότητες του ανθρώπου που συνέβαλαν σε αυτή την αύξηση και να εξηγήσεις με ποιο τρόπο συνέβαλε η κάθε μία από αυτές. 5. Από τη δεκαετία του 1970 παρατηρήθηκε μια βαθμιαία εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος που στα μέσα της δεκαετίας του 1980 οδήγησε στη δημιουργία μιας τρύπας πάνω από την Ανταρκτική. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, η στιβάδα του όζοντος αναμένεται να επανέλθει στα προ του 1980 επίπεδα κατά το Οι επιπτώσεις επομένως της καταστροφής της στιβάδας του όζοντος στην υγεία θα συνεχιστούν για αρκετό χρονικό διάστημα. α. Ποιους κινδύνους εγκυμονεί η εξασθένηση (αραίωση) της στιβάδας του όζοντος για τους ανθρώπους; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β. Ποια είναι η αιτία της εξασθένησής της; γ. Ποια μέτρα έχουν ληφθεί, προκειμένου να αναστραφεί το φαινόμενο της εξασθένησης της στιβάδας του όζοντος; 6. Ρύπανση του περιβάλλοντος μπορεί να προκληθεί: Α. Μόνο από τοξικές ουσίες Β. Από κάθε παράγοντα που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. Γ. Μόνο από παθογόνους μικροοργανισμούς Δ. Μόνο από παράγοντες που φυσιολογικά δεν ανιχνεύονται στο περιβάλλον 7. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όσο ποιο τοξικός είναι ένας ρύπος τόσο πιο απειλητικός είναι για το περιβάλλον.

24 8. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου: Α. Είναι ένα φυσικό φαινόμενο Β. Έχει δυσμενείς επιπτώσεις για τη ζωή Γ. Πρωτοεμφανίστηκε εξαιτίας της υπέρμετρης καύσης ορυκτών καυσίμων που προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Δ. Οφείλεται στην υπεριώδη ακτινοβολία που εκπέμπει η Γη. 9. Το διοξείδιο του άνθρακα χαρακτηρίζεται «αέριο του θερμοκηπίου» γιατί απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία που δέχεται η Γη από τον ήλιο. 10. Ποιο από τα ακόλουθα δεν ισχύει για την ατμοσφαιρική ρύπανση: Α. Μπορεί να πλήξει το ανθρωπογενές περιβάλλον Β. Μπορεί να πλήξει περιοχές που απέχουν πολύ από την περιοχή έκλυσης ων Γ. Πλήττει μόνο την περιοχή έκλυσης των ρύπων Δ. Mπορεί να πλήξει κάποιο υδάτινο οικοσύστημα 11. Η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως η ηλιακή, αιολική κλπ και ο περιορισμός της χρήσης ορυκτών και υγρών καυσίμων:. Α. Θα περιορίσει την εκπομπή ρύπων που ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου Β. Θα περιορίσει το φαινόμενο της όξινης βροχής Γ. Θα περιορίσει την εκπομπή ρύπων που βλάπτουν την υγεία όπως είναι τα οξείδια του αζώτου. Δ. Όλα όσα αναφέρονται στις προηγούμενες επιλογές 12. Ποιο από τα ακόλουθα ισχύει για το όζον της ατμόσφαιρας: Α. Αποτελεί ρύπο όταν βρίσκεται στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας. Β. Παράγεται από μηχανές εσωτερικής καύσης. Γ. Η συγκέντρωση του όζοντος είναι φυσιολογικά μεγαλύτερη στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας, σε ύψος 15 με 30 Km από τη συγκέντρωσή του όζοντος στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας. Δ. Τα οικολογικά προβλήματα που σχετίζονται με το όζον δεν οφείλονται σε δραστηριότητες του ανθρώπου. 