υμτομιστής: Drom Kotar Mestipen (Οργά μωση Γυμαικώ μ Ρομά ) (ΙΠΑΝΙΑ) Δταίροι: ΑΡΙΘΜΟ ΑΝΑΥΟΡΑ ΔΡΓΟΤ: LLP ES-KA1-KA1NWR

Transcript

1

2 υμτομιστής: Drom Kotar Mestipen (Οργά μωση Γυμαικώ μ Ρομά ) (ΙΠΑΝΙΑ) Δταίροι: CIEDT Amalipe, Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance (Κέμτρο Διαπολιτισμικού Διαλό γου και Αμεκτικό τητας) (ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ) ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κοιμωφελής Δπιχείρηση Κοιμωμικής Προστασίας και Αλληλεγγύ ης-δημοτικό Ιμστιτού το Δπαγγελματικής Κατά ρτισης, Δή μου Βό λου (ΕΛΛΑΔΑ) CREA UB, Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities of the University of Barcelona (Κέμτρο Έ ρευμας Θεωριώ μ και Πρακτικώ μ για τημ αμτιμετώ πιση τωμ αμισοτή τωμ του Παμεπιστημίου της Βαρκελώ μης) (ΙΠΑΝΙΑ) Generalitat de Catalunya, Department of Social Welfare and Family (Αυτό μομη Κυβέρμηση της Καταλομίας, Σμή μα Κοιμωμικής Δυημερίας και Οικογέμειας) (ΙΠΑΝΙΑ) Romani CRISS, Roma Center for Social Intervention and Studies (Κέμτρο Κοιμωμικής Παρέμβασης και Μελετώ μ για τους Ρομά ) (ΡΟΥΜΑΝΙΑ) Pavee Point Travellers Centre (ΙΡΛΑΝΔΙΑ) ERIO. European Roma Information Office (Δυρωπαϊκό Γραφείο Πληροφό ρησης για τους Ρομά ) (ΒΕΛΓΙΟ) ΑΡΙΘΜΟ ΑΝΑΥΟΡΑ ΔΡΓΟΤ: LLP ES-KA1-KA1NWR

3 ΣΙΣΛΟ ΔΡΓΟΤ: ROM-UP! Η ένσαξη σων Ρομά μέςω ποιοσικώ ν επιστχημένων εκπαιδετσικώ ν εμπειριώ ν (The inclusion of Roma through quality successful educational experiences)

4 Ευρωπαϊκή Έκθεση II Οι φωνές της κοινότητας Άτομα που εμπλέκονται στις επιτυχημένες εκπαιδευτικές εμπειρίες για την προώθηση της ενσωμάτωσης των Ρομά μέσω της εκπαίδευσης Η έκθεση αυτή στοχεύει να διευρύνει τις πληροφορίες σχετικά με τις επιλεγμένες εμπειρίες της «Ευρωπαϊκής Έκθεσης 1: Επιτυχημένες Εκπαιδευτικές Εμπειρίες για την προώθηση της ενσωμάτωσης των Ρομά μέσα & μέσω της εκπαίδευσης» καθώς και να διαδώσει τις εμπειρίες των βασικών εταίρων του. Οι 11 εμπειρίες όπως αναφέρει η προηγούμενη Ευρωπαϊκή έκθεση έχουν επικυρωθεί από την Ομάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας (Quality Evaluation Group-QEG) και το Ευρωπαϊκό Γνωμοδοτικό υμβούλιο (European Advisory Council-EAC) Οι συνεισφορές της QEG και της EAC έχουν συμπεριληφθεί σε αυτή τη δεύτερη έκθεση όπου έχουμε συγκεντρώσει τις φωνές των βασικών ενδιαφερομένων μερών. Σο σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν

5 Οι φωνές της κοινότητας. Εμπλεκόμενα μέρη στις επιτυχημένες εκπαιδευτικές εμπειρίες για την προώθηση της ενσωμάτωσης των Ρομά μέσα και μέσω της εκπαίδευσης Σο εταιρικό σχήμα του σχεδίου ROM-UP!, παρήγαγε αυτή την Ευρωπαϊκή έκθεση συγκεντρώνοντας τα αισθήματα, τις εντυπώσεις και τις απόψεις των εμπλεκομένων μερών που συμμετέχουν στις επιλεγμένες επιτυχημένες εμπειρίες. Η έκθεση θα μεταφραστεί στις εθνικές γλώσσες των εταίρων και στη Ρομανί γλώσσα, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι ομάδες-στόχοι κατανοούν σωστά την έκθεση, τα εμπλεκόμενα και τα ενδιαφερόμενα μέρη που σχετίζονται με την εκπαιδευτική ενσωμάτωση της κοινότητας των Ρομά

6 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τη συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων (Ισπανία)... 9 Επιλεγμένη εμπειρία... 9 Οι φωνές των συμμετεχόντων... 9 Αναφορές Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τις συναντήσεις των μαθητών Ρομά (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι φωνές των συμμετεχόντων Αναφορές Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για την εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι φωνές των συμμετεχόντων Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τη μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των μαθητών Ρομά (Βουλγαρία) Οι φωνές των συμμετεχόντων Επιλεγμένη εμπειρία Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για την εθνική λαογραφία και τη λαογραφία των Ρομά (Βουλγαρία) Οι φωνές των συμμετεχόντων Επιλεγμένη εμπειρία Αναφορές Οι φωνές των γυναικών από το τέκι Γυναικών στο Αλιβέρι (Ελλάδα) Επιλεγμένη εμπειρία Οι Υωνές των υμμετεχόντων Οι Φωνές στις Διαδραστικές Ομάδες (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι Υωνές των υμμετεχόντων Οι Φωνές στις Διαλογικές Λογοτεχνικές υγκεντρώσεις (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι Υωνές των υμμετεχόντων Αναφορές... 81

7 Οι Φωνές στη Μάθηση των Οικογενειών Ρομά (Ιρλανδία) Οι Υωνές των υμμετεχόντων Οι Φωνές στο Ένα Καλό Ξεκίνημα (Ρουμανία) Οι φωνές των συμμετεχόντων Ευρετήριο... 98

8 8 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

9 Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τη συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι δράσεις για τη συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων είναι μια Επιτυχημένη Εκπαιδευτική Δράση που υλοποιείται στο έργο «τα χολεία ως Μαθησιακές Κοινότητες/ Schools as Learning Communities» στην Ισπανία. Οι δράσεις για τη συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων εμπλέκουν περισσότερους εκπροσώπους διαφόρων ομάδων λήψης αποφάσεων, υλοποιώντας έτσι μια μορφή δημοκρατικής οργάνωσης. τις δράσεις για τη συμμετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων, οικογένειες και άλλα μέλη της κοινότητας συμμετέχουν ενεργά σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων. ε συνεργασία με τους δασκάλους, αποφασίζουν για θέματα που σχετίζονται με τη μάθηση, την οργάνωση ή το σχολείο, ή/και τους τρόπους επίλυσης και πρόληψης των συγκρούσεων και οργάνωσης των δραστηριοτήτων του σχολείου Οι φωνές των συμμετεχόντων Παρουσιάζεται ένα παράδειγμα συμμετοχικής διαδικασίας. Οι οικογένειες συμμετείχαν στη διαμόρφωση των κανόνων στο σχολείο. ( ) Πέρυσι όταν συντάχθηκε ο κανονισμός του σχολείου, (...) ζήτησαν εθελοντές, οργανώσεις, κοινωνικές υπηρεσίες, οικογένειες, εμάς, δηλαδή, όλους, όλη την κοινότητα. Επίσης, εκτός από αυτό, ο τρόπος με τον οποίο είχε συνταχθεί, οι αφίσες, τα τηλεφωνήματα σε άτομα για να έρθουν στο σχολείο, να συμμετάσχουν, να δώσουν τις ιδέες τους, τα όνειρά τους, τα... (λοιπόν, σχετικά με τα όνειρα, αυτό είναι ένα άλλο θέμα), τους κανόνες που πρέπει να υπάρξουν, τις ποινές, τα... δεν ξέρω... σε σόκαρε επίσης αρκετά να βλέπεις πως τα παιδιά ήταν υπερβολικά αυστηρά όταν ένας κανόνας δεν τηρούνταν... (...) ο τρόπος με τον οποίο οι οικογένειες ερχόντουσαν σε επαφή με το ρόλο τους, και το τι είχαν συνεισφέρει οι οικογένειες. Και στις οικογένειες, που δεν συμμετείχαν, πηγαίναμε εμείς στα σπίτια τους 1. (Δάσκαλος, Δημοτικό χολείο La Paz) 1 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 60. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 9

10 Η κοινοτική συμμετοχή στις μεικτές επιτροπές προωθεί τη βελτίωση της συνύπαρξης: την αρχή υπήρχαν πολύ σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς (...) [και] η επιτροπή συνύπαρξης, η οποία είναι επιφορτισμένη με την ενασχόληση με όλα αυτά τα ζητήματα, (...) καλέσαμε μέλη της οικογένειας, ώστε να μπορέσουν να έρθουν και επίσης να συνεργαστούν, και έτσι γνώριζαν του τι έχει συμβεί και ήταν σε θέση να συνεργαστούν (...) [και] έτσι μπορούσαν να συνεισφέρουν (Δάσκαλος, Δημοτικό χολείο La Paz). 2 Οι δράσεις για τη συμμετοχή σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων διασφαλίζουν έναν χώρο όπου οι οικογένειες αισθάνονται πιο άνετα να συμμετάσχουν σε διαδικασίες λήψης-αποφάσεων και σε σχολικές δράσεις Σι έχεις κάνει, που θα ήθελες να τονίσεις, για την προώθηση αυτής της συμμετοχής; Αισθάνονται αρκετή εμπιστοσύνη που έρχονται στο σχολείο σαν να είναι το σπίτι τους. Αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι οι μητέρες ερχόντουσαν, δρούσαν σαν εθελόντριες, προετοίμαζαν τις εκδηλώσεις, έπαιρναν αποφάσεις, ακουγόταν ο λόγος τους στο τέλος της μέρας. Ακούγονται όσα λένε και μπορούν να αποφασίζουν 3 (Δάσκαλος, Δημοτικό χολείο La Paz) Η κοινότητα συμμετέχει επίσης μέσω των Μεικτών Επιτροπών. Μια γυναίκα Ρομά, διαμεσολαβητής από μια οργάνωση Ρομά στο δημοτικό σχολείο La Paz περιγράφει τη συμμετοχή ολόκληρης της κοινότητας στην λήψη αποφάσεων για την επίλυση συγκρούσεων μέσω των επιτροπών, με τον ακόλουθο τρόπο: Έχουμε μια επιτροπή συνύπαρξης όπου οι οργανώσεις, σαν τη δικιά μου, συμμετέχουν, καθώς και εκπρόσωποι άλλων οργανώσεων, και επίσης άτομα που εκπροσωπούν το δημοτικό συμβούλιο, καθώς και τους δασκάλους, και αυτή η επιτροπή αξιολογεί τον τρόπο επίλυσης, σε περίπτωση που υπάρχει κάποια σύγκρουση (γυναίκα Ρομά, Ενδιάμεσος) Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. Report 9. Contributions of local communities to social cohesion. Page 59. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 3 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 61. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 4 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 43. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

11 Κάποιος άλλος άντρας-ενδιάμεσος προσθέτει: Ναι, υπάρχει ενός εκπρόσωπος για καθέναν στην επιτροπή συνύπαρξης, όπου οτιδήποτε συμβαίνει συζητιέται, αν υπάρχουν ιδέες, τα σχολικά προγράμματα φτιάχνονται αργότερα, ως μέρος του σταδίου του ονείρου (άντρας, ενδιάμεσος) 5 Η συμμετοχή της οικογένειας/ της κοινότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων περιλαμβάνει έναν αριθμό δράσεων, από τη συμμετοχή στις σχολικές διαδικασίες αποφάσεων, ως τον εθελοντισμό σε σχολικές δραστηριότητες και τη βοήθεια των μαθητών με τις σχολικές εργασίες ή με την άθληση, όπως εξηγείται από τον Miguel, έναν γονιό που είναι εθελοντής στο σχολείο La Paz: το σχολείο κάνουμε διάφορες δράσεις όπως διαδραστικές ομάδες και διαλογική ανάγνωση λογοτεχνίας, και επίσης 15 μητέρες εθελόντριες παρακολούθησαν και πέρασαν το εκπαιδευτικό μάθημα και καθώς οι μητέρες φορούσαν λευκό πανωφόρι, τα παιδιά τους τις φώναζαν «γυναίκες με τα λευκά παλτό». Οι δάσκαλοι στηρίζονταν σε μας, μαζί με τους γονείς γιορτάζαμε τις συναντήσεις και κάναμε συζητήσεις που ποτέ, μα ποτέ πριν δεν είχαμε ξανακάνει, ναι, χαιρετούσαμε ο ένας τον άλλο χωρίς να έχουμε καμιά σχέση πριν, και από τη στιγμή που ήμασταν εθελοντές στο σχολείο είχαμε μια σχέση μεταξύ μας. Λειτουργήσαμε επίσης έναν εργατικό συνεταιρισμό για εκείνους που δεν έχουν την ευκαιρία να εργαστούν, και ξεκινούν Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 5 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 43. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 11

12 τώρα. Είμαι επίσης προπονητής στην ομάδα μπάσκετ, μέσω του συνεταιρισμού, και την επόμενη βδομάδα θα δουλέψω σαν συντηρητής στο Πανεπιστήμιο Albacete... έχουμε επίσης ένα ταμείο για τις οικογένειες που δεν μπορούν να πληρώσουν το νοίκι, ή έχουν άλλες ανάγκες, και αυτό το ταμείο το φτιάξαμε για να μην χρειαστεί να τις πετάξουν έξω από το σπίτι τους (...) Πηγαίνουμε επίσης τα παιδιά σε κατασκήνωση, και τα παιδιά κινητοποιούνται ολοένα και περισσότερο κάθε μέρα. Σα δικά μου παιδιά, όταν έχουν εργασίες του σχολείου στο σπίτι δεν μπορούν να μου ζητήσουν να τα βοηθήσω, και καθώς είμαι εθελοντής, τα παιδιά μου με ρωτούν «Μπαμπά, πως μπορείς να το κάνεις αυτό;» (Miguel, εθελοντής στο σχολείο La Paz) 6 Οι οικογένειες τελικά αισθάνονται ότι συμμετέχουν. Μια μητέρα περιγράφει το κίνητρό της, την ποικιλία των μελών και το γεγονός ότι η φωνή όλων λαμβάνεται υπόψη, με τον εξής τρόπο: Γίνονται συναντήσεις, πρώτα για να πάρουμε αποφάσεις και κατόπιν γίνεται μια συνάντηση για να πληροφορήσουμε τα άτομα για το τι αποφασίστηκε, δεν είναι απλά μια περίπτωση για να γίνονται συναντήσεις, και τα άτομα λένε τι θέλουν και τι όχι. τη συνέχεια οι γονείς πληροφορούνται για το τι αποφασίστηκε και για τα αποτελέσματα της προηγούμενης συνάντησης (...) Όλοι συμμετέχουν σε όλες τις συναντήσεις εδώ (μέλος οικογένειας, χολείο Mare de Déu de Montserrat) 7 Ορισμένα στοιχεία έχουν αποδειχτεί ότι προωθούν τη συμμετοχή σε δράσεις όπως οι οικογενειακές συνελεύσεις και οι μεικτές επιτροπές: η ευελιξία στις διαδικασίες συμμετοχής παρέχει ένα μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής της κοινότητας. Κατά συνέπεια, οι οικογένειες μπορούν να αισθάνονται ότι το σχολείο λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τα προβλήματά τους. Η Teresa, μια δασκάλα για 3η χρονιά που έχει εργαστεί στο CEIP Mare de Déu de Montserrat (χολείο Mare de Déu de Montserrat ) στην Terrassa, στην Ισπανία, εδώ και 17 χρόνια, μιλάει παρακάτω. Έχει βιώσει τις βελτιώσεις που έγιναν εξαιτίας της συμμετοχής των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. 6 Aprendiendo contigo (Learning with you). Sandra Racionero, Sara Ortega, Rocío García y Ramón Flecha. Hipatia Editorial, Free translation, page Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. Report 9. Contributions of local communities to social cohesion. Page 57. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 12 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

13 τη συνέχεια τα παιδιά βλέπουν ότι συμμετέχουν στις αποφάσεις, μπορεί να πει κανείς, και αυτό βελτιώνει τη συνύπαρξη, την κατανόηση... (Teresa, γυναίκα, δασκάλα) 8 Λαμβάνοντας υπόψη τις γνώμες τους στις διαδικασίες λήψης-αποφάσεων εδραιώνει και προωθεί τη συμμετοχή. Η Laura, διευθύντρια στο χολείο Montserrat, επιβεβαιώνει ότι: Λοιπόν, πιστεύω ότι τα άτομα συμμετέχουν, κυρίως όταν πιστεύουν ότι η συμμετοχή τους είναι πραγματική, σωστά; Η ενεργός συμμετοχή, η συμμετοχή που σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να ακούγεται και να λαμβάνεται υπόψη (...) ότι οι προτάσεις λαμβάνονται υπόψη, συζητιούνται, δίνονται επιχειρήματα για αυτές και ότι η γνώμη της κοινότητας είναι εκείνη που κάνει τα πράγματα να προχωρούν (Laura, γυναίκα, διευθύντρια δασκάλα) 9 Όταν ο χώρος της αλληλεπίδρασης βασίζεται στον ισότιμο διάλογο και επικρατεί η εγκυρότητα των αιτημάτων, τότε η συμμετοχή αυξάνεται. Σα άτομα συμμετέχουν όταν αισθάνονται ότι η συμμετοχή τους θεωρείται σημαντική και ότι έχει πραγματικό αντίκτυπο. Σο σχολείο καταλήγει να είναι ένας σημαντικός χώρος στη γειτονιά, καθώς όλοι συμμετέχουν σε αυτό. Ο Aleix, ένα μέλος της Ομάδας Αξιολόγησης Εκπαιδευτικής Χυχολογίας που συνδέεται με το χολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat, παρατήρησε στα παιδιά τα εξής: Αλλά για τα παιδιά, το γεγονός ότι πολλές από τις αποφάσεις λαμβάνονται επίσης με τη συμμετοχή των γονιών είναι ένας τρόπος κατανόησης του σχολείου και ότι δεν είναι κάτι έξω από αυτά, ότι όλοι συμμετέχουν σε αυτό, ότι υπάρχει μια έντονη εμπλοκή από τις οικογένειές τους και, είτε το θέλει κανείς είτε όχι, δίνουν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση, που αλλιώς δεν θα είχαν (Aleix, άντρας, σύμβουλος εκπαίδευσης) Η Patricia, μια μητέρα από το σχολείο La Paz, περιγράφει πως εμπλουτίζεται η εκπαιδευτική προσφορά στο σχολείο Montserrat όταν οι οικογένειες και άλλα άτομα από την κοινότητα συμμετέχουν στη λήψη-αποφάσεων. 8 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 44. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 9 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 47. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 13

