ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ (ΠΕΡΙΟΔΟΣ )

Transcript

1 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ (ΠΕΡΙΟΔΟΣ ) 1 Νίκος Καμπέρης - Ερευνητής Α, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας, Ακαδημία Αθηνών Φραγκίσκος Μπερσίμης - Υπ. Διδάκτορας Βιοστατιστικής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Άλκηστις Βερέβη -Ερευνήτρια Β, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας, Ακαδημία Αθηνών

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 2 Εισαγωγικά Στοιχεία Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού Τρόπος Λειτουργίας Δομής Αποτελέσματα Δημογραφικά Σ τοιχεία Ωφελούμενων ανά έτος Φύλο Ηλικία - Τόπος Διαμονής - Προηγούμενο Επάγγελμα Φορέας Ασφάλισης Έτος Διακοπής Ασφαλιστικής Κάλυψης Ειδικότητα Ιατρού Συσχετίσεις με 58 ημι-δομημένες συνεντεύξεις εθελοντών ιατρών Συμπεράσματα

3 Σύντομη Εισαγωγή 3 Έναρξη λειτουργίας του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού 2011 Κινηματική δομή (όχι ΕΣΠΑ, όχι ΜΚΟ, όχι στο πλαίσιο των ΟΤΑ) Δομή αλληλεγγύης Κάλυψη λειτουργικών αναγκών από Δήμο Ελληνικού-Αργυρούπολης Προσφορά πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας και φαρμακευτικής αγωγής σε ανασφάλιστους, άπορους και άνεργους ασθενείς

4 Σύντομη Εισαγωγή 4 Αρχικά 67 εθελοντές και 7 γιατροί Οι εθελοντές γραμματείας/φαρμακείου καταρτίζονται από τους προηγούμενους εθελοντές Διοργανώνονται εκδηλώσεις υποστηρικτικού χαρακτήρα (π.χ. bazaar, ομάδα θεάτρου κ.λπ.) Δεν δέχεται χρηματικές δωρεές, δεν διαφημίζει φορείς ή άτομα, δεν εμπλέκονται κόμματα

5 Κατασκευή Σύνθετου Δείκτη Υγείας 5

6 Στατιστικά στοιχεία που αφορούν τους ωφελούμενους για τα έτη Τα περιγραφικά στατιστικά στοιχεία που παρατίθενται σε μορφή πινάκων ή διαγραμμάτων αντιστοιχούν στο σύνολο των έγκυρων απαντήσεων. Η κατηγορία «Άνεργος» δεν συμπεριλήφθηκε, διότι η πλειονότητά τους δήλωνε «άνεργος», το οποίο αποτελούσε προϋπόθεση για την παροχή των υπηρεσιών από τη δομή. Αντί αυτής, έγινε κατηγοριοποίηση με βάση τα επαγγέλματα που ασκούσαν πριν το στάδιο της ανεργίας. Στην κατηγοριοποίηση αυτή συμπεριλάβαμε πολύ διαφορετικά επαγγέλματα, τα οποία ωστόσο είχαν κοινά χαρακτηριστικά (θέση στην εργασία, σχέση με την εργασία, αμοιβές, τρόπος εργασίας). Από τα επαγγέλματα που δηλώθηκαν στην προαναφερόμενη κατηγοριοποίηση συμπεριλήφθηκαν αυτά των οποίων ο αριθμός είχε στατιστική σημασία. Όλα τα στοιχεία είναι πριν την αλλαγή της νομοθεσίας (άνοιξη του 2015) που είχε ως κύριο μέτρο οι ανασφάλιστοι να μπορούν να προσέρχονται στα δημόσια νοσοκομεία.

7 Φύλο Ωφελούμενων 7 Ο μεγαλύτερος αριθμός γυναικών σε όλη τη διάρκεια της περιόδου εξηγείται με βάση κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές όψεις που ήρθαν στο προσκήνιο από συνεντεύξεις με τους ωφελούμενους. Οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες εμφανίζονται λιγότερο εκτεθειμένες στον κοινωνικό στιγματισμό (ανεργία, φτώχεια, ασθένεια) και επιπλέον παρατηρήθηκαν πολλές περιπτώσεις όπου οι γυναίκες μετέφεραν στο ιατρείο τα προβλήματα των ανδρών τους, οι οποίοι αρνούνταν να παρευρεθούν.

