ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ

Transcript

1 EL EL EL

2 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισαβόνας έθεσε, τον Μάρτιο του 2000, τον στρατηγικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη η πλέον ανταγωνιστική και δυναµική οικονοµία µε βάση τη γνώση, παγκοσµίως. Τα συµπεράσµατα της Λισαβόνας υπογράµµισαν τον κεντρικό ρόλο που διαδραµατίζουν η εκπαίδευση και η επαγγελµατική εκπαίδευση ως τα βασικά µέσα που συµβάλλουν στην αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και του αντικτύπου του στην ανάπτυξη, την παραγωγικότητα και την απασχόληση. Η επαγγελµατική εκπαίδευση έχει συνήθως θετικές εξωτερικές επιπτώσεις για την κοινωνία στο σύνολό της διότι αυξάνει το σύνολο των ειδικευµένων εργαζοµένων από τους οποίους µπορούν να τροφοδοτηθούν οι επιχειρήσεις, βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας και προωθεί µια κοινωνία της γνώσης ικανή να ενσωµατώσει µια πιο καινοτόµο οδό ανάπτυξης. 2. Είναι, ωστόσο, πιθανό το επίπεδο επαγγελµατικής εκπαίδευσης που παρέχουν οι επιχειρήσεις να είναι κατώτερο του βέλτιστου για την κοινωνία, αν οι εργαζόµενοι είναι ελεύθεροι να αλλάζουν εργοδότες, και άλλες επιχειρήσεις πρόκειται να επωφεληθούν από την πρόσληψη υπαλλήλων τους οποίους έχουν εκπαιδεύσει εκείνες. Τούτο επηρεάζει ιδίως την επαγγελµατική εκπαίδευση που αφορά δεξιότητες που είναι µεταβιβάσιµες µεταξύ επιχειρήσεων. Οι κρατικές ενισχύσεις µπορεί να συµβάλουν στη δηµιουργία πρόσθετων κινήτρων για τους εργοδότες ώστε να παρέχουν επαγγελµατική εκπαίδευση στο επιθυµητό από κοινωνική άποψη επίπεδο. 3. Η Επιτροπή παραθέτει κατωτέρω ορισµένες κατευθύνσεις σχετικά µε το είδος των πληροφοριών που ενδέχεται να ζητά και τη µεθοδολογία που θα ακολουθεί για την αξιολόγηση µέτρων ενίσχυσης για επαγγελµατική εκπαίδευση. Σκοπός των κατευθύνσεων είναι να προσδώσουν διαφάνεια στις αποφάσεις της Επιτροπής και στο σκεπτικό τους και να δηµιουργήσουν προβλεψιµότητα και ασφάλεια δικαίου. Κάθε µεµονωµένη κρατική ενίσχυση για επαγγελµατική εκπαίδευση, είτε χορηγείται ad hoc είτε στο πλαίσιο καθεστώτος, θα υπόκειται στις ανωτέρω κατευθύνσεις όταν το ισοδύναµο επιχορήγησης υπερβαίνει τα 2 εκατ. EUR ανά σχέδιο επαγγελµατικής εκπαίδευσης Τα κριτήρια που περιλαµβάνονται στις παρούσες κατευθύνσεις δεν θα εφαρµόζονται µηχανικά. Το επίπεδο της αξιολόγησης της Επιτροπής θα είναι ανάλογο προς τον 1 Σύµφωνα µε το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 800/2008 της Επιτροπής, της 6ης Αυγούστου 2008, για την κήρυξη ορισµένων κατηγοριών ενισχύσεων ως συµβατών µε την κοινή αγορά κατ εφαρµογή των άρθρων 87 και 88 της Συνθήκης (Γενικός κανονισµός απαλλαγής κατά κατηγορία), ΕΕ L 214 της , σ Για ad hoc κρατικές ενισχύσεις επαγγελµατικής εκπαίδευσης σε µεγάλες επιχειρήσεις κάτω από το όριο των 2 εκατ., η Επιτροπή θα εφαρµόζει, τηρουµένων των αναλογιών, τις αρχές που παρατίθενται στη συνέχεια, αλλά χωρίς να εµµένει σε λεπτοµέρειες. EL 1 EL

3 κίνδυνο στρέβλωσης του ανταγωνισµού, και το εύρος της ανάλυσης θα εξαρτάται από τη φύση της υπόθεσης. 2. ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 2.1. Ύπαρξη δυσλειτουργιών της αγοράς 5. Οι ειδικευµένοι εργαζόµενοι συµβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Παρά ταύτα, οι εργοδότες και οι εργαζόµενοι ενδέχεται να υποεπενδύουν στην επαγγελµατική εκπαίδευση για διάφορους λόγους. Οι εργαζόµενοι ενδέχεται να περιορίζουν τις επενδύσεις τους σε επαγγελµατική εκπαίδευση αν είναι απρόθυµοι να αναλάβουν κινδύνους, αν αντιµετωπίζουν οικονοµικά προβλήµατα ή αν έχουν δυσκολία να δώσουν το στίγµα του επιπέδου των γνώσεων που έχουν αποκτήσει σε µελλοντικούς εργοδότες. 