14 Ναι, ναι, φυσικά. Όπως λένε και όλοι οι γονείς και οι απόψεις που έχουν, τα συμπεράσματα βγαίνουν από όλο αυτό και κατόπιν αργότερα οι δράσεις ή ότι έχουν προτείνει πραγματοποιείται (...) οτιδήποτε μπορεί να είναι ωφέλιμο γίνεται πάντα (Patricia, γυναίκα, μητέρα). 10 Η συμμετοχή έχει επιτρέψει την αύξηση και τη βελτίωση επίσης των σχέσεων μεταξύ των μελών της κοινότητας. Αυτή η συμμετοχή επηρεάζει επίσης θετικά τους πόρους που διαθέτει το σχολείο για να βελτιώσει τα μαθησιακά επίπεδα και τις συνθήκες διαβίωσης όλης της κοινότητας Υυσικά, έχουμε αλλάξει, κάποια σπίτια, κάποια τετράγωνα στις γειτονιές μας, κάποιες οικογένειες που εργάζονται ήδη σε εθελοντικές οργανώσεις...πιστεύω ότι δεν έχουμε ξαναδεί πριν κάτι τέτοιο σε αυτή τη γειτονιά, σωστά; Έχουμε φτιάξει μια ομάδα φίλων. Πάντα το έλεγα. Αυτές δεν είναι πια εθελόντριες μητέρες (...) Είναι μητέρες που περνούν περισσότερες ώρες εδώ από ότι οι δάσκαλοι. Έτσι, όχι... πιστεύω ότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί κατά πολύ (μέλος οικογένειας, χολείο La Paz) 11 Μια βελτίωση στη συμπεριφορά των παιδιών γίνεται αισθητή στην τάξη, ως αποτέλεσμα αυτής της δημοκρατικής συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η συμμετοχή των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχει έτσι μια άμεση επίπτωση στα παιδιά, για παράδειγμα, μειώνοντας τις απουσίες. Σα παιδιά των ατόμων που συμμετέχουν είναι εκείνα που σπάνια λείπουν από το σχολείο, δηλαδή, είναι σαφές, εξαιτίας της συμμετοχής της μητέρας ή του πατέρα (...) μπορεί να δει κανείς ότι αυτά τα παιδιά είναι περισσότερο κινητοποιημένα, υπάρχει ένα μεγαλύτερο κίνητρο, έρχονται περισσότερες φορές στο σχολείο (Δάσκαλος, χολείο Mare de Déu de Montserrat) 12 Μια βελτίωση στη συμπεριφορά των παιδιών γίνεται επίσης αισθητή στην τάξη του σχολείου La Paz. Αν οι δάσκαλοι και τα μέλη της οικογένειας παίρνουν κοινές αποφάσεις, τότε δίνεται μεγαλύτερη 10 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 45. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 11 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. Report 9. Contributions of local communities to social cohesion. Page 59. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 12 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. Report 9. Contributions of local communities to social cohesion. Page 60. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 14 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

15 προσοχή στη συμπεριφορά των μαθητών, και αυτό κάνει τους μαθητές να συμπεριφέρονται καλύτερα. Η Adriana, ένα κορίτσι, εκφράζει τις συνέπειες της συμμετοχής των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων: Με τους δασκάλους και τις οικογένειες, τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν. (...) Για παράδειγμα, από τη στιγμή που υπάρχουν πολλές οικογένειες και πολλοί δάσκαλοι επίσης, θα μπορούσαν να συνεργαστούν, θα μπορούσαμε να έχουμε ένα δάσκαλο σε κάθε τάξη, και θα μπορούσαμε να είμαστε σε θέση να αρχίσουμε να συμπεριφερόμαστε καλύτερα και να μην μαλώνουμε τόσο πολύ, γιατί ήδη θα μας προσέχουν (Adriana, 9 ετών, κορίτσι). 13 Βλέπουμε την περίπτωση ενός παιδιού που, μέσω της συμμετοχής της μητέρας του στο σχολείο, βελτιώθηκε σημαντικά: Η συμμετοχή επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, υπάρχουν παιδιά που πριν η μητέρα τους να έρθει στο κέντρο, θα παρατούσαν την τάξη, θα κοιμόντουσαν μέσα στην τάξη... και τώρα δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται επειδή υπάρχει εδώ η παρουσία της ή επειδή η μητέρα του ενδιαφέρεται και εκείνη για την εκπαίδευση, είναι σαν να λέει «κοίτα μαμά...» (...) «κοίτα μαμά έχω κάνει αυτό!» «είδες πόσο καλή συμπεριφορά έχω;» «ρώτα τον Conchi πόσο καλός ήμουν» (...), τότε αυτό έχει αλλάξει πραγματικά 14 (PTSC- Σεχνικό προσωπικό των υπηρεσιών της κοινότητας. χολείο La Paz) Η συμμετοχή των μελών της κοινότητας έχει οφέλη, τα οποία είναι διπλά. Από τη μία πλευρά, όπως αναφέρθηκε από έναν δάσκαλο, τα διάφορα είδη της αλληλεπίδρασης των μαθητών έχουν συμβάλλει στην επιτάχυνση της μάθησή τους. Αλλά, από την άλλη πλευρά, δημιουργεί επίσης σημαντικά οφέλη για τον εθελοντή καθώς μπορεί να είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την προσωπική αυτονομία. Έτσι, με αυτή την μητέρα που συμμετείχε σε αυτό, για παράδειγμα, όλα τα παιδιά που παρακολουθούσαν τις ενισχυτικές τάξεις μαζί της τα απογεύματα έχουν προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό, έχουν μάθει πολλά. υγκεκριμένα για μια από αυτές, για παράδειγμα, το παιδί δεν είναι γιος της, αλλά δεν πειράζει. Ένα παιδί που ήταν εδώ... όταν ξεκίνησε το σχολείο πριν από ένα χρόνο δεν ήξερε να διαβάζει ή να γράφει. Λοιπόν, πολλές πρόσθετες τάξεις και ούτω καθεξής, έτσι δεν είναι; Και ήμουν αρκετά απελπισμένος γιατί δεν μπορούσα να το χειριστώ. 13 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 44. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 14 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Preliminary Report Project 6. 4th Round- Spain. Page 74. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 15

16 Ούτε και η τάξη υποδοχής μπορούσε (...). Από τη στιγμή που άρχισε να συμμετέχει στις ενισχυτικές τάξεις, από εκείνη τη στιγμή έμαθε να διαβάζει και να γράφει. Και μάλιστα, κάνει όλες τις εργασίες του και τα πάντα. Η στάση του ήταν πάντα ότι είχε θέληση. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά νομίζω ότι το γεγονός ότι μια μητέρα ήρθε, από τη δική του κουλτούρα, που δεν την έβλεπε ως δασκάλα, αυτό ήταν πολύ σημαντικό. Και αν τον ρωτήσετε και του πείτε: - Πώς έγινε και τώρα έχεις μάθει; (...) θα σας πει: - γιατί ήμουν μαζί με την Naima. Και, μάλιστα, θα ήθελα επίσης να του πω εσύ και οι άλλοι έκαναν επίσης κάτι (για να βοηθήσουν 15 ) (Δάσκαλος, χολείο Mare de Déu Montserrat) Η συμμετοχή σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων οδηγεί σε μια αίσθηση του ανήκειν και σε ένα σεβασμό για αυτές τις διαδικασίες. Η Araceli, μια δασκάλα από το σχολείο La Paz, το περιγράφει αυτό ως εξής: Λοιπόν, ναι, καθώς όλοι το γνωρίζουν αυτό και έχουν συμμετάσχει σε αυτό, το κάνουν δικό τους. Έτσι, το σέβονται πολύ περισσότερο επειδή το έχουν οι ίδιοι κάνει, το έχουμε κάνει όλοι μαζί 16 (Δασκάλα, χολείο La Paz) ύμφωνα με την Sandra, μια άλλη δασκάλα από το σχολείο La Paz: αυτό βελτιώνει τη συμπληρωματικότητα μεταξύ του σχολείου και των οικογενειών που δουλεύουν μαζί στην εκπαίδευση των αγοριών και των κοριτσιών: τη γενική λειτουργία, στους κανόνες, την καθημερινότητα, κ.λπ., στις συνήθειες που πρέπει να υπάρχουν στην τάξη, συμμετείχαν και τα γνώριζαν και στις συνελεύσεις προσπαθούμε να τους μιλήσουμε για κάθε τι που γίνεται, γιατί αυτό είναι καλό για αυτούς, να γνωρίζουν τι γίνεται εδώ και στη συνέχεια να είναι σε θέση να τα εφαρμόζουν στο σπίτι 17 (Δασκάλα, χολείο La Paz) 15 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Preliminary Report Project 6. 4th Round- Spain. Page 74. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 16 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 58. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 17 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 57. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 16 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

17 Εξαιτίας όλου αυτού του αποτελέσματος, στο σχολείο La Paz υπήρξε μια βαθιά μεταμόρφωση για έναν πληθυσμό από τον οποίο υπήρχαν πολύ χαμηλές προσδοκίες ακαδημαϊκής επιτυχίας. Με αυτή την έννοια, ο διαμεσολαβητής του σχολείου επισημαίνει ότι όταν ένα σχολείο προσφέρει εκπαίδευση ποιότητας έχει την υποστήριξη της κοινότητας (Sordé, 2006). Η έννοια της εκπαίδευσης στη γειτονιά έχει αλλάξει (...). Πριν, για παράδειγμα, οι δάσκαλοι ερχόντουσαν με συνοδεία στο σχολείο και τώρα οι ίδιες οι οικογένειες τους συνοδεύουν, και κανείς δεν σκέφτεται να προσβάλλει έναν δάσκαλο μπροστά στην κοινότητα των γειτόνων. Έτσι στην πραγματικότητα είναι εκείνοι που τώρα μας φροντίζουν 18 (Μέλος Διαπολιτισμικής Οργάνωσης, χολείο, La Paz School) Ένα μέλος της διοίκησης προσθέτει, σε σχέση με την ποιότητα της εκπαίδευσης: Σο γεγονός ότι φέρνουν τα παιδιά στο σχολείο και έρχονται ως εθελοντές στο σχολείο και στην συνάντηση γονέων, όλα αυτά δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι έμμεσα. Είναι άμεσα. Πριν από πέντε χρόνια αυτό δεν υπήρχε, τώρα υπάρχει και είναι μια θεμελιώδης αλλαγή, πάνω απ 'όλα η τακτική παρουσία στο κέντρο. Σο γεγονός ότι βρίσκονται ήδη εδώ... και ότι πριν θα μπορούσαν να είχαν προχωρήσει στο επόμενο μάθημα χωρίς να έχουν μάθει τίποτα. Σώρα είναι εδώ, και μαθαίνουν 19 (Μέλος της Διοίκησης) Οι οικογένειες και οι μαθητές επισημαίνουν το γεγονός ότι υπάρχει ένα μεγαλύτερο κίνητρο για την εκπαίδευση καθώς έχουν την αίσθηση ότι μαθαίνουν, ότι τους είναι χρήσιμη. Η συμμετοχή έχει προκαλέσει μεγάλη βελτίωση. Τπάρχουν μητέρες που συμμετέχουν στις τάξεις των παιδιών τους, και αυτά είναι πολύ χαρούμενα που οι μητέρες τους συμμετέχουν στο σχολείο. Επιπλέον, υπήρχε ένα μικρό αγόρι που συμπεριφέρθηκε απαίσια εδώ στο σχολείο και από τότε που η μητέρα του έρχεται εδώ ως εθελόντρια, το αγόρι έχει βελτιωθεί πολύ 20 (Ρομά γυναίκα και εθελόντρια στο χολείο La Paz) 18 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Preliminary Report Project 6. 4th Round- Spain. Page 74. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 19 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Preliminary Report Project 6. 4th Round- Spain. Page 75. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 20 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Preliminary Report Project 6. 4th Round- Spain. Page 74. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 17

18 th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 18 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

19 Αναφορές Βίληεν 1 Βιέπε: Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen info@dromkotar.org ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 19

20 Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τις συναντήσεις των μαθητών Ρομά (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι υναντήσεις Μαθητών Ρομά απευθύνονται στις γυναίκες Ρομά (Ρομά κορίτσια, νέες γυναίκες, μητέρες, γιαγιάδες), ιδιαίτερα εκείνες που δεν έχουν ακαδημαϊκά πτυχία. Διάφορα σημαντικά θέματα για την κοινότητα των Ρομά συζητιούνται στο πλαίσιο αυτών των συναντήσεων. Πραγματοποιήθηκαν δεκατρείς συναντήσεις μέχρι σήμερα με πάνω από 200 συμμετέχοντες από διάφορα μέρη της Καταλονίας. Οι φωνές των συμμετεχόντων τις συναντήσεις των μαθητών Ρομά, οι γυναίκες από τις κοινότητες όπου η συνάντηση γίνεται συμμετέχουν άμεσα στην προετοιμασία του περιεχομένου της συνάντησης, καθώς και για τη διάδοση του. Η Loli Santiago, γυναίκα Ρομά που συμμετείχε σε δώδεκα υναντήσεις Μαθητών Ρομά, εξηγεί την εμπειρία της για την προετοιμασία μιας από αυτές τις συναντήσεις υμμετείχα στην οργάνωση της δωδέκατης υνάντησης Μαθητών Ρομά που πραγματοποιήθηκε στη Reus, στη γειτονιά του Sant Josep Obrer όπου ζω. Αποφάσισα να συμμετάσχω ενεργά στη συνάντηση και στη οργάνωσή της, περισσότερο για τους νέους, ώστε να σταματήσουν να περιφέρονται άσκοπα όλη τη μέρα χωρίς να κάνουν κάτι για τη ζωή τους. Ασχολήθηκα με την οργάνωση, την προετοιμασία, τον συντονισμό των τραπεζιών εργασίας, την οργάνωση όλων των λεπτομερειών, την ενημέρωση των γυναικών Ρομά της γειτονιάς, κ.λπ. (Loli Santiago, γυναίκα Ρομά, που συμμετείχε στην XII υνάντηση Μαθητών Ρομά ) Βίληεν 2 Βιέπε: 20 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

21 Η Rosa Maria Cisneros, γυναίκα Ρομά και μέλος του υλλόγου Γυναικών Ρομά Drom Kotar Mestipen, έκανε την ακόλουθη παρουσίαση των υναντήσεων Μαθητών Ρομά στο τελικό συνέδριο του προγράμματος Includ-ed στις Βρυξέλλες: Σο παραδοσιακό στερεότυπο που αφορά την αντίληψη των αντρών Ρομά για την ενδυνάμωση των γυναικών Ρομά ξεπεράστηκε μέσα στις "συναντήσεις Ρομά». Πολλοί από αυτούς τους άντρες Ρομά στηρίζουν αυτές τις συναντήσεις και ενθαρρύνουν τις κόρες τους, τις συζύγους τους, και τις αδελφές και ξαδέλφες τους να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να προσπαθήσουν να βρουν άλλες θέσεις εργασίας από τις παραδοσιακές. Για παράδειγμα, ο παρακάτω πατέρας στηρίζει την κόρη του για να βρει μια άλλη δουλειά από αυτή που κάνει στη λαϊκή αγορά: "Δεν είναι αλήθεια ότι η κοινότητα των Ρομά μπορεί να εργαστεί μόνο στη λαϊκή αγορά, μπορούν να κάνουν ότι θέλουν και ότι επιλέγουν, και οι γυναίκες Ρομά μπορούν να εργαστούν σε οποιαδήποτε εργασία θέλουν" (πατέρας ενός μαθητή Ρομά που συμμετείχε στις υναντήσεις Μαθητών Ρομά) Ένας διαμεσολαβητής Ρομά προωθούσε τη συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών από την οικογένειά του σε μία από τις υναντήσεις Μαθητών Ρομά. Και είπε το εξής: «Οι υναντήσεις Μαθητών Ρομά είναι τόσο δυνατές, που θα ήταν απαραίτητο να οργανώνεται μία κάθε μήνα! Είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες, οι μητέρες, να εργάζονται για αυτό, και φυσικά με τα κορίτσια να προωθούν την εκπαίδευσή τους" Από την άλλη πλευρά, ο πατέρας των δύο κοριτσιών που συμμετείχαν στη υνάντηση των Ρομά είπε: "Αυτός ο χώρος διαλόγου των γυναικών Ρομά είναι πολύ καλός, είμαι πατέρας δύο κοριτσιών και επιθυμώ το καλύτερο για αυτές, πρέπει να εκπαιδευτούν και να είναι έτοιμες, και αν είναι δυνατόν να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σο όνειρο μου είναι τα κορίτσια μου να υψώσουν τη φωνή τους και να μην πρέπει να σιωπούν" Ένας άλλος πατέρας είπε ότι πολλοί άντρες (όχι μόνο οι νέοι) έχουν στηρίξει την εκπαίδευση για όλες τις γυναίκες: "Η οικογένειά μου ήταν πάντα σε αυτή τη θέση. Πρέπει να είμαστε σε σχέση με την κοινωνία των μη-ρομά, να εργαζόμαστε και να σπουδάζουμε. Θα πρέπει να ενταχθούμε στην κοινωνία, χωρίς να αφήσουμε την ταυτότητά μας. τηρίζω πάντα τις κόρες μου, πρέπει να σπουδάσουν, και συμφωνώ ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη χώρων διαλόγου μόνο για τις γυναίκες" Και η τελευταία πρόταση έρχεται από έναν δάσκαλο-ερευνητή Ρομά, που συμμετέχει ως εθελοντής στη υνάντηση Μαθητών Ρομά για τη φροντίδα των παιδιών, ενώ οι μητέρες τους συμμετέχουν στη συνεδρίαση. "υμμετείχα στις υνεδριάσεις των Ρομά, όπου ήταν πολύ σημαντικό να γίνει ορατή η πραγματικότητα των Ρομά. Πολλές φορές έπρεπε να ακούω ότι οι Ρομά άντρες είναι σεξιστές και ότι οι γυναίκες ζουν στο παρασκήνιο. Όταν πήγα ως εθελοντής στις συναντήσεις των ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 21

22 Ρομά, και ως άντρας, είδα αυτό που ήδη ήξερα. Μπορούσα να δω ότι πολλές γυναίκες Ρομά ενδιαφέρονταν για το μέλλον τους μέσω της εκπαίδευσης. Μπορούσα να δω ότι οι σύζυγοί τους, τα παιδιά τους, οι γονείς τους, ήταν εκεί, φροντίζοντας τα παιδιά, ή απλά στηρίζοντάς τα. Είδα ότι οι γυναίκες Ρομά ενδιαφέρονταν για την αλλαγή της κατάστασης των Ρομά και διεκδικούσαν το ρόλο τους ως γυναίκες Ρομά. Είδα πάρα πολλούς άντρες να στηρίζουν τις γυναίκες και έκαναν δυνατή αυτή την αλλαγή. Ήμουν ένας από αυτούς τους άντρες" Οι Ρομά, και περισσότερο οι μη-ακαδημαϊκές γυναίκες, συμμετέχουν ενεργά στην οργάνωση και την ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας που έχει γίνει ένα εργαλείο ενδυνάμωσης που οδηγεί στην περαιτέρω κοινωνική εμπλοκή τους στην κοινότητα των Ρομά, στη γειτονιά και τα σχολεία τους. Οι συναντήσεις γίνονται ένας χώρος διαλόγου, ειδικά για την εκπαίδευση των γυναικών Ρομά. υμβάλλουν στην ενίσχυση της εκπαιδευτικής ένταξης των Ρομά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους (...), και έχουν μεγάλο αντίκτυπο σε σχέση με τη δικτύωση. Η Antonia Contreras, γυναίκα Ρομά που συμμετείχε στην IX υνέλευση Μαθητών Ρομά, εκφράζει όλα αυτά τα γεγονότα με τον ακόλουθο τρόπο: υμμετείχα στη υνάντηση Μαθητών Ρομά που γιορτάστηκε το 2008 στη γειτονιά του Sant Cosme στο Prat del Llobregat. Ο φορέας, που την οργάνωσε, ο ύλλογος Γυναικών Ρομά Drom Kotar Mestipen μέσω της χολής Ενηλίκων όπου συμμετείχα εκείνη τη χρονιά και παρακολούθησα την προετοιμασία της πρόσβασης για τις εξετάσεις στο πανεπιστήμιο για ενήλικες 25 ετών. υμμετείχα στο στρογγυλό τραπέζι ως πρότυπο ρόλου, εξηγώντας την εκπαιδευτική μου πορεία, την εμπειρία μου από την διαδικασία εισόδου στο πανεπιστήμιο ως ενήλικας και τι σήμαινε για μένα και τι εξακολουθεί να σημαίνει για μένα το γεγονός ότι πέτυχα σε ένα από τα όνειρά μου. την ίδια συνάντηση, συνειδητοποίησα πόσο σημαντικό είναι για πολλά κορίτσια και γυναίκες Ρομά να μάθουν για αυτές τις εμπειρίες ζωής από άλλες γυναίκες Ρομά για να αποκτήσουν φτερά και να ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι, και να ενθαρρυνθούν να πετύχουν μια καλύτερη εκπαίδευση μέσω της ανώτερης εκπαίδευσης. Γνώριζα επίσης το γεγονός ότι δεν ήμουν μόνη και ότι ήμασταν πολλές που ήθελαν να σπουδάσουν και ότι μαζί μπορούμε να πετύχουμε θετικές αλλαγές για την κοινότητά μας. Μου άρεσε όλη η συνάντηση. Εντυπωσιάστηκα από πολλά νεαρά κορίτσια Ρομά που ανέφεραν ότι δεν αισθάνονται άνετα στο σχολείο, γιατί νιώθουν πολλές φορές έξω από τα νερά τους ή δυσάρεστα, αφού ο πολιτισμός μας ποτέ δεν λαμβάνεται υπόψη ή γιατί τα σχόλια που γίνονται για αυτόν τον πολιτισμό είναι προκατειλημμένα. Μου άρεσε πολύ όταν μετά από αυτά τα σχόλια, τα ίδια τα κορίτσια δήλωναν έτοιμα να βελτιώσουν τη συμμετοχή τους στο σχολείο και ήταν πρόθυμα να συνεχίσουν τις σπουδές τους, και να γίνουν επαγγελματίες ενός χώρου από τον οποίο θα μπορούσαν να καταπολεμήσουν το ρατσισμό και τις διακρίσεις από τα οποία 22 εμείς οι Ρομά υποφέρουμε (νόμοι, δημοσιογραφία, κ.λπ.) ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

23 Θα ήθελα να ενθαρρύνω άτομα από άλλες περιοχές και χώρες να ζήσουν μια τέτοια εμπειρία, γιατί έχει πολύ καλά αποτελέσματα και οι επιπτώσεις της είναι άμεσες. Σα ίδια τα κορίτσια που κατά την έναρξη της συνάντησης δεν ήθελαν να πάνε στο σχολείο ούτε σκέφτονταν τις σπουδές αργότερα, μετά από την κοινή δουλειά και τους διαλόγους σε όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης και βλέποντας πώς γυναίκες, όπως εγώ, ανατραφήκαμε με τον ίδιο τρόπο με εκείνες, ενδυναμώνονταν και εξηγούσαν, τη στιγμή των συμπερασμάτων, τα εκπαιδευτικά πεδία που θα ήθελαν να ακολουθήσουν για να βελτιώσουν τη ζωή τους και τη ζωή των Ρομά (Antonia Contreras, γυναίκα Ρομά που συμμετείχε στην 9η υνάντηση Μαθητών Ρομά) Η Loli Santiago, συμμετέχουσα στη XII υνάντηση Μαθητών Ρομά προσθέτει: Ήταν χάρη στη συγκέντρωση που αντιλήφθηκα ότι πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν, μπορούμε να σπουδάσουμε, ή να συνεχίσουμε και πάλι τις σπουδές μας, και να συνεχίσουμε να είμαστε Ρομά, όπως είμαστε. Ένα από τα πράγματα που μου προκάλεσε περισσότερη εντύπωση ήταν που έβλεπα τόσες πολλές συγκεντρωμένες γυναίκες και κορίτσια να μιλάνε για την εκπαίδευση, να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, να κάνουν προτάσεις για ένα καλύτερο μέλλον. Αυτό με εντυπωσίασε περισσότερο και αυτό είναι που μου αρέσει περισσότερο. Πιστεύω ότι αυτό πρέπει να γίνει και σε άλλες περιοχές και χώρες, γιατί εμψυχώνει τα άτομα. Εξαιτίας αυτής της συμμετοχής στη συνάντηση, βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά, το μυαλό σου ανοίγει περισσότερο, γιατί βλέπεις άλλα πράγματα και βλέπεις άλλες γυναίκες σαν εσένα να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον. Προσωπικά συνειδητοποίησα ότι, αν και έχω μια κόρη και είμαι παντρεμένη, μπορώ να συνεχίσω τις σπουδές μου, ότι αυτό δεν είναι εμπόδιο, ότι μπορώ να το κάνω γιατί και άλλες γυναίκες το έχουν ήδη κάνει (Loli Santiago, γυναίκα Ρομά που συμμετείχε στην 12η υνάντηση Μαθητών Ρομά) Οι συναντήσεις βοήθησαν στην έκφραση και τη μορφοποίηση των αναγκών και των ιδεών για πολλές περαιτέρω δράσεις συνέχισης της κοινής εργασίας για την ένταξη των Ρομά, όπως είπαν οι συμμετέχοντες. Μια γυναίκα Ρομά που συμμετείχε σε αυτές τις συναντήσεις, είπε: Mestipen σημαίνει "μονοπάτι ελευθερίας" στη Ρομανί και αυτός είναι ο στόχος μας για όλες τις γυναίκες Ρομά. Αλλά αυτός το μονοπάτι είναι μακρύ και δύσκολο, και για το λόγο αυτό θα πρέπει να το περπατήσουμε μαζί, οι μεγαλύτερες και οι νεότερες γυναίκες Ρομά. Οι μεγαλύτερες γυναίκες Ρομά συμβολίζουν τους στύλους που πρέπει να είναι η βάση πάνω στους οποίους θα βασιστούν οι νεότερες γενιές. Σο μέλλον δεν πρέπει να μας φύγει από τα χέρια μας. Πρέπει να στρώσουμε το μονοπάτι, ώστε να αναγνωριστεί το έργο μας ως Ρομά και ως γυναίκες. Θα αλλάξουμε την κοινωνία με τη βοήθεια του λόγου μας. Γι αυτό υψώνουμε τη φωνή μας, που τόσες πολλές φορές έχει φιμωθεί. Ένα κορίτσι Ρομά, 14 ετών, συμμετέχουσα στην IV υνάντηση Μαθητών Ρομά, αναφέρει: ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 23

24 Νομίζω ότι όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα να μην υποβαλλόμαστε σε διακρίσεις επειδή ανήκουμε σε μια διαφορετική κουλτούρα. Σο όνειρό μου είναι να πάω στο Πανεπιστήμιο και να έχω μια εκπαίδευση, όσο το δυνατόν καλύτερη (...). Νομίζω ότι θα είναι πολύ σημαντικό για μένα να μπορέσω να έχω πρόσβαση στην αγορά εργασίας και να αισθάνομαι πλήρης ως γυναίκα. Εξαιτίας του γεγονότος ότι είμαι Ρομά, πιστεύω ότι οι συνθήκες για μένα δεν είναι οι ίδιες με εκείνες για ένα κορίτσι που δεν είναι Ρομά (...). ήμερα το απόγευμα, το ότι βλέπουμε γυναίκες από διαφορετικές ηλικίες, είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση, ώστε, εμείς οι νεότεροι, να μπορέσουμε να προχωρήσουμε Ψς μια από τις πιο βασικές επιπτώσεις των υναντήσεων Μαθητών Ρομά, είναι σημαντικό να αναφερθεί το 1ο Διεθνές υνέδριο Γυναικών Ρομά, με τίτλο: Οι Άλλες Γυναίκες (The Other Women) 24 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

25 Αναφορές Βίληεν 3 Βιέπε: Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen info@dromkotar.org ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 25

26 Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για την εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Η εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας αφορά τη συμμετοχή των γονέων και των μελών της κοινότητας σε μαθησιακές δραστηριότητες που προσφέρονται στο σχολείο και απευθύνονται σε αυτούς. Οι δραστηριότητες της εκπαίδευσης της οικογένειας και της κοινότητας ανταποκρίνονται στα αιτήματα των οικογενειών και των μελών της κοινότητας (γραφή και ανάγνωση, αριθμητική, νέες τεχνολογίες, κ.λπ.) Οι φωνές των συμμετεχόντων πως αναφέρει η Laura, διευθύντρια για 8 χρόνια στο CEIP Mare de Déu de Montserrat (Terrassa, κοντά στη Βαρκελώνη της Ισπανίας): Η εκπαίδευση της οικογένειας στο σχολείο είναι... "a la carte", με άλλα λόγια, στο όνειρό τους, οι γονείς αποφάσισαν, όπως είπαν, εξέφρασαν τι... ήθελαν, και ποια αντικείμενα ήθελαν να μάθουν και προσπαθούμε να δώσουμε μια απάντηση σε αυτό (...) προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι οι εκπαιδευτικοί κατανοούν ότι πρόκειται για ένα "a la carte" μάθημα και ότι το κύριο κίνητρο πρέπει να είναι η δική τους μάθηση, βασισμένη στις δικές τους ανάγκες (τις ανάγκες των γονιών) (Laura, γυναίκα, διευθύντρια) 21 Η Marta, μια διοικητική υπάλληλος, περιγράφει την εμπειρία στο σχολείο CEIP La Paz 22 (Albacete, Ισπανία), ως εξής: Πράγματι, οι μητέρες Ρομά που παρακολούθησαν τις τάξεις συμμετείχαν στο σχεδιασμό της δράσης: 21 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 38. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

27 Οι μητέρες πραγματοποίησαν μια δράση γραφής και ανάγνωσης αυτό το έτος και σχεδίασαν, επίσης, περισσότερο ή λιγότερο, πώς ήθελαν να γίνει. Ωστόσο, υπήρχαν και προσπάθειες που έκανε το σχολείο για να μπει σε εφαρμογή αυτή η δράση (Marta, γυναίκα, εκπαιδευτική διοικητική υπάλληλος) 23 Σο άνοιγμα χώρων για άτομα ώστε να γίνουν οι πρωταγωνιστές στις ζωές τους, να αποφασίζουν για το τι θέλουν να μάθουν, για το πώς να το κάνουν αυτό, και να ζητούν νέο υλικό, είναι αυτό που η María, η σχολική συντονίστρια, τονίζει σε σχέση με τις στρατηγικές για την προώθηση αυτού του είδους της συμμετοχής: Αυτό που γίνεται, ώστε τα άτομα να έρχονται και να συμμετέχουν, είναι είτε, από τη μια μεριά, μέσω των μαθημάτων γραφής και ανάγνωσης για να έχουν την ευκαιρία να έρθουν και να μάθουν, να έχουν μια θέση όπου να μπορούν να συναντιούνται και να μιλούν για τα ζητήματα τους, όπου μπορούν να αποφασίζουν, να υποβάλλουν αιτήματα, να ζητούν ή να σκέφτονται για ζητήματα που θα ήθελαν να εργαστούν, είτε, από τη άλλη πλευρά, να προσκαλούνται οι γονείς να έρθουν στις συναντήσεις το βράδυ 24 (χολική συντονίστρια, χολείο Mare de Déu de Montserrat) Οι δράσεις προσαρμόζονται πάντα στις ανάγκες εκπαίδευσης των οικογενειών. Επίσης, προσαρμόζονται στα προγράμματά τους. Για παράδειγμα, το σχολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat έχει διαφορετικά προγράμματα ανάλογα με τις ανάγκες των συμμετεχόντων. Επίσης, δεν υπάρχουν προθεσμίες για τις εγγραφές. Έτσι, είναι πάντα ανοιχτά για συμμετοχή. Αυτό διευκολύνει την συμμετοχή και των ανδρών, και όχι μόνο των γυναικών. Η Patricia, μια μητέρα, υπογραμμίζει το γεγονός ότι τα μαθήματα Καταλανικής Γραφής και Ανάγνωσης για τους άνδρες γίνονται το βράδυ, και έτσι μπορούν να τα παρακολουθήσουν, μετά το τέλος της δουλειάς τους, και οι γυναίκες τους μπορούν να φροντίζουν τα παιδιά: Αν και υπάρχει μια δραστηριότητα εδώ για τους άνδρες το βράδυ, ναι, κάνουν μαθήματα της Καταλανικής γλώσσας ή κάτι τέτοιο, αλλά υπάρχει κάτι εδώ για τους άνδρες το βράδυ, μια ώρα που μπορούν να έρθουν 25 (Μητέρα εθελόντρια από την Κολομβία, χολείο Mare de Déu de Montserrat) 23 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 39. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 24 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 39. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 25 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 54. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 27

28 Σο πρόγραμμα για τις γυναίκες που παρακολουθούν τις τάξεις της Καταλανικής και της Ισπανικής γλώσσας συμπίπτει με το πρόγραμμα των παιδιών τους. Η στρατηγική αυτή κάνει ευκολότερο για τις γυναίκες να μπορούν να παρακολουθούν συχνά τις τάξεις. Οι τάξεις αυτές είναι ανοιχτές σε όλους και οι γυναίκες μπορούν να φέρουν μαζί τους τα μωρά τους που δεν είναι ακόμα σε σχολική ηλικία, και αυτό τις βοηθά να παρακολουθούν τις τάξεις. Αυτό περιγράφεται από την Antonia, την νοσοκόμα από το κρατικό κέντρο υγείας που συνεργάζεται με το σχολείο Montserrat: τη σχολική εκπαίδευση ενηλίκων υπάρχουν στιγμές που πρέπει αυτές τις γυναίκες να τις διευκολύνουμε για οτιδήποτε απαιτείται, ενώ τα παιδιά είναι στο σχολείο, αυτές παρακολουθούν τις τάξεις στο ίδιο σχολείο, και αυτό διευκολύνει τα πράγματα (Antonia, γυναίκα, νοσηλεύτρια από το Κέντρο Τγείας της γειτονιάς) 26 Οι γυναίκες μπορούν είτε να φέρουν τα μωρά τους μαζί, ή είναι διαθέσιμος δωρεάν ένας παιδικός σταθμός για τα μικρά παιδιά. Η Laura, διευθύντρια στο σχολείο La Montserrat, εξηγεί πώς τα προγράμματα των οικογενειακών μαθημάτων σχεδιάστηκαν βασισμένα στα αιτήματα που γίνονται από τις οικογένειες, και ένας παιδικός σταθμός οργανώθηκε μέσα στο ίδιο το σχολείο, κατά τη διάρκεια λειτουργίας των οι τάξεων, έτσι ώστε η μητέρα να μπορεί να παρακολουθεί. Αυτή η υπηρεσία είχε έναν πολύ θετικό αντίκτυπο, διευκολύνοντας και παγιώνοντας τη συμμετοχή των μητέρων στις τάξεις. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να έχουμε την ευκαιρία, δεδομένου ότι είναι όλες μητέρες και έχουν μικρά παιδιά, να έχουν ένα χώρο όπου μπορούν να παρακολουθούν τα μικρά παιδιά τους. Έτσι, είναι πολύ καλό το γεγονός ότι αυτός ο χώρος για τα μικρά παιδιά συνδέεται με τις τάξεις για τις γυναίκες (Laura, γυναίκα, διευθύντρια) 27 Ήταν ένα μεγάλο... ένα πολύ μεγάλο βήμα, που πήγε πολύ καλά, το γεγονός ότι είχαν κάποιο (...) που πρόσεχε τον παιδικό σταθμό, ενώ οι μητέρες έκαναν μάθημα, εργάζονταν... ήταν... [...] μελετούσαν και ήταν επίσης πολύ θετικό, γιατί οι ίδιες οι μητέρες το ζήτησαν, έτσι δεν είναι; Και θέλουν να συνεχίσουν και το επόμενο έτος (Maria, γυναίκα, διευθύντρια σπουδών) Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 54. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 27 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 39. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 39. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

29 Η εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας έχει θετικές επιπτώσεις και για τα παιδιά και τους γονείς. Από τη μια μεριά, η εκπαίδευση της οικογένειας βοηθά να έρθουν οι εκπαιδευτικές πρακτικές του σχολείου πιο κοντά στις μαθησιακές πρακτικές στο σπίτι. Δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να συμμετάσχουν πιο ενεργά στις σπουδές των παιδιών τους, βοηθώντας τα με τις εργασίες τους και παροτρύνοντάς τα να σπουδάσουν. Η Patricia, μια μητέρα που είναι η πρόεδρος του συλλόγου γονέων στο σχολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat, εξηγεί τη σημασία αυτών των τάξεων που βοηθούν τα παιδιά με τα μαθήματά τους και παρακινούνται να βελτιώσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες: Αν το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες, για παράδειγμα στην Καταλανική γλώσσα, και από τη στιγμή που η μητέρα του μπορεί πια να γράφει και να διαβάζει, και το παιδί το γνωρίζει αυτό, τότε υπάρχει βοήθεια στο σπίτι. Και τα παιδιά με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνονται, καθώς από τη στιγμή που κάποιος άλλος στο σπίτι έχει γνώσεις, τότε μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά, και έτσι τους αρέσει να μελετούν ακόμη περισσότερο 29 (Μητέρα εθελόντρια από την Κολομβία, χολείο Mare de Déu de Montserrat) την πραγματικότητα, οι περισσότεροι από τους δασκάλους στο σχολείο ανέφεραν ότι από τη στιγμή που ξεκίνησαν τα μαθήματα της κοινότητας, τα παιδιά αρχίσαν να μελετούν τις σχολικές τους εργασίες στο σπίτι. Η Manuela, μια δασκάλα, εξηγεί: τις συναντήσεις του προσωπικού, έχουμε συζητήσει μερικές φορές το γεγονός ότι τα παιδιά συγκεκριμένων οικογενειών που παρακολουθούν τις τάξεις και που δεν μελετούσαν τις σχολικές τους εργασίες στο σπίτι, τώρα το κάνουν 30 (Δασκάλα αγγλικών, χολείο Mare de Déu de Montserrat) Η εκπαίδευση της οικογένειας βοηθά επίσης τις οικογένειες να μεταδώσουν μια θετική στάση για τη μάθηση, κάτι που στη συνέχεια έχει αντανάκλαση στην περισσότερη και καλύτερη μάθηση και δίνει περισσότερα κίνητρα για μάθηση. Η Araceli, μια δασκάλα από το σχολείο La Paz, δίνει τη δική της εξήγηση για αυτό: Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 29 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain 30 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 46. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 29

30 Σο γεγονός ότι βλέπουν τη μητέρα τους, καθώς μερικές από τις μητέρες έρχονται στις τάξεις για να μάθουν να διαβάζουν ή να γράφουν, που έρχονται και είναι παρούσες στις τάξεις, αυτό τους κινητοποιεί [τους μαθητές] (Araceli, γυναίκα, διευθύντρια) 31 Η Carmen, μια διαμεσολαβήτρια Ρομά που συμμετέχει στο σχολείο La Paz, κατανοεί επίσης ότι αυτές οι τάξεις είναι σημαντικές για τις οικογένειες, καθώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους και τα παρακινούν να μελετούν περισσότερο: Οι γονείς μαθαίνουν, και στη συνέχεια μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους, και αυτό σημαίνει επίσης ότι [τα παιδιά] εμπλουτίζονται και είναι πιο πρόθυμα να συνεχίσουν τις σπουδές τους 32 (Ενδιάμεσος Ρομά, χολείο La Paz) Η εκπαίδευση της οικογένειας προκαλεί επίσης την αύξηση των προσδοκιών των οικογενειών για τα παιδιά τους. Η Manuela, καθηγήτρια αγγλικών στο χολείο Mare de Déu de Montserrat, τονίζει: Από τη στιγμή που υπάρχουν τάξεις, αυτό σημαίνει ότι οι γονείς αυξάνουν λίγο περισσότερο τις προσδοκίες τους για τα παιδιά τους. Αν και πριν, οι γονείς ίσως συνήθιζαν να λένε ότι τα παιδιά τους θα μπορούσαν να φτάσουν το πολύ ως την τέταρτη ή έκτη τάξη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τώρα μιλούν και για Πανεπιστήμιο (...) υνήθως ξαφνιαζόμουν όταν έβλεπα ότι τα παιδιά που ήταν 14 ετών, μιλούσαν ήδη από εκείνη την ηλικία για το γεγονός ότι όταν φτάσουν στα 15 ή στα 16 θα ξεκινήσουν να εργάζονται. Αλλά τώρα λένε: θέλω να γίνω κτηνίατρος, θέλω να πάω στο Πανεπιστήμιο 33 (Δασκάλα Αγγλικών, χολείο Mare de Déu) Επιπλέον, η εκπαίδευση της οικογένειας δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους στη διαδικασία της εκπαίδευσής τους. Η Naima είναι μια από τις καλύτερες μαθήτριες στην 4η τάξη. Εκτιμά ιδιαίτερα το γεγονός ότι η μητέρα της πηγαίνει στο σχολείο δύο ημέρες την εβδομάδα για να μάθουν Ισπανικά και Καταλανικά. Η Naima εξηγεί: 31 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 46. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 32 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 38. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 33 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 47. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 30 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

31 Η μητέρα μου έρχεται στο σχολείο για να παρακολουθήσει από τις 3 ως τις 5 το απόγευμα. Μαθαίνουν Καταλανικά και Ισπανικά και... θα ήθελα να έχω... έτσι ώστε να μπορεί να έρχεται και να βοηθά τα παιδιά (Naima, 9 ετών, γυναίκα) 34 υνολικά, οι οικογένειες αυξάνουν τις ικανότητές τους για ανάγνωση και γραφή, και μιλάμε με τα παιδιά τους για θέματα του σχολείου, προωθώντας την αύξηση των ακαδημαϊκών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών και των οικογενειών τους. Η Maria, σχολική συντονίστρια στο σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat, δηλώνει την αύξηση των αλληλεπιδράσεων με τον ακόλουθο τρόπο: Από τη στιγμή που τα μέλη της οικογένειας αρχίσουν να παρακολουθούν την εκπαίδευση, αρχίζει να υπάρχει ένα διαφορετικό ενδιαφέρον για να γνωρίζουν τη γλώσσα [...] αυτό οδηγεί επίσης να ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτό που κάνουν, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο αυτό έχει θετικό αντίκτυπο, όταν τα παιδιά φέρνουν στο σπίτι τις σχολικές τους εργασίες ή μιλούν για ορισμένα θέματα, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας καταλαβαίνουν για τι μιλάνε καθώς μπορούν να βοηθούν περισσότερο στις σχολικές εργασίες των παιδιών τους. Μπορούν να συμμετέχουν και όχι απλά να είναι θεατές σε ό, τι κάνουν και αποφασίζουν τα παιδιά (...) 35 (σχολική συντονίστρια, σχολείο Mare de Déu Montserrat) Η εκπαίδευση της οικογένειας έχει θετικά αποτελέσματα σε όλα τα μέλη της οικογένειας, παιδιά και γονείς. Αυξάνει τις δεξιότητες των γονιών, ιδιαίτερα των μητέρων, τις πιθανότητές τους για ένταξη στην εργασία και την αυτοπεποίθησή τους. Για παράδειγμα, τα μαθήματα γραφής και ανάγνωσης επιτρέπουν στις γυναίκες Ρομά, που δεν έχουν καμία εκπαίδευση, να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. Η Ana, ένα κορίτσι Ρομά, εξηγεί τα οφέλη που όλα αυτά είχαν, στη μητέρα της και τις άλλες γυναίκες που συμμετέχουν σε αυτές τις τάξεις, σε σχέση με τις μελλοντικές εργασιακές δραστηριότητές τους: Φρειάζεται να ξέρουν πώς να διαβάζουν και να γράφουν γιατί αν πάνε σε μια δουλειά και τους πούνε: "υπογράψτε εδώ», θα πρέπει να ξέρουν πώς να γράψει. Ή για να διαβάσουν θα πρέπει να ξέρουν τι γράφει ένα έγγραφο. Αν πρέπει να επιβάλουν πρόστιμα τότε πρέπει να είναι σε θέση να γράψουν, ή όταν εργάζονται ως σερβιτόρες 36 (γυναίκα μαθήτρια Ρομά, χολείο La Paz) 34 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 47. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission. 35 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 2nd Round- Spain. Page 34. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 36 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 45. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 31

32 ύμφωνα με τον Jorge, τον δάσκαλο θρησκευτικών στο σχολείο La Paz, από τη στιγμή που το σχολείο ξεκίνησε την εκπαίδευση της κοινότητας, έχουν παρατηρηθεί επίσης σημαντικές βελτιώσεις όσον αφορά το μάθημα με αντικείμενο: βοηθός σχολικού κυλικείου. Ο Jorge αναφέρεται στην εμπιστοσύνη που αυτό το μάθημα δίνει στις μητέρες και στον τρόπο με τον οποίο αυτή η εμπιστοσύνη στον εαυτό τους τις κάνει να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να βρουν εργασία, καθώς και στα οφέλη που αυτή η κατάσταση οδηγεί (μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, προκειμένου να είναι σε θέση να συμμετάσχουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους, μεγαλύτερη συμμετοχή στο σχολείο, βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης και κατά συνέπεια βελτίωση της οικογενειακής τους κατάστασης, κ.λπ.): (...) θα αισθάνονται πιο ασφαλείς, και αν κάποια αισθάνεται ασφάλεια, αν αυτά τα κορίτσια βρουν την ασφάλεια μιας εργασίας και υψώσουν το κεφάλι τους, αν πραγματικά αναπτυχθούν ως άτομα, ως μητέρες στην εκπαίδευση των παιδιών τους, γιατί είναι οι ίδιες τα μέλη της κοινότητας σε αυτή τη γειτονιά που βρίσκεται σε ένα δύσκολο περιβάλλον, αλλά ακούστε, αν υπάρξει ένταξη στην εργασία, και αυτές οι οικογένειες ενσωματωθούν περισσότερο στην κοινωνία μας, αισθάνονται καλά στη γειτονιά γιατί τώρα έχουν μια πηγή εισοδήματος και όλα βελτιώνονται, τα παιδιά βελτιώνονται, το σχολείο βελτιώνεται, η εργασία μας βελτιώνεται, το έργο εκείνων που έρχονται από έξω από την κοινότητα βελτιώνεται, οι οικογένειες βελτιώνονται, και το ίδιο και η σχέση μας με τις οικογένειες. Είμαι πεπεισμένος για αυτό, τώρα πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία για αυτό και όχι μόνο να είναι ένα μάθημα 37 (Δάσκαλος, χολείο La Paz) Η επιτυχία και ο αντίκτυπος που η εκπαίδευση της οικογένειας έχει στις οικογένειες, οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αυτά τα μαθήματα οργανώνονται ανάλογα με τις ανάγκες τους. Ο Andrés, ο σχολικός διαμεσολαβητής στο σχολείο La Paz, εξηγεί πώς αυτό το μάθημα είχε επιτυχία καθώς κατέστησε τις γυναίκες που συμμετείχαν, τις πρωταγωνίστριες της δικής τους προόδου. Αυτό εξασφάλισε ότι κανείς δεν έφευγε από το μάθημα πριν το τέλος του και ότι τα μαθήματα ξεκινούσαν στην ώρα τους: Νομίζω ότι αυτό είναι μια επιτυχία του σχολείου La Paz, ο τρόπος με τον οποίο αισθάνονται μέρος της ομάδας. Πρέπει πραγματικά να ευχαριστήσω πάρα πολύ την ομάδα (...) Σο γεγονός ότι βλέπουν τους εαυτούς τους στις λευκές στολές τους και ότι τα παιδιά τις αποκαλούν Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 37 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 49. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 32 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

33 δασκάλα, λοιπόν είναι σαν να βάζουμε ένα στέμμα στην Παρθένο [Μαρία], και αισθάνονται λίγο, το εγώ τους ενισχύεται, και νομίζω ότι είναι εκείνες που είναι οι πιο θετικές για μάθημα, να βλέπει κανείς ότι δύο εβδομάδες πριν από την το τέλος της σχολικής περιόδου καμιά τους δεν έχει εγκαταλείψει το μάθημα, η παρακολούθηση είναι πολύ τακτική, ότι το περισσότερο που θα μπορούσαν να χάσουν είναι μια ή δυο ώρες μαθήματος για πρέπει να πάνε στο γιατρό. Όλα ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 33

34 αυτά για εμάς είναι έκπληξη, ιδίως αν κοιτάξει κανείς τις εμπειρίες των άλλων μαθημάτων 38 (σχολικός ενδιάμεσος, χολείο La Paz) 38 Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects in Europe. Project 6. 3rd Round- Spain. Page 49. INCLUD- ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT Directorate-General for Research, European Commission 34 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

35 Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 35

36 36 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

37 Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για τη μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των μαθητών Ρομά (Βουλγαρία) Επιλεγμένη εμπειρία Σο έργο με τίτλο Μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των μαθητών Ρομά» είναι ένα τριετές πρόγραμμα που υλοποιείται από το Κέντρο Amalipe στη Βουλγαρία με επιχορήγηση από το Ίδρυμα «America for Bulgaria». Ο κύριος στόχος του είναι η μείωση της σχολικής διαρροής των μαθητών Ρομά από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι δραστηριότητες του έργου στοχεύουν επίσης στη διαχείριση του θέματος των σχολικών απουσιών, των μη-ικανοποιητικών σχολικών βαθμών, του σχετικά χαμηλού ποσοστού των Ρομά που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο-Λύκειο), της αμέλειας των γονιών Ρομά για τη σχολική ζωή και τις δομές σχολικής διαχείρισης. Σο σχολείο είναι το καλύτερο περιβάλλον που συνεισφέρει στην επιτυχημένη εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ρομά. Οι φωνές των συμμετεχόντων Με τη μεθοδολογική βοήθεια των περιφερειακών συντονιστών και χάρη στη συνεργασία με το διδακτικό προσωπικό και τον Διευθυντή, τα πιο ευάλωτα παιδιά στο 1 ο Δημοτικό χολείο "Paisii Hilendarsky" στην Galabovo κρατήθηκαν και επέστρεψαν στο σχολείο: μερικά από αυτά μέσω εβδομαδιαίων ατομικών συναντήσεων και συζητήσεων με τους γονείς, μέσω καθοδηγητών των συναντήσεων (συνομηλίκων), μέσω της ένταξής τους στο σχολικό Κοινοβούλιο ή στις σχολικές παιδικές επιτροπές, και στις πιο ακραίες περιπτώσεις, μέσω της βοήθειας των κατάλληλων φορέων, όπως της Child Protection και της Local Commission for Combating Juvenile and Underage. Είμαι η Nelly. Ο ρόλος μου του περιφερειακού συντονιστή είναι μια εποικοδομητική θέση γεμάτη με έμπνευση. Κάνω ό, τι καλύτερο για να βοηθώ τα παιδιά Ρομά να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους μέσω της εκπαίδευσής τους! (Neli Nikolova υντονίστρια της ΒΑ Περιφέρειας στην οργάνωση Amalipe) Είμαι πολύ περήφανη να δουλεύω για την οργάνωση CIDT Amalipe γιατί η Amalipe για μένα δεν είναι μόνο μια δουλειά, είναι ένας σκοπός! (Plamena Stefkova υντονίστρια της ΒΑ Περιφέρειας στην οργάνωση Amalipe) Κάθε σχολείο καθοδήγησης έχει μια σειρά από πιλοτικά σχολεία, έως και τρία, με τα οποία συνεργάζεται, και ο ρόλος του σε αυτά είναι επικουρικός για την υλοποίηση των προγραμμάτων ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 37

38 τους πρόληψης της σχολικής διαρροής. Η ανταλλαγή εμπειριών και η μεταφορά τεχνογνωσίας εξασφαλίζονται μέσω της συμμετοχής του προσωπικού των πιλοτικών σχολείων σε συναντήσεις και εργαστήρια με τα σχολεία καθοδήγησης, με επιτόπιες επισκέψεις των δασκάλων καθοδήγησης στα πιλοτικά σχολεία, με την αμοιβαία διοργάνωση και συμμετοχή των μαθητών και από τα πιλοτικά σχολεία και από τα σχολεία καθοδήγησης σε εορταστικές εκδηλώσεις, διαγωνισμούς, εκθέσεις. Οι επισκέψεις από συμμαθητές από τα σχολεία καθοδήγησης και από τα πιλοτικά σχολεία φέρνουν ένα στοιχείο ανανέωσης στο σχολικό κλίμα. Οι επισκέψεις αυτές αποτελούν συστατικό στοιχείο του σχεδίου δράσης κάθε σχολικού προγράμματος. υμφωνώ με τις θετικές τους επιπτώσεις: από τη μια μεριά, φέρνουν ενθουσιασμό και θετικά συναισθήματα στους μαθητές και από τα σχολεία υποδοχής και από τα σχολεία αποστολής. Από την άλλη μεριά, συμβάλουν στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας. το σχολείο μας η δραστηριότητα αυτή οδήγησε στη βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος και σε μεγαλύτερα κίνητρα στους μαθητές (Δάσκαλος από το Δημοτικό χολείο Vasil Levski, στο χωριό Vidrare, της περιοχής της όφιας) Αυτό που συνέβη στα περισσότερα από τα σχολεία ήταν η προσέλκυση νέων και η ενίσχυση της συμμετοχής τους στη σχολική ζωή. Αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή μιας "peer to peer" προσέγγισης (άμεση συνεργασία) καθιστά εύκολη τη χρήση μιας «κοινής γλώσσας» με μαθητές που βρίσκονται σε κίνδυνο να εγκαταλείψουν το σχολείο, ιδιαίτερα αν πρόκειται για ένα μαθητή τον οποίο εμπιστεύεστε. Μερικά από τα επιτυχημένα παραδείγματα σε αυτή την κατεύθυνση είναι το Δημοτικό χολείο στο χωριό Prof. Ishirkovo, το Δημοτικό χολείο στο χωριό Sredishte και εντός των γυμνασίων της περιοχής. Είναι ενδιαφέρον ότι το το μοντέλο έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε δημοτικά σχολεία μέχρι την 4η τάξη, όπως αναφέρεται ως παράδειγμα από το 2ο Δημοτικό χολείο της πόλης Omurtag. Η διαδικασία κατά τη διάρκεια των επισκέψεων συνεργασίας ήταν πολύ διασκεδαστική και ενδιαφέρουσα! υναντήσαμε πολλά παιδιά σαν κι εμάς! Πήγαμε, επίσης, στο φεστιβάλ "Open Heart", που βρίσκεται στο Veliko Tarnovo. Δε θα ξεχάσω ποτέ αυτή την πόλη για όλη μου τη ζωή! (Nevin Shukrieva ένας μαθητής στο Δημοτικό χολείο Hristo Botev, στο χωριό Kaspichan, στην περιοχή Shumen) Ήταν η πρώτη φορά που τα παιδιά μου βγήκαν έξω από τα όρια του χωριού όπου ζούμε. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Όταν ήρθαν πίσω στο σπίτι το βράδυ δεν μπορούσαν να σταματήσουν να μας λένε τις εντυπώσεις τους. Σο καλύτερο ήταν ότι ήθελαν τόσο πολύ να ξαναπάνε σε αυτό το άλλο σχολείο και έδειχναν στα παιδιά όσα εντωμεταξύ είχαν πετύχει... Ήταν τόσο παράξενο... Μέχρι σήμερα ήμουν εγώ εκείνη που τα πίεζε κάθε μέρα να πάνε στο σχολείο και να αποκτήσουν ένα δίπλωμα. Σώρα, τα πράγματα εξελίχθηκαν εντελώς αντίθετα. Ήταν αυτά που ήθελαν να πάνε στο σχολείο για να μάθουν νέα πράγματα και τα έδειχνα στα παιδιά από το άλλο σχολείο όταν συναντιόντουσαν και πάλι την επόμενη φορά! 38 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

39 (Μητέρα κοριτσιού και αγοριού που συμμετείχαν στις επισκέψεις συνεργασίας peer visits, Δημοτικό χολείο, Βορειοδυτική Βουλγαρία) Οι δάσκαλοι από νέα συμμετέχοντα πιλοτικά σχολεία είναι η ομάδα-στόχος με σκοπό την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, ικανού να εργάζεται σε ένα πολυεθνικό περιβάλλον. τα περισσότερα σχολεία, οι δάσκαλοι έχουν αλλάξει και η εκπαιδευτική διαδικασία έχει βελτιωθεί φέρνοντας επίσης τα αποτελέσματά της. Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων συνεργασίας (peer-trainings), καταφέραμε να πετύχουμε ένα καλύτερο πολυπολιτισμικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, στο σχολείο μας. Οι συνάδελφοι μου και εγώ κινητοποιηθήκαμε περισσότερο ήμασταν σε θέση να κινητοποιήσουμε ένα μεγαλύτερο αριθμό μαθητών να επισκεφτούν το σχολείο, αποτρέποντας έτσι τις απουσίες και προσελκύοντας ένα μεγάλο αριθμό γονέων να συμμετάσχουν ενεργά στη ζωή του σχολείου. Και πραγματικά έχει αποτέλεσμα! (Δάσκαλος από το Δημοτικό χολείο Hristo Botev, στο χωριό Marchevo, στην περιοχή Montana) την αρχή ήμουν πολύ δύσπιστος για τα μαθήματα συνεργασίας (peer-trainings), γιατί θεωρούσα ότι όλα τα σχολεία έχουν διάφορα προβλήματα και δεν πίστευα ότι άλλοι δάσκαλοι είχαν τα ίδια προβλήματα και κατάφεραν να τα ξεπεράσουν. Αυτή η μέθοδος είναι πολύ επιτυχημένη. Σώρα μπορώ να δω τα αποτελέσματα. υστήνω αυτά τα μαθήματα και σε άλλους δασκάλους. Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια, αν τη χρειαστείτε! (Δάσκαλος από το Δημοτικό χολείο Bacho Kiro, στην πόλη Letnitsa, της περιοχής Lovech) Η ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης είναι πολύ χρήσιμη για εμάς. Πάντα πίστευα ότι ξέρω, αλλά εδώ πάντα μαθαίνουμε κάτι νέο και χρήσιμο! (Miroljub Yonkov εκπρόσωπος του Δημοτικού χολείου "Hristo Botev", Dolni Tsibar, στην περιοχή Montana) Οι πιλοτικές και καθοδηγητικές σχολικές συναντήσεις δεν είναι συναντήσεις δασκάλων που είναι ικανοί και δασκάλων που δεν είναι. Είναι συναντήσεις συναδέλφων που γνωρίζουν τα προβλήματα του σχολείου όπου εργάζονται και ψάχνουν για νέους τρόπους ή ανακαλύπτουν και πάλι τρόπους αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων μαζί με συναδέλφους που έχουν την εμπειρία, αλλά έχουν χάσει την πίστη τους και δεν έχουν βρει τρόπους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους. Σο πιο σημαντικό πράγμα, ως ξεχωριστή φύση της δουλειάς μας, ήταν ότι κάναμε τα σχολεία πιο ελκυστικούς τόπους για τα παιδιά μας και η Mission "Amalipe" έγινε η αποστολή και το σύνθημα της δουλειάς και των σχέσεών μας ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 39