13. Σε ποια από τις ακόλουθες περιπτώσεις αναμένεται να είναι εντονότερη η παρουσία του φωτοχημικού νέφους στην Αθήνα; Α. Τα ξημερώματα μιας μέρας του Μάρτη που βρέχει. Β. Το μεσημέρι μιας ηλιόλουστης μέρας του Ιούνη με άπνοια. Γ. Νωρίς το απόγευμα μιας μέρας του Αυγούστου με δυνατό αέρα. Δ. Νωρίς το απόγευμα μια συννεφιασμένη μέρα του Οκτώβρη. 14. Σύγχρονο περιβαλλοντικό πρόβλημα που οφείλεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά μπορεί να πλήξει και τα υδάτινα οικοσυστήματα, προκαλώντας το θάνατο υδρόβιων οργανισμών είναι:

25 Α. Το φωτοχημικό νέφος Β. Η ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου Γ. Η όξινη βροχή Δ. Η εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος 15.Ατμοσφαιρικοί ρύποι που έχουν καρκινογόνο δράση είναι: Α.Το βενζοπυρένιο και το νιτρικό υπεροξυακετύλιο Β.Το νιτρικό υπεροξυακετύλιο και η υπεριώδης ακτινοβολία Γ.Το βενζοπυρένιο και η υπεριώδης ακτινοβολία Δ. Το βενζοπυρένιο και το όζον 16. Το μονοξείδιο του άνθρακα χαρακτηρίζεται πρωτογενής ρύπος γιατί απειλεί την υγεία μας ακόμα και σε μικρές συγκεντρώσεις. 17.Τα οξείδια του αζώτου της ατμόσφαιρας: Α. Αποτελούν συστατικό του φωτοχημικού νέφους και της όξινης βροχής Β. Προκαλούν την εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος και συμμετέχουν στη δημιουργία όξινων κατακρημνίσεων Γ. Μπορεί να προέρχονται από τις διεργασίες αποικοδόμησης των οργανικών ουσιών από τα βακτήρια του εδάφους και από τις μηχανές εσωτερικής καύσης Δ. Είναι ρύποι που σχηματίζονται με τη διαδικασία της ατμοσφαιρικής αζωτοδέσμευσης. 18. Ατμοσφαιρικός ρύπος που επηρεάζει τη λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος προκαλώντας καταστροφές στους ιστούς των πνευμόνων και εξασθενίζοντας την αντίσταση του οργανισμού στην πνευμονία. Α. Διοξείδιο του άνθρακα Β. Μονοξείδιο του άνθρακα Γ. Οξείδια του αζώτου Δ. Νιτρικό υπεροξυακετύλιο 19. Αέριο του φωτοχημικού νέφους που παρεμποδίζει τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς είναι το: Α. Διοξείδιο του αζώτου Β. Μονοξείδιο του άνθρακα Γ. Όζον Δ. Νιτρικό υπεροξυακετύλιο 20. Βροχή με τιμή ph μικρότερη από 5 δεν μπορεί να οφείλεται σε φυσικά αίτια. 21. «Ζω σε περιοχή που δεν υπάρχουν βιομηχανίες, ούτε κυκλοφορούν αυτοκίνητα, επομένως δεν με επηρεάζει η ρύπανση της ατμόσφαιρας».