6. Οι επιχειρήσεις ενδέχεται να µην επιθυµούν να εκπαιδεύσουν το εργατικό δυναµικό τους στο επίπεδο που θα ήταν βέλτιστο για την κοινωνία στο σύνολό της. Τούτο οφείλεται στη δυσλειτουργία της αγοράς που συνδέεται µε τις θετικές εξωτερικές επιπτώσεις της επαγγελµατικής εκπαίδευσης και τις δυσχέρειες των επιχειρήσεων να αποκοµίσουν τα οφέλη από την κατάρτιση που προσφέρουν αν οι εργαζόµενοι είναι ελεύθεροι να αλλάζουν εργοδότες. Οι επιχειρήσεις ενδέχεται να µην επενδύουν επαρκώς στην επαγγελµατική εκπαίδευση ώστε να εξασφαλίζουν αποδοτικότητα, φοβούµενοι ότι ο εργαζόµενος θα αποχωρήσει µετά την ολοκλήρωση της κατάρτισης, πριν µπορέσει η επιχείρηση να αποσβέσει την επένδυση. Οι επιχειρήσεις ενδέχεται να είναι επιφυλακτικές όσον αφορά την παροχή επαρκούς εκπαίδευσης στους εργαζοµένους τους, εκτός αν η εκπαίδευση αποφέρει οφέλη σύντοµα ή αν απευθύνεται σε συγκεκριµένες ανάγκες της επιχείρησης ή αν η σύµβαση που έχει συναφθεί µε τον εργαζόµενο περιλαµβάνει ειδικές ρήτρες που µπορούν είτε να τον εµποδίσουν να εγκαταλείψει την εταιρεία πριν αποσβεσθεί το κόστος της εκπαίδευσης ή να τον υποχρεώσουν να επιστρέψει (εν µέρει) τις δαπάνες της εκπαίδευσης. 7. Ανεπάρκεια επενδύσεων στον τοµέα της επαγγελµατικής εκπαίδευσης παρατηρείται ακόµη και αν η επιχείρηση µπορεί να αποσβέσει πλήρως την επένδυσή της, αλλά τα ιδιωτικά της οφέλη είναι µικρότερα σε σχέση µε τα οφέλη της κοινωνίας στο σύνολό της. Παρόµοιες θετικές εξωτερικές επιπτώσεις της επαγγελµατικής εκπαίδευσης µπορεί να προκύψουν ιδίως αν η εκπαίδευση βελτιώνει µεταβιβάσιµες δεξιότητες δηλαδή δεξιότητες που µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε περισσότερες από µία επιχειρήσεις. Αντιθέτως, η ειδική εκπαίδευση συνεπάγεται αύξηση της παραγωγικότητας µόνο σε µια συγκεκριµένη επιχείρηση και οι επιχειρήσεις µπορούν εύκολα να ιδιοποιηθούν τα οφέλη που αυτή συνεπάγεται 2. Είναι λοιπόν περιορισµένη η δυνατότητα της ειδικής εκπαίδευσης να δηµιουργεί θετικές εξωτερικές επιπτώσεις. 2 Ωστόσο, οι εταιρείες µπορούν επίσης να ιδιοποιηθούν τα οφέλη που συνεπάγονται οι εξωτερικές συνέπειες της γενικής εκπαίδευσης µέσω ειδικών ρητρών που θα περιλαµβάνονται στις συµβάσεις και θα υποχρεώνουν τον εκπαιδευόµενο εργαζόµενο να παραµείνει στην εταιρεία για καθορισµένο χρονικό διάστηµα µετά την ολοκλήρωση της σχετικής εκπαίδευσης. EL 2 EL

4 8. Το υψηλότερο κόστος και τα αµφίβολα οφέλη για τις επιχειρήσεις όσον αφορά την επαγγελµατική εκπαίδευση ορισµένων κατηγοριών εργαζοµένων σε µειονεκτική θέση ή εργαζοµένων µε αναπηρία 3 µπορεί να λειτουργούν ως κίνητρα για τον περιορισµό της εκπαίδευσης που παρέχουν στις οµάδες αυτές. Ωστόσο, η εκπαίδευση εργαζοµένων σε µειονεκτική θέση ή εργαζοµένων µε αναπηρία αναµένεται ότι θα παράγει συνήθως θετικές εξωτερικές επιπτώσεις για την κοινωνία στο σύνολό της Τα κράτη µέλη πρέπει να αποδείξουν ότι ή ενίσχυση δικαιολογείται λόγω δυσλειτουργίας της αγοράς. Στην ανάλυσή της η Επιτροπή θα λαµβάνει υπόψη ειδικότερα τα ακόλουθα στοιχεία: (1) Φύση της επαγγελµατικής εκπαίδευσης: (i) ειδική ή (ii) γενική όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του κανονισµού (ΕΚ) 800/2008. Ένα σχέδιο επαγγελµατικής εκπαίδευσης µπορεί να αποτελείται τόσο από γενικά όσο και από ειδικά µέρη. Η γενική επαγγελµατική εκπαίδευση θα παράγει περισσότερες θετικές εξωτερικές επιπτώσεις. (2) Η δυνατότητα µεταβίβασης των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν κατά την επαγγελµατική εκπαίδευση. Όσο µεγαλύτερη είναι η δυνατότητα µεταβίβασης των δεξιοτήτων τόσο υψηλότερη είναι η πιθανότητα θετικών επιπτώσεων. Η επαγγελµατική εκπαίδευση θα θεωρείται ότι παρέχει µεταβιβάσιµες δεξιότητες αν, για παράδειγµα: Η επαγγελµατική εκπαίδευση οργανώνεται από κοινού από διάφορες ανεξάρτητες εταιρείες, ή εάν εργαζόµενοι διαφόρων εταιρειών µπορούν να επωφεληθούν από την επαγγελµατική εκπαίδευση. Η επαγγελµατική εκπαίδευση πιστοποιείται, οδηγεί σε αναγνωρισµένο τίτλο ή επικυρώνεται από δηµόσιες αρχές ή όργανα. Η επαγγελµατική εκπαίδευση απευθύνεται στις κατηγορίες εργαζοµένων που χαρακτηρίζονται από υψηλό αριθµό απολύσεων στην οικεία εταιρεία και στον οικείο τοµέα. Η επαγγελµατική εκπαίδευση θα µπορούσε να αποδειχθεί πολύτιµη για τον εργαζόµενο και ανεξάρτητα από την τρέχουσα θέση απασχόλησης που κατέχει (µελλοντικές ενασχολήσεις σε άλλη εταιρεία, κοινωνική ζωή, ευηµερία κτλ.) (3) Συµµετέχοντες στην επαγγελµατική εκπαίδευση: Η συµπερίληψη ορισµένων κατηγοριών εργαζοµένων µε αναπηρία ή εργαζοµένων σε µειονεκτική θέση ενδέχεται να αυξήσει τις θετικές επιπτώσεις της επαγγελµατικής εκπαίδευσης. 3 4 Ο ορισµός των εργαζοµένων σε µειονεκτική θέση και των εργαζοµένων µε αναπηρία παρέχεται στο άρθρο 2 του κανονισµού (ΕΚ) 800/2008. Όλοι οι ορισµοί που περιλαµβάνονται στον κανονισµό γενικής απαλλαγής στον οποίο παραπέµπει το παρόν κείµενο παρατίθενται στο παράρτηµα του παρόντος εγγράφου. Παραδείγµατος χάρη, µια κοινωνία θα δώσει µεγαλύτερη σηµασία στην εκπαίδευση που λαµβάνουν νέοι εργαζόµενοι και εργαζόµενοι µε χαµηλή εξειδίκευση, ενώ µια επιχείρηση θα της δώσει µικρότερη σηµασίας λόγω της εικαζόµενης ή πραγµατικής χαµηλότερης παραγωγικότητας. EL 3 EL

5 2.2. Η κρατική ενίσχυση ως κατάλληλο µέσο πολιτικής 10. Οι κρατικές ενισχύσεις δεν είναι το µόνο µέσο πολιτικής που διαθέτουν τα κράτη µέλη για να προωθήσουν την επαγγελµατική εκπαίδευση. Στην πραγµατικότητα, στο µεγαλύτερο µέρος της η επαγγελµατική εκπαίδευση παρέχεται µέσω εκπαιδευτικών συστηµάτων (π.χ. πανεπιστήµια, σχολεία, επαγγελµατική κατάρτιση η οποία παρέχεται ή χρηµατοδοτείται από κρατικές αρχές). Την επαγγελµατική εκπαίδευση µπορούν επίσης να αναλάβουν τα ίδια τα άτοµα, µε ή χωρίς την υποστήριξη των εργοδοτών τους. 11. Μέτρα για τα οποία το κράτος µέλος εξέτασε και άλλες επιλογές πολιτικής, και για τα οποία αποδεικνύονται τα πλεονεκτήµατα της χρήσης ενός επιλεκτικού µέσου όπως η κρατική ενίσχυση, θεωρείται ότι συνιστούν κατάλληλο µέσο. Η Επιτροπή θα λαµβάνει ιδιαίτερα υπόψη κάθε εκτίµηση αντικτύπου του προτεινόµενου µέτρου που έχει ενδεχοµένως διενεργήσει το κράτος µέλος ηµιουργία κινήτρων και αναγκαιότητα της ενίσχυσης 12. Η κρατική ενίσχυση για επαγγελµατική εκπαίδευση πρέπει να οδηγεί σε αλλαγή της συµπεριφοράς του δικαιούχου της ενίσχυσης ώστε να παρέχει περισσότερη ή/και καλύτερη εκπαίδευση από ό,τι στην περίπτωση που δεν θα λάµβανε καµία ενίσχυση. Αν δεν υπάρξει ανάλογη αύξηση της ποσότητας ή της ποιότητας των προγραµµατιζόµενων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, θεωρείται ότι η ενίσχυση δεν παρέχει κίνητρα. 13. Η δηµιουργία κινήτρων διαπιστώνεται µε την ανάλυση "αντιπαραδειγµάτων", µε τη σύγκριση των επιπέδων της σχεδιαζόµενης εκπαιδευτικής δραστηριότητας µε ή χωρίς ενίσχυση. Οι περισσότεροι εργοδότες κρίνουν αναγκαία την παροχή επαγγελµατικής εκπαίδευσης στο εργατικό δυναµικό τους προκειµένου να διασφαλίσουν την εύρυθµη λειτουργία των εταιρειών τους. εν µπορεί να θεωρηθεί εκ των προτέρων ότι οι κρατικές ενισχύσεις για την επαγγελµατική εκπαίδευση, ιδίως την ειδική εκπαίδευση, είναι πάντοτε απαραίτητες. 14. Τα κράτη µέλη θα πρέπει να αποδείξουν στην Επιτροπή τον χαρακτήρα κινήτρου, καθώς και την αναγκαιότητα της ενίσχυσης. Πρώτον, ο δικαιούχος πρέπει να έχει υποβάλει αίτηση για χορήγηση ενίσχυσης στο οικείο κράτος µέλος πριν από την έναρξη του σχεδίου επαγγελµατικής εκπαίδευσης. εύτερον, το κράτος µέλος πρέπει να αποδείξει ότι η κρατική ενίσχυση οδηγεί σε αύξηση, σε σχέση µε την περίπτωση που δεν χορηγείται ενίσχυση, του µεγέθους, της ποιότητας, του πεδίου εφαρµογής ή των συµµετεχόντων στους οποίους απευθύνεται το σχέδιο κατάρτισης. Ο συµπληρωµατικός όγκος επαγγελµατικής εκπαίδευσης που προσφέρεται µε την ενίσχυση µπορεί να καταδειχθεί, παραδείγµατος χάρη, µε περισσότερες ώρες επαγγελµατικής εκπαίδευσης ή µε περισσότερα µαθήµατα, µε µεγαλύτερο αριθµό συµµετεχόντων, µε τη µετάβαση από εκπαίδευση που απευθύνεται ειδικά στην εταιρεία σε γενική επαγγελµατική εκπαίδευση, ή µε την αύξηση της συµµετοχής ορισµένων κατηγοριών εργαζοµένων σε µειονεκτική θέση ή εργαζοµένων µε αναπηρία. 15. Στην ανάλυσή της, η Επιτροπή θα εξετάζει τα ακόλουθα στοιχεία: (1) Εσωτερικά έγγραφα σχετικά µε τις δαπάνες κατάρτισης, τους προϋπολογισµούς, τους συµµετέχοντες,, το περιεχόµενο και τον EL 4 EL