40 (Krasimira Blagoeva, Διευθύντρια του Δημοτικού χολείου V.Levski, στο χωριό Karadzhovo, στην περιοχή Plovdiv) Εξαιτίας αυτών των μαθημάτων και των επισκέψεων, οι δάσκαλοι τελικά συνειδητοποίησαν ότι θέλουν να εργαστούν με τα παιδιά (Διευθυντής, νότιο-κεντρική Βουλγαρία) Μια νέα πρωτοβουλία για την ενίσχυση της συμμετοχής των μαθητών, τη συνεργασία και το ενδιαφέρον των μαθητών στη σχολική ζωή ήταν η Έκθεση με τίτλο: «Σο όνειρο μου για τους Ρομά και τη Βουλγαρία» που ξεκίνησε το επτέμβρη του 2011 και παρουσιάστηκε σε σχολεία σε όλη τη Βουλγαρία διευρυνόμενη ολοένα και περισσότερο σε κάθε σχολείο με νέες εργασίες και ζωγραφιές των μαθητών. Η επιθυμία των παιδιών να συμμετάσχουν στις ζωγραφιές ή τις εργασίες ήταν πραγματικά μεγάλη. Αυτό είναι που ανακαλύψαμε, όταν η έκθεση έφτασε στο Veliko Tarnovo: 30 χλμ. εργασίες και ζωγραφιές των υποψηφίων που επιθυμούν να κερδίσουν οι καλύτερες. Παρουσιάσαμε επιλεγμένα υλικά από την περιοδεύουσα έκθεση την ημέρα πριν από το φεστιβάλ, μπροστά από το δημοτικό κτίριο του Veliko Tarnovo, που χρησιμοποιήσαμε επίσης για την προώθηση του φεστιβάλ "Open Heart". Οι κάτοικοι της πόλης είχαν την ευκαιρία να αγγίξουν τα όνειρα των παιδιών, να μπουν για μια στιγμή στη θέση των παιδιών και να επιλέξουν τα αγαπημένα τους (Teodora Krumova Αντιπρόεδρος του Κέντρου AMALIPE) τις 9 και στις 10 Ιούνη του 2012, η περιοδεύουσα έκθεση με τίτλος: "Σο όνειρό μου για τους Ρομά και τη Βουλγαρία» παρουσιάστηκε σε περισσότερα από 1300 παιδιά στο Υεστιβάλ για τα Παιδιά Ρομά. Δηθόλα 1: ΑΝΔΜΟΜΤΛΟ- δωγξαθηά ηνπ Luis Iliev, ρνιείν Hr. Botev, Pavolche, Vratza Είδα τις ζωγραφιές μου στις φωτογραφίες στο Facebook από την περιοδεύουσα έκθεση από το σχολείο στη Montana. Ήταν τόσο αστείο η ζωγραφιά μου είχε ταξιδέψει σε όλη τη Βουλγαρία και την είχαν δει και άλλα παιδιά. Ελπίζω ότι όταν ονειρευόμαστε μαζί, τα όνειρά μας να είναι δυνατότερα και να γίνουν πραγματικότητα μια μέρα! (Μαθητής, χολείο Nikola Kozlevo, στην περιοχή Shumen) «Κάθε ηλιοβασίλεμα, ηρεμεί το μυαλό μας, κάθε ανατολή φέρνει ελπίδα, και κάθε όνειρο φέρνει αληθινή πίστη και δύναμη να προχωρήσουμε. Όταν ονειρευόμαστε μόνοι, αυτό είναι μόνο ένα όνειρο. Όταν ονειρευόμαστε μαζί με άλλους, αυτή είναι η αρχή μιας πραγματικότητας" 40 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

41 Δηθόλα 2: Μαζεηέο-ζπκκεηέρνληεο ζηελ πεξηνδεύνπζα έθζεζε Με αυτά τα λόγια, ο Evgeni Angelov, διευθυντής του Δημοτικού χολείου "Hr.Smirnenski", στην πόλη Byala Slatina, της περιοχής Vratza, εγκαινίασε την περιοδεύουσα έκθεση στο σχολείο του. Είμαι ένα μικρό κορίτσι Ρομά, που ζω σε ένα μικρό χωριό ανάμεσα σε Ρομά και Βουλγάρους. Οι άνθρωποι είναι πολύ καλοί και όλοι είναι φιλικοί με εμένα. Σο καλύτερο πράγμα είναι ότι έχω μια οικογένεια, καθώς υπάρχουν πολλά ορφανά που ζουν φτωχικά... Θέλω να σπουδάσω και οι γονείς μου το θέλουν επίσης. Αυτό είναι το όνειρό μου. Κάθε παιδί, ανεξάρτητα από την προέλευσή του, αν είναι Βούλγαρος, Ρομά ή Σούρκος, έχει όνειρα για το μέλλον. Σο όνειρό μου είναι να γίνω κομμώτρια, να είμαι καλή στο επάγγελμά μου και να έχω πολλούς πελάτες. Νομίζω ότι ο καθένας που θέλει να πετύχει το όνειρό του μπορεί να το κάνει στη Βουλγαρία, απο τη στιγμή που το επιθυμεί και έχει μια ισχυρή θέληση να το κάνει!! (Απόσπασμα μιας εργασίας με θέμα: Σο όνειρό μου για τους Ρομά και τη Βουλγαρία, γραμμένη από την Nabaet Sally της 6ης τάξης του Δημοτικού χολείου Bratya Miladinovi, στο χωριό Cherna, της περιοχής Dobrich) Λέσχες Γονέων (parents clubs). Λίγο πιο δύσκολη ήταν η συμμετοχή των γονέων και η εμπλοκή τους στη σχολική ζωή. Ψστόσο, σχεδόν σε όλα τα σχολεία έχουν δημιουργηθεί λέσχες γονέων όπου οι γονείς ασχολούνται με την επίλυση των προβλημάτων του σχολείου ως σύνολο και με τα προβλήματα που σχετίζονται με τα παιδιά που είναι σε κίνδυνο να Δηθόλα 3: ΡΟΜΑ ΚΑΡΓΙΑ - δωγξαθηά ηνπ Dastyan Temenugkov, 7 ε ηάμε, Γεκνηηθό ζρνιείν Hr. Smirnenski, Banica, Vratza ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 41

42 εγκαταλείψουν το σχολείο. Ένας άλλος στόχος είναι να δημιουργηθεί μια ενεργή σύνδεση μεταξύ του σχολείου και της κοινότητας των γονέων. Οι γονείς συμμετέχουν ενεργά σε οργανωμένες διαλέξεις και συζητήσεις. Οι πιο ενεργοί ήταν οι γονείς από τις περιοχές Kitanchevo, Yasenovets, Kaspichan, Izgrev, T.Ikonomovo, N.Kozlevo, Βάρνα, Sredishte, Omurtag, Belomortsi, Smolnitsa, Bozveliysko και άλλοι. Ορισμένες λέσχες γονέων οργάνωσαν τη δική τους κοινότητα και ανέλαβαν αρκετές πρωτοβουλίες. Οργανώσαμε μια Φριστουγεννιάτικη φιλανθρωπική έκθεση/παζάρι με το σύνθημα «Let's open our hearts and do good!». Σα ποσά δόθηκαν σε παιδιά που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας στην κοινότητά μας! Πιστεύουμε τώρα ότι μαζί με τους δασκάλους, θα καταφέρουμε να δώσουμε στα παιδιά μας μια καλύτερη εκπαίδευση και μια καλύτερη ζωή! (Μέλος Λέσχης Γονέων στο Γυμνάσιο Varbitza της περιοχής Shumen) την αρχή, ήταν πολύ δύσκολο για εμάς να προσελκύσουμε την προσοχή των γονέων. Η καλή αλληλεπίδραση μεταξύ του σχολείου και της οικογένειας εμφανίστηκε μετά την υλοποίηση μιας από τις δραστηριότητες του έργου, μιας αθλητικής κατάρτισης με τίτλο: «Η μητέρα, ο πατέρας και εγώ». Η αθλητική κατάρτιση περιέχει μόνο αγωνιστικά παιχνίδια με παιδιά. Αγωνιστικά παιχνίδια για τις ομάδες οικογενειών μόνο και ψυχαγωγικός χαλαρωτικό μέρος - χορός μεταξύ γονέων και παιδιών. Οι γονείς επέστρεψαν στην παιδική τους ηλικία και γέμισαν με την επιθυμία να κερδίσουν ακόμη περισσότερο από ό, τι τα παιδιά τους. Όλοι τους συμμετέχουν στη Λέσχη Γονέων και στηρίζουν το σχολείο σε συγκεκριμένες δραστηριότητες (Διευθυντής του Δημοτικού Jordan Jovkov, στην πόλη Yambol) Μου αρέσει να πηγαίνω εκεί. Έχουμε συναντήσεις κάθε δεύτερη εβδομάδα. Ξέρω ότι είμαι σημαντική. Ξέρω ότι μπορώ να βοηθήσω. Σώρα κατάλαβα ότι μπορούμε να πούμε πολλά πράγματα για το πώς μπορεί να είναι το σχολείο. Είναι το σχολείο μας. Πρέπει να δείτε πόσα πολλά πράγματα έχουμε κάνει μαζί με τους καθηγητές και τους μαθητές (Γονέας από τη Λέσχη Γονέων Pestera, περιοχή Pazardzik) Δηθόλα 4: πλάληεζε ηεο Λέζρεο Γνλέωλ ζην Γεκνηηθό ρνιείν Kaspichan Δηθόλα 5: πλάληεζε ηεο Λέζρεο Γνλέωλ ζην Γεκνηηθό ρνιείν Bozvelijsko 42 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

43 Οι καθοδηγητές (μέντορες) των μαθητών είναι νέοι που έχουν καλούς βαθμούς στο σχολείο και έχουν εκφράσει την επιθυμία να συμμετέχουν βοηθώντας τους συμμαθητές τους. Η υλοποίηση της «εκπαίδευσης από συμμαθητές» (peer education) θα κάνει πιο εύκολη την εύρεση ενός «κοινού εδάφους» με τους μαθητές που κινδυνεύουν να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο. Ένας συμμαθητής είναι «προσκολλημένος» σε κάθε έναν μαθητή που είναι σε κίνδυνο να εγκαταλείψει το σχολείο, που έχει χαμηλές αποδόσεις ή προβλήματα συμπεριφοράς. Με τη βοήθεια του δασκάλου της τάξης ή/και του σύμβουλου καθοδήγησης/διευθυντή, ο μέντορας προετοιμάζει ένα σχέδιο για την αντιμετώπιση του ευάλωτου μαθητή (το σχέδιο αποτελεί μέρος του προφίλ του ευάλωτου μαθητή). Σο σχέδιο περιλαμβάνει τη συνεργασία με το μαθητή μέσα και έξω από το σχολείο και, επίσης, τα μέτρα που προτείνονται από τον μέντορα. Θα σας πω μια ιστορία από το προηγούμενο έτος που μας άλλαξε πολύ και φαίνεται ότι μεγαλώσαμε και μάθαμε τι είναι αληθινή φιλία. Πέρυσι έγινα φίλος με ένα κορίτσι στην τάξη μας. Ήταν Ρομά και το όνομά της ήταν Ati. Σαιριάζαμε πολύ μαζί, μελετούσαμε τα μαθήματα μαζί, κάναμε τις εργασίες μας μαζί. Σα Φριστούγεννα την προσκάλεσα στο σπίτι μου και γιόρτασε μαζί μας. Κατά τη δική τους γιορτή, τη Vasilitsa, με προσκάλεσε στο σπίτι της και πάλι γιορτάσαμε μαζί. Κατάλαβα ότι γιόρταζαν ακριβώς όπως και εμείς, ότι είναι πολύ χαρούμενοι και καλοί άνθρωποι. τα άλλα κορίτσια στην τάξη, παρόλα αυτά, δεν άρεσε ότι ήμουν φίλος με Ati. υνεχώς με κορόιδευαν και μου έλεγαν ότι δεν αξίζω τίποτα αν είναι να συναναστρέφομαι με τους Ρομά. Δεν έδινα σημασία, αλλά η Ati ήταν πάντα λυπημένη και μου έλεγε ότι αν ήθελα θα μπορούσα να σταματήσω να είμαι πια φίλος της. Ήταν έτοιμη να εγκαταλείψει το σχολείο και νομίζω ότι το γεγονός ότι ήμουν φίλος της, την βοήθησε να μην αφήσει το σχολείο. Σελικά, κανείς δεν μας μιλούσε. Και εμείς κάναμε ότι δεν τους δίνουμε σημασία. Μια μέρα ο δάσκαλός μας, μας είπε ότι οι δύο τάξεις της 5ης στο σχολείο μας θα διαγωνίζονταν στη Βουλγαρική γλώσσα με τη μορφή ενός διαγωνίσματος. Όλοι ανησυχούσαν για τα αποτελέσματα και ονειρεύονταν να είναι οι νικητές. Τπήρξαν προσβολές απέναντι στη φίλη μου από μαθητές που της έλεγαν ότι αφού δεν είναι Βουλγάρα δεν θα τα κατάφερνε στο διαγώνισμα και θα έμενε στην τάξη. Σα μάτια της Ati γέμισαν με δάκρυα και βγήκε τρέχοντας έξω από την τάξη. Όταν ήρθε η στιγμή του διαγωνίσματος όλοι ήρθαν και ήταν ανήσυχοι και κάθισαν ήσυχα στις θέσεις τους και άρχισαν το τεστ. Λίγες μέρες αργότερα, συναντήσαμε την διευθύντρια η οποία ανακοίνωσε τα αποτελέσματα του διαγωνίσματος. Περιμέναμε με ανυπομονησία να τα ακούσουμε. Μας είπε ότι και οι δύο τάξεις είχαν πάει καλά, αλλά υπήρχε μόνο ένα διαγώνισμα χωρίς κανένα λάθος και χάρη σε αυτό, η τάξη μας κέρδισε. Μετά από αυτά τα λόγια, όλοι πηδήξαμε φωνάζοντας «Ζήτω» και ήμασταν πάρα πολύ χαρούμενοι. Μόλις ησυχάσαμε, η διευθύντρια μας είπε ότι το διαγώνισμα, χάρη στο οποίο κέρδισε τάξη μας ήταν το διαγώνισμα ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 43

44 της Ati. Όλη η τάξη πάγωσε. Κοίταξα τη φίλη μου. Ήταν αμήχανη, σαν να φοβόταν ότι κάποιος θα συνέχιζε να την κατηγορεί για κάτι. Πήγα κοντά της συγχαίροντάς την για την εξαιρετική παρουσίαση. Με έκπληξη είδα τα χαμόγελα στα πρόσωπα όλων των συμμαθητών μου. Μετά από αυτό, όλοι συγκεντρώθηκαν στο θρανίο της και την συγχάρηκαν. Μετά από εκείνη την ημέρα, όλα τα κορίτσια ήταν αχώριστα. Η Ati μας έδειξε ότι δεν πρέπει να είμαστε χωρισμένοι σε Βουλγάρους και Ρομά, και να είμαστε φίλοι και να ζούμε μαζί. Και σήμερα ακόμη θυμόμαστε αυτό το τεστ.. Lorita Kemal Kriastorats, 6η τάξη, Δημοτικό χολείο Dobri Voinikov, Pobeda, περιοχή Dobrich Η δημιουργία Μαθητικών Κοινοβουλίων (Student Parliaments) σε όλα σχεδόν τα σχολεία του προγράμματος οδήγησε στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή, την εμπλοκή και ενδυνάμωση των μαθητών για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη σχολική τους ζωή. ημαντική ήταν και η στήριξη των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, καθώς και ο αριθμός των οργανωτικών πρωτοβουλιών που σχετίζονται με τη σχολική ζωή, ιδιαίτερα σε σχέση με τον κίνδυνο σχολικής διαρροής. Μας παρουσιάστηκε η περίπτωση μιας οικογένειας με 13 παιδιά από την πόλη Dalgopol. Οι γονείς Berna και Emran δεν είχαν την οικονομική ευχέρεια να αγοράσουν ρούχα και παπούτσια για όλα τα παιδιά τους, και έτσι ώστε κάθε πρωί εκείνο το παιδί που ξυπνούσε νωρίτερα από τα υπόλοιπα, έβαζε τις μοναδικές μπότες που υπήρχαν και πήγαινε στο σχολείο. Σα σχολεία αποφασίσαμε να συμμετάσχουμε στο πρόγραμμα σε όλη την βορειοανατολική Βουλγαρία. (Μέλος του Μαθητικού Κοινοβουλίου στο Δημοτικό χολείο L.Karavelov, πόλη της Varna) Κάθε χρόνο οργανώνουμε την Ημέρα της Μαθητικής Διακυβέρνησης (Student Government Day) στο σχολείο. Οι μαθητές θα πρέπει να οργανώσουν από μόνοι τους τη σχολική διαδικασία και να αντιμετωπίσουν προβλήματα σε εκπαιδευτικό και διοικητικό επίπεδο στο σχολείο. το τέλος της ημέρας οι καλύτεροι "μαθητές-κυβερνήτες" λαμβάνουν πιστοποιητικά για την ενεργό συμμετοχή και την εξαιρετική παρουσίαση κατά τη διάρκεια της Ημέρας Μαθητικής Διακυβέρνησης! Είναι μια πολύ ιδιαίτερη μέρα για τους μαθητές, επειδή αισθάνονται ότι είναι πραγματικά υπεύθυνοι για το σχολείο και μαθαίνουν να είναι πιο υπεύθυνοι! Και είναι μια μεγάλη χαρά για εμάς, φυσικά! (Δασκάλα από το χολείο Hr. Smirnenski, στην πόλη Byala Slatina) 44 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

45 Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 45

46 Επιλεγμένη εμπειρία Σο πρόγραμμα «Μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των παιδιών Ρομά» είναι ένα τριετές πρόγραμμα που υλοποιείται από το Κέντρο Amalipe στη Βουλγαρία με την επιχορήγηση του Ιδρύματος «America for Bulgaria». Κύριος στόχος του είναι η μείωση του ποσοστού εγκατάλειψης των παιδιών Ρομά της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι δραστηριότητες του έργου στοχεύουν επίσης στην αντιμετώπιση του θέματος των σχολικών απουσιών, των μη-ικανοποιητικών σχολικών βαθμών, του σχετικά χαμηλού ποσοστού των Ρομά που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνάσια), της αμέλειας των γονέων Ρομά για τη σχολική ζωή και τις δομές διαχείρισης του σχολείου. Σο σχολείο είναι το καλύτερο περιβάλλον που συνεισφέρει στην επιτυχημένη εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ρομά. Ένα καλά οργανωμένο σχολείο ξέρει πώς να επιτύχει τη συμμετοχή των γονιών. Έχει τους πόρους για να προσφέρει ένα ευρύτερο φάσμα εκπαιδευτικών ευκαιριών έξω από την τάξη μιας-βάρδιας και εφαρμόζει σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας (συμπεριλαμβανομένης της διαπολιτισμικής διαδραστικής εκπαίδευσης). Η διαδραστική και διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι η καλύτερη βάση για την αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής: σχετικά παραδείγματα είναι τα σχολεία που διδάσκουν το προαιρετικό μάθημα «Εθνική Λαογραφία Λαογραφία των Ρομά» Οι φωνές των συμμετεχόντων στη δράση για την εθνική λαογραφία και τη λαογραφία των Ρομά (Βουλγαρία) Οι φωνές των συμμετεχόντων Οι τάξεις πολιτισμού των Ρομά αποδείχτηκαν ότι είναι ένα επιτυχημένο μοντέλο για την εισαγωγή του μειονοτικού (Ρομά) πολιτισμού και παραδόσεων στο πρόγραμμα σπουδών των σχολείων μέσω του μαθήματος «Λαογραφία του έθνους στη Βουλγαρία Λαογραφία των Ρομά". Είναι ένας μηχανισμός για την αύξηση του ενδιαφέροντος των παιδιών Ρομά και της δέσμευσής για τη σχολική παρακολούθηση, μέσω της ένταξης του θέματος των παραδόσεών τους στη σχολική ύλη. Οι μαθητές, που συμμετέχουν στις τάξεις πολιτισμού των Ρομά ήθελαν να παρουσιάσουν δημόσια τι έχουν μάθει και τι μπορούν να κάνουν. Κάνουμε παραστάσεις για διάφορες εορταστικές Δηθόλα 6: Μαζεηέο ζηε γηνξηή ηεο Vasilitza ζην Γεκνηηθό ρνιείν Hristo Botev, Banitza, Vratza περιόδους, ειδικά για τα " Vasilica", το Νέο Έτος των Ρομά, χορεύουμε σε στιλ Ρομά και 46 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

47 έχουμε μάθει μερικά από τα πιο γνωστά τραγούδια των Ρομά! τους μαθητές αρέσουν πραγματικά αυτές οι τάξεις και είναι οι πιο πολυσύχναστες! Σην ίδια στιγμή δεν τραγουδάμε και χορεύουμε μόνο, αλλά μιλάμε για την ιστορία και τον πολιτισμό, οι μαθητές κάνουν πολλή ερευνητική δουλειά, κ.λπ. Έτσι, πρακτικά, έχω επίσημα 26 παιδιά που παρακολουθούν την τάξη, αλλά στην πραγματικότητα όλο το σχολείο έρχεται σε αυτό το μάθημα (Masha Viktorova, Δασκάλα στο μάθημα Πολιτισμού των Ρομά στο Γυμνάσιο Otec Paisiy, στο χωριό Medkovetz, περιοχή Montana) την τάξη μου του πολιτισμού των Ρομά μου έχω μάθει να είμαι ένας καλός ακροατής, να έρχομαι τακτικά στα μαθήματα και να προσέχω συνέχεια στο μάθημα. Δεν ήξερα σχεδόν τίποτα για τις παραδόσεις μας. Μαζί με τους συμμαθητές μου στην τάξη φτιάξαμε ένα Ημερολόγιο του Έθνους. Σα έθιμα είναι τόσο όμορφα και πάρα πολύ ίδια. Ήταν πολύ ενδιαφέρον για μένα να μαθαίνω ολοένα και περισσότερα για τις παραδόσεις των Ρομά, των Βουλγάρων και των Σούρκων και να τις συγκρίνω. Οι τάξεις μας ήταν πολύ διασκεδαστικές, γεμάτες από τραγούδια, ιστορίες και θρύλους! (Μαθητής Ρομά στο Δημοτικό χολείο Hristo Botev, χωριό Kamburovo, περιοχή Targovishte) Οι μαθητές των τάξεων πολιτισμού των Ρομά στο Δημοτικό χολείο «Hr. Smirnenski», στην πόλη της Byala Slatina κατασκευάζουν κάθε χρόνο διαφορετικά προϊόντα και συμμετέχει σε διάφορες εκθέσεις για τον εορτασμό διακοπών όπως η 1η του Μάρτη, το Πάσχα, η Ημέρα του Αγίου Γεωργίου, τα Φριστούγεννα, η Vasilitza, κ.λπ.... Μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να γίνουν αυτά τα μαθήματα ενδιαφέροντα και να κινητοποιήσουν τα παιδιά, είναι η αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος, κάνοντάς το να είναι φιλικό στους μαθητές και να μοιάζει σαν το σπίτι τους. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: μέσω της μη-παραδοσιακής οργάνωσης της τάξης, φτιάχνοντας μια γωνιά ή ένα χώρο με τις παραδόσεις όλων των εθνοτικών ομάδων, φέρνοντας πράγματα από το σπίτι, κ.λπ. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 47

48 Επιπλέον, πολλές διαδραστικές μέθοδοι και τεχνικές χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος. πως αναφέρθηκε παραπάνω, μια από τις πολύ επιτυχημένες πρωτοβουλίες είναι η δημιουργία ενός «Μουσείου εθνικών ομάδων», που είναι επίσης ένας μηχανισμός προσέλκυσης των γονέων. Όταν η Μαρία μου είπε ότι έπρεπε να πάει μερικά αντικείμενα των Ρομά στο σχολείο, δεν την πίστεψα. Ποιος είχε ξανακάνει κάτι τέτοιο;... τη συνέχεια έγινα καχύποπτη: γιατί οι δάσκαλοι θέλουν από την κόρη μου να μιλάει τη γλώσσα μας και να πηγαίνει πράγματα των Ρομά στο σχολείο; Πήγα εκεί για να δω τι γίνεται. Δεν το πίστευα! Τπήρχαν τόσα αντικείμενα των Ρομά εκεί. Είχαν ένα ολόκληρο δωμάτιο όλων των ειδών τα πράγματα ήταν εκεί Βουλγάρικα, Ρομά, Σούρκικα... Και τα δικά μας πράγματα ήταν ισάξια με εκείνα των Βουλγάρων...Ένιωσα τόση περηφάνια ήμασταν στο ίδιο επίπεδο με τους Βουλγάρους... Κάτι τέτοιο δεν είχε ξαναγίνει. Δηθόλα 7: Μνπζείν δηαθνξεηηθώλ εζλνηηθώλ νκάδωλ ζε ζρνιείν ζηελ Koinare, Pleven Γονέας μαθητή στις τάξεις Πολιτισμού των Ρομά στο Δημοτικό χολείο Lomtsi, Targoviste 48 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

49 Δηθόλα 8: Μαζεηέο ζηε γηνξηή ηεο Vasilitza, Γεκνηηθό ρνιείν Hristo Botev, Banitza, Vratza Οι τάξεις πολιτισμού των Ρομά είναι ένας μηχανισμός αφύπνισης της συμμετοχής των γονιών (της κοινότητας) στο σχολείο. Οι γονείς και οι παππούδες των μαθητών συμμετέχουν στη σχολική διαδικασία εξιστορώντας αυθεντικές ιστορίες των Ρομά και παρακολουθώντας τις παραστάσεις των μαθητών. Είμαι πολύ περήφανη για την κόρη μου! Έγινε περισσότερο υπεύθυνη στο σχολείο και αυξήθηκε η αυτο-αξιοπρέπειά της. Δεν είναι πια τσιγγάνα. Είναι μια Βουλγάρα Δηθόλα 10: Σάμε Πνιηηηζκνύ Ρνκά ζην Γεκνηηθό ρνιείν Hristo Smirnenski ζηε Vodoley, Veliko Turnovo εκπρόσωπος του πολιτισμού και των παραδόσεων των Ρομά! (Γονέας Ρομά στη σχολική παράσταση στο σχολείο Letnitza) Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2011/12, το μάθημα Εθνική Λαογραφία Λαογραφία των Ρομά (τάξεις Πολιτισμού των Ρομά) διδάχτηκε σε πάνω από 230 σχολεία σε όλη τη χώρα και σε περισσότερους από μαθητές (Βουλγάρικης, Ρομά και Σούρκικης καταγωγής) Μια έρευνα σε βάθος διεξήχθη σε 924 μαθητές. Σα αποτελέσματα που έδειξαν ότι αυτοί οι μαθητές πέτυχαν την Δηθόλα 10: Γηαδξαζηηθό παηρλίδη ζηηο Σάμεηο Πνιηηηζκνύ Ρνκά ακαδημαϊκή χρονιά 2011/12 απεικονίζουν με σαφήνεια την ανάγκη ενσωμάτωσης του μαθήματος «Εθνική Λαογραφία ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 49

50 Λαογραφία των Ρομά» στο εθνικό σχολικό πρόγραμμα. Ο μέσος όρος του αριθμού απουσιών ανά μαθητή στα μαθήματα πολιτισμού των Ρομά έπεσε στις 22,55 (συμπεριλαμβανομένων όλων των απουσιών, δικαιολογημένων και μη, σε όλα τα μαθήματα), σε σύγκριση με τις 110 απουσίες, που είναι το όριο που ορίζει το Τπουργείο Παιδείας ως δείκτη των μαθητών που κινδυνεύουν να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο. Επιπλέον, το ποσοστό σχολικής διαρροής μεταξύ των μαθητών που συμμετέχουν στα μαθήματα πολιτισμού των Ρομά ήταν 0,43%, σε σύγκριση με το μέσο ποσοστό σχολικής διαρροής στη χώρα που είναι περίπου 2%. Η ποιότητα της πρωτοβουλίας αξιολογήθηκε αρκετές φορές με ανώτατα στελέχη από το Τπουργείο Παιδείας: από τη μια μεριά από τον Τπουργό Παιδείας, την Αναπληρώτρια Τπουργός Παιδείας κα. Milena Damianova, Εμπειρογνώμονες από την Περιφερειακή Επιθεώρηση Παιδείας, και από την άλλη, από άτομα που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς. Φάρη στις προσπάθειες του Κέντρου Amalipe έχουμε αυξήσει τη γνώση μας και τις πρακτικές δεξιότητες για εργασία σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον. ας εμπιστευτήκαμε και ως αποτέλεσμα, τα παιδιά έχουν κερδίσει, οι γονείς έχουν κερδίσει και η κοινωνία στο σύνολό της έχει κερδίσει. Θα χαρούμε να μας δώσετε την ευκαιρία να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε από κοινού... (Διευθυντής, χολείο Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Tsanko Tserkovski, στο χωριό Nikola Kozlevo, περιοχή Shumen) Εκείνο που με εντυπωσίασε στην εργασία ήταν ότι τα παιδιά αισθάνονταν ότι το ενδιαφέρον μου απέναντί τους, είχε αυξήσει το δικό τους ενδιαφέρον για το σχολείο (Δάσκαλος στον Πολιτισμό των Ρομά, χολείο St.St.Cyril and Methodius, χωριό Yasenovetz, περιοχή Razgrad) Ο αριθμός των απουσιών είναι κατά πολύ μικρότερος κατά τη διάρκεια υλοποίησης της τάξης για τη Λαογραφία των Ρομά. ταδιακά, αυτό επηρέασε επίσης και τα υπόλοιπα μαθήματα (Διευθυντής, χολείο P.Hilendarski, στο χωριό Harsovo, περιοχή Razgrad) Επιπλέον, τα παιδιά κινητοποιήθηκαν περισσότερο για να επιδιώξουν μεγαλύτερους στόχους στη ζωή τους: Σο όνειρό μου τώρα είναι να γίνω δασκάλα. Μου αρέσει πολύ αυτό το επάγγελμα. Η δασκάλα είναι εκείνη που δείχνει το σωστό δρόμο στα παιδιά. Σους δίνει γνώσεις που όλοι χρειάζονται για να πετύχουν στη ζωή τους. Σο επάγγελμα του δασκάλου είναι ένα πολύ υπεύθυνο και σοβαρό επάγγελμα ο δάσκαλος είναι πάντα ένα παράδειγμα για να ακολουθήσει κανείς (μια μαθήτρια στην 4η τάξη του Δημοτικού χολείου Hristo Botev, στο χωριό Tarnava, περιοχή Vratsa) Σο όνομά μου είναι Miroslava και είμαι στην 1η τάξη του Δημοτικού χολείου Dobri Voinikov στο χωριό Pobeda της περιοχής Dobric. Δεν ξέρω ακόμη να γράφω, αλλά θα μάθω, το 50 υπόσχομαι. Έτσι, τώρα μαζί το δάσκαλό μου, θα σας γράψω αυτό το γράμμα. ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

51 «Θέλω να σας πω πόσο όμορφα είναι στο σχολείο μας. Κάναμε μια μεγάλη έκθεση με ζωγραφιές, παίξαμε σαν πραγματικοί ηθοποιοί σε μια από τις ιστορίες. Ήμουν ο παππούς. Υορούσα ένα καπέλο. Επισκεφτήκαμε τη βιβλιοθήκη και είδαμε πόσα πολλά βιβλία υπήρχαν εκεί. Αν και ακόμη δεν μπορούμε να διαβάσουμε, κοιτάξαμε τις εικόνες και ήταν πάρα πολύ όμορφες...» (ένας μαθητής της 1ης τάξης στο Δημοτικό χολείο Dobri Voinikov στο χωριό Pobeda της περιοχής Dobrich) Δεν θέλω να έρχομαι στο σχολείο χωρίς να έχω προετοιμάσει τις σχολικές μου εργασίες, γιατί τότε θα σταματούσαν να με σέβονται. Είδα τι σημαίνει να σε σέβονται! (Ένας μαθητής στο σχολείο Hristo Smirnenski, στο χωριό Vodoley, περιοχή Veliko Turnovo) Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στην ομάδα του Κέντρου AMALIPE για τη συμβολή τους και τη στήριξη του Γυμνασίου «Ivan Vazov» στην πόλη της Varshetz. Για να είναι κανείς πρωτοπόρος σε τέτοιου είδους δράσεις είναι θέμα επιλογής. Και εσείς έχετε κάνει τη σωστή επιλογή να εργάζεστε για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στη Βουλγαρία, με τη συμπερίληψη όχι μόνο των Βουλγάρων μαθητών αλλά επίσης και των μαθητών Σουρκικής και Ρόμικης καταγωγής! Έχετε επιδείξει εξαίρετο επαγγελματισμό, φιλοδοξία και υπευθυνότητα απέναντι στην κοινωνία! Θα βρισκόμαστε πάντα κοντά σας! (Απόσπασμα από το μήνυμα συγχαρητηρίων που γράφτηκε από τον Ivan Lazarov, Δήμαρχο του Δήμου Varshetz) Μια από τις προσεγγίσεις που χρησιμοποιήθηκαν στις τάξεις Πολιτισμού των Ρομά είναι ότι τα παιδιά άρχισαν να λειτουργούν σαν μια πραγματική ομάδα. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 51

52 Αναφορές Πολλά παιδιά στη Βουλγαρία υποχρεούται να παρακολουθήσουν τα μαθήματα σχολικής διαρροής, αλλά πιο ιδιαίτερα είναι τα προβλήματα της κοινότητας των Ρομά - ένα πρόωρο ποσοστό σχολικής διαρροής και μια έλλειψη κινήτρων για τη συνέχιση της εκπαίδευσή τους. Κάθε χρόνο, το Κέντρο Amalipe υποστηρίζει τα σχολεία προσπαθώντας να αντιμετωπίσει αυτά τα Βίληεν 4: Βιέπε: προβλήματα. Αυτή η ταινία αφορά αυτές τις προσπάθειες. Η ταινία "Mission Amalipe" ure=plcp παρουσιάζει ένα μοντέλο που δημιουργήθηκε από το Κέντρο Amalipe και από δεκάδες σχολεία της χώρας για να αντιμετωπιστεί η σχολική διαρροή των παιδιών Ρομά, να γίνει κάθε μαθητή ένας νικητής, και για να παρουσιαστούν οι πλούσιες εμπειρίες από την εισαγωγή σε δεκάδες σχολεία (ακόμη και εκατοντάδες) σε όλη τη Βουλγαρία του μαθήματος του Κέντρου Amalipe "Λαογραφία εθνοτήτων Λαογραφία των Ρομά" (Folklore of ethnicities -- Roma Folklore). Η ταινία δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος «America for Bulgaria» και έχει αγγλικούς υπότιτλους. Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2006). Two page presentation of the model once monthly from March to December Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2012). Every school with a strategy how to overcome the problem of the early school leavers. Issue No.4/2012 btv (2011, Feb.22) Discussing the reducing of the drop-out rate among Roma children. Obsajdat_preventsiya_za_otpadaneto_na_detsa_ot_uchilishte.html Council of Ministers (2006). National Action Plan for the Decade of Roma Inclusion Deyan Kolev. (2007). Intercultural education and Roma culture classes: a Framework for successful education integration of Roma children. Bulgarian language and literature. Νο.5/ EUMAP (2007). Equal Access of Roma to Quality Education, Σεύχος 1 Vol. 1 (Bulgaria, Hungary, Romania, Serbia) Kolev Deyan, Krumova Teodora, Zahariev Boyan (2006). Evaluation Report for the Implementation of Phare BG : Roma Population Integration Kolev, D. T. Krumova, M.Metodieva, B.Zahariev, G.Bogdanov (2007). Annual Report on the Roma integration Policies in Bulgaria in 2006 Kolev, Krasteva, Krumova (2003). Razkazani patista: pomagalo za uchenitzite ot 5-8 klas (Roads retold: a textbook for the students from the 5th to the 8th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta. 52 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

53 Krasteva, Kolev, Krumova (2003). Istorii kray ognishteto: pomagalo za uchenitzite ot 2-4 klas (Stories by the Fireplace: a Textbook for the students from the 2nd to the 4th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta Krumova, Teodora (2009). Analytical assessment report of the needs, the introduction, monitoring and evaluation of new/ alternative forms of out-of-school and extra-curriculum activities for raising tolerance in school and prevention of dropping-out within Technical assistance for the implementation of the educational component under Improvement of the situation and inclusion of the disadvantaged ethnic minorities with a special focus on Roma project (Europeaid/122905/D/SER/BG) Krumova, Teodora (2011). Building an alternative: successful models for raising the quality of education in rural areas. Available at (in Bulgarian) Ministry of Education and Science (2010). Strategy for educational integration of children and students from the ethnic minorities More than 50 publications for the implementation of the model in various regional and national newspapers National Council for Cooperation on Ethnic and Integration Issues (2012). Έκθεση για τις δράσεις του NCCEII για το Website of the initiative: Център за междуетнически диалог и толерантност Амалипе [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2012) Annual Report Център за междуетнически диалог и толерантност Амалипе [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2011) Decreasing the Drop-out rate among Roma Children: special issue (July 2011). Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή την πόλη σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance amalipe.edu@gmail.com ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 53

54 54 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

55 Οι φωνές των γυναικών από το τέκι Γυναικών στο Αλιβέρι (Ελλάδα) Επιλεγμένη εμπειρία Η Επιτυχημένη Εκπαιδευτική εμπειρία: Ιατροκοινωνικά Κέντρα για τους Ρομά (τέκι Γυναικών στο Αλιβέρι - Ελλάδα): Ένας τόπος συνάντησης για τις γυναίκες στο Αλιβέρι οργανώθηκε από τις ίδιες με τη βοήθεια και την υποστήριξη του προσωπικού του κέντρου. Η αυτό-οργάνωση και αυτόδιαχείριση του στεκιού γυναικών όπως και τα οφέλη στην εκπαίδευση των γυναικών αυτών και των παιδιών τους, είναι ένα επιτυχημένο παράδειγμα των καλών αποτελεσμάτων που εντοπίζονται στις διαδικασίες συμμετοχής της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων και στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Για πρώτη φορά γυναίκες από υποβαθμισμένη κοινότητα αποφάσισαν να βγουν από τα σπίτια τους και να αρχίσουν να συναντιούνται. Οι Φωνές των υμμετεχόντων Ένα μέλος της ομάδας και η εκπαιδεύτρια εξηγούν πώς ξεκίνησε η δράση: πως λέει η Ειρήνη Ζαφειροπούλου (μέλος του τεκιού Γυναικών) Ήταν η πρώτη φορά που γυναίκες από το Αλιβέρι είχαν την ευκαιρία να συναντιούνται έξω από τα σπίτια τους και το καθημερινό νοικοκυριό. Μόνο οι άντρες μπορούσαν να το κάνουν αυτό στην κοινότητά μας Ως γυναίκα Ρομά ξέρω πως έχουμε δύναμη και δυνατότητες όμως ποτέ δεν τις εκμεταλλευτήκαμε Κύριος στόχος μας πάντα υπήρξε να δώσουμε σε όλες αυτές τις γυναίκες τη δυνατότητα να πιστέψουν στον εαυτό τους και στις δυνατότητες που έχουν Με την ενθάρρυνση και τα κατάλληλα ερεθίσματα ήταν θέμα χρόνου για τις γυναίκες να πάρουν πρωτοβουλίες για να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη (Ειρήνη Υραγκούλη Ενδιάμεσος) Δηθόλα 11: πκκεηνρή ζε ηνπηθή εθδήιωζε ελάληηα ζην ξαηζηζκό ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 55

56 Δηθόλα 12: Οη γπλαίθεο δήηεζαλ καζήκαηα γηα λα κάζνπλ λα γξάθνπλ θαη λα δηαβάδνπλ Η διεύθυνση της τότε δημοτικής επιχείρησης πίστεψε πραγματικά στις γυναίκες της κοινότητας Προσπαθούσαμε καιρό να εντάξουμε τα παιδιά στην εκπαίδευση. Σελικά συνειδητοποιήσαμε ότι θα έπρεπε να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στις γυναίκες, να τις ενδυναμώσουμε να καταλάβουν την αξία της εκπαίδευσης για να μπορέσουν να την περάσουν και στα παιδιά τους... Νίκος Αντωνάκης, προϊστάμενος τομέα ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων της δημοτικής επιχείρησης ΔΟΚΠΤ (1996) Για πρώτη φορά επίσης οι ίδιες οι γυναίκες αποφάσισαν για τα ενδιαφέροντά τους. Διαμόρφωσαν ένα πρόγραμμα ενδιαφερόντων, έβαλαν προτεραιότητες και κατόπιν το υλοποίησαν. Δηθόλα 13: Σέηνηνπ είδνπο καζήκαηα νξγαλώζεθαλ κέζω ζεκηλαξίωλ κε εζεινληέο δαζθάινπο ή ηδηώηεο 56 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

57 Οι γυναίκες περιγράφουν πώς λειτούργησαν οι συναντήσεις. Με ομαδικότητα και συνεργασία «έδωσαν φωνή» στα ενδιαφέροντά τους και έθεσαν τους κανόνες της ομάδας. Αναφέραμε συνεχώς πράγματα που μας άρεσαν και η Ειρήνη τα κατέγραφε στον πίνακα Μαθήματα Ελληνικών, εκδρομές, συζητήσεις για την ομορφιά και την υγεία, χειροτεχνία κτλ. Απόλαυσα πραγματικά την ομαδικότητα, τα γέλια μας... Μαγδαληνή αμπάνη (μέλος του τεκιού Γυναικών) Η πρώτη μας προτεραιότητα ήταν να μάθουμε Ελληνικά για να μπορούμε να γράφουμε και να διαβάζουμε Αθηνά Μπάφα (μέλος Δηθόλα 14: Σα άηππα ζεκηλάξηα ηα δήηεζαλ νη γπλαίθεο θαη δηνξγαλώλνληαη από ην Κέληξν ηήξημεο Ρνκά θαζώο πνιιέο γπλαίθεο δελ πιεξνύλ ηα θξηηήξηα παξαθνινύζεζεο θέληξωλ ηππηθήο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο του τεκιού Γυναικών) Ήθελα να μάθω Ελληνικά, να κάνω τη ζωή μου ευκολότερη ειδικά στις δημόσιες υπηρεσίες, να μπορώ να επικοινωνώ με τους υπόλοιπους Έλληνες ταυρούλα Κολώνια (ιδρυτικό μέλος του τεκιού Γυναικών) Θέσαμε τους κανόνες. Κάποιες από εμάς θα διαχειριζόμασταν το στέκι και κάθε γυναίκα θα μπορούσε να έρθει για να συμμετάσχει και να δει από κοντά τι κάναμε εκεί Αποφασίσαμε επίσης να επιτρέψουμε σε κάποιους άντρες και σε νεαρά αγόρια να παρακολουθήσουν κάποια μαθήματα Μαρία Σριανταφύλλου (ιδρυτικό μέλος του τεκιού Γυναικών) Η ανάγκη που εκφράστηκε από όλες τις συμμετέχουσες ήταν η εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό ξεκίνησαν με την υποστήριξη του προσωπικού του κέντρου να οργανώνουν μαθήματα ακόμη και επιδοτούμενα σεμινάρια... Ήταν πραγματικά σπουδαίο να βλέπεις την ανάγκη τους για εκπαίδευση. Μακριά από την επιρροή της κοινότητας όλες οι γυναίκες εξέφρασαν την ανάγκη τους για εκπαίδευση, να μπορούν να διαβάζουν τις πινακίδες στο νοσοκομείο ή τις τιμές στο σουπερμάρκετ Με τον καιρό οργάνωσαν ομάδες μαθημάτων, ομάδες συμβουλευτικής, επιδοτούμενα σεμινάρια, κ.λπ. Σατιάνα Κούρτελη (παιδαγωγός εμψυχώτρια) ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 57

58 Όταν αποφασίσαμε να οργανώσουμε επιδοτούμενα σεμινάρια στο Αλιβέρι, η διαδικασία έγινε πολύ πιο εύκολη μέσω του τεκιού Γυναικών. Η ομάδα ήταν έτοιμη, με μεγάλο ενδιαφέρον και πολύ καλά αποτελέσματα... Αποστόλης Νάρης, υπεύθυνος Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης Σςμμεηοσή ζηη λήτη αποθάζευν ζηιρ εκπαιδεςηικέρ δπαζηηπιόηηηερ Οι γυναίκες άρχισαν να παίρνουν σημαντικές πρωτοβουλίες τόσο για την εκπαίδευσή τους όσο και για το μέλλον των παιδιών τους. Διαμόρφωσαν με τον τρόπο αυτό ένα διαφορετικό καθεστώς για την εκπαίδευση από αυτό που επικρατούσε στην κοινότητα. Οι γυναίκες μέσω της δικής τους συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία κατανόησαν την αξία της εκπαίδευσης για τα παιδιά τους Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων μας η παιδαγωγός του Ιατροκοινωνικού Κέντρου απασχολούσε τα παιδιά μας με δημιουργική απασχόληση και Ελληνικό αλφάβητο. Όταν συνειδητοποιήσαμε πόσο πιο εύκολη έγινε η ζωή μας μέσα από την εκπαίδευση, ήταν θέμα χρόνου να το αποφασίσουμε και για τα παιδιά μας. υμφωνήσαμε να τα εγγράψουμε στο σχολείο και σιγά-σιγά στο νηπιαγωγείο και το γυμνάσιο Πήραμε την κατάσταση στα χέρια μας και τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά τώρα Υανή Μπάφα (Μέλος του τεκιού Γυναικών) Μια άλλη συμμετέχουσα περιγράφει τις δραστηριότητες των παιδιών: Είχαμε κοινές δραστηριότητες με τα παιδιά μας στο στέκι ή αλλού Ήταν υπέροχο να βλέπεις γυναίκες να βοηθούν το παιδί τους στα μαθήματα ή αντίστροφα!. Προσφέραμε επίσης πολλά ερεθίσματα στα παιδιά μας, πράγματα που ποτέ δεν θα βλέπανε ή θα νιώθανε χωρίς τις δικές μας πρωτοβουλίες για π.χ. επισκέψεις σε μουσεία, επισκέψεις σε σχολεία στο Πήλιο για κοινές δραστηριότητες με παιδιά μη Ρομά, οργάνωση εκδηλώσεων στην πόλη για τον εορτασμό της Παγκόσμιας ημέρας Ρομά στις 8 Απριλίου, κ.λπ. ) Μαρία Σριανταφύλλου (ιδρυτικό μέλος του τεκιού Γυναικών) Μια ενδιαφέρουσα άποψη ενός άνδρα που συμμετείχε σε επιδοτούμενο σεμινάριο Ελληνικών, παρουσιάζεται εδώ: Πληροφορήθηκα από τη γυναίκα μου ότι θα δέχονταν κάποιους άντρες στα επιδοτούμενα μαθήματα Ελληνικών κι έτσι αποφάσισα να πάρω μέρος ήθελα επιπλέον να δω από κοντά το μέρος που η γυναίκα μου περνούσε το χρόνο της Έμαθα 58 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης Δηθόλα 15: Οη γπλαίθεο απνηεινύλ ελεξγά κέιε ηωλ δξάζεώλ καο γηα ηα παηδηά

59 Ελληνικά και πήρα και κάποια χρήματα Οι γυναίκες στην κοινότητα μας έκανα εξαιρετική δουλειά! Βαγγέλης Κολώνιας (συμμετέχων στα επιδοτούμενα σεμινάρια που οργάνωσαν οι γυναίκες) Η γυμνάστρια και παιδαγωγός του κέντρου μιλά για τις αλλαγές που έφεραν οι γυναίκες στο θέμα της εκπαίδευσης: Δουλεύω πολύ καιρό τόσο με τις γυναίκες όσο και με τα παιδιά στο Αλιβέρι. Οι αλλαγές στην πρόοδο και στην αντίληψή τους είναι τεράστιες! Σα παιδιά άρχισαν να γράφονται στο σχολείο σε τέτοιο βαθμό που τώρα είναι πολύ περισσότερα από ότι προβλέπεται. Έμαθαν τις έννοιες της ομαδικότητας και της συνεργασίας, αναπτύχθηκαν οι δεξιότητές τους και τα Ελληνικά τους βελτιώθηκαν, έτσι όλα αυτά κάνουν την παραμονή των παιδιών στο σχολείο ευκολότερη... Ένα κορίτσι μάλιστα κέρδισε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό φωτογραφίας με εικόνες από την κοινότητά της... Όταν είδα τις γυναίκες να κάνουν γυμναστική φορώντας τα παραδοσιακά τους φορέματα ένιωσα πολύ περήφανη για τις ίδιες και τη θέλησή τους Αλεξία Πατσαρούχα (παιδαγωγός και γυμνάστρια) Σα παιδιά που συμμετείχαν στις ομάδες δημιουργικής απασχόλησης συμμετείχαν επίσης και σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες εκτός από την εγγραφή στο σχολείο: Παίζαμε παιχνίδια, μαθαίναμε Ελληνικά, κάναμε επισκέψεις σε μουσεία...έμαθα να μιλάω Ελληνικά και η μητέρα μου με βοηθά με τα μαθήματά μου...το σχολείο έκανα πολλούς φίλους Φρήστος Μπάφας (μέλος της ομάδας δημιουργικής απασχόλησης η μητέρα του παρακολουθεί το τέκι Γυναικών) Κάναμε πασχαλινές λαμπάδες για όλα τα παιδιά και τις οικογένειές μας...τις Απόκριες παρέλασα με τη μητέρα μου στο κέντρο του Βόλου με την αποκριάτικη στολή μου...σα Φριστούγεννα είπαμε τα κάλαντα στους δρόμους...ήταν φανταστικά! Γιάννης Καλέας (μέλος της ομάδας δημιουργικής απασχόλησης η μητέρα του παρακολουθεί το τέκι Γυναικών) ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 59

60 Αναπτύχθηκαν οι δεξιότητες των παιδιών και προωθήθηκαν η εξωστρέφεια και η συμμετοχή σε δραστηριότητες και εκδηλώσεις της πόλης. Μια νεαρή συμμετέχουσα αναφέρει: Πήρα μέρος σε ένα θεατρικό μαζί με άλλα παιδιά και οι γονείς μας ήρθαν να μας δουν...η κυρία Αιμιλία είπε ότι ήμουν πολύ καλή!!!πήγα με τη μητέρα και τη θεία μου στην εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά (8 Απριλίου), η μαμά μου μάλιστα έκανε και μακέτα από ένα παραδοσιακό τσιγγάνικο τσαντίρι Μαρία Καλέα (μέλος της ομάδας δημιουργικής απασχόλησης η μητέρα της παρακολουθεί το τέκι Γυναικών) Δηθόλα 16: Έθζεζε for the International Roma day and street games at University of Thessaly Η δράση είχε πολλαπλά αποτελέσματα σε διαφορετικά επίπεδα: η εκπαίδευση σαν αξία εξαπλώθηκε ανάμεσα στους κατοίκους της κοινότητας, αυξήθηκαν οι εγγραφές στο δημοτικό σχολείο, περιορίστηκε η σχολική διαρροή, κάποιες γυναίκες πήραν το απολυτήριο του δημοτικού και εκπαιδεύτηκαν στη δημιουργία επιχειρήσεων, αναπτύχθηκαν οι δεξιότητες και αυξήθηκε η αυτοεκτίμησή τους. Η βελτίωση των Ελληνικών και η απόκτηση του απολυτηρίου του δημοτικού έκαναν τη ζωή και τη καθημερινότητα των γυναικών ευκολότερη: Έκανα μαθήματα Ελληνικών και έγινε η ζωή μου ευκολότερη ειδικά στις δημόσιες υπηρεσίες. Μπορώ να συμπληρώσω την αίτηση για το επίδομα της Πρόνοιας...Μπορώ επίσης να βοηθήσω τα παιδιά μου στο σχολείο Μαρία Σριανταφύλλου (τέκι Γυναικών Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο στην Ελλάδα, Η Όλγα, ο Μάρκος, η Ειρήνη μιλάνε, Αθήνα 2009, σελίδες 38-43, 22 Μαΐου 2012, Η αξία της εκπαίδευσης καθιερώθηκε στο μυαλό των κατοίκων, αναφέρει η ταυρούλα: Αποφάσισα να δώσω εξετάσεις και να πάρω το απολυτήριο του δημοτικού μαζί με άλλες γυναίκες...είναι πολύ πιο εύκολο τώρα να κάνω αίτηση για δουλειά στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα...η εκπαίδευση των παιδιών θεωρείται τώρα δεδομένη, ελάχιστοι άνθρωποι δεν στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο ταυρούλα Κολώνια (ιδρυτικό μέλος του τεκιού Γυναικών) 60 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

61 Παρατηρήθηκε επίσης αύξηση της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού των γυναικών όταν αποτελέσματα και δραστηριότητές τους υιοθετήθηκαν από άλλες ομάδες, όπως εξηγεί αυτή η γυναίκα: Ο ρόλος μου ήταν να ενημερώνω περισσότερες γυναίκες για να συμμετέχουν και να ενσωματώνονται τα ενδιαφέροντά τους στο πρόγραμμά μας. Πίστεψα περισσότερο στον εαυτό μου και στις ικανότητές μου, έμαθα μάλιστα να χρησιμοποιώ ηλεκτρονικό υπολογιστή Θυμάμαι όταν καλέσαμε μια αισθητικό να μας μιλήσει για την προστασία του δέρματος και έπειτα αρχίσαμε να φτιάχνουμε μάσκες προσώπου. Μαζευόμασταν όλες στο στέκι και δοκιμάζαμε τις μάσκες Σο στέκι γέμισε γυναίκες κάθε ηλικίας! Μετά από λίγο καιρό μάθαμε ότι η ιδέα μας έγινε γνωστή και σε άλλες πόλεις Γυναίκες από τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη έκαναν μάσκες στις συναντήσεις τους! Αντωνία Καρακώστα (μέλος του τεκιού Γυναικών) Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα ήταν η αύξηση των εγγραφών στο σχολείο: Η σχολική διαρροή περιορίστηκε δραματικά. Κάθε καλοκαίρι επισκεπτόμαστε τις οικογένειες στα σπίτια τους για να τους υπενθυμίσουμε για τις σχολικές εγγραφές και μετά συνεργαζόμαστε με το σχολείο για να τους βοηθήσουμε στη διαδικασία. Σα παιδιά ζητούν να εγγραφούν ακόμη και μετά τη λήξη της περιόδου εγγραφών με συνέπεια να προσπαθούμε να βρούμε κενές θέσεις Αιμιλία τάϊκου (παιδαγωγός - εμψυχώτρια) Επιπλέον, όπως μας εξηγεί δάσκαλος του δημοτικού σχολείου που βρίσκεται κοντά στην κοινότητα του Αλιβερίου, ο δείκτης της σχολικής διαρροής για τα παιδιά που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, μειώθηκε κατά πολύ: Σα παιδιά που συμμετείχαν στις ομάδες δημιουργικής απασχόλησης ήταν πολύ διαφορετικά από τα υπόλοιπα. Έρχονταν περισσότερο προετοιμασμένα για το σχολείο, συμπεριφέρονταν με πειθαρχία και ακολουθούσαν τους κανόνες συνεργασίας και αμοιβαίου σεβασμού στην τάξη πολύ πιο εύκολα Σο πιο σημαντικό ήταν ότι τα παιδιά αυτά σπάνια έλειπαν από το σχολείο Οι μητέρες τους συμπεριφέρονταν επίσης διαφορετικά από τις υπόλοιπες Όταν κατανοείς ο ίδιος τη σπουδαιότητα του σχολείου, εύκολα το περνάς στο παιδί σου άσχετα από την οικονομική και κοινωνική σου κατάσταση Βασίλης Ζαφείρογλου (δάσκαλος στο 10ο δημοτικό σχολείο Νέας Ιωνίας) ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 61

62 . θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κέντρο τήριξης Ρομά, Αλιβέρι 62 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

63 ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 63

64 Οι Φωνές στις Διαδραστικές Ομάδες (Ισπανία) Ετερογενείς χολικές Σάξεις με δυνατότητα αναδιοργάνωσης των πόρων τοιχεία επαφής: Επιλεγμένη εμπειρία Κείμενα Μελέτης: Μελέτες Περιπτώσεων των τοπικών έργων για την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη. 1ος Γύρος-Ισπανία. Πρόγραμμα INCLUDE-ED. τρατηγικές για την ένταξη και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη από την εκπαίδευση, ο Πρόγραμμα Πλαίσιο. Πολίτες και Διακυβέρνηση σε μια κοινωνία της γνώσης. CIT4-CT Γενική Διεύθυνση Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι Διαδραστικές Ομάδες είναι μια επιτυχής Εκπαιδευτική Δράση η οποία πραγματοποιείται σε όλο και περισσότερα σχολεία. Η δράση αυτή έχει αναπτυχθεί στο χολείο σαν Κοινότητες Μάθησης. Οι Διαδραστικές ομάδες έχουν εκπαιδευτική επιτυχία μεταξύ όλων των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων από τις πιο ευάλωτες ομάδες όπως τα παιδιά των Ρομά. Οι Διαδραστικές ομάδες είναι μια μορφή οργάνωσης των τάξεων που προωθούν τόσο αυξημένα ακαδημαϊκά αποτελέσματα όσο και καλύτερη κοινωνική συνοχή. Αποτελούνται από ομάδες μαθητών χωρισμένες σε μικρότερες ετερογενείς ομάδες (όσον αφορά το φύλο, την κουλτούρα, το ακαδημαϊκό επίπεδο, ειδικές ανάγκες, κλπ.) και ενσωματώνουν στις τάξεις ανθρώπινο δυναμικό που ήδη υπάρχει στο σχολείο και στην κοινότητα, αλλά που σε πολλές περιπτώσεις δεν χρησιμοποιείται σωστά. Οι πόροι αυτοί είναι οι οικογένειες, εθελοντές, εκπαιδευτικοί ενισχυτικής διδασκαλίας κλπ. Προτείνονται διάφορες δραστηριότητες από το δάσκαλο και κάθε μικρή ομάδα δουλεύει πάνω σε αυτές με τη βοήθεια ενός μέλους της οικογένειας ή ενός εθελοντή που γίνονται μέρος της ομάδας. Αυτός ο επιπλέον ενήλικας σε κάθε ομάδα δίνει κίνητρα διαδραστικής μάθησης μεταξύ των μαθητών. τις διαδραστικές ομάδες οργανώνεται η τάξη σε μικρότερες ετερογενείς ομάδες παιδιών (για παράδειγμα 4 ομάδες των 5 παιδιών) και περιλαμβάνουν διάφορους ενήλικες, έναν για κάθε ομάδα. Κάθε ομάδα εργάζεται πάνω σε μια δραστηριότητα που περιλαμβάνει λειτουργική μάθηση για ένα χρονικό διάστημα (π.χ. 20 λεπτά). τη συνέχεια, τα μέλη της ομάδας ανακατανέμονται μεταξύ τους για να εργαστούν σε μια διαφορετική δραστηριότητα με διαφορετικό ενήλικα. Οι ενήλικες αυτοί είναι άλλοι δάσκαλοι, μέλη οικογενειών, εθελοντές από την κοινότητα, άλλοι εθελοντές. Σα άτομα αυτά είναι υπεύθυνα για την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των μαθητών προκειμένου να 64 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

65 επιλύσουν τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί, ενώ παράλληλα τους εισάγουν σε ένα ευρύτερο και πλουσιότερο φάσμα μαθησιακών αλληλεπιδράσεων. τις διαδραστικές ομάδες τα παιδιά μαθαίνουν να αλληλεπιδρούν με τους συνομηλίκους τους, οι οποίοι είναι σε διαφορετικά επίπεδα μάθησης, ενώ μερικά βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο επιδόσεων. Οι ομάδες προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες για αμοιβαία βοήθεια μεταξύ των παιδιών με διαφορετικά επίπεδα μάθησης και ρυθμών, καθώς και από ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ενηλίκων Οι Φωνές των υμμετεχόντων Σο σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat άρχισε να διεξάγει Διαδραστικές Ομάδες όταν πήρε το πρόγραμμα Κοινότητες Μάθησης για το σχολικό έτος Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα χρησιμοποιήθηκαν σε τάξεις μαθηματικών και σε τάξεις Ισπανικών, Καταλανικών και Αγγλικών. Από το σχολικό έτος του άρχισαν επίσης να χρησιμοποιούνται και τάξεις φυσικής αγωγής. Οι μαθητές εκφράζουν την προτίμησή τους για τάξεις με διαδραστικές ομάδες αντί για τις παραδοσιακές τάξεις όπου υπάρχουν μόνο οι δάσκαλοι και οι μαθητές, επειδή αισθάνονται ότι προχωρούν στην εκμάθηση και αυτό επιβεβαιώνεται από την αναγνώριση των άλλων ανθρώπων στην κοινότητα. ταν ένα παιδί Ρομά ρωτήθηκε γιατί ήθελε περισσότερο Διαδραστικές Ομάδες απάντησε "Επειδή αυτός ο τρόπος σε βοηθά να μάθεις περισσότερα (NRMT2,2,73-76). 39 το ίδιο πνεύμα, μια ομάδα 40 με μαθητές γυμνασίου που συμμετείχαν σε Διαδραστικές Ομάδες έγινε στη Βάσκικη γειτονιά Sansomendi, μια ιδιαίτερα υποβαθμισμένη συνοικία, με ελάχιστους κοινωνικοοικονομικούς πόρους, και με σημαντική παρουσία των Ρομά. ε αυτή την ομάδα, οι μαθητές σκέφτονται για τις Δ.Ο. ε κάποια στιγμή, ένας μη Ρομά μαθητής ρωτήθηκε αν πίστευε ότι σε άλλα σχολεία της περιοχής που το προσπάθησαν αυτό όλοι οι μαθητές, συμπεριλαμβανομένων και των Ρομά μαθητών, μαθαίνουν το ίδιο. Ο μαθητής απάντησε Σο προσπαθούν και πετυχαίνουν περισσότερο. Οι Ρομά υποτίθεται ότι έχουν λιγότερη ικανότητα, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Βλέπουμε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια σε αυτό το γυμνάσιο. Προοδεύουν, ακόμη και καλύτερα από μένα, και δεν είμαι Ρομά. 41 (GAI_SA). τη δήλωση αυτή μπορούμε να παρατηρήσουμε πώς οι Διαδραστικές Ομάδες αποτελούν έναν τρόπο οργάνωσης της τάξης που προωθεί την ένταξη όλων των μαθητών και επιτρέπει σε όλους να μάθουν με τον ίδιο τρόπο, βασίζοντας την εκπαίδευση στην 39 Original quote: «Perquè així t ajuden més i aprens més 40 MIXTRIN. Formas de agrupación del alumnado y su relación con el éxito escolar: Mixture, Streaming e Inclusion. [Grouping students forms and their relationship to school success: "Mixture, Streaming and Inclusion"]. RTD National Plan Ref. EDU ) 41 Original quote: En este se intenta y se logra más. Supuestamente los gitanos tienen menos capacidad, pero eso no es cierto. En este instituto se está viendo que no. Están saliendo adelante, incluso mejor que yo, que soy payo. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 65

66 μέγιστη κατάρτιση. σον αφορά τις οικογένειες, και στην ίδια γειτονιά (Sansomendi), χάρη σε μια καθημερινή ιστορία ζωής μιας γυναίκας Ρομά που την μοιράστηκε μαζί μας, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε πώς οι οικογένειες εμπλέκονται ως εθελοντές και ότι απολαμβάνουν να βρίσκονται με τα παιδιά τους και τους υπόλοιπους μαθητές. «Άρχισα στο δεύτερο έτος (...). Υοβήθηκα πολύ, επειδή Κύριε, δεν ξέρω, ήμουν φοβισμένη μέχρι θανάτου, για να σας πω την αλήθεια, αλλά όμως κατά τη διάρκεια της άσκησης μου άρεσε, μου άρεσε πάρα πολύ» 42 (RFI_PM1). Επιπλέον, η μητέρα αυτή μας λέει πώς χάρη στις Δ.Ο. έχει δει πως οι συγκρούσεις μεταξύ των μαθητών έχουν μειωθεί και έχουν προωθηθεί δίκτυα αλληλεγγύης μεταξύ τους, δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των μαθητών τα παιδιά που είδα ήταν πολύ έξυπνα, και είπα, Θεέ μου, Κύριε, αυτά τα παιδιά προσπαθούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, είναι σαν μια οικογένεια, βοηθούσε ο ένας τον άλλον, δικαιολογούσε ο ένας τον άλλον, το λάτρεψα! 43 (RFI_PM1). την ίδια ιστορία, η μητέρα Ρομά μας λέει ότι χάρη στις Δ.Ο. και τα 5 παιδιά της (πηγαίνουν όλα στο ίδιο σχολείο) μαθαίνουν πολλά πράγματα και η ίδια αισθάνεται πολύ περήφανη. «Μαθαίνουν τόσα πολλά πράγματα. Για παράδειγμα η Vanesa που είναι μόλις τριών ετών, είναι η μικρότερη, ξέρει τους αριθμούς, τα χρώματα, μετρά στα Αγγλικά,( ) και πραγματικά εκπλήσσεσαι. Η Μαρία Αντωνία που είναι στο δεύτερο έτος, διαβάζει χρησιμοποιώντας τις τελείες, τα κόμματα, τα ερωτηματικά, αν και είναι 7 ετών και είναι πράγματι εκπληκτικό. Ο Quico που είναι 9 ετών, δεν ήξερε να γράψει το Α και τώρα δες την αλλαγή. Ο Quico δεν ξέρει τίποτα, τίποτα, σας ορκίζομαι ούτε καν το Α. Ήθελα να του αλλάξω σχολείο (πριν αρχίσουν με τις Δ.Ο. και άλλες πετυχημένες δραστηριότητες). Η Μαρία Αντωνία στα 7 της μπορεί να σου διαβάσει μια ιστορία και μετά της λες, Ας δούμε Μαρία Αντωνία, τι διάβασες και εκείνη σου απαντά «λοιπόν, ήταν για έναν πρίγκιπα που έτσι κι έτσι» και σου εξηγεί, το έχει καταλάβει και σταματά στα κόμματα, ή αν υπάρχει ερωτηματικό σου το διαβάζει με ερώτηση, λοιπόν, είμαι απλά πολύ χαρούμενη» 44 (RFI_PM1). Σέλος, μια ομάδα μητέρων Ρομά που συμμετέχουν σε μια ομάδα συζήτησης (επίσης στη Βάσκικη γειτονιά του Sansonmendi) μας λένε πως τα παιδιά τους βελτιώθηκαν κατά πολύ χάρη στις Δ.Ο, 42 Original quote: comencé en segundo (...) Yo estaba muerta de miedo porque decía señor si no sé, y estaba muerta de miedo la verdad, pero nada conforme fue la marcha me encantó, me gusto muchísimo 43 Original quote: los chiquillos vi que eran muy listos, y decía madre mía señor que chiquillos que tratan de ayudarse que son como una piña. Los chiquillos son como una piña, que veía que habían antes se peleaban más entre sí y cuando yo hice lo de grupos interactivos vi que eran como una piña, que ellos mismos se ayudaban, que se explicaban ellos mismos, me encantó. 44 Original quote: Están aprendiendo mucho, mucho, mucho. Por ejemplo Vanesa que es la de tres añitos, que es la más chica, sabe los números, los colores, los números en ingles, ( ) y te quedas sorprendida. La María Antonia que va a segundo, te lee con sus puntos, sus comas, sus interrogaciones, con siete años que tiene y te quedas sorprendida. Quico con nueve años no sabía ni hacer una A, y dices mira el cambio. Quico no sabía nada, nada, te lo prometo ni sabía la A. Yo quería cambiarlo de colegio (antes de que empezaron con los Grupos Interactivos y otras actuaciones de éxito). María Antonia con siete años te lee un cuento y luego le dices vamos a ver María Antonia que has leído, y te lo dice, pues era un príncipe qué tal, y te lo explica, lo ha entendido, y se para en sus comas, si hay interrogación te lo dice con interrogación, bueno yo estoy contentísima. 66 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

67 καθώς βελτίωσαν σημαντικά το ακαδημαϊκό τους επίπεδο «εδώ και 2 χρόνια έχουν προοδεύσει και φαίνεται πολύ η αλλαγή. Σα παιδιά πρώτα έπαιρναν μόνο χαρτιά, τώρα τους δίνουν βιβλία, τετράδια, ( ). ταν ξεκίνησαν στο σχολείο αυτό, είχαν συνηθίσει να τους δίνουν μόνο χαρτιά για να κάνουν τις εργασίες τους στο σπίτι. χι πια. Τπάρχει πρόοδος, σε αυτό το σχολείο κάνουν πολλά πράγματα. Διαδραστικές ομάδες, τις κάνουν στην 1η, 2η 3η και 4η τάξη. υμμετέχουν μη γυναίκες Ρομά και γυναίκες Ρομά, πατεράδες μη Ρομά και Ρομά. Τπάρχουν επίσης Μαροκινοί, μερικοί μαύροι όλοι έρχονται να κάνουν διαδραστικές ομάδες» 45 (GFI_SM). Επιπλέον, οι μητέρες αυτές μας λένε ότι χάρη στην οργάνωση της τάξης σε Δ.Ο, πολλές μητέρες και πατεράδες, Ρομά και μη Ρομά, συμμετέχουν στο σχολείο, χάρη, μεταξύ άλλων, στην καλή διάθεση του κέντρου και της καλής σχέσης οικογένειαςσχολείου. «Πού συμμετέχετε; τα Αγγλικά, τη γλώσσα, τα μαθηματικά. πως και αν έχει, σε καλούν στο τηλέφωνο και σου λένε: ακούστε - μπορείτε να έρθετε να μας βοηθήσετε στις 3:00 στη γλώσσα για παράδειγμα;», ή τα μαθηματικά, ή τη γλώσσα των Βάσκων Λοιπόν, ναι, ερχόμαστε» 46 (GFI_SM). Η Φυνή ηυν εκπαιδεςηικών και ηυν άλλυν εκπαιδεςηικών παπαγόνηυν Η μεγαλύτερη συμμετοχή αύξησε την αλληλεπίδραση και τους χώρους μάθησης για τα παιδιά. Παρέχονται μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας πέρα από το κανονικό ωράριο του σχολείου, υπάρχουν διαδραστικές ομάδες μέσα στην τάξη, συμπληρωματικές εξωσχολικές τάξεις ανάγνωσης και επιτροπές για κάθε θέμα ή προγράμματα υποδοχής για τους ξένους μαθητές, πέρα από τις άλλες δραστηριότητες. λα αυτά επομένως έχουν αντανάκλαση και στην εκπαίδευση και την πραγματική λειτουργία του σχολείου. Έτσι για παράδειγμα, αναφορικά με το 1ο και 2ο έτος η καθηγήτρια αγγλικών αναφέρει τα ακόλουθα «η υποστηρικτική δουλειά στη τάξη έχει βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν πολλά, πάνω από όλα έχει παράσχει θετική υποστήριξη για τους νεοεισερχόμενους μαθητές. ( ) Σο γεγονός ότι οι δάσκαλοι δουλεύουν με υποστήριξη μέσα στην τάξη και πάνω από όλα λόγω των διαδραστικών ομάδων, η διαδικασία μάθησης των μαθητών είναι πολύ θετική. Καταφέραμε να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο από ότι πέρυσι και να εμβαθύνουμε κατά πολύ σε κάποιους τομείς. Οι μαθητές μπόρεσαν να δουλέψουν τόσο στην γραπτή έκφραση όσο και στην προφορική και μπόρεσαν να συμμετέχουν πολύ περισσότερο» 47 (Annual Report : 25). 45 Original quote: desde hace 2 años van avanzando y se nota que ha cambiado mucho. Antes a los niños le daban hojas y ahora le dan cuadernos, libros (...) Es que cuando empezaron en esta escuela daban sólo hojas para hacer los deberes. Ahora, no. Están avanzando; en esta escuela se están haciendo muchas cosas. Grupos interactivos, se están haciendo en 1º, 2º, 3º y 4º. Van madres payas, madres gitanas; padres payos y padres gitanos. También vienen marroquíes, algún negro...vienen todos a hacer grupos interactivo. 46 Original quote: Dónde participáis, En inglés, en lenguaje o matemáticas. Lo que sea, te llaman por teléfono y te dicen: -oye, os podéis venir a las tres a dar, a lo mejor, lenguaje? O matemáticas o euskera... Pues sí, que vamos. 47 Original version: el fet de treballar amb un reforç a l aula ha afavorit molt l aprenentatge dels alumnes, sobretot ha estat un reforç molt positiu pels alumnes nouvinguts.* + el fet de treballar amb un reforç a l aula i sobretot gràcies als grups interactius l aprenentatge dels alumnes ha estat ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 67

68 Εδώ είναι ακριβώς τα ίδια παιδιά που βοηθούν τα υπόλοιπα να μάθουν κατά τη διάρκεια των διαδραστικών ομάδων και αυτό είναι πολύ διαφορετικό από ότι συμβαίνει σε άλλα σχολεία τα οποία μοιράζουν την τάξη ανάλογα με τις διαφορές στους ρυθμούς μάθησης (CEHT1, 4, 58) 48 Διαπποζυπική Μάθηζη Είναι σημαντικό να τονίσουμε το γεγονός ότι οι μαθητές απολαμβάνουν το μάθημα όταν το καταλαβαίνουν. Αυτό σημαίνει βελτίωση του περιβάλλοντος στο σχολείο και πρέπει να τονιστεί κατά πολύ το γεγονός ότι επιδρά στην εκπαιδευτική επιτυχία των μαθητών και της κοινότητας. Πάντα λέω το παράδειγμα ότι όταν ο δάσκαλος είναι μόνος, επειδή είμαι στο γραφείο και βλέπω παιδιά να βολτάρουν στο διάδρομο για να πάνε στην τουαλέτα αλλά πηγαίνουν στην τουαλέτα βασικά από την ανία που νιώθουν μέσα στις τάξεις, δεν είναι ότι δεν συμπεριφέρονται καλά απλά βαριούνται και προσπαθούν να βγουν λίγο έξω και έτσι δημιουργείται αυτή η φυσική ανάγκη, όταν όμως κάνουν διαδραστικές ομάδες, όταν υπάρχει εθελοντής μέσα στην τάξη που τα βοηθά να κάνουν μια δραστηριότητα ανάγνωσης για παράδειγμα, οι διάδρομοι είναι άδειοι από παιδιά που πηγαίνουν στην τουαλέτα, και αυτό είναι σημαντικό, τα παιδιά δεν δημιουργούν την ανάγκη αυτή πια επειδή βρίσκονται στις τάξεις, αισθάνονται καλά, αισθάνονται άνετα και μαθαίνουν και εκμεταλλεύονται το χρόνο που έχουν (PEMT6, 2, 4) 49 Απσή ηηρ αλληλεγγύηρ πως εξηγούν οι εκπαιδευτικοί, η διαλογική οργάνωση των δραστηριοτήτων της τάξης, πέρα από το ότι έχει θετικό αντίκτυπο στα ακαδημαϊκά αποτελέσματα (βαθμούς), επιδρά επιπλέον και στην απόκτηση και εδραίωση συγκεκριμένων αξιών για τους μαθητές. τις διαδραστικές Ομάδες έχει καταδειχθεί ότι η ακαδημαϊκή επιτυχία δεν οδηγεί σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό ανάμεσα στους μαθητές αλλά αντίθετα, δημιουργεί περισσότερη αλληλεγγύη. Η δυναμική που δημιουργείται μέσα από τη συνεργασία εθελοντών είναι να προωθείται συνεχώς η αλληλεπίδραση μεταξύ των molt positiu. Hem pogut avançar molt més que el curs anterior i aprofundir molt en alguns aspectes. Els alumnes han pogut treballar tant l expressió i escrita com l oral i han pogut participar molt més 48 Original quote: Aquí justament els mateixos nanos ajuden als altres nanos a aprendre moltes vegades en els grups interactius i això és una gran diferència amb altres escoles que van segmentant el grup classe amb diferents ritmes amb diferents aprenentatges. 49 Original quote: Jo sempre poso un exemple quan el mestre està sol, jo que estic al despatx veig molt sovint nanos que passegen que passegen pel passadís per anar al lavabo però van al lavabo moltes vegades per la desdiria que tenen dins de les classes, no es perquè es portin malament si no que estan avorrits mirant de sortir una mica i els gènera aquella necessitat fisiològica, però quan estan fent grups interactius, quan hi ha un voluntari dins de la classe que els ajuda a fer una mecànica de lectura per exemple, aquests passadissos desapareixen de gent anant al lavabo, es important, el nano ja no autogenera aquesta necessitat perquè està a classes, està bé, s hi troba a gust i està aprenent, i aprofita el temps. 68 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

69 διαφορετικών παιδιών μέσα στην ομάδα, καθώς και η ιδέα να βοηθά το ένα το άλλο. Επιτυχία είναι όταν ο καθένας την κατακτά και όχι όταν κατακτιέται ατομικά. Επομένως, η Αλληλεγγύη είναι ένα από τα στοιχεία που πρέπει να εξεταστούν βαθύτερα, και το γεγονός ότι οι μαθητές είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τους συμμαθητές τους. Όταν δουλεύουν προσπαθείς να εξασφαλίσεις ότι αυτός που βοηθά, η ιδέα δηλαδή των διαδραστικών ομάδων, δεν χρησιμοποιείται μόνο στις ομάδες αυτές, αλλά η ιδέα ότι όταν κάποιος τελειώνει μια άσκηση βοηθά τον άλλο, προσπαθεί να βοηθήσει, τα παιδιά προσφέρονται όταν τελειώνουν, έχουν συνηθίσει ήδη να σκέφτονται «Έχω ήδη τελειώσει έτσι μπορώ να βοηθήσω τον άλλον εκεί πέρα» λοιπόν αυτό είναι προφανές, η βοήθεια του ενός στον άλλον κτλ (PEHT3, 4, 23-24). 50 Ένηαξη όλυν ηυν πόπυν μέζα ζηην ηάξη Η εγκατάλειψη πρακτικών διαχωρισμού και η διατήρηση όλης της ομάδας μέσα στην τάξη προϋποθέτει τη συγκέντρωση όλων των προσπαθειών μέσα στην τάξη. Εισάγοντας όλους τους πόρους που μπορεί να χρειαστούν, αυτούς που προορίζονται για ενισχυτική διδασκαλία και αυτούς για υποστήριξη των νεοεισερχόμενων ξένων μαθητών, ή ειδικής εκπαίδευσης, σημαίνει θετικές αλλαγές που σημαίνει κοