ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012

Transcript

1 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ2Γ(ε) ΤΑΞΗ: Β ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Κυριακή 18 Μαρτίου 2012 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η αξία της διαφορετικής άποψης Όσοι επιδιώκουν να εµποδίσουν τους άλλους να εκφράσουν το διαφορετικό και είναι οπαδοί των προκαταλήψεων, είναι εχθροί της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών δεν αφορά τις πλειοψηφικές απόψεις. Αφορά αποκλειστικά τις διαφορετικές απόψεις. Γιατί, όµως, χρειάζεται η διαφορετική άποψη; Ποια είναι η αξία της; Τι έχουµε να φοβόµαστε αν οι ιδέες, οι απόψεις που δηµοσιοποιούνται, είναι καλές; Αν οι ιδέες που ελεύθερα δηµοσιοποιούνται είναι κακές, τότε εκτίθενται και θωρακίζουν τις καλές απόψεις που ήδη έχουµε. Γι αυτό αφήστε τον κόσµο να εκτίθεται και στο τέλος θα έχουµε κέρδος, έτσι κι αλλιώς. «Τι να κάνω;tι να διαλέξω; Ποια η καλύτερη λύση;» Όλοι µας έχουµε βρεθεί στην παραπάνω θέση, µπροστά σε µεγάλα ή µικρά διλήµµατα, σε µεγάλα ή µικρά «ναι» και «όχι». Ο Χάγιεκ εξειδικεύει στην ελευθερία της πράξης και επισηµαίνει ότι σε οποιαδήποτε στιγµή της ανθρωπότητας, σε κάθε κοινωνικό σύνολο υπάρχουν χιλιάδες προβλήµατα προς επίλυση που επιδέχονται δισεκατοµµύρια συνδυασµούς. Κανείς, µα κανείς, δεν ξέρει εκ των προτέρων την άριστη ή έστω την καλύτερη λύση. Αυτή την αναγνωρίζουµε εκ των υστέρων, αφού υπάρξουν εκατοµµύρια προσπάθειες, οι περισσότερες αποτυχηµένες, άλλες µερικώς αποτυχηµένες, άλλες µερικώς επιτυχηµένες κι άλλες επιτυχηµένες. Σε συνθήκες ελευθερίας, δοκιµάζουν πολλοί την λύση ενός προβλήµατος. Έχουµε θεωρητικά άπειρες προσπάθειες, από τις οποίες κάποιες είναι επιτυχείς, αλλά πολύ περισσότερες αποτυγχάνουν. εν ξέρουµε, όµως, εκ των προτέρων ποιες θα πιάσουν. Και το χειρότερο: δεν ξέρουµε ποιες θέλουµε. Θα εκτιµήσουµε αν µας κάνουν, αφού τις δοκιµάσουµε. Αν εγκλωβιστούµε στα βρόχια της προκατάληψης, είναι δυσεπίτευκτη η αλήθεια. Η διαφορετική άποψη έχει και µιαν άλλην αξία. Λειτουργεί ως παρακαταθήκη για το µέλλον. Αν σήµερα είναι µειοψηφική, αύριο µπορεί να δικαιωθεί, αν και όταν η πλειοψηφική άποψη χρεοκοπήσει. Για παράδειγµα, µε βάση την πλειοψηφική άποψη της εποχής, ορθώς καταδικάστηκε σε θάνατο ο Σωκράτης. Όταν οι απόψεις αυτές ÈÅÌÁÔÁ 2012 χρεοκόπησαν, ασπαστήκαµε τις απόψεις της τότε µειοψηφίας. Ως γνωστόν, η ηθική και οι περισσότερες απόψεις λειτουργούν, όπως η µόδα, αλλάζουν συχνά. Και καλά κάνουν... ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 3

2 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ2Γ(ε) Ακόµη, η διαφορετική άποψη προάγει την κριτική σκέψη, ενώ η προκατάληψη την περιχαρακώνει. Το διαφορετικό προκαλεί τον αποδέκτη είτε να συµφωνήσει, είτε να προβληµατιστεί για ποιους λόγους διαφωνεί. Η παγκόσµιου κύρους αµερικανική εφηµερίδα New York Times δεν δίστασε να δηµοσιεύσει στις 22 Ιανουαρίου - στην αιχµή της κρίσης της Γάζας δηκτικό άρθρο του Λίβυου δικτάτορα Μουαµάρ Καντάφι για το Παλαιστινιακό, αφήνοντάς το, µάλιστα, ασχολίαστο. Η εφηµερίδα, όµως, ήθελε να προσφέρει στους αναγνώστες της και την άλλη άποψη. Είτε για να συµφωνήσουν, είτε για να γνωρίζουν γιατί διαφωνούν. Αν, όµως, η εφηµερίδα αποδεχόταν τυφλά µια προκατασκευασµένη αντίληψη, οι σχέσεις θα δηλητηριάζονταν και ο δογµατισµός θα κυριαρχούσε εύκολα Αντίθετα, στη χώρα µας καθένας ζυγίζει τις απόψεις ανάλογα µε τις πεποιθήσεις ή τις ιδεοληψίες του. Άλλος µε το αριστερόµετρο, άλλος µε το ελληνόµετρο, άλλος µε το ηθικόµετρο, άλλος µε το κοµµατόµετρο και κυρίως µε το µέτρο του στενού προσωπικού συµφέροντος. Όποια άποψη αποδειχτεί λειψή στο ζύγι, εξοβελίζεται. Όµως, για ποιους λόγους πολεµούν τη διαφορετική άποψη; Γιατί το διαφορετικό ανάγεται σε ανόσιο και ποινικό αδίκηµα; Κυρίως φοβούνται την αντιπαράθεση. Όποιος µπορεί να αντιπαρατεθεί σε µιαν άποψη, το κάνει και αυτόχρηµα την αχρηστεύει. Όποιος δεν µπορεί, καταφεύγει σε µορφές λογοκρισίας ή φιµώµατος για να την εξοβελίσει. Η επικράτηση των προκαταλήψεων συµφέρει Άλλος λόγος είναι, ότι κάποιοι θέλουν να κρατούν το κοινό στο σκοτάδι και στην ασφάλεια της βεβαιότητας. Η έλλειψη βεβαιοτήτων είναι επικίνδυνη. Γι αυτό, καλά είναι τα άρθρα που διαγωνίζονται ποιο θα πλειοδοτήσει στην υποστήριξη της οµοιόµορφης άποψης, ενισχύοντας τη βεβαιότητα και την ηµιµάθεια, µαζί και την ψυχολογική ασφάλεια που αυτές συνεπάγονται µε την ανελέητη αρωγή, βέβαια, της επικίνδυνης προκατάληψης. Το αποτέλεσµα είναι - σύµφωνα µε όλες τις ετήσιες εκθέσεις της µη κυβερνητικής οργάνωσης «freedom house»- να έχουµε µετρηθεί συνεχώς τα τελευταία χρόνια τελευταίοι στην Ευρώπη σε ελευθερία τύπου. Και, παραδόξως (;), έχουµε αναλογικά πολλαπλάσιο αριθµό εφηµερίδων σε σχέση µε τις ευρωπαϊκές χώρες. Ναι, εµείς που καυχιόµαστε ότι γεννήσαµε τη ηµοκρατία, ότι θυσιαστήκαµε στο βωµό της ελευθερίας, στην πράξη φοβόµαστε την πραγµατική ελευθερία. Και για να µαστε ελεύθεροι, έχουµε ανάγκη την Τόλµη και την Αρετή. Έχουµε ανάγκη τον Λόγο, αλλά και τον Αντίλογο. Εποµένως, ορθά ο Albert Camus είπε: «Ο ελεύθερος τύπος µπορεί να είναι καλός ή κακός. Ο ανελεύθερος τύπος δεν µπορεί να είναι παρά µόνο κακός». Λεξιλόγιο βρόχια: παρακαταθήκη: δηκτικό: εξοβελίζεται: αυτόχρηµα: ÈÅÌÁÔÁ 2012 παγίδα, πλεκτάνη κληρονοµιά αιχµηρό, οξύ, καυστικό αποβάλλεται, απορρίπτεται πραγµατικά Βασισµένο στο άρθρο του ιονύση Γουσέτη ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 3

3 ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2012 Ε_3.Νλ2Γ(ε) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειµένου σε 100 λέξεις περίπου. Μονάδες 25 Β1. «Ακόµη, η διαφορετική άποψη προάγει την κριτική σκέψη, ενώ η προκατάληψη την περιχαρακώνει». Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παραπάνω φράσης µε σύγκριση-αντίθεση σε µία παράγραφο λέξεων. Μονάδες 12 Β2. Να εντοπίσετε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου του κειµένου («Όσοι επιδιώκουν έτσι κι αλλιώς»). Μονάδες 6 Β3. «χρεοκοπήσει», «ζυγίζει», «κρατούν το κοινό στο σκοτάδι». Να αποδώσετε τις παραπάνω φράσεις σε κυριολεκτικό λόγο. Μονάδες 6 Β4. Να αναγνωρίσετε και να ερµηνεύσετε το είδος του σχολίου που εκφράζουν τα σηµεία στίξης στις φράσεις που ακολουθούν: «παραδόξως (;)», «η επικράτηση των προκαταλήψεων συµφέρει» Μονάδες 4 Β5. «δυσεπίτευκτη», «ασπαστήκαµε», «έλλειψη»: Να δώσετε από ένα αντώνυµο στις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 3 Β6. «ψυχολογική»: Να αποδώσετε δύο παράγωγες λέξεις (είτε σύνθετες είτε απλές) για κάθε ένα από τα δύο συνθετικά της παραπάνω λέξης. Μονάδες 4 Γ. Με αφορµή µία συζήτηση που διεξάγεται στην τάξη σας για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, και, συγκεκριµένα, για το άρθρο 19 της Οικουµενικής ιακήρυξης των ικαιωµάτων του Ανθρώπου («Καθένας έχει το δικαίωµα της ελευθερίας της γνώµης και της έκφρασης, που σηµαίνει το δικαίωµα να µην υφίσταται δυσµενείς συνέπειες για τις γνώµες του, και το δικαίωµα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες µε οποιοδήποτε µέσο έκφρασης, και από όλον τον κόσµο»), αποφασίζετε να συντάξετε ένα άρθρο λέξεων για την ιστοσελίδα του σχολείου σας, αναλύοντας τους κινδύνους που προκύπτουν τόσο για το άτοµο όσο και για την κοινωνία από την άκριτη υιοθέτηση οποιασδήποτε πληροφορίας και άποψης. Κατόπιν, να παρουσιάσετε τους τρόπους µε τους οποίους ο άνθρωπος θα µπορούσε να αξιολογήσει τη διαφορετική άποψη και να ωφεληθεί από αυτήν. ÈÅÌÁÔÁ 2012 Μονάδες 40 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 3

4 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ B' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η (παρα)πληροφόρηση στο www. Για πολλούς αναλυτές η εµφάνιση του διαδικτύου εµπεριέχει την υπόσχεση της άπλετης πληροφόρησης και της βελτίωσης της ποιότητας του δηµόσιου διαλόγου. Σύµφωνα µε αυτή την άποψη, η τεχνολογία του ίντερνετ αφενός µείωνε το κόστος της πληροφόρησης και αφετέρου έδινε τη δυνατότητα στους πολίτες να ανταλλάσσουν απόψεις και να ασκούν αµοιβαία κριτική. Όλα αυτά φυσικά θα ήταν προς όφελος των δηµοκρατικών διαδικασιών και της κουλτούρας του πολιτικού διαλόγου, στην οποία βασίζεται η δηµοκρατία. Όµως, δυστυχώς σήµερα βλέπουµε ότι αυτές οι προβλέψεις δεν επαληθεύονται. Αντίθετα, σε µεγάλο βαθµό το ίντερνετ φαίνεται ότι προωθεί τον πολιτικό εξτρεµισµό * και τη µονοσήµαντη πληροφόρηση. Σύµφωνα µε τον γνωστό πανεπιστηµιακό Gass Sunstein (που πρόσφατα έγινε διευθυντής του Ρυθµιστικού Γραφείου του Λευκού Οίκου), αυτό το οποίο είναι καθοριστικό µε το Ίντερνετ, δεν είναι τόσο ότι δίνει τη δυνατότητα στον πολίτη να έχει περισσότερη πληροφόρηση. Ακόµα πιο σηµαντικό είναι ότι του δίνει τη δυνατότητα να αποκλείει την πληροφόρηση που δεν του αρέσει. «Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο µε τη νέα τεχνολογία», γράφει, «είναι η αυξανόµενη δύναµη των καταναλωτών να «φιλτράρουν» αυτό που βλέπουν». Ένα από τα πιο σηµαντικά αποτελέσµατα αυτού του φιλτραρίσµατος είναι ότι οι χρήστες εκτίθενται µόνο στην πληροφόρηση που τους είναι αρεστή. Σήµερα τα µπλογκ που αναπτύσσονται ταχύτερα είναι εκείνα που έχουν µια µονοσήµαντη ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά ικανοποιούν τις προτιµήσεις των χρηστών τους. Οι αριστεροί στις ΗΠΑ προσφεύγουν στο Huffington Post για να βρουν αυτά που τους αρέσουν και οι δεξιοί µε τη σειρά τους στο Drudge Report. Όµως, το πρόβληµα δεν είναι απλώς ότι κάθε χρήστης απλά χρησιµοποιεί την πληροφόρηση που ενισχύει τις δικές του προκαταλήψεις και αποφεύγει να πληροφορείται για οτιδήποτε άλλο. Ακόµα πιο σηµαντικό είναι το φαινόµενο που οι ψυχολόγοι ονοµάζουν «οµαδική πόλωση», αναφερόµενοι στην τάση που έχουν οι άνθρωποι να υιοθετούν ακραίες απόψεις, όταν συνοµιλούν µε άτοµα των ίδιων απόψεων. Το φαινόµενο της «οµαδικής πόλωσης» έχει τεκµηριωθεί µε πολλά ÈÅÌÁÔÁ 2011 πειράµατα. Σε ένα πείραµα οι φεµινίστριες που µιλούσαν µόνο µε φεµινίστριες γίνονταν πιο ανένδοτες στον φεµινισµό τους. Σε ένα άλλο, οι οπαδοί των αθλητικών Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 1

5 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ οµάδων γίνονταν ακόµη πιο φανατικοί µε την «οµαδάρα» τους, όταν συζητούσαν µόνο µε οµονοούντες. Υπάρχουν πολλές θεωρίες που έχουν προταθεί για να εξηγήσουν το φαινόµενο της οµαδικής πόλωσης. Σύµφωνα µε µια θεωρία, όταν τα άτοµα συζητούν µόνο µε άλλους που έχουν τις ίδιες απόψεις, ακούνε νέα επιχειρήµατα υπέρ των απόψεών τους, κάτι που τους κάνει να τις υιοθετούν µε ακόµη µεγαλύτερο πάθος. Σύµφωνα µε µια άλλη θεωρία, τα άτοµα προσπαθούν συνεχώς να ξεπεράσουν αλλήλους. Αν, λοιπόν, όλοι σε µια οµάδα συµφωνούν ότι π.χ. θα πρέπει να διατηρηθεί η µονιµότητα στον δηµόσιο τοµέα, σύντοµα θα εµφανιστούν και αυτοί που θα υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να επεκταθεί και στον ιδιωτικό. Η τάση της οµαδικής πόλωσης ενισχύεται στο ίντερνετ, όπου σύµφωνα µε τον Sunstein παίρνει τη µορφή της «κυβερνοπόλωσης». «Το ίντερνετ», γράφει, «λειτουργεί για πολλούς ως το εκτροφείο του εξτρεµισµού, επειδή ακριβώς αυτοί που συµφωνούν επικοινωνούν µεταξύ τους µε µεγαλύτερη ευκολία και συχνότητα». Αυτό καθιστά το ίντερνετ ένα κατ εξοχήν µέσο παραπληροφόρησης. Στο βαθµό που προσφεύγεις µόνο στις ιστοσελίδες που ενισχύουν τις προκαταλήψεις σου, δεν σε ενδιαφέρει αν η πληροφόρηση για τους αντιπάλους είναι σωστή ή όχι ούτε πρόκειται να το ελέγξεις. ιασκευή άρθρου του Τ. Μίχα, έντυπη έκδοση εφηµερίδας Ελευθεροτυπία, Λεξιλόγιο Εξτρεµισµός: στάση που χαρακτηρίζεται από την υιοθέτηση ακραίων αντιλήψεων και βίαιων µεθόδων (κυρίως στην πολιτική). Λεξικό Γ. Μπαµπινιώτη ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου ( λέξεις). Β.1. Β.2. Μονάδες 25 Χρησιµοποιώντας ως θεµατική περίοδο τη φράση «Για πολλούς η εµφάνιση του διαδικτύου εµπεριέχει την υπόσχεση της άπλετης πληροφόρησης και της βελτίωσης του δηµόσιου διαλόγου», να αναπτύξετε µια παράγραφο (70 90 λέξεων) µε τη µέθοδο της αιτιολόγησης. Μονάδες 12 ÈÅÌÁÔÁ 2011 Να εντοπίσετε τα δοµικά στοιχεία και τη µέθοδο (ή τις µεθόδους) ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειµένου («Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στο Drudge Report»). Μονάδες 8 Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 2

6 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Β.3. Στην τελευταία παράγραφο του κειµένου, στο απόσπασµα «Αυτό καθιστά το ίντερνετ ούτε πρόκειται να το ελέγξεις», ο αρθρογράφος χρησιµοποιεί το γ ενικό και το β ενικό πρόσωπο. Να εξηγήσετε τι επιτυγχάνει µε κάθε ρηµατικό πρόσωπο που επιλέγει. Μονάδες 4 Β.4. Β.5. Να µετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική στο απόσπασµα «Το φαινόµενο της «οµαδικής πόλωσης» έχει τεκµηριωθεί (από τους επιστήµονες) µε πολλά πειράµατα» και να αιτιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα. Μονάδες 6 Να γράψετε από ένα µονολεκτικό συνώνυµο για τις λέξεις: πληροφόρησης, κριτική, επαληθεύονται, οµαδικής, ενισχύουν. Μονάδες 5 Γ. Στο προσεχές τεύχος του περιοδικού του σχολείου σας περιλαµβάνεται ένα αφιέρωµα στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το διαδίκτυο. Σας ζητείται να γράψετε ένα άρθρο (500 περίπου λέξεων), στο οποίο να καταγράφετε τους κινδύνους που πιστεύετε ότι ελλοχεύουν στο διαδίκτυο για τους νεαρούς χρήστες του και να αναλύετε πώς µπορεί η εκπαίδευση να συµβάλει, ώστε οι νέοι να χρησιµοποιούν µε ασφάλεια το σύγχρονο αυτό µέσο και να αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχει. Μονάδες 40 ÈÅÌÁÔÁ 2011 Οµοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ) 3

7 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ B' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ [ ] Ως γνωστό έχουµε τρεις εξουσίες στο πολίτευµά µας: την εκτελεστική, τις δηµόσιες υπηρεσίες του Κράτους, τη νοµοθετική, τη Βουλή, και την ελεγκτική, το Ελεγκτικό Συνέδριο και τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας. Στην αρχή τα µέσα ενηµέρωσης αντικατέστησαν τον τελάλη που ενηµέρωνε µια µικρή κοινότητα για το τι είχε συµβεί ή για αυτά που θα γίνονταν στο άµεσο µέλλον. Η εφηµερίδα, µετά την ανακάλυψη του Γουτεµβέργιου, το ραδιόφωνο, αργότερα, και η τηλεόραση, στα µέσα του 20ου αιώνα, µετέδιδαν τα τεκταινόµενα µε πιο γρήγορο τρόπο. Η πληροφορία µεταδιδόταν πιο γρήγορα και, µαζί µε αυτή, και η γνώση. Παράλληλα, άρχισε να αναπτύσσεται και η κριτική σκέψη. Στην αρχή γινόταν κριτική στην τοπική και κρατική εξουσία, αργότερα. Αυτή η κριτική στην αρχή ήταν ένα εργαλείο σκέψης και πολιτικής διεργασίας για πολιτικές κινήσεις που είτε συµπολιτεύονταν είτε αντιπολιτεύονταν την εξουσία. Η κριτική των δηµοσιογράφων στις δηµόσιες υποθέσεις ήταν και είναι κάτι αναµενόµενο. Πολλές φορές, ιδίως σε δηµοκρατικά καθεστώτα, αυτή η κριτική, εκτός από αναµενόµενη, είναι µια βοήθεια για αυτούς που ασκούν εξουσία. Η κριτική, όταν ασκείται µε σωστό τρόπο, µε επιχειρήµατα, είναι µια βοήθεια για τη διαµόρφωση της πολιτικής. Τι συµβαίνει όµως όταν αυτή η κριτική ξεπερνά τα όρια της κρίσης και φτάνει στην τοποθέτηση σε ένα πρόβληµα, δίχως πολλά στοιχεία και χωρίς έρευνα; Στην προκειµένη περίπτωση ξεπερνάµε τα όρια της κριτικής και φτάνουµε στην άσκηση της εξουσίας, άτυπα και χωρίς θεσµικό ρόλο. Μια λεπτή γραµµή διαχωρίζει την κριτική από την άσκηση εξουσίας. Αν κάποιος ξεπεράσει αυτή τη γραµµή η επιστροφή είναι δύσκολη. Ουσιαστικά είναι αδύνατη γιατί αυτός που έχει περάσει από την άλλη πλευρά δεν µπορεί να επιστρέψει, ουσιαστικά να αρνηθεί τον «πρωτοποριακό» του ρόλο ή αυτό του καθοδηγητή της κοινωνίας. Πώς όµως συµβιβάζεται ο ρόλος του κριτικού µε αυτού που εξασκεί εξουσία; Πώς µπορεί κάποιος να ελέγχει και συγχρόνως να κυβερνά; Με άλλα λόγια, πώς µπορεί να ελέγχει τον ίδιο τον εαυτό του; Πολύ περισσότερο, όταν αυτός ο ρόλος της εξάσκησης της εξουσίας είναι άτυπος; ÈÅÌÁÔÁ 2010 Το πέρασµα από την ελεγκτική ή κριτική εξουσία στην εκτελεστική είναι, ουσιαστικά, το τέλος της κριτικής. Τελικά, είναι το πέρασµα από την τέταρτη στην πρώτη εξουσία. Το αποτέλεσµα είναι να έχει χαθεί αυτός ο έλεγχος στον οποίο ο πολίτης έχει κάποιες ελπίδες, δηλαδή να υπάρχει ο δηµόσιος έλεγχος και η ανοιχτή κριτική σε αυτούς που εξασκούν την εξουσία. Ο δηµοσιογράφος πλέον γίνεται παραγωγός ειδήσεων και προγράµµατος και, ανάµεσα σε αυτόν και την πηγή της Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 1

8 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ πληροφορίας υπάρχει το ειδικευµένο γραφείο που την έχει επεξεργαστεί και την πλασάρει πλέον έτοιµη σε αυτόν που θα έπρεπε να κάνει αυτή τη δουλειά. Ο δηµοσιογράφος δε γράφει για το δήµο, το κοινό, αλλά διαχειρίζεται την είδηση, την φτιάχνει έτσι για να αρέσει, τόσο στο αναγνωστικό κοινό του όσο και στον αποστολέα της είδησης. Πολύ σπάνια βλέπουµε ένα γνήσιο ρεπορτάζ, µια έρευνα που να έχει γίνει επί τόπου, να ψαχθεί αν όντως έχει γίνει αυτό το γεγονός και πώς ακριβώς έχει γίνει. Πολύ περισσότερο, να ψάξει για να βρει τις αιτίες που δηµιούργησαν το γεγονός για το οποίο γράφει και η κριτική του να στοχεύει κατευθείαν στη ρίζα. Αυτή είναι η σωστή δηµοσιογραφία που δεν είναι επάγγελµα αλλά λειτούργηµα, αφού ο δηµοσιογράφος είναι αυτός που θέτει τα θέµατα προς συζήτηση στο κοινό χώρο. Αυτός σήµερα µπορεί να είναι εικονικός, να έχει αντικαταστήσει την αγορά, στην Αρχαία Ελλάδα, ή το παραδοσιακό καφενείο (για τους άντρες) και το πλύσιµο ρούχων (για τις γυναίκες, παλιότερα), των αρχών του 20ου αιώνα, όµως ουσιαστικά υπάρχει. Αφού κάποια άτοµα επικεντρώνουν την προσοχή τους σε ένα θέµα υπό συζήτηση, ακόµα και αν δε βρίσκονται στο ίδιο µέρος, είναι ένας δήµος, µια µάζωξη ανθρώπων για να συζητήσουν ένα θέµα που τους αφορά και το θεωρούν σηµαντικό. ΑΣΚΗΣΕΙΣ Γιάννης Φραγκούλης, Απόσπασµα από το ιαδίκτυο (διασκευασµένο κείµενο) Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Β1. Να αναπτύξετε σε µία παράγραφο λέξεων το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος του κειµένου: «Η κριτική, όταν ασκείται µε σωστό τρόπο, µε επιχειρήµατα, είναι µια βοήθεια για τη διαµόρφωση της πολιτικής.» Μονάδες 12 Β2. Να γράψετε έναν τίτλο µε σχόλιο και έναν τίτλο χωρίς σχόλιο για το κείµενο που σας δόθηκε. Μονάδες 6 ÈÅÌÁÔÁ 2010 Β3. α) Να γράψετε τι δηλώνουν οι παρακάτω λέξεις που συµβάλλουν στη συνοχή των περιόδων του κειµένου: παράλληλα, όµως, γιατί, δηλαδή, αλλά. Μονάδες 5 β) «Στην αρχή τα µέσα ενηµέρωσης αντικατέστησαν τον τελάλη που ενηµέρωνε µια µικρή κοινότητα για το τι είχε συµβεί ή για αυτά που θα γίνονταν στο άµεσο µέλλον.» Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 2

9 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Να προσδιορίσετε το είδος της σύνταξης και να τη µεταφέρετε στην άλλη φωνή από αυτή που βρίσκεται. Τι θέλει να πετύχει ο συντάκτης κάθε κειµένου όταν χρησιµοποιεί ενεργητική σύνταξη και τι όταν χρησιµοποιεί παθητική; Μονάδες 7 Β4. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: τεκταινόµενα, πρωτοποριακό, γνήσιο, εικονικός, µάζωξη. Μονάδες 5 Γ. Σε ένα άρθρο που θα δηµοσιευτεί στην εφηµερίδα του σχολείου σας να επιχειρηµατολογήσετε υπέρ της άποψης ότι ο τύπος συχνά στις µέρες µας µε τον τρόπο λειτουργίας του υπονοµεύει το δηµοκρατικό πολίτευµα και να αναπτύξετε τις προϋποθέσεις ώστε να λειτουργεί ευεργετικά για τη δηµοκρατία. ( λέξεις) Μονάδες 40 ÈÅÌÁÔÁ 2010 Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 3

10 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ένα άτοµο µε αναπηρία θεωρείται, συνήθως, πως διαφέρει από το γενικό πληθυσµό (συναισθηµατικά, σωµατικά, νευρολογικά, ψυχολογικά, αισθητηριακά) εξαιτίας κάποιου ατυχήµατος, ασθένειας, περιγεννητικών ή αναπτυξιακών προβληµάτων. Στη χώρα µας, µε βάση τo Νόµο 2817/2000 ως άτοµα µε ειδικές ανάγκες θεωρούνται όσοι έχουν σηµαντική δυσκολία µάθησης και προσαρµογής εξαιτίας σωµατικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθηµατικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Γενικά ο όρος άτοµα µε ειδικές ανάγκες αναφέρεται σε παιδιά ή ενήλικες µε ιδιαίτερες εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες. Οι µεν εκπαιδευτικές τους ανάγκες δηµιουργούνται από τη δυσκολία που αντιµετωπίζουν (λόγω αναπηρίας, ασθένειας, συναισθηµατικής ή ψυχικής διαταραχής) στο να παρακολουθούν και να επωφελούνται πλήρως από το γενικό εκπαιδευτικό, πρόγραµµα, οι δε κοινωνικές τους ανάγκες συνδέονται µε διαταραχές της συµπεριφοράς ή συναισθηµατικά προβλήµατα τα οποία παρεµποδίζουν την προσαρµογή τους στο κοινωνικό σύνολο. Είναι γεγονός πως τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες - αναπηρίες [ΑµΕΑ - ΑµεΑ] συναντούν, συνήθως, εµπόδια στην εκπαίδευσή τους, στην επαγγελµατική προετοιµασία τους και στην επαγγελµατική τους ζωή τα οποία προέρχονται τόσο από τις ελλείψεις ή την ανεπάρκεια θεσµών και υπηρεσιών για αντιµετώπιση των ειδικών αναγκών τους, όσο και από τις στάσεις του κοινωνικού συνόλου απέναντί τους (Σιδηροπούλου - ηµακάκου & ηµητρόπουλος, 1998). Λόγω αυτών των εµποδίων συνήθως νιώθουν λιγότερο επαρκή από τους άλλους, στιγµιαία ή γενικά, ενώ παράλληλα αντιµετωπίζουν εντονότερα την προοπτική της µακροχρόνιας ανεργίας ή της µερικής απασχόλησης ή ακόµα της απασχόλησης σε εργασία χωρίς ενδιαφέρον. Το αποτέλεσµα είναι η δυσκολία, ή και η αδυναµία ένταξης αυτών των ατόµων στην παραγωγική διαδικασία και η δυσκολία τους να λειτουργήσουν ως ανεξάρτητα µέλη της κοινωνίας. Άρα δεν µπορούµε να µιλάµε για κοινωνική ένταξη αν δεν επιτευχθεί πρώτα η επιτυχής µετάβαση (επαγγελµατική αποκατάσταση) των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στην αγορά εργασίας. Πάντοτε, ιστορικά, αλλά πολύ περισσότερο στη σηµερινή εποχή, οι άνθρωποι που δεν ανήκουν σε υψηλά κοινωνικά στρώµατα αντιµετωπίζουν δυσκολίες στην επαγγελµατική τους, αποκατάσταση έστω και αν έχουν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση. Όπως όµως προαναφέρθηκε, είναι σύνηθες οι άνθρωποι µε ÈÅÌÁÔÁ 2009 αναπηρίες να συναντούν ειδικές δυσκολίες στην επαγγελµατική τους ανάπτυξη αν και πρέπει να επισηµανθεί πως υπάρχουν πολλές διαφοροποιήσεις σε αυτήν την πορεία ανάλογα µε το είδος ή το βαθµό της όποιας αναπηρίας. Στην πραγµατικότητα µάλιστα υπάρχουν έντονες διαφοροποιήσεις ακόµα και µεταξύ ανθρώπων µε την ίδια αναπηρία όπως και µεταξύ των αναπήρων και των Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 1

11 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ προσώπων του γενικού πληθυσµού. Σίγουρα οι ανάπηροι έχουν συγκεκριµένες δυσκολίες και εµπόδια τα οποία λιγοστεύουν τις επιλογές σταδιοδροµίας τους (ανάµεσα στο πλήθος των υπαρχόντων εκπαιδευτικών και επαγγελµατικών διεξόδων) καθώς η αναπηρία, πολλές φορές, µπορεί να είναι περιοριστική, για την εκπαίδευση, κατάρτιση ή εξάσκηση συγκεκριµένου επαγγέλµατος. Οι άνθρωποι µε αναπηρίες αντιµετωπίζονται όµως και µε καχυποψία, από τους εργοδότες ή πιθανή προκατάληψη από εκπαιδευτικούς και συµβούλους επαγγελµατικού προσανατολισµού. Αναµφίβολα υπάρχει ο κίνδυνος του στιγµατισµού. Τέτοιες στάσεις ή απόψεις δείχνουν πια να εξοµαλύνονται καθώς πολλές στερεοτυπικές αντιλήψεις µας αλλάζουν από την κοινωνική επαφή των αναπήρων µε το γενικό πληθυσµό και το άνοιγµα της κοινωνίας για την υποδοχή κάθε συνανθρώπου µας. Σηµαντικό είναι να µπορέσουµε, στο πλαίσιο της ένταξης των συµπολιτών µας µε αναπηρίες - ειδικές ανάγκες, να µπούµε στη θέση τους (ένα παιχνίδι ρόλων σε µια σχολική τάξη θα είναι πολύ χρήσιµο για να δουν τα παιδιά τον εαυτό τους στη θέση του συµµαθητή τους που κινείται π.χ. µε αναπηρικό αµαξίδιο ώστε να συνειδητοποιήσουν την προσπάθεια που αυτός καταβάλλει για να παρακολουθήσει µαθήµατα στο σχολείο της γειτονιάς του). Οι λαθεµένες αντιλήψεις που έχουµε σχηµατίσει ως κοινωνία (στερεότυπα) σίγουρα δε βοηθούν την πορεία επαγγελµατικής ανάπτυξης των ανάπηρων. Τέτοιες αντιλήψεις µπορούν να οδηγήσουν (τους ίδιους τους ανάπηρους και τους γονείς -εκπαιδευτικούς - συµβούλους ΣΕΠ): α) σε πρόωρους αποκλεισµούς σταδιοδροµίας των ανθρώπων µε αναπηρίες (λιγότερες ευκαιρίες εξερεύνησης - πληροφόρησης επαγγελµατικών χώρων, απόρριψη επαγγελµατικών επιλογών κ.ά.), β) σε δυσκολίες στη λήψη απόφασης (οι ανάπηροι έχουν λιγότερες ευκαιρίες να καλλιεργήσουν τη διαδικασία λήψης απόφασης), γ) χαµηλή αυτοεκτίµηση (αρνητική αντιµετώπιση από την κοινωνία οδηγεί σε στερεότυπα τα οποία δηµιουργούν στους ανάπηρους και τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες χαµηλό επίπεδο αυτοεκτίµησης). ιασκευασµένο κείµενο 1 του Σ.Κ.Κρασσά (Σχολικός Σύµβουλος Πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης) ÈÅÌÁÔÁ Εισήγηση στο Σεµινάριο Επιµόρφωσης Συµβούλων Απασχόλησης Απλών & Πολλαπλών ιακρίσεων. Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 2

12 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε σε λέξεις. (Μονάδες 25) Β.1. Β.2. Β.3. Β.4. Να αναπτύξετε σε µία παράγραφο λέξεων το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος του κειµένου: «Τέτοιες στάσεις ή απόψεις δείχνουν πια να εξοµαλύνονται καθώς πολλές στερεοτυπικές αντιλήψεις µας αλλάζουν από την κοινωνική επαφή των αναπήρων µε το γενικό πληθυσµό και το άνοιγµα της κοινωνίας για την υποδοχή κάθε συνανθρώπου µας». (Μονάδες 12) Υποθέστε ότι το κείµενο δηµοσιεύεται στον τύπο. Προτείνετε έναν τίτλο µε σχόλιο και έναν χωρίς σχόλιο. (Μονάδες 6) α. Εξαιτίας, οι µεν οι δε, ενώ, άρα, σίγουρα: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η κάθε µια από αυτές τις λέξεις - φράσεις σύµφωνα µε το κείµενο; (Μονάδες 5) β. Οι άνθρωποι µε αναπηρίες αντιµετωπίζονται όµως και µε καχυποψία, από τους εργοδότες ή πιθανή προκατάληψη από εκπαιδευτικούς και συµβούλους επαγγελµατικού προσανατολισµού : να προσδιορίσετε το είδος της σύνταξης και να µεταφερθεί στην άλλη φωνή από αυτή που βρίσκεται. (Μονάδες 6) Ένα άτοµο σύνολο: εντοπίστε τα δοµικά µέρη της πρώτης παραγράφου. (Μονάδες 6) Γ. Είναι αλήθεια πως µια από τις σοβαρότερες αιτίες της κοινωνικής απόρριψης ενός ατόµου είναι ο αποκλεισµός του από την αγορά εργασίας. Ποια προβλήµατα αντιµετωπίζουν οι άνθρωποι που δεν απολαµβάνουν το δικαίωµα της εργασίας και ποια η σηµασία του επαγγελµατικού προσανατολισµού στην πρόληψη του παραπάνω φαινοµένου; Το κείµενο να πάρει τη µορφή του άρθρου σε τοπική εφηµερίδα.( λέξεις) (Μονάδες 40) ÈÅÌÁÔÁ 2009 ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 3

13 ÈÅÌÁÔÁ 2008

14 ÈÅÌÁÔÁ 2008

15 ÈÅÌÁÔÁ 2008

16 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ B ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ο κίνδυνος από τα βιντεοπαιχνίδια Αν ρωτήσετε κάποιον ενήλικο οπαδό των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, πιθανόν να σας πει ότι εκείνος δεν βλέπει να δηµιουργεί πρόβληµα η βία που περιέχουν, αντίθετα σε κάποιο βαθµό βοηθούν τον παίκτη να γίνει εξυπνότερος, να µάθει να λύνει προβλήµατα µε ταχύτητα, να δοκιµάζει υποθέσεις και να λύνει γρίφους. Μια ψυχολόγος του UCLA, η Πατρίσια Γκρίνφιλντ, ανακοίνωσε ότι στην εξάπλωση των βιντεοπαιχνιδιών οφείλεται µια παγκόσµια αύξηση του «µη λεκτικού δείκτη νοηµοσύνης», ο οποίος αφορά τις δεξιότητες µέσα στο χώρο, τη χρήση εικονιδίων για την επίλυση προβληµάτων και την ικανότητα κατανόησης των πραγµάτων από πολλές οπτικές γωνίες. Όµως η αύξηση αυτού του δείκτη γίνεται σε βάρος άλλων, ίσως σηµαντικότερων κοινωνικών δεξιοτήτων. Με άλλα λόγια τα παιδιά δεν αλληλεπιδρούν τόσο καλά, όταν κάθονται µε τις ώρες µπροστά σε ένα κοµπιούτερ ή µία κονσόλα. Βέβαια αρκετοί γονείς που τα παιδιά τους περνούν ώρες στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, δεν τα βλέπουν να γίνονται ούτε αντικοινωνικά ούτε βίαια. Ούτε θεωρούν ως δεδοµένο ότι το παιδί, αν δεν έπαιζε ηλεκτρονικά, θα έβρισκε µια πιο δηµιουργική απασχόληση, όπως ένα άθληµα ή το διάβασµα, και δεν θα καθηλωνόταν στην τηλεόραση. Άλλοι πάλι ανησυχούν και αναρωτιούνται µήπως θα έπρεπε να κάνει κάτι η πολιτεία, ενδεχοµένως απαγορεύοντας την πώληση των βίαιων παιχνιδιών στους ανηλίκους. Η αντίπαλη πλευρά πάλι υποστηρίζει ότι τα βιντεοπαιχνίδια έχουν γίνει αποδιοποµπαίος τράγος για όλα τα δεινά της κοινωνίας µας και, σε τελική ανάλυση, η απαγόρευσή τους θα ήταν αντισυνταγµατική. Ενδεχοµένως µια λύση θα ήταν να χαρακτηρίζονται, σαν τις ταινίες, «ακατάλληλα για ανηλίκους», ώστε οι αγοραστές γονείς να έχουν την πλήρη ευθύνη της επιλογής. Είναι προφανές ότι η ευθύνη για τα παιδιά αρχίζει από το σπίτι. Οι γονείς θα πρέπει ÈÅÌÁÔÁ 2007 να κρατούν ανοιχτά τα µάτια τους και να επέµβουν, αν δουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια κάνουν το παιδί ευερέθιστο. Πέρα από όλα αυτά όµως, υπάρχει και το ζήτηµα του εθισµού. Είναι πράγµατι εθιστικά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όπως τα ναρκωτικά ή άλλες δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση; Σύµφωνα µε την Κάρολ Λίµπερµαν, ψυχίατρο του UCLA, «όταν ένα άτοµο εκτίθεται σε αυτά τα βίαια ερεθίσµατα και διεγείρονται οι ψυχονευρολογικοί υποδοχείς του, αισθάνεται µια έξαρση, ένα «ανέβασµα» και µπορεί να αποκτήσει εθισµό». Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 1

17 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ Όµως όσοι έπαθαν κάποτε εµµονή µε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, µικροί και µεγάλοι, ξέρουν ότι αργά ή γρήγορα φτάνει η στιγµή που ο ενθουσιασµός σβήνει. Ο αναπόφευκτος κορεσµός είναι ο καλύτερος σύµµαχος για τους γονείς που ανησυχούν. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. ( ιασκευασµένο άρθρο από τον τύπο) Μ 25 Β1. «Είναι προφανές ότι η ευθύνη για τα παιδιά αρχίζει από το σπίτι. Οι γονείς θα πρέπει να κρατούν ανοιχτά τα µάτια τους και να επέµβουν, αν δουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια κάνουν το παιδί ευερέθιστο». Να αναπτύξετε την παραπάνω θεµατική περίοδο σε µία παράγραφο λέξεων. Μ 10 Β2. Γιατί ο δηµοσιογράφος περιλαµβάνει στο άρθρο του και σχόλια απόψεις τρίτων; Να αιτιολογήσετε τη συγκεκριµένη επιλογή. Μ 5 Β3. Να γράψετε ένα συνώνυµο για κάθε µία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: δεινά, προφανές, ευερέθιστο, αναπόφευκτος, κορεσµός. Μ 5 Β4. Παγκόσµια, επίλυση, αλληλεπιδρούν, εµµονή, σύµµαχος. Να αναλύσετε ετυµολογικά τις παραπάνω λέξεις του κειµένου και µε το τελευταίο συνθετικό τους να γράψετε µια παράγωγη λέξη. Μ 5 Γ. Σε µια συζήτηση που εκτυλίσσεται στην τάξη σας διαπιστώνετε ότι πολλοί συµµαθητές σας ασχολούνται υπερβολικά µε τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ξοδεύοντας τον ελεύθερο χρόνο τους αποκλειστικά σε αυτά. Προσπαθήστε να τους δείξετε τις συνέπειες της ÈÅÌÁÔÁ 2007 ενασχόλησης αυτής για την προσωπικότητά τους. Προτείνετε εναλλακτικές δραστηριότητες που θα µπορούσαν να αναπτυχθούν µε τη συµβολή του σχολείου προκειµένου να αξιοποιηθεί παραγωγικά ο ελεύθερος χρόνος τους. ( λέξεις). Μ 50 Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας 2

18 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ B ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ «ΥΟ ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΕΣ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ» ιαβάζουµε στον γαλλικό Τύπο ότι το «Μουσείο της Ιστορίας και των Πολιτισµών της Μετανάστευσης» βρίσκεται στο στάδιο της εντατικής προετοιµασίας και υπολογίζεται να εγκαινιαστεί το 2007 στο Παρίσι. Ένα δηµόσιο µέγαρο στο οποίο θα τιµάται ο Βορειοαφρικανός εργάτης της Ρενό, αλλά και ο πολιτικός πρόσφυγας και ο αυτοεξόριστος καλλιτέχνης. Σκοπός του εγχειρήµατος, δεν είναι η καταγραφή µιας ιστορίας πόνου και δακρύων, µε εικόνες από τενεκεδουπόλεις, υποβαθµισµένα προάστια και ρατσιστικές εξάρσεις. Οι σκοτεινές κηλίδες δεν θα αποσιωπηθούν, αλλά δεν θα δίνουν τον γενικό τόνο. «Το µουσείο, καθεαυτό, δεν είναι πολιτικό», λέει ο Ζακ Τουµπόν, επικεφαλής αυτού του προγράµµατος, «είναι ένα µέσο εκπαίδευσης και πολιτισµού. Όµως η προσπάθεια εγγράφεται σε ένα πολιτικό όραµα». Κατά την προ-ευρωεκλογική περίοδο, το θέµα των µεταναστών στην Ελλάδα έλαµψε δια της απουσίας του, µε εξαίρεση τις ξενοφοβικές κραυγές της Άκρας εξιάς, ενώ υποτονικές έως ανύπαρκτες ήταν και οι αναφορές στον κοινό ευρωπαϊκό πολιτισµό. Ούτε µία από τις 40 ερωτήσεις που έπεσαν στο ντιµπέιτ δεν αφορούσε τον πολιτισµό, παρ όλο που ο υπουργός Πολιτισµού ήταν παρών! Το δικαίωµα σε µια Ιστορία, έστω σε µία «µικρή» ιστορία, το έχουν και οι µετανάστες που ζουν σήµερα στη χώρα µας και, προς το παρόν, µόνο µερικοί ευαίσθητοι καλλιτέχνες ή στοχαστές έχουν ασχοληθεί µε κάποιες όψεις αυτής της σύντοµης ιστορίας, που ωστόσο έχει σηµαδέψει το σύγχρονο ελληνικό τοπίο. «Στη Γαλλία υπάρχουν 22 µουσεία για τα «σαµπό» (τα ξυλοπάπουτσα), αλλά ούτε ένα για τη µετανάστευση», λέει ένας ιστορικός που φέρνει το παράδειγµα του µουσείου του Ελις Αϊλαντ, στην είσοδο του λιµανιού της Νέας Υόρκης. Ασφαλώς, η Ελλάδα και η Γαλλία δεν είναι συγκρίσιµα µεγέθη, αφού στον τόπο µας η εισροή µεταναστών είναι ένα πρόσφατο φαινόµενο, ενώ στη Γαλλία ο ένας στους πέντε πολίτες είναι απόγονος κάποιου µετανάστη πρώτης ή δεύτερης γενιάς. Προς το παρόν, οι µετανάστες βρίσκονται στο οικονοµικό, στο πολιτιστικό, στο εκπαιδευτικό, στο κοινωνικό, στο χωροταξικό περιθώριο. Πολλοί, που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως ρατσιστές, θυµούνται τις «δύο γυφτοπούλες στο βουνό» και τραγουδούν «εµείς ψωµί δεν έχουµε, τον ξένο τι τον θέλουµε». Εδώ δύσκολα µπορούν να νοµιµοποιηθούν οι Έλληνες συµβασιούχοι, είναι δυνατόν να «τακτοποιηθούν» οι εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι; Η Γαλλία είναι µια χώρα µε ισχυρή και µακρόχρονη παράδοση στην άσκηση µιας πολιτικής ενσωµάτωσης. Ταυτόχρονα, είναι µια χώρα µε αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να συνδέσει δύο κατηγορίες που σε πολλούς φαίνονται ασύµβατες: τη µετανάστευση και τον πολιτισµό. Μια χώρα µε αρκετή οξυδέρκεια ώστε να ÈÅÌÁÔÁ 2006 κατανοήσει ότι ο ξένος δεν είναι συνώνυµο της απειλής. Η Ελλάδα έζησε τον καηµό της ξενιτιάς, αλλά και ωφελήθηκε από την ύπαρξη ενός Ελληνισµού της διασποράς. Μένει να δούµε αν είναι αρκετά ακοµπλεξάριστη, ώστε κάποτε να γνωρίσει, να κρίνει, να αφοµοιώσει και να µετασχηµατίσει γόνιµα τους «πολιτισµούς» που κουβαλούν οι Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας

19 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ξένοι οι οποίοι βρέθηκαν στον τόπο µας ή, αντίθετα, σαν την τσαπατσούλα νοικοκυρά, θα κρύψει τα σκουπίδια, θα κουκουλώσει το «πρόβληµα» κάτω από το χαλί. Της Μαριάννας Τζιαντζή ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να πυκνώσετε το περιεχόµενο του άρθρου σε ένα κείµενο λέξεων. (µονάδες 25) 2. Να δώσετε έναν τίτλο για το κείµενο στον οποίο δε θα εµπεριέχεται σχόλιο. (µονάδες 5) 3. Στη 2 η παράγραφο του κειµένου να εντοπίσετε τα σχόλια τόσο της αρθρογράφου όσο και τα ξένα και να αναφερθείτε στα µέσα µε τα οποία προσδιορίζονται. (µονάδες 5) 4. Γιατί θεωρεί ο συγγραφέας ότι η Γαλλία θα έπρεπε να είχε επιδείξει µεγαλύτερη ευαισθησία στο θέµα των µεταναστών; (Η απάντησή σας να δοθεί σε µια παράγραφο). (µονάδες 5) 5. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της 4 ης παραγράφου. (µονάδες 5) 6. Να γράψετε ένα συνώνυµο για κάθε µια από τις παρακάτω λέξεις: εγχειρήµατος, αποσιωπηθούν, σηµαδέψει, οξυδέρκεια, κουκουλώσει. (µονάδες 5) 7. Σε µια ηµερίδα που διοργανώνει ο δήµος σας µε θέµα: «Η ένταξη των µεταναστών στην ελληνική κοινωνία», έχετε αναλάβει µια εισήγηση για να ευαισθητοποιήσετε τους δηµότες σχετικά µε τα αίτια και τις συνέπειες του ρατσισµού. Φροντίστε η οµιλία σας να µην ξεπεράσει τις λέξεις. (µονάδες 50) ÈÅÌÁÔÁ 2006 Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας

20 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ ε π α ν α λ η π τ ι κ ά θ έ µ α τ α B ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ: Σχολείο και εφηµερίδα Το σχολείο µπορεί να συµβάλει στην ανάπτυξη της ανάγνωσης των εφηµερίδων από τις νεαρές ηλικίες και οι εφηµερίδες µπορούν να βοηθηθούν από το σχολείο στη βελτίωση των επιδόσεών τους στις ηλικιακές κατηγορίες και 15-18, όπου ο γραπτός Τύπος είναι σχεδόν άγνωστος. Η κρίση κυκλοφοριών που διαπερνά σήµερα τον ευρωπαϊκό Τύπο συνδέεται και µε µια έντονη τάση γήρανσης του αναγνωστικού τους κοινού, που µόνο µια διείσδυση στις νεότερες ηλικίες θα µπορούσε να ανακόψει. Το πρόβληµα είναι µεγαλύτερο στις Μεσογειακές χώρες, όπου διαβάζουµε λιγότερο. Σύµφωνα µε στοιχεία του 2003, στην Ιαπωνία αγοράζονται 650 εφηµερίδες ανά κατοίκους, στη Μεγάλη Βρετανία 393, στον Καναδά 337, στη Γερµανία 322, στις Ηνωµένες Πολιτείες 263, στη Γαλλία 167 και στην Ιταλία 158. Αυτή η απογοητευτική πρόσληψη του Τύπου από τις νεαρές ηλικίες έχει αναγκάσει ορισµένες χώρες, όπως η Γαλλία, να λάβουν συστηµατικά µέτρα ώστε να καλλιεργήσουν την εφηµεριδοφιλία (κατά το βιβλιοφιλία). Τα µέτρα αυτά, που είναι κυρίως ολοκληρωµένα projects, θα µπορούσαν µε κατάλληλες προσαρµογές να εφαρµοστούν και στην Ελλάδα, πολύ περισσότερο που για την οργάνωσή τους και την εξάπλωσή τους απαιτείται η στενή συνεργασία του υπουργείου Παιδείας και των ενώσεων του Τύπου. Η ανάγνωση των εφηµερίδων ως στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και η ένταξη του Τύπου στην εκπαίδευση µπορεί να έχουν µια µορφή σύγχρονης αγωγής του πολίτη. Ας µην ψάξουν βέβαια οι παλιότεροι αναγνώστες να βρουν στον όρο αρνητικές συνδηλώσεις, που έχουν σχέση µε την τραυµατική Αγωγή του Πολίτη της εποχής της χούντας και του Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου. Εννοώ µια διαδικασία που θα βοηθήσει τους µαθητές να αποκτήσουν κριτικό βλέµµα για τα Μέσα, να αντιληφθούν τη διαφορετικότητα των Μέσων και την πολυφωνία των γνωµών, αλλά κυρίως να µάθουν να κάνουν πολιτική χρήση των Μέσων, όπου το επίθετο «πολιτική» να διαβαστεί µε την πιο ευρεία έννοιά του. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σηµασία καθώς στους περισσότερους νέους τα Μέσα ταυτίζονται µε τα ριάλιτι, δεν έχουν πολιτική λειτουργία, αφού ακόµη και οι λεγόµενες πολιτικές ή ενηµερωτικές εκποµπές των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθµών είναι φτιαγµένες σαν ριάλιτι. Στην Εβδοµάδα Τύπου που διοργάνωσε τον περασµένο µήνα στη Γαλλία το Κέντρο Σύνδεσης Εκπαίδευσης και Μέσων Ενηµέρωση (Centre de Liaison de l Enseignement et Des Medias d Information Clemi), το οποίο ανήκει στο γαλλικό υπουργείο Παιδείας, πήραν µέρος 4,3 εκατοµµύρια µαθητές και δάσκαλοι από σχολεία. Το πρόγραµµα της εβδοµάδας περιελάµβανε δράσεις και θέµατα για όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, από το νηπιαγωγείο ως το λύκειο. Για παράδειγµα, στο δηµοτικό σχολείο οι µαθητές ασχολήθηκαν µε τις σελίδες OEΦE ΘEMATA 2005 αλληλογραφίας των εφηµερίδων ως έκφραση διαφορετικών γνωµών και πολυφωνίας. Στο λύκειο οι µαθητές ασχολήθηκαν µε θέµατα όπως η διαχείριση της επικαιρότητας από τα διαφορετικά µέσα ενηµέρωσης ή η αξιοπιστία της πληροφόρησης στο Internet. Για την επιτυχία της εβδοµάδας ήταν καθοριστική η συµβολή των εκδοτών Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας

21 Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ εφηµερίδων αλλά κυρίως η πίστη των δασκάλων και των καθηγητών ότι ο γραπτός Τύπος µπορεί να ενταχθεί, µε καταπληκτικά αποτελέσµατα, σε ένα παιδαγωγικό πρόγραµµα. Καθώς ζούµε σε εποχές όπου συζητούνται αλλαγές και εκπαιδευτικά µοντέλα, ο Τύπος στην εκπαίδευση πρέπει να έχει µέλλον. Νίκος Μπακουνάκης, εφηµερίδα ΒΗΜΑ 17/4/05 Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. (Μονάδες 25) Β1. Να γράψετε προτάσεις χρησιµοποιώντας τις παρακάτω λέξεις (1 πρόταση για κάθε λέξη): συµβάλει, διείσδυση, πολυφωνία, αξιοπιστία, επικαιρότητα. (Μονάδες 5) Β2. «Καθώς ζούµε σε εποχές όπου συζητούνται αλλαγές και εκπαιδευτικά µοντέλα, ο Τύπος στην εκπαίδευση πρέπει να έχει µέλλον»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε λέξεις. (Μονάδες 10) Β3. Να ξαναγράψετε την επόµενη περίοδο µετατρέποντας την παθητική σύνταξη σε ενεργητική: «Τα µέτρα αυτά, που είναι κυρίως ολοκληρωµένα projects, θα µπορούσαν µε κατάλληλες προσαρµογές να εφαρµοστούν και στην Ελλάδα, πολύ περισσότερο που για την οργάνωσή τους, και την εξάπλωσή τους, απαιτείται η στενή συνεργασία του υπουργείου Παιδείας και των ενώσεων του Τύπου.» Β4. Πώς οργανώνεται η τρίτη παράγραφος του κειµένου; ( οµή και τρόποι ανάπτυξης) (Μονάδες 5) Γ. Ως εκπρόσωπος του σχολείου σου παρακολούθησες την Εβδοµάδα Τύπου που διοργάνωσε τον προηγούµενο µήνα το Κέντρο Σύνδεσης Εκπαίδευσης και Μέσων Ενηµέρωσης και παρουσιάζεις, σε εκδήλωση του σχολείου σου, µια εισήγηση ( λέξεων) σχετικά µε τις θετικές συνέπειες της ανάγνωσης εφηµερίδων από τις νεαρές ηλικίες. (Μονάδες 50) OEΦE ΘEMATA 2005 Τα θέµατα προορίζονται για αποκλειστική χρήση της φροντιστηριακής µονάδας

22 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Έρως Ελευθερωτής. Ένα µυθιστόρηµα της Μόνικα Αλί για τη µοίρα και την ελεύθερη βούληση. Πολλοί συγγραφείς περιµένουν χρόνια για να δουν ή ποτέ δεν βλέπουν- το όνοµά τους στις λίστες µε τις υποψηφιότητες των Μπούκερ, όµως η Μόνικα Αλί τα κατάφερε µε το πρώτο της κιόλας µυθιστόρηµα. Το Brick Lane ή «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάµια» όπως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα» σε µετάφραση Ρένας Χατχούτ, έγινε επιτυχία στην Αγγλία, από τα χειρόγραφα πριν ακόµα εκδοθεί, και συνεχίζει το ταξίδι του µε µεταφράσεις σε πολλές γλώσσες. «Η Μόνικα Αλί ήταν διάσηµη πριν καν εκδώσει µία γραµµή» έγραφαν οι «Νιου Γιορκ Τάιµς» για την 37χρονη συγγραφέα, που γεννήθηκε στο Μπαγκλαντές και µεγάλωσε στην Αγγλία, ενώ το περιοδικό Granta την συµπεριέλαβε «εν µια νυκτί» στους καλύτερους λογοτέχνες της δεκαετίας. Η εύνοια της τύχης και το ταλέντο βρήκαν το στόχο τους στο «Εφτά θάλασσες και δεκατρία ποτάµια», ένα µυθιστόρηµα που, ενώ µοιάζει να πραγµατεύεται ένα θέµα «κλασσικό», τον έρωτα, που ελευθερώνει τις αισθήσεις και το µυαλό, αποτελεί παράλληλα µια τοιχογραφία της κοινωνίας των µουσουλµάνων µεταναστών του Λονδίνου. Κεντρική ηρωίδα είναι η Νανζίν από ένα φτωχό χωριό του Μπαγκλαντές, που στα 17 της βρίσκεται παντρεµένη µ έναν άντρα που δεν έχει ξαναδεί, στην ηλικία του πατέρα της: τον σαραντάχρονο Τσανού, που τον ακολουθεί στο υποβαθµισµένο γκέτο Τάουερ Χάµλετς του Λονδίνου. εν µιλάει αγγλικά και ο σύζυγός της αποφαίνεται ότι δεν χρειάζεται να τα µάθει. Σπανίως βγαίνει από το σπίτι και περνάει τη µέρα της µαγειρεύοντας και ξεσκονίζοντας τα πορσελάνινα µπιµπελό της βιτρίνας, τα µοναδικά στολίδια του στενόχωρου διαµερίσµατός τους. Ο Τσανού είναι εγωιστής και φιλόδοξος. Από τη µια σκέφτεται πώς θα πάρει προαγωγή και από την άλλη πώς θα επιστρέψει στην πατρίδα του, πλούσιος και αναγνωρισµένος.όταν όµως µένει άνεργος, η Νανζίν αναλαµβάνει καθήκοντα µοδίστρας. Τότε γνωρίζει τον Καρίµ, που συνεργάζεται µε µια βιοτεχνία ενδυµάτων, και θα τον ακολουθήσει τόσο στον έρωτα όσο και στις πολιτικές συγκεντρώσεις των µουσουλµάνων που διαφωνούν µε τον δυτικό τρόπο ζωής. «Αυτό που δεν µπορείς να το αλλάξεις πρέπει να το ανέχεσαι. Κι αφού τίποτα δεν µπορεί να αλλάξει πρέπει ν ανέχεσαι τα πάντα» ήταν η αρχή που κυβερνούσε τη ζωή της Νανζίν, η µοιρολατρία που µετέφερε µαζί της από τη µια ήπειρο στην άλλη. Πριν κάνει τις µικρές επαναστάσεις της έστω και µε τύψεις- και αρχίσει ν αναρωτιέται αν µπορεί να αλλάξει τη µοίρα της. Για να συνειδητοποιήσει τελικά την πολυπλοκότητα αλλά και τις δυνατότητες της ελεύθερης επιλογής. «Το βιβλίο µου είναι ένας στοχασµός πάνω στη µοίρα, την ελεύθερη βούληση ÈÅÌÁÔÁ 2004 και τις καθηµερινές επιλογές µας» λέει η Μόνικα Αλί, που παραδέχεται ότι το πρότυπο για την ηρωίδα της ήταν η αγγλίδα µητέρα της. Τα πρώτα ερεθίσµατα,

23 ωστόσο, για τη συγγραφή του τα άντλησε από τις διηγήσεις του πατέρα της, ο οποίος µεγάλωσε σε ένα χωριό του Μπαγκλαντές. Το πολιτιστικό χάσµα ανάµεσα στους δυτικούς και στους ανατολίτες αλλά και το χάσµα ανάµεσα στους πρώτης και δεύτερης γενιάς µετανάστες σκιαγραφούνται ζωντανά στο βιβλίο. Από τη µια οι γυναίκες που «κάθονται όλη µέρα στην κουζίνα κι αλέθουν µπαχαρικά και µαθαίνουν δυο λέξεις αγγλικά όλες κι όλες. Βγαίνουν έξω σκεπασµένες απ την κορυφή ως τα νύχια, στις µικρές κινούµενες φυλακές τους, κι όταν κάποιος τις φωνάζει στο δρόµο παθαίνουν ταραχή». Από την άλλη, οι κόρες τους, που κυκλοφορούν στο δρόµο µε κοντές φούστες, και οι γιοι, που κλέβουν για να αγοράσουν ναρκωτικά. Από την µια η προσήλωση στην προσευχή ο Καρίµ έχει και µπίπερ που τον ειδοποιεί ότι είναι ώρα να προσευχηθεί- και από την άλλη η τοκογλυφία, ακόµα και ανάµεσα σε φίλους. Είναι άνθρωποι που αλλάζουν, αναρωτιούνται, αναζητούν την ταυτότητά τους, πάνω από όλα όµως, όπως και η Νανζίν, ψάχνουν να βρουν την ευτυχία. της Παρής Σπίνου (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 21/3/04) Α1. Να συνθέσετε την περίληψη του κειµένου σε 100 λέξεις. (25 µονάδες) Β1. Να κατατάξετε το κείµενο στο γραµµατειακό είδος που ανήκει και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (5 µονάδες) Β2. α) Να εντοπίσετε τα θέµατα που απασχολούν τη συντάκτρια του κειµένου στις πρώτες τρεις παραγράφους και τα σχόλια που εκφράζει γι αυτά. (5 µονάδες) β) Να προσδιορίσετε τα δοµικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου και τον τρόπο µε τον οποίο αναπτύσσεται η παράγραφος. (5 µονάδες) Β3. α) Χρησιµοποιήστε τα παρακάτω επίθετα σε συνδυασµό µε τα κατάλληλα ουσιαστικά για να χαρακτηρίσετε ένα άτοµο (να γράψετε µια πρόταση για κάθε επίθετο). i) εγωιστής ii) φιλόδοξος iii) αναγνωρισµένος iv) πλούσιος (4 µονάδες) β) Να εξηγήσετε τον όρο «ελεύθερη βούληση» σε 5 8 στίχους. (6 µονάδες) ÈÅÌÁÔÁ 2004 Γ. Με αφορµή το περιεχόµενο του βιβλίου της Μόνικας Αλί να γράψετε µια εισήγηση (500 περίπου λέξεων) που θα παρουσιάσετε σε σχολική συγκέντρωση και θα αναφέρεται στα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι µετανάστες στις δυτικές κοινωνίες και στις προτάσεις σας για την οµαλή ένταξή τους στις «νέες πατρίδες» τους.

24 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Πέρασε κιόλας ένας µήνας από τότε που ο πιανίστας Maurizio Pollini προσπάθησε να διαβάσει την πολυσυζητηµένη δήλωση για το Βιετνάµ, πριν αρχίσει τη συναυλία στην αίθουσα της «Εταιρείας του Κουαρτέτου», και η διαµάχη δεν τελείωσε ακόµη: το αποδεικνύουν τα γράµµατα που συνεχίζουν να έρχονται στα γραφεία των εφηµερίδων του Μιλάνου, καθώς και η δήλωση των µουσικών που δηµοσιεύτηκε πρόσφατα στην εφηµερίδα «Il Giorno». Πιστεύω εποµένως ότι δε θα είναι κακό αν προσπαθήσω να κάνω µια θεωρητική εξέταση του γεγονότος. Ποια είναι η θέση της τέχνης, των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, σε σχέση µε τις άλλες µορφές της πραγµατικότητας; Ίσως οι περισσότεροι από τους θαµώνες της «Εταιρείας του Κουαρτέτου», που πάνε ν ακούσουν Chopin όπως οι κατώτεροί τους κάθονται σπίτι ν ακούσουνε την εκποµπή Καντσονίσιµα (δηλαδή να συγκινηθούνε µε απλοϊκές µελωδίες) δε βλέπουν αυτό το πρόβληµα. Αλλά οι σύγχρονοι καλλιτέχνες, είναι γνωστό, το αντιµετωπίζουν και µάλιστα κατά τρόπο δραµατικό. Σε σηµείο που καµιά φορά αρνούνται την ίδια την τέχνη. Είναι εποµένως λογικό ένας ευαίσθητος καλλιτέχνης, καθώς ετοιµάζεται ν ακουµπήσει τα πλήκτρα του πιάνου, τη στιγµή που γύρω του συµβαίνουν πράγµατα συγκλονιστικά για τη συνείδηση κάθε πολιτισµένου ανθρώπου, να αναρωτηθεί: «Έχω το δικαίωµα να κάνω αυτό που κάνω, να χρησιµοποιήσω την τέχνη για να προσποιηθώ ότι τίποτε δε συµβαίνει, να χρησιµοποιήσω την τέχνη σαν ναρκωτικό;». Και είναι σωστό που αποφάσισε να εκθέσει στο κοινό τους λόγους µιας ανησυχίας. Ήταν ανησυχία που, κι αυτό είναι σηµαντικό, δεν αφορούµε µόνο τη συνείδηση του Pollini σαν «homo politicus», αλλά και τη συνείδηση του Pollini σαν καλλιτέχνη. Επίτηδες ο Pollini έσπασε την τελετουργία της συναυλίας, γιατί αυτή η τελετουργία τον υποχρέωνε να θεωρήσει το ρόλο του σαν κάτι ξεκοµµένο απ οτιδήποτε υπήρχε πριν και µετά. Λες και οι µεγάλοι συνθέτες των οποίων τα έργα εκτελούσε δε γράψανε τη µουσική τους αντιδρώντας σε ιστορικές περιστάσεις, σε συγκεκριµένα γεγονότα, σε πάθη της εποχής τους. Εποµένως, ακόµη και µε την ιδιότητα του καλλιτέχνη, είχε την υποχρέωση να θυµίσει στο κοινό του ότι η συναυλία δεν είναι νεκρική ποµπή. ÈÅÌÁÔÁ 2003 Αποκρούοντας την ενέργειά του (και αρνούµενο τουλάχιστο να τη συζητήσει) ένα µεγάλο µέρος του κοινού απαίτησε αντίθετα να γίνει το κοντσέρτο νεκρική ποµπή, τελετή νεκροταφείου µε µουσική χωρίς ζωντάνια, απόκρυφη δραστηριότητα όπως η ανάγνωση πορνογραφικών περιοδικών, χώρος διανοητικού ευνουχισµού. Αν είχε νόηµα να µιλήσουµε χρησιµοποιώντας όρους αποκλειστικά αισθητικούς, θα πρεπε να πούµε στους µελοµανείς που σκανδαλίστηκαν ότι εκείνο το βράδυ πρόσβαλαν και ταπείνωσαν την τέχνη σαν δραστηριότητα που συνεχώς αναζητά τους λόγους της ύπαρξής της, τη λειτουργία της και τα όριά της.

25 Τελευταίο ερώτηµα. Τι είναι ο καλλιτέχνης; Στη σύγχρονη κοινωνία, κυρίως, ο καλλιτέχνης εκτός των άλλων είναι και βεντέτα. Θέλει δε θέλει. Μ αυτή την ιδιότητα παίζει συγκεκριµένο κοινωνικό ρόλο: είναι αντικείµενο θαυµασµού και µίµησης. Αν έχει µακριά µαλλιά, θα τον µιµηθούν οι νέοι. Οι ερωτικές του περιπέτειες ενδιαφέρουν τα λαϊκά έντυπα. Οι αρρώστιες του θ αναγκάσουνε τις εφηµερίδες να του αφιερώσουν πολλά άρθρα. Η κοινωνία χρησιµοποιεί τον καλλιτέχνη σαν πρότυπο, σαν αντικείµενο ταύτισης και προβολής και, σ αντάλλαγµα, του παρέχει ένα ευρύ φάσµα ελευτερίας: του συγχωρεί την πολυγαµία, τη χρήση ναρκωτικών, το εκκεντρικό ντύσιµο, την οµοφυλοφιλία, τους τσακωµούς στα νάιτ κλαµπ, την προσβολή των φωτορεπόρτερ. Απ αυτόν το νόµο δεν ξεφεύγουν ούτε οι ερµηνευτές κλασικής µουσικής, οι τενόροι, οι διευθυντές ορχήστρας, οι σοπράνο που εµφανίζονται γυµνές στη σκηνή. Πριν καιρό ο Francesco Alberoni διατύπωσε µια κοινωνιολογική θεωρία των ειδώλων σαν µέλη µιας «ελίτ χωρίς εξουσία». Ασκούν µια τεράστια επιρροή πάνω στο κοινό, υπό τον όρο να µένουν έξω από τη σφαίρα της διαχείρισης των κοινών πραγµάτων. Η θεωρία επιβεβαιώθηκε από την περίπτωση Pollini, το αγαπηµένο και πολυθαυµασµένο είδωλο στο οποίο οι θεατές θα επιτρέπανε τα πάντα (ακόµη και να διακόψει τη συναυλία γιατί κάποιος έβηξε στην αίθουσα, ή γιατί δεν του άρεσε η γραβάτα κάποιου κυρίου στην πρώτη σειρά), αλλά στο οποίο δεν µπορέσανε να συγχωρέσουνε το ότι προσπάθησε να επέµβει κατά κάποιο τρόπο στα κοινά πράγµατα. Αυτό σηµαίνει απλά ότι το είδωλο (είτε πρόκειται για την τραγουδίστρια Μίνα είτε για τον Πικάσο) η αστική κοινωνία, που το πληρώνει και το προσκαλεί να περάσει το Σαββατοκύριακο στη βίλα, το αντιµετωπίζει όπως αντιµετώπιζαν κάποτε το γελωτοποιό. Ας µιλάµε στον ενικό, αλλά να είναι σαφές ποιοι είναι τ αφεντικά (που διαχειρίζονται τα οικονοµικά, οπλίζουνε συµµορίες και στρατούς και κηρύσσουνε πολέµους) και ποιοι είναι οι σαλτιµπάνγκοι ( που, εννοείται, δεν πρέπει να ταφούν σε αγιασµένα χώµατα). Έτσι οι αγαναχτισµένοι µελοµανείς δε διστάσανε να διαχωρίσουν τους ρόλους και να επιβάλουν τις αποστάσεις. Οι πόλεµοι, είπανε στον Pollini, είναι δική µας υπόθεση. Εσύ κοίτα να µας διασκεδάσεις. Και πράγµατα, τι θα λέγαµε για ένα σερβιτόρο που πριν µας δώσει το πιάτο µε την µπριζόλα, θα ήθελε να µας εκθέσει τις πολιτικές του ανησυχίες; Το κοινό της «Εταιρείας του Κουαρτέτου» θύµησε στον Pollini, και σε όλους εµάς, ότι σε µια καταναλωτική κοινωνία η τέχνη είναι ένα γαστρονοµικό αγαθό. Μ αυτόν τον τρόπο αυτό το κοινό έκανε πολιτική και ταπείνωσε την τέχνη. Τι να πει κανείς; Καλή µας όρεξη. ÈÅÌÁÔÁ 2003 Umberto Eco, H σηµειολογία στην καθηµερινή ζωή, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Αθήνα 1989

26 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να πυκνώσετε το κείµενο σε λέξεις. (25 µονάδες) Β1. Να αντικαταστήσετε τις φράσεις του κειµένου µε άλλες ισοδύναµες. α. Έχω το δικαίωµα να χρησιµοποιήσω την τέχνη σαν ναρκωτικό; β. Σε µια καταναλωτική κοινωνία η τέχνη είναι ένα γαστρονοµικό αγαθό. γ. Στη σύγχρονη κοινωνία ο καλλιτέχνης είναι και βεντέτα. Β2. Να δώσετε έξι επίθετα που να προσδιορίζουν το ουσιαστικό καλλιτέχνης (6 µονάδες) (6 µονάδες) Β3. Να δώσετε ένα τίτλο για το παραπάνω κείµενο. (3 µονάδες) Β4. Να επισηµάνετε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις της δεύτερης παραγράφου και να αναφέρετε τι δηλώνουν. (5 µονάδες) Β5. Να βρείτε τα δοµικά στοιχεία της έκτης παραγράφου. (5 µονάδες) Γ. Σε ένα άρθρο λέξεων, που θα δηµοσιευθεί σε σχολική εφηµερίδα να παρουσιάσετε τις απόψεις σας για το ρόλο της τέχνης στη ζωή της σηµερινής νεολαίας. (50 µονάδες) ÈÅÌÁÔÁ 2003