8 Ηλικία Ωφελούμενων 8 Η μέση ηλικία των ωφελούμενων είναι ανάλογη με αυτή που απαντάται και σε έρευνες σχετικές με την ανεργία, την υπο-απασχόληση και τις περιοδικές εργασίες, δηλαδή θίγονται κυρίως τα άτομα της μέσης ηλικίας. Σε ό,τι αφορά τη μέγιστη τιμή των ηλικιών αυτή αποτελεί μια ένδειξη ότι στο ΜΚΙΕ προσέρχονται άτομα πολύ ηλικιωμένα, με σοβαρά οικονομικά και υγειονομικά προβλήματα.

9 Τόπος Διαμονής Ωφελούμενων 9 Εξυπηρετήθηκαν: 2011: Ωφελούμενοι από 15 Περιοχές 2012: Ωφελούμενοι από 81 Περιοχές 2013: Ωφελούμενοι από 155 Περιοχές 2014: Ωφελούμενοι από 141 Περιοχές 2015: Ωφελούμενοι από 35 Περιοχές Οι περιοχές με τους ωφελούμενους που επισκέφτηκαν τη δομή με μεγαλύτερη συχνότητα ήταν κατά φθίνουσα σειρά: 1. Αργυρούπολη: 13.3% 2. Άνω Γλυφάδα: 10.9% 3. Γλυφάδα: 9.4% 4. Άγιος Δημήτριος: 9.2% 5. Ελληνικό: 7.3% 6. Άλιμος: 4.9

10 Τόπος Διαμονής Ωφελούμενων 10 Από τη γεωγραφική διασπορά των περιοχών προέλευσης των ωφελούμενων προκύπτει ότι, καθώς το ΜΚΙΕ γίνεται όλο και πιο γνωστό, συρρέουν σε αυτό άτομα από περιοχές και δήμους της ευρύτερης περιφέρειας Αττικής, καθώς και από περιοχές και πόλεις της επαρχίας. Από μια λεπτομερέστερη εξέταση των περιοχών της ευρύτερης περιφέρειας Αττικής προκύπτει ότι καθοριστικό ρόλο παίζει η ύπαρξη άμεσης συγκοινωνιακής πρόσβασης (μετρό, λεωφορείο), γεγονός που με τη σειρά του καταδεικνύει και τις οικονομικές δυσκολίες των ατόμων αυτών. Η παρουσία ατόμων από απομακρυσμένες περιοχές και την επαρχία σύμφωνα με τις συνεντεύξεις στηρίζεται στην ύπαρξη συγγενικών και οικογενειακών δικτύων.

11 Προηγούμενο Επάγγελμα Ωφελούμενων 11 Τα μεγάλα ποσοστά των ελεύθερων επαγγελματιών και των ιδιωτικών υπαλλήλων ανευρίσκονται και σε άλλες έρευνες για την κρίση, δεδομένου ότι αυτή έπληξε τις μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις, τις επισφαλείς θέσεις εργασίας και τα επαγγέλματα που είχαν δημιουργηθεί με βάση τα εισοδήματα και καταναλωτικές νοοτροπίες, που μειώθηκαν πάρα πολύ.

12 Ποσοστό Άπορων Ωφελούμενων 12 Το πολύ μεγάλο ποσοστό των άπορων ατόμων, δεδομένου ότι για την ένταξη στην κατηγορία αυτή προσκόμιζαν έγκυρα βεβαιωτικά στοιχεία, δείχνει ότι τα προαναφερόμενα επαγγέλματα δεν υπέπεσαν μόνο στην ανεργία αλλά και σε πολύ δυσμενείς καταστάσεις αδυναμίας να ανταποκριθούν, ατομικά και οικογενειακά, σε στοιχειώδεις νοσηλευτικές και φαρμακευτικές φροντίδες.

13 Ποσοστό Ανασφάλιστων Ωφελούμενων 13 Το πολύ μεγάλο ποσοστό των ανασφάλιστων δείχνει ότι το πέρασμα στην ανεργία ήταν άμεσο και διήρκεσε μεγάλο διάστημα, έτσι δεν είχαν βρεθεί εναλλακτικές ασφαλιστικές φόρμουλες. Επιπλέον δεν εμφανίστηκαν περιπτώσεις ύπαρξης κάποιας ιδιωτικής ασφαλιστικής δυνατότητας.

14 Τελευταίος Φορέας Ασφάλισης Ωφελούμενων 14 Το ότι οι ωφελούμενοι στην περίοδο της εργασίας τους ήταν σε μεγαλύτερο ποσοστό ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ και δευτερευόντως στον ΟΑΕΕ συνάδει με τα ευρήματα σχετικά με τις επαγγελματικές κατηγορίες που κυρίως βλήθηκαν από την κρίση, δηλαδή, τους ιδιωτικούς υπαλλήλους και τους ελεύθερους επαγγελματίες.

15 Έτος Διακοπής Ασφαλιστικής Κάλυψης 15 Το ραβδόγραμμα ακολουθεί την εμφάνιση και την όξυνση της κρίσης Οι λιγότερες διακοπές ασφάλισης μετά το 2012 μπορούν να αποδοθούν σε προσπάθειες που έγιναν, κυρίως μετά την κυβερνητική αλλαγή, να διατηρηθεί σε κάποιους τομείς ένας αριθμός εργαζομένων, που κάτω από άλλες συνθήκες θα είχαν απολυθεί.

16 Ειδικότητα Ιατρού 16 Στο διάγραμμα η σχετική μείωση της παρουσίας σε οδοντίατρο, παθολόγο και καρδιολόγο μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι σταδιακά άνοιξαν και άλλα κοινωνικά ιατρεία στα οποία απευθύνθηκαν αυτοί που στην αρχή περιορίζονταν στις υπηρεσίες του συγκεκριμένου ιατρείου. Αυτό δεν συνέβη, όπως παρατηρούμε, με τους παιδιάτρους, διότι σταδιακά ήρθαν στη δομή παιδιά προσφύγων και μεταναστών, ούτε με τους ψυχίατρους-ψυχολόγους, με τους οποίους, όπως είναι φυσικό, δημιουργήθηκε μια σχέση οικειότητας και προστασίας από τον κοινωνικό στιγματισμό.

17 Ειδικότητα Ιατρού 17 Η αύξηση της παρουσίας στις ειδικότητες δερματολόγος, γυναικολόγος, ΩΡΛ, ενδοκρινολόγος μέχρι το 2014 εξηγείται από το γεγονός ότι το προκείμενο ιατρείο πολύ πριν από τα άλλα ιατρεία κατάφερε να στελεχωθεί με τις προαναφερόμενες ειδικότητες. Οι ίδιες ειδικότητες από την άλλη καταδεικνύουν και την αυξημένη παρουσία διαταραχών του πεπτικού (κακή διατροφή, ασιτία, παχυσαρκία). Μετά το 2014, όταν σταδιακά και τα άλλα ιατρεία απέκτησαν ορισμένες από αυτές τις ειδικότητες, οι αριθμοί των ωφελούμενων προσανατολίστηκαν σε αυτά.

18 Συμπεράσματα Η ανωτέρω παρουσίαση παρά τις ελλείψεις σε ακριβείς, πλήρεις και αναλυτικές περιγραφές δείχνει ότι πίσω από τον ωφελούμενο υπάρχουν οι πολύ σημαντικές εμπειρίες της απόλυσης, της φτώχειας, της έλλειψης ασφαλιστικών δυνατοτήτων, γεγονότα που επιβάρυναν σημαντικά προϋπάρχουσες νοσολογικές καταστάσεις (πεπτικό, αναπνευστικό, κυκλοφορικό), ενώ παράλληλα δημιούργησαν καινούργιες με αμιγή χαρακτηριστικά (ψυχίατροι/ ψυχολόγοι) ή χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ψυχοσωματικές διαταραχές (ενδοκρινολόγοι, δερματολόγοι). Είναι χαρακτηριστικές οι μεγάλες ανάγκες για παιδιατρική φροντίδα, η οποία σύμφωνα με το υλικό από τις συνεντεύξεις μας δεν περιοριζόταν μόνο στις εξετάσεις και τα εμβόλια αλλά και στην παροχή τροφών, βιταμινών, γάλακτος και συχνά ειδών καθαριότητας.

19 Συμπεράσματα Αξίζει επίσης να επισημάνουμε ότι οι τοπικές κουλτούρες (συγγενικά δίκτυα, οικογενειακές σχέσεις, σχέσεις αλληλογνωριμίας) σε πολλές περιπτώσεις εμπόδισαν ή ανέστειλαν την αξιοποίηση των υπηρεσιών του ιατρείου. Είναι ενδεικτικό ότι οι γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες προσπάθησαν να ξεπεράσουν αυτά τα τόσο σημαντικά εμπόδια στα ζητήματα παροχής υγείας. 3. Σε ό,τι αφορά τη συνεισφορά του ιατρείου είναι ενδεικτικό ότι το ιατρείο το επισκέφτηκαν όχι μόνο ωφελούμενοι από τις γύρω περιοχές αλλά και από περιοχές που βρίσκονται στην ευρύτερη περιφέρεια της Αττικής, την επαρχία ή άλλες πόλεις της Ελλάδας.

20 Μελλοντικοί Στόχοι Έρευνας 20 Η ανωτέρω εισήγηση αποτελεί μέρος ευρύτερης έρευνάς μας στο ΜΚΙΕ, η οποία καταγράφει τα στατιστικά χαρακτηριστικά των ωφελούμενων, τις εκπεφρασμένες απόψεις των ιατρών, εθελοντών και ωφελούμενων με συνεντεύξεις και προορίζεται να εκδοθεί υπό μορφή μονογραφίας με τον ενδεικτικό τίτλο «Οικονομική κρίση και υγειονομική διακινδύνευση: Η περίπτωση του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού».

21 Ευχαριστίες 21 Εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας στους φοιτητές βοηθούς έρευνας που συμμετείχαν στην καταγραφή των στοιχείων, τους ωφελούμενους που παρείχαν τη δυνατότητα διεξαγωγής των συνεντεύξεων, τη δομή του ΜΚΙΕ για την υποστήριξη και τις πρακτικές διευκολύνσεις. Ξεχωριστές ευχαριστίες οφείλονται στον ιατρό κ. Γιώργο Βήχα, ο οποίος εμπνεύστηκε, δημιούργησε στήριξε, προώθησε το ΜΚΙΕ και επιπλέον έκανε γνωστό στην Ευρώπη το υγειονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.

22 Ενδεικτική Βιβλιογραφία 22 Αδάμ, Σ., Τελώνη, Δ.-Δ. (2015). Κοινωνικά ιατρεία στην Ελλάδα της κρίσης: Η εμπειρία της παροχής υπηρεσιών υγείας όταν το Εθνικό Σύστημα Υγείας υποχωρεί. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων. Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. Καμπέρης Ν. (2016). Αδιέξοδα και Απελπισία στην Ελληνική Ύπαιθρο: Οι Αυτοκτονίες των Αγροτών. Έρευνα στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας Αθήνα: Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας Ακαδημία Αθηνών. Καμπέρης, Ν., Βερέβη, Α., Μπερσίμης, Φ. (2017). Οικονομική Κρίση και υγειονομική διακινδύνευση: Όψεις Κοινωνικής αλληλεγγύης και εθελοντισμού στο κοινωνικό ιατρείο του δήμου Ελληνικού (περιφέρεια Αττικής). Στο: 3 ο Συνέδριο ΙΑΚΕ «Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Εκπαίδευση, Κοινωνία και Πολιτική Παιδεία». Κρήτη (υπό δημοσίευση) Κουσουλέντη, Χ. (2014). Τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία ως νέα μορφή κοινωνικής και πολιτικής δράσης. Η περίπτωση του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο, Σχολή Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής. Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού. (2017). Πληροφορίες Ιατρείου, Παρουσίαση του Ιατρείου: Χρα, Ι. (2015). Το Σύστημα Υγείας και ο ρόλος των Κοινωνικών Ιατρείων κατά την διάρκεια της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Μέτρηση ικανοποίησης ασθενών στο Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού και στο Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Περιστερίου. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. Πειραιάς: Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης.

23 Τέλος Παρουσίασης 23 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!!!