26 22. Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1987 υπεγράφη από 46 χώρες το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ. Στόχος του Πρωτόκολλου ήταν η σταδιακή εξάλειψη των χλωροφθορανθράκων. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπούσε κυρίως στον περιορισμό Α. του φαινομένου της όξινης βροχής. Β. Του φαινομένου του θερμοκηπίου. Γ. της εξασθένησης της στιβάδας του όζοντος. Δ. του φαινομένου του ευτροφισμού. 23. Το φωτοχημικό νέφος: Α. περιέχει μόνο πρωτογενείς ρύπους. Β. περιέχει μόνο δευτερογενείς ρύπους. Γ.Είναι ένα αέριο μείγμα διοξειδίου του θείου και άλλων προϊόντων ατελούς καύσης των ορυκτών καυσίμων. Δ. είναι ένα αέριο μείγμα πρωτογενών και δευτερογενών ρύπων. 24. Η μείωση της συγκέντρωσης του στρατοσφαιρικού όζοντος: οφείλεται στη επιτάχυνση της καταστροφής του όζοντος από τον άνθρακα που δομεί το μόριο των χλωροφθορανθράκων. έχει ως αποτέλεσμα να φτάνει στη Γη λιγότερη υπεριώδης ακτινοβολία. περιορίζεται στα γεωγραφικά όρια των χωρών από τις οποίες εκλύονται στην ατμόσφαιρα χλωροφθοράνθρακες. έχει αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του δέρματος 25. Το όζον που ανιχνεύεται στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας: Α. Προέρχεται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων Β. Προέρχεται από τα εργοστάσια Γ. Αποτελεί προϊόν της αντίδρασης πρωτογενών ρύπων με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, κάτω από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Δ. Προέρχεται από τη διάσπαση του οξυγόνου της ατμόσφαιρας, κάτω από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. 26. Να σημειώσετε τα περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργούν οι παρακάτω χημικές ουσίες Διοξείδιο του άνθρακα Οξείδια του αζώτου Βενζοπυρένιο Όζον Υδρατμοί ΡΑΝ Διοξείδιο του θείου Χλωροφθοράνθρακες Μονοξείδιο του άνθρακα 27. Δεδομένου ότι περίπου το 75% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα αφορά την οικιακή χρήση, τον τριτογενή τομέα (καταστήματα, υπηρεσίες κλπ) και τις

27 μεταφορές, τι από τα ακόλουθα θα περιόριζε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα; Α. Μεγαλύτερη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς. Β. Η θερμομόνωση των κτιρίων. Γ. Η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (χρήση της ηλιακής ενέργειας για θέρμανση νερού, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων κ.λ.π.). Δ. Όλα τα προηγούμενα. 28. Η υπέρυθρη ακτινοβολία που προέρχεται από τον ήλιο προκαλεί καταρράκτη και καρκίνο του δέρματος ενώ η υπεριώδης ακτινοβολία που εκπέμπει η Γη δεσμεύεται από το διοξείδιο του άνθρακα και τους υδρατμούς της ατμόσφαιρας, προκαλώντας ήπια αύξηση της θερμοκρασίας της. 29.Στο σχήμα που ακολουθεί, η μία καμπύλη απεικονίζει τη μεταβολή της ποσότητας του οξυγόνου που είναι διαλυμένο στο νερό (ανά λίτρο νερού) ενώ η άλλη την αντίστοιχη ποσότητα οξυγόνου που χρειάζεται για την αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών (ανά λίτρο νερού), κατά μήκος ενός ποταμού. Στο ποτάμι καταλήγουν, χωρίς προηγούμενη επεξεργασία, τα αστικά λύματα ενός γειτονικού οικισμού. Ποια από τις καμπύλες περιγράφει την ποσότητα του διαλυμένου οξυγόνου και ποια την ποσότητα του οξυγόνου που χρειάζεται για την αποικοδόμηση των οργανικών ουσιών που δέχεται το ποτάμι; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 30. Λόγω βλάβης σε βιομηχανία παραγωγής φυτοφαρμάκων, διέρρευσαν στο οικοσύστημα μιας λίμνης απόβλητα τα οποία περιείχαν κάποιο εντομοκτόνο. Μερικούς μήνες αργότερα βρέθηκαν νεκρά ψαροπούλια. Στους ιστούς των νεκρών πτηνών ανιχνεύτηκαν υψηλές συγκεντρώσεις του εντομοκτόνου. Η τροφική αλυσίδα της λίμνης περιλαμβάνει, εκτός από τα ψαροπούλια (που τρέφονται με ψάρια), φυτοπλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν και γαρίδες που τρέφονται με ζωοπλαγκτόν, ενώ οι ίδιες αποτελούν την τροφή των μικρών ψαριών. Προκειμένου να μελετηθεί το πρόβλημα της ρύπανσης που παρουσιάστηκε στη λίμνη, λήφθηκαν δείγματα ιστών από άτομα όλων των πληθυσμών που αποτελούν τη βιοκοινότητα του οικοσυστήματος. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων, σχετικά με τη συγκέντρωση του εντομοκτόνου στους ιστούς των οργανισμών, παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί: ΔΕΙΓΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΟΥ (mg/kg) A 0,002 B 0,2 Γ 0,0002

28 Δ 0,02 Ε 2 Νερό λίμνης 0,00002 α. Να σχεδιάσετε την τροφική αλυσίδα του οικοσυστήματος της λίμνης. β. Να προσδιορίσετε ποιο δείγμα αντιστοιχεί σε κάθε πληθυσμό της λίμνης. 31. Η εικόνα που ακολουθεί απεικονίζει μέρος της λεκάνης απορροής ενός ποταμού. Οι ψαράδες της περιοχής υποστηρίζουν ότι μετά την εγκατάσταση του πυρηνικού αντιδραστήρα, έχουν εξαφανιστεί τα ψάρια από τη θέση 2 του ποταμού ενώ, δεν έχουν διαπιστώσει μεταβολή στους πληθυσμούς των ψαριών στη θέση 1 ή σε κάποια άλλη περιοχή κατά μήκος του ποταμού. Μετρήσεις που έγιναν, τόσο στο νερό όσο και στην ευρύτερη περιοχή, δεν έδειξαν διαρροή ραδιενέργειας. Μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να έχει σχέση η εξαφάνιση των ψαριών από τη θέση 2 με τη λειτουργία του πυρηνικού αντιδραστήρα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 32. Μια μεσογειακή φώκια Monachus monachus έχει βάρος 300 κιλών και είναι ο κορυφαίος καταναλωτής στην τροφική αλυσίδα που ακολουθεί. Α Β Γ Δ φώκια Η φώκια, για να διατηρήσει το βάρος της χρειάζεται τροφή ίση με το 1/15 του βάρους της την ημέρα και για να τη βρει μπορεί να χρειαστεί να διανύσει μεγάλες αποστάσεις. α. Δεδομένου ότι η συγκέντρωση DDT στον οργανισμό Δ είναι 0,5mg/kg να υπολογίσετε την ποσότητα του DDT που δέχεται η φώκια μέσω της τροφής της καθημερινά. β. Να εξηγήσετε πόση από την ποσότητα DDT που δέχεται η φώκια καθημερινά, ενσωματώνεται στους ιστούς της. γ. Ποια αναμένεται να είναι η συγκέντρωση DDT στους παραγωγούς του οικοσυστήματος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας; δ. Στο τροφικό πλέγμα του ίδιου οικοσυστήματος περιλαμβάνονται, εκτός από τη φώκια και άλλοι οργανισμοί μεταξύ των οποίων διάφορα ψαροπούλια. Ποια επίπτωση μπορεί να έχει η συσσώρευσή του DDT στα αρπακτικά πτηνά της περιοχής; 33. Συχνά οι κάτοικοι μιας παραλίμνιας περιοχής αντικρίζουν την άνοιξη μετά το πέρας των βροχοπτώσεων νεκρά ψάρια στη λίμνη, και σύμφωνα με τις παρατηρήσεις τους ο θάνατος των ψαριών συμβαίνει κατά τη διάρκεια της νύχτας.

29 1. Πώς θα μπορούσε να αιτιολογηθεί το φαινόμενο, δεδομένου ότι οι αναλύσεις που έγιναν τόσο στο νερό του ποταμού όσο και στους ιστούς των νεκρών ψαριών δεν έδειξαν την ύπαρξη κάποιας τοξικής ουσίας; Να περιγράψετε την αλληλουχία των γεγονότων τα οποία κατά τη γνώμη σας προκάλεσαν τον θάνατο των ψαριών. 2. Οι καμπύλες του διαγράμματος απεικονίζουν τις μεταβολές των πληθυσμών του φυτοπλαγκτού και του ζωοπλαγκτού της λίμνης, στο διάστημα μετά το τέλος των βροχοπτώσεων. Ποια καμπύλη απεικονίζει τις μεταβολές του πληθυσμού του φυτοπλαγκτού και ποια του ζωοπλαγκτού. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 34. Το φαινόμενο του ευτροφισμού μπορεί να εμφανιστεί όταν μια λίμνη δεχθεί μεγάλες ποσότητες παρασιτοκτόνων, μέσω της επιφανειακής απορροής. 35. Η ιδιότητα που κάνει το DDT να είναι επικίνδυνο μακροπρόθεσμα, είναι ότι: Α. είναι ιδιαίτερα τοξικό εντομοκτόνο. Β. δε διασπάται από τους οργανισμούς. Γ. μπορεί να μεταφερθεί μέσω του πόσιμου νερού στα εκτρεφόμενα ζώα προκαλώντας τους λοιμώδεις ασθένειες. Δ. προκαλεί το φαινόμενο του ευτροφισμού. 36. Αν οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος σχηματίζουν τροφική αλυσίδα και η συγκέντρωση του DDT είναι στους καταναλωτές δεύτερης τάξης 10mg/gr, τότε η συγκέντρωση του DDT στους παραγωγούς θα είναι: Α. 100 mg/gr Β. 1 mg/gr Γ. 10 mg/gr Δ. 0,1 mg/gr 37. Το φαινόμενο του ευτροφισμού παρατηρείται κυρίως: Α. στους ωκεανούς και σε μεγάλες λίμνες. Β. σε ποτάμια με αργή ροή και σε ρηχές λίμνες. Γ. σε ποτάμια με ορμητικά νερά και στους ωκεανούς. Δ. Το φαινόμενο του ευτροφισμού δεν εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του υδάτινου αποδέκτη. 38. Οι διοξίνες είναι μια κατηγορία τοξικών ουσιών που έχουν ανάλογη συμπεριφορά με το DDT. Για τις ουσίες αυτές ισχύει ότι:

30 Α. η συγκέντρωσή τους μειώνεται καθώς μεταφέρονται από τον ένα κρίκο μιας τροφικής αλυσίδας στον επόμενο. Β. μεταβολίζονται από τους οργανισμούς και δεν μεταφέρονται κατά μήκος των τροφικών αλυσίδων. Γ. η συγκέντρωσή τους στους ιστούς των παραγωγών είναι ίδια με τη συγκέντρωσή τους στους ιστούς των ζώων που τους καταναλώνουν. Δ. η συγκέντρωσή τους αυξάνεται καθώς μεταφέρονται από τον ένα κρίκο μιας τροφικής αλυσίδας στον επόμενο. 39. Ο θάνατος των ψαριών σε ένα υδάτινο οικοσύστημα, στο οποίο εξελίσσεται το φαινόμενο του ευτροφισμού, προκαλείται από έλλειψη: Α. φωτός. Β. οξυγόνου. Γ. νιτρικών αλάτων που αποτελούν την κύρια πηγή αζώτου για όλους τους οργανισμούς. Δ. τροφής. 40. Η μείωση του ph του νερού μιας λίμνης λόγω της όξινης βροχής προκαλεί: Α. το φαινόμενο του ευτροφισμού. Β. το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης. Γ. τον θάνατο των φυτικών και ζωικών οργανισμών της λίμνης. Δ. μεταλλάξεις στο DNA των φυτικών και ζωικών οργανισμών της λίμνης. 41. Η ρύπανση του νερού ενός ποταμού με οργανικά απόβλητα μιας κτηνοτροφικής μονάδας προκαλεί διαδοχικά: Α. Αύξηση των νιτρικών και φωσφορικών αλάτων, αύξηση του φυτοπλαγκτού, αύξηση του ζωοπλαγκτού, αύξηση των αποικοδομητών, μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. Β. Αύξηση των αποικοδομητών, αύξηση των νιτρικών και φωσφορικών αλάτων, αύξηση του ζωοπλαγκτού, αύξηση του φυτοπλαγκτού, μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. Γ. αύξηση του φυτοπλαγκτού, αύξηση του ζωοπλαγκτού, αύξηση των αποικοδομητών, αύξηση των νιτρικών και φωσφορικών αλάτων, μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. Δ. Αύξηση των αποικοδομητών, αύξηση των νιτρικών και φωσφορικών αλάτων, αύξηση του φυτοπλαγκτού, αύξηση του ζωοπλαγκτού, μείωση του διαλυμένου οξυγόνου. 42. Σε ποιον από τους οργανισμούς μιας λίμνης αναμένεται να είναι μεγαλύτερη η συγκέντρωση ενός μη βιοδιασπώμενου παρασιτοκτόνου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε παρακείμενη καλλιέργεια και κατέληξε στη λίμνη με την επιφανειακή απορροή; Α. Στα μικρά ψάρια που τρέφονται με ζωοπλαγκτόν. Β. Στο ζωοπλαγκτόν. Γ. Στα μεγάλα ψάρια που τρέφονται με μικρά ψάρια. Δ. Τα υδρόβια πτηνά που τρέφονται με ψάρια της λίμνης. 43. Ποιος από τους ρύπους που ακολουθούν μπορεί να πλήξει, λόγω βιοσυσσώρευσης, την υγεία ενός ανθρώπου που τρέφεται με ψάρια; Α. Τα νιτρικά και φωσφορικά άλατα που περιέχονται στα λιπάσματα. Β. Μια βιοδιασπώμενη τοξική οργανική ουσία που περιέχεται στα αστικά λύματα. Γ. Ο υδράργυρος που περιέχεται στα βιομηχανικά απόβλητα.

31 Δ. Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που περιέχονται στα αστικά λύματα. 44. Ένα φυτοφάρμακο, παρόμοιο με το DDT ψεκάστηκε σε μια λίμνη για να ελέγξει τον πληθυσμό των κουνουπιών. Μερικούς μήνες μετά τον ψεκασμό, το φυτοφάρμακο θα σταματήσει να ανιχνεύεται στο νερό της λίμνης. 45. Η διαπίστωση ότι η συγκέντρωση πολλών φυτοφαρμάκων είναι μεγάλη στους κορυφαίους καταναλωτές των υδάτινων οικοσυστημάτων, οφείλεται: Α. στο φαινόμενο του ευτροφισμού. Β. στα χαρακτηριστικά αυτών των φυτοφαρμάκων και τα χαρακτηριστικά της ροής ενέργειας κατά μήκος των τροφικών αλυσίδων. Γ. στις μεγάλες ποσότητες που απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Δ. στο γεγονός ότι οι οργανισμοί αυτοί καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής. 46. Κατά τη διάρκεια πειράματος οι μαθητές ενός σχολείου μετρήσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας τη συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό μιας λίμνης. Η 1 η δειγματοληψία έγινε στις 6π.μ., η 2 η στις 12 το μεσημέρι, η 3 η στις 6μ.μ. και η 4 η στις 12 το βράδυ. Μικρότερη συγκέντρωση διαλυμένου οξυγόνου αναμένεται: Α. στο 1 ο δείγμα νερού. Β. στο 2 ο δείγμα νερού. Γ. στο 3 ο δείγμα νερού. Δ. στο 4 ο δείγμα νερού. 47. Στην τροφική αλυσίδα Α Β Γ Δ Ε εισήλθε ένα μη βιοδιασπώμενο εντομοκτόνο. Ένας άνθρωπος θα δεχθεί μεγαλύτερη ποσότητα της ουσίας αυτής καταναλώνοντας 1 κιλό τροφής: Α. που προέρχεται από τον οργανισμό Α. Β. που προέρχεται από τον οργανισμό Β. Γ. που προέρχεται από τον οργανισμό Γ. Δ. που προέρχεται από τον οργανισμό Δ. 48. Ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο από την κατανάλωση μολυσμένου νερού είναι: Α. η ελονοσία. Β. το AIDS. Γ. η ασθένεια του ύπνου. Δ. η αμοιβαδοειδής δυσεντερία. 49. Οι αρχές μιας περιοχής δέχθηκαν καταγγελίες κατοίκων, σύμφωνα με τις οποίες ένα εργοστάσιο της περιοχής διέθετε παράνομα, μέσω αγωγού, τοξικά λύματα στο ποτάμι με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν τα ψάρια από την περιοχή. Ο υπεύθυνος του εργοστασίου, από τη μεριά του, δήλωσε ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα και ότι το εργοστάσιο διαθέτει άδεια που επιτρέπει τη χρήση του νερού του ποταμού στα συστήματα ψύξης της μονάδας. Μετρήσεις που έγιναν, έδειξαν σημαντικά μικρότερη ποσότητα διαλυμένου οξυγόνου στην περιοχή που υποδείχθηκε από τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών όμως, δε διαπιστώθηκε άλλη διαφορά στη σύσταση του νερού. Τα

32 αποτελέσματα των μετρήσεων επιβεβαιώνουν επομένως τους ισχυρισμούς του υπεύθυνου του εργοστασίου. 50. Η συγκέντρωση των νιτρικών αναμένεται να: Α. είναι η ίδια σε όλο τον όγκο του νερού της λίμνης. Β. αυξάνεται καθώς αυξάνεται το βάθος μέχρι ένα ορισμένο βάθος και μετά παραμένει σχεδόν σταθερή. Γ. μειώνεται καθώς αυξάνεται το βάθος μέχρι που μηδενίζεται. Δ. είναι μεγαλύτερη εκεί που υπάρχουν περισσότεροι παραγωγοί. 51. Τα αστικά λύματα, πριν καταλήξουν σε κάποιον υδάτινο αποδέκτη, συγκεντρώνονται σε ειδικές εγκαταστάσεις (μονάδες βιολογικού καθαρισμού) όπου υποβάλλονται σε επεξεργασία. Απαραίτητο στάδιο της επεξεργασίας αυτής, προκειμένου να αποτραπεί η εκδήλωση του φαινομένου του ευτροφισμού στον αποδέκτη, είναι: Α. Η απομάκρυνση της άμμου που περιέχεται στα λύματα. Β. Η μετατροπή των οργανικών ενώσεων των λυμάτων με τη βοήθεια μικροοργανισμών σε ανόργανες. Γ. Η απομάκρυνση των νιτρικών ενώσεων που παράγονται, με τη μετατροπή τους σε μοριακό άζωτο από απονιτροποιητικά βακτήρια. Δ. Η χλωρίωση και αποχλωριώση του υγρού που έχει προκύψει από τις προηγούμενες διεργασίες. 52. Σε δείγμα νερού από μια λίμνη βρέθηκε μεγάλος αριθμός βακτηρίων E. coli, άφθονες οργανικές ουσίες και ουρία. Πιθανή αιτία είναι η ρύπανση του νερού της λίμνης με: Α. λιπάσματα που έφτασαν στη λίμνη με την επιφανειακή απορροή. Β. οργανικά βιομηχανικά απόβλητα από παρακείμενο τυροκομείο. Γ. αστικά λύματα από τον παραλίμνιο οικισμό. Δ. εντομοκτόνο που χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο των κουνουπιών. 53. Αν η κατάταξη των οργανισμών που σχηματίζουν τροφική αλυσίδα σε ένα οικοσύστημα, κατά φθίνουσα σειρά ανάλογα με τη συγκέντρωση μιας μη βιοδιασπώμενης ουσίας (μεγαλύτερη ο Α και μικρότερη ο Δ) είναι Α-Β-Γ-Δ τότε η τροφική αλυσίδα του οικοσυστήματος είναι Δ Γ Β Α.