6 προγραµµατισµό για δύο υποθετικές περιπτώσεις: επαγγελµατική εκπαίδευση µε ενίσχυση και επαγγελµατική εκπαίδευση χωρίς ενίσχυση. (2) Ύπαρξη νοµικής υποχρέωσης των εργοδοτών να παρέχουν ένα ορισµένο είδος επαγγελµατικής εκπαίδευσης (π.χ. ασφάλεια): αν υφίσταται αυτή η υποχρέωση, η Επιτροπή συνάγει κατά κανόνα το συµπέρασµα ότι η ενίσχυση δεν λειτουργεί ως κίνητρο. (3) Αξιοπιστία του υποβληθέντος σχεδίου, π.χ. µέσω της παραποµπής σε προϋπολογισµούς επαγγελµατικής εκπαίδευσης προηγούµενων ετών και της σύγκρισής του µε αυτούς. (4) Σχέση µεταξύ του προγράµµατος επαγγελµατικής εκπαίδευσης και των επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του δικαιούχου της ενίσχυσης: όσο στενότερη είναι η σχέση, τόσο µικρότερη είναι η πιθανότητα δηµιουργίας κινήτρων. Για παράδειγµα, η επαγγελµατική εκπαίδευση σχετικά µε την εισαγωγή µιας νέας τεχνολογίας σε συγκεκριµένο τοµέα είναι απίθανο να έχει χαρακτήρα κινήτρου δεδοµένου ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εκπαιδεύσουν το εργατικό δυναµικό τους στη νέα τεχνολογία Αναλογικότητα της ενίσχυσης 16. Το κράτος µέλος θα πρέπει να υποβάλει αποδεικτικά στοιχεία που να βεβαιώνουν ότι η ενίσχυση είναι αναγκαία και το ύψος της το ελάχιστο δυνατό. Στην ανάλυσή της, η Επιτροπή θα λαµβάνει υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία: (1) (1) Τον ακριβή υπολογισµό των επιλέξιµων δαπανών: Οι επιλέξιµες δαπάνες πρέπει να υπολογίζονται σύµφωνα µε το άρθρο 39 του κανονισµού (ΕΚ) 800/2008 και να περιορίζονται στο κόστος που προκύπτει από τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες οι οποίες δεν θα πραγµατοποιούνταν απουσία ενίσχυσης. (2) (2) Τον περιορισµό της ενίσχυσης στο ελάχιστο: Τα κράτη µέλη θα πρέπει να υποβάλουν στοιχεία που να βεβαιώνουν ότι το ύψος της ενίσχυσης δεν υπερβαίνει το µέρος των επιλέξιµων δαπανών όπως ορίζεται στο εδάφιο (1) ανωτέρω το οποίο δεν µπορεί να ιδιοποιηθεί η εταιρεία 5. Εξάλλου, οι εντάσεις των ενισχύσεων ποτέ δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις εντάσεις που ορίζονται στο άρθρο 39 του κανονισµού (ΕΚ) 800/2008 και θα εφαρµόζονται στις επιλέξιµες δαπάνες όπως ορίζεται στο εδάφιο (1) ανωτέρω Τούτο ισούται µε το τµήµα των επιπλέον δαπανών της επαγγελµατικής εκπαίδευσης το οποίο δεν µπορεί να ανακτήσει η εταιρεία επωφελούµενη από τις δεξιότητες που απέκτησαν οι εργαζόµενοι σε αυτήν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. Βλ. επίσης την τρέχουσα πάγια πρακτική, π.χ. C 35/2007, Ενίσχυση επαγγελµατικής εκπαίδευσης στην αυτοκινητοβιοµηχανία Volvo στη Γάνδη (ΕΕ C 265 της ), N 227/ DHL Leipzig Halle, (ΕΕ της ), C 14/2006, Ενίσχυση επαγγελµατικής εκπαίδευσης στην General Motors Antwerp, (ΕΕ C 210 της ). EL 5 EL

7 3. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ 17. Αν η ενίσχυση είναι ανάλογη προς την επίτευξη του στόχου της, οι αρνητικές επιπτώσεις της ενδέχεται να είναι περιορισµένες και µπορεί να µην είναι αναγκαία η ανάλυση των επιπτώσεων αυτών 7. Ωστόσο, σε ορισµένες περιπτώσεις, ακόµη και όταν η ενίσχυση είναι αναγκαία και αναλογική προκειµένου η συγκεκριµένη επιχείρηση να αυξήσει το εύρος της παρεχόµενης επαγγελµατικής εκπαίδευσης, η ενίσχυση µπορεί να έχει ως αποτέλεσµα την αλλαγή της συµπεριφοράς του δικαιούχου µε τρόπο που να προκαλεί νόθευση του ανταγωνισµού. Στις περιπτώσεις αυτές, η Επιτροπή θα διενεργεί εµπεριστατωµένη ανάλυση των στρεβλώσεων του ανταγωνισµού. Η έκταση της στρέβλωσης που θα προκληθεί εξαιτίας της ενίσχυσης µπορεί να ποικίλλει αναλόγως του σχεδιασµού της ενίσχυσης και των χαρακτηριστικών των επηρεαζόµενων αγορών Ο σχεδιασµός της ενίσχυσης που µπορεί να επηρεάσει την πιθανότητα εµφάνισης στρέβλωσης, καθώς και το µέγεθος της είναι: επιλεκτικότητα και ασυµµετρία µέγεθος της ενίσχυσης επανάληψη και διάρκεια της ενίσχυσης επίπτωση της ενίσχυσης στις δαπάνες της επιχείρησης. 19. Παραδείγµατος χάρη, ένα επιδοτούµενο καθεστώς ενισχύσεων επαγγελµατικής εκπαίδευσης που ενθαρρύνει τις περισσότερες επιχειρήσεις ενός κράτους µέλους να πραγµατοποιούν περισσότερες δραστηριότητες κατάρτισης ώστε να αυξήσουν συνολικά το κατάλληλο επίπεδο ενδέχεται να έχει διαφορετική επίπτωση στην αγορά από ένα µεγάλο ποσό ενίσχυσης που χορηγείται σε µία µεµονωµένη επιχείρηση για να την βοηθήσει να αυξήσει την παρεχόµενη επαγγελµατική εκπαίδευση. Η τελευταία ενδέχεται να προκαλέσει σηµαντικότερη στρέβλωση του ανταγωνισµού δεδοµένου ότι οι ανταγωνιστές του αποδέκτη της ενίσχυσης καθίστανται λιγότερο ικανοί να ασκήσουν ανταγωνισµό 9. Η στρέβλωση θα είναι ακόµη µεγαλύτερη αν το κόστος της επαγγελµατικής εκπαίδευσης στις επιχειρηµατικές δραστηριότητες του δικαιούχου αντιπροσωπεύει υψηλό µερίδιο των συνολικών δαπανών. 20. Κατά την εκτίµηση των χαρακτηριστικών της αγοράς, η οποία µπορεί να δώσει πολύ ακριβέστερη εικόνα του ενδεχόµενου αντικτύπου µιας ενίσχυσης, η Επιτροπή θα λαµβάνει µεταξύ άλλων υπόψη: τη δοµή της αγοράς και Επίσης, αν η αγορά εργασίας λειτουργούσε τέλεια, οι εργαζόµενοι θα µπορούσαν πάντοτε να αποσπούν µεγαλύτερο µισθό για τις καλύτερες δεξιότητες που απέκτησαν χάρη στη ληφθείσα επαγγελµατική εκπαίδευση και να ενσωµατώνουν τις θετικές εξωτερικές επιπτώσεις της επαγγελµατικής εκπαίδευσης. Ορισµένες αγορές µπορεί να επηρεαστούν από την ενίσχυση, διότι ο αντίκτυπός της ενδέχεται να µην περιορίζεται στις αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται ο δικαιούχος, αλλά να επεκτείνεται και σε άλλες αγορές, για παράδειγµα αγορές εισροών. Θα πρέπει, ωστόσο, να σηµειωθεί ότι οι ενισχύσεις επαγγελµατικής εκπαίδευσης που χορηγούνται σε ένα ολόκληρο τοµέα ενός κράτους µέλους ενδέχεται να οδηγήσουν σε στρέβλωση του εµπορίου µεταξύ κρατών µελών. EL 6 EL

8 τα χαρακτηριστικά του τοµέα ή του κλάδου. 21. Η δοµή της αγοράς θα αξιολογείται βάσει του βαθµού συγκέντρωσης στην αγορά, του µεγέθους των επιχειρήσεων 10, της διαφοροποίησης των προϊόντων 11, καθώς και των φραγµών εισόδου και εξόδου. Τα µερίδια αγοράς και ο βαθµός συγκέντρωσης θα υπολογίζονται µετά τον ορισµό της σχετικής αγοράς. Σε γενικές γραµµές, όσο λιγότερες είναι οι επιχειρήσεις, τόσο µεγαλύτερο είναι το µερίδιό τους στην αγορά, και λιγότερος ο αναµενόµενος ανταγωνισµός 12. Αν η επηρεαζόµενη αγορά χαρακτηρίζεται από συγκέντρωση και έχει υψηλούς φραγµούς εισόδου 13 και ο αποδέκτης της ενίσχυσης διαδραµατίζει µείζονα ρόλο σε αυτήν, το πιθανότερο είναι ότι οι ανταγωνιστές θα πρέπει να µεταβάλουν τη συµπεριφορά τους συνεπεία της ενίσχυσης. 22. Κατά την εξέταση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του τοµέα, η Επιτροπή θα σταθµίσει µεταξύ άλλων τη σηµασία του καταρτισµένου εργατικού δυναµικού για την επιχείρηση, την ύπαρξη πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας, τους αναπτυσσόµενους, ώριµους ή φθίνοντες κλάδους, τις στρατηγικές χρηµατοδότησης της επαγγελµατικής εκπαίδευσης για ανταγωνιστές (κρατικές ενισχύσεις, εργαζόµενοι, εργοδότες). Παραδείγµατος χάρη, η ενίσχυση για επαγγελµατική εκπαίδευση σε ένα φθίνοντα κλάδο µπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο στρέβλωσης του ανταγωνισµού διατηρώντας εν ζωή µια επιχείρηση η οποία λειτουργεί αναποδοτικά. 23. Πιο κάτω παρουσιάζονται οι πιο χαρακτηριστικές στρεβλώσεις του ανταγωνισµού που µπορεί να επιφέρει µια ενίσχυση επαγγελµατικής εκπαίδευσης. Είσοδος και έξοδος προϊόντος στην αγορά 24. Σε µια ανταγωνιστική αγορά οι επιχειρήσεις πωλούν προϊόντα που αποφέρουν κέρδη. Μεταβάλλοντας το κόστος, οι κρατικές ενισχύσεις µεταβάλλουν την κερδοφορία και µπορούν συνεπώς να επηρεάσουν την απόφαση της επιχείρησης να προσφέρει ή όχι ένα προϊόν. Μια κρατική ενίσχυση η οποία θα µείωνε, παραδείγµατος χάρη, τις τρέχουσες δαπάνες παραγωγής, όπως η επαγγελµατική εκπαίδευση του προσωπικού, θα επέτρεπε σε προϊόντα µε πενιχρές κατά τα άλλα εµπορικές προοπτικές να εισέλθουν σε µία αγορά εις βάρος του χαρτοφυλακίου προϊόντων των µη ενισχυθέντων ανταγωνιστών. 25. Η διαθεσιµότητα κρατικών ενισχύσεων µπορεί επίσης να επηρεάσει την απόφαση µιας επιχείρησης να αποσύρει ένα προϊόν από την αγορά. Οι κρατικές ενισχύσεις για επαγγελµατική εκπαίδευση θα µπορούσαν να µειώσουν το µέγεθος των ζηµιών και να επιτρέψουν στο προϊόν να παραµείνει για µεγαλύτερο διάστηµα στην αγορά, πράγµα που ενδεχοµένως σηµαίνει ότι προϊόντα άλλων, αποδοτικότερων επιχειρήσεων που δεν λαµβάνουν ενίσχυση θα αναγκάζονταν να εξέλθουν από την αγορά Το µέγεθος της επιχείρησης µπορεί να εκφραστεί µέσω των µεριδίων αγοράς, καθώς και µέσω του κύκλου εργασιών ή/και των θέσεων απασχόλησης. Όσο χαµηλότερος ο βαθµός διαφοροποίησης των προϊόντων, τόσο µεγαλύτερη η επίπτωση της ενίσχυσης στα κέρδη των ανταγωνιστών. Αξίζει, ωστόσο, να σηµειωθεί ότι ορισµένες αγορές είναι ανταγωνιστικές παρά τον µικρό αριθµό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτές. Θα πρέπει, ωστόσο, να σηµειωθεί ότι µερικές φορές η χορήγηση ενίσχυσης συµβάλλει στην παράκαµψη των φραγµών εισόδου και επιτρέπει σε νέες επιχειρήσεις να εισέλθουν σε µια αγορά. EL 7 EL

9 Αλλαγή τόπου εγκατάστασης 26. Οι κρατικές ενισχύσεις για επαγγελµατική εκπαίδευση µπορεί να έχουν ως αποτέλεσµα να επωφελούνται ορισµένα εδάφη από ευνοϊκότερες συνθήκες παραγωγής, παραδείγµατος χάρη λόγω καλύτερα καταρτισµένου εργατικού δυναµικού συνεπεία της ενίσχυσης. Οι κρατικές ενισχύσεις για επαγγελµατική εκπαίδευση θα µπορούσαν να χρησιµεύσουν για την προσέλκυση επενδύσεων σε µη ενισχυόµενες περιοχές ή για την αύξηση του συνολικού ποσού των ενισχύσεων (λ.χ. αν η ενίσχυση για επαγγελµατική εκπαίδευση σωρευθεί µε περιφερειακή ενίσχυση) που λαµβάνουν οι εταιρείες στις ενισχυόµενες περιοχές. Το στοιχείο αυτό µπορεί να συµβάλει στη µετεγκατάσταση επιχειρήσεων προς περιοχές που δέχονται ενισχύσεις ή τη µετατόπιση εµπορικών ροών προς τέτοιες περιοχές. Παραγκωνισµός επενδύσεων για επαγγελµατική εκπαίδευση 27. Προκειµένου να επιβιώσουν στην αγορά και να µεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, οι επιχειρήσεις έχουν κίνητρα για να πραγµατοποιούν επενδύσεις στην επαγγελµατική εκπαίδευση του προσωπικού τους. Το ιδανικό ύψος των επενδύσεων για επαγγελµατική εκπαίδευση στις οποίες είναι διατεθειµένη να προβεί κάθε επιχείρηση εξαρτάται επίσης από τα ποσά που επενδύουν οι ανταγωνιστές της. Οι επιδοτούµενες από το κράτος επιχειρήσεις µπορεί να µειώσουν τις ίδιες επενδύσεις. Εναλλακτικά, αν η ενίσχυση ωθεί τον αποδέκτη της σε µεγαλύτερες επενδύσεις, οι ανταγωνιστές µπορεί να αντιδράσουν µειώνοντας τις δικές τους δαπάνες για επαγγελµατική εκπαίδευση. Αν, για την επίτευξη του ίδιου στόχου, οι δικαιούχοι των ενισχύσεων ή οι ανταγωνιστές τους πραγµατοποιούν χαµηλότερες δαπάνες όταν υφίσταται ενίσχυση, η ιδιωτική τους επένδυση στην επαγγελµατική εκπαίδευση του προσωπικού παραγκωνίζεται από την ενίσχυση. 4. ΣΤΑΘΜΙΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚ ΟΣΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 28. Το τελευταίο βήµα της ανάλυσης είναι να αποτιµηθεί ο βαθµός στον οποίο οι θετικές επιπτώσεις της ενίσχυσης αντισταθµίζουν τις αρνητικές. Αυτό γίνεται κατά περίπτωση. Για να σταθµίσει τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις, η Επιτροπή θα τις αξιολογεί και θα προβαίνει σε συνολική εκτίµηση του αντίκτυπού τους στους παραγωγούς και τους καταναλωτές σε κάθε επηρεαζόµενη αγορά. Η Επιτροπή θα χρησιµοποιεί ποιοτικά στοιχεία για την αξιολόγηση, εκτός εάν υπάρχουν άµεσα διαθέσιµα ποσοτικά στοιχεία. 29. Η Επιτροπή ενδέχεται να λαµβάνει θετικότερη στάση και να αποδέχεται συνεπώς υψηλότερο βαθµό στρέβλωσης του ανταγωνισµού, αν η ενίσχυση κριθεί αναγκαία, καλά στοχοθετηµένη και αναλογική έτσι ώστε µια συγκεκριµένη επιχείρηση να αυξήσει τις εκπαιδευτικές δραστηριότητές της και η κοινωνία να αποκοµίσει µεγαλύτερο όφελος από την επιπλέον παρεχόµενη επαγγελµατική εκπαίδευση σε σχέση µε τον δικαιούχο της ενίσχυσης. 30. Η στάθµιση των επιπτώσεων µπορεί να οδηγήσει σε τρία πιθανά αποτελέσµατα: (3) (1) Η Επιτροπή ενδέχεται να µην εγείρει αντιρρήσεις ως προς το κοινοποιηθέν µέτρο ενίσχυσης και να µην κινήσει επίσηµη διαδικασία EL 8 EL

10 έρευνας ή, βάσει της επίσηµης διαδικασίας έρευνας που προβλέπει το άρθρο 6 του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 659/ , να αποφασίσει την περάτωση της διαδικασίας εκδίδοντας απόφαση σύµφωνα µε το άρθρο 7 του κανονισµού, αν (α) (β) διαπιστωθεί ότι η ενίσχυση έχει θετικές επιπτώσεις και περιορισµένες στρεβλώσεις του ανταγωνισµού ή υπάρχει πιθανότητα η ενίσχυση να προκαλέσει σοβαρές στρεβλώσεις του ανταγωνισµού, αλλά οι συνολικές θετικές επιπτώσεις αντισταθµίζουν τις αρνητικές. (4) (2) Η Επιτροπή µπορεί, κατόπιν επίσηµης διαδικασίας έρευνας, να εκδώσει υπό όρους απόφαση κατά την έννοια του άρθρου 7 παράγραφος 4 του κανονισµού, αν η ενίσχυση είναι πιθανό να στρεβλώσει σοβαρά τον ανταγωνισµό αλλά µπορεί να επανασχεδιαστεί ώστε να µειωθούν οι στρεβλώσεις. Για παράδειγµα, όταν οι αρνητικές επιπτώσεις της ενίσχυσης υπερκαλύπτουν τις θετικές, η Επιτροπή µπορεί να εξετάσει το ενδεχόµενο µείωσης των εντάσεων των ενισχύσεων σε σχέση µε εκείνες που έχει προτείνει το κράτος µέλος, προκειµένου να αντισταθµίσει τις συνεπακόλουθες στρεβλώσεις του ανταγωνισµού και του εµπορίου. (5) (3) Τέλος, η Επιτροπή µπορεί, ύστερα από επίσηµη διαδικασία έρευνας, να κρίνει το κοινοποιηθέν µέτρο ενίσχυσης ασύµβατο µε την κοινή αγορά αν η ενίσχυση είναι πιθανό να προκαλέσει σοβαρές στρεβλώσεις του ανταγωνισµού σε βαθµό που οι συνολικές αρνητικές επιπτώσεις να υπερκαλύψουν τις θετικές επιπτώσεις της ενίσχυσης. 14 Κανονισµός (EΚ) αριθ. 659/1999, του Συµβουλίου, της 22ας Μαρτίου 1999, για τη θέσπιση λεπτοµερών κανόνων εφαρµογής του άρθρου 93 της συνθήκης ΕΚ (ΕΕ L83 της , σ.1). EL 9 EL

11 Παράρτηµα Άρθρο 2 Ορισµοί (18) ως "εργαζόµενος σε µειονεκτική θέση" νοείται κάθε άτοµο που ανήκει σε µια από τις ακόλουθες κατηγορίες: (α) δεν είχε κανονική αµειβόµενη απασχόληση κατά τους προηγούµενους 6 µήνες (β) δεν παρακολούθησε δευτεροβάθµια εκπαίδευση ή επαγγελµατική κατάρτιση (ISCED 3) (γ) (δ) είναι άνω των 50 ετών ζει µόνο έχοντας τη φροντίδα ενός ή περισσότερων εξαρτώµενων µελών (ε) Απασχολείται, σε ορισµένο κράτος µέλος, σε κλάδο ή επάγγελµα όπου η ανισορροπία µεταξύ των φύλων υπερβαίνει κατά τουλάχιστον 25% τη µέση ανισορροπία σε όλους τους κλάδους της οικονοµίας του εν λόγω κράτους µέλους, και ανήκει στη µειοψηφούσα οµάδα φύλου (στ) είναι µέλος εθνικής µειονότητας εντός κράτους µέλους και το οποίο χρειάζεται να αναπτύξει τις γλωσσικές του δεξιότητες, την επαγγελµατική του κατάρτιση ή την επαγγελµατική του πείρα έτσι ώστε να βελτιώσει τις προοπτικές του να αποκτήσει πρόσβαση σε σταθερή απασχόληση. (19) ως "εργαζόµενος µε αναπηρία" νοείται κάθε πρόσωπο: (α) που έχει αναγνωριστεί ως άτοµο µε αναπηρία βάσει της εθνικής νοµοθεσίας, ή (β) έχει αναγνωρισµένη ανεπάρκεια που οφείλεται σε σωµατικά, πνευµατικά ή ψυχολογικά µειονεκτήµατα. Άρθρο 38 Ορισµοί Για τους σκοπούς του παρόντος τµήµατος, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισµοί: 1. ως «ειδική επαγγελµατική εκπαίδευση» νοείται η εκπαίδευση που περιλαµβάνει διδασκαλία που αφορά άµεσα και κατά κύριο λόγο την τρέχουσα ή µελλοντική θέση του εργαζοµένου στην επιχείρηση και παρέχει προσόντα τα οποία είτε δεν είναι µεταβιβάσιµα σε άλλες επιχειρήσεις και άλλους τοµείς απασχόλησης είτε είναι µεταβιβάσιµα σε περιορισµένο µόνον βαθµό, 2. ως «γενική επαγγελµατική εκπαίδευση» νοείται η εκπαίδευση που περιλαµβάνει διδασκαλία η οποία δεν αφορά αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο την τρέχουσα ή µελλοντική θέση του εργαζοµένου στην ενισχυόµενη επιχείρηση, αλλά του παρέχει EL 10 EL

12 προσόντα τα οποία είναι µεταβιβάσιµα σε άλλες επιχειρήσεις ή άλλους τοµείς απασχόλησης. Η εκπαίδευση λογίζεται ως «γενική» π.χ. όταν: (α) οργανώνεται από κοινού από διάφορες ανεξάρτητες επιχειρήσεις ή όταν απευθύνεται σε εργαζοµένους διαφορετικών επιχειρήσεων (β) αναγνωρίζεται, πιστοποιείται ή επικυρώνεται από δηµόσιους ή άλλους φορείς και οργανισµούς στους οποίους έχουν ανατεθεί οι σχετικές αρµοδιότητες από το κράτος µέλος ή την Κοινότητα. Άρθρο 39 Ενισχύσεις για επαγγελµατική εκπαίδευση 1. Οι ενισχύσεις για επαγγελµατική εκπαίδευση συµβιβάζονται µε την κοινή αγορά κατά την έννοια του άρθρου 87 παράγραφος 3 της Συνθήκης και εξαιρούνται από την υποχρέωση κοινοποίησης που προβλέπεται στο άρθρο 88 παράγραφος 3 της Συνθήκης εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που καθορίζονται στις παραγράφους 2, 3 και 4 του παρόντος άρθρου. 2. Η ένταση ενίσχυσης δεν υπερβαίνει: (α) το 25 % των επιλέξιµων δαπανών για την ειδική επαγγελµατική εκπαίδευση, και (β) το 60 % των επιλέξιµων δαπανών για τη γενική επαγγελµατική εκπαίδευση. Ωστόσο, η ένταση της ενίσχυσης δύναται να αυξηθεί µέχρι το 80% κατ' ανώτατο όριο, ως εξής: (α) κατά 10 εκατοστιαίες µονάδες εφόσον η επαγγελµατική εκπαίδευση απευθύνεται σε εργαζόµενους µε αναπηρία ή σε εργαζόµενους σε µειονεκτική θέση, (β) κατά 10 εκατοστιαίες µονάδες εφόσον η ενίσχυση χορηγείται σε µεσαίου µεγέθους επιχειρήσεις και κατά 20 εκατοστιαίες µονάδες εάν χορηγείται σε µικρές επιχειρήσεις. Όταν η ενίσχυση αφορά τον τοµέα των θαλάσσιων µεταφορών, η έντασή της δύναται να ανέλθει στο 100 %, ανεξάρτητα από το αν αφορά ειδική ή γενική εκπαίδευση, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (α) ο εκπαιδευόµενος δεν αποτελεί ενεργό µέλος του πληρώµατος αλλά πρέπει να είναι υπεράριθµος επί του πλοίου, και (β) η εκπαίδευση πρέπει να λαµβάνει χώρα σε πλοία εγγεγραµµένα σε κοινοτικά νηολόγια. 3. Στις περιπτώσεις που το σχέδιο ενίσχυσης περιλαµβάνει τόσο ειδική όσο και γενική εκπαίδευση που δεν µπορούν να διαχωρισθούν µεταξύ τους για τον υπολογισµό της έντασης ενίσχυσης, καθώς και στις περιπτώσεις που δεν µπορεί να διαπιστωθεί αν η επαγγελµατική εκπαίδευση έχει ειδικό ή γενικό χαρακτήρα, ισχύουν οι εντάσεις ενίσχυσης για ειδική επαγγελµατική εκπαίδευση. 4. Επιλέξιµες δαπάνες σχεδίων επαγγελµατικής εκπαίδευσης: EL 11 EL

13 (α) κόστος προσωπικού εκπαιδευτών (β) έξοδα µετακίνησης εκπαιδευτών και εκπαιδευόµενων, περιλαµβανοµένων των εξόδων διαµονής (γ) λοιπές τρέχουσες δαπάνες, όπως υλικά και εφόδια που σχετίζονται άµεσα µε το σχέδιο (δ) αποσβέσεις των υλικοτεχνικών µέσων και του εξοπλισµού, στον βαθµό που χρησιµοποιούνται αποκλειστικά για το εκάστοτε σχέδιο εκπαίδευσης (ε) κόστος υπηρεσιών καθοδήγησης και συµβουλευτικών υπηρεσιών σε σχέση µε το σχέδιο εκπαίδευσης στ) κόστος προσωπικού των εκπαιδευόµενων και γενικές έµµεσες δαπάνες (διοικητικές δαπάνες, µισθώµατα, πάγιες δαπάνες) µέχρι του ποσού των συνολικών λοιπών επιλέξιµων δαπανών που αναφέρονται στα στοιχεία α) έως ε). (ε) Όσον αφορά το κόστος προσωπικού των εκπαιδευόµενων, λαµβάνονται υπόψη µόνον οι ώρες κατά τις οποίες οι εκπαιδευόµενοι πράγµατι συµµετείχαν στην επαγγελµατική εκπαίδευση αφού αφαιρεθούν οι τυχόν ώρες παραγωγικής εργασίας. EL 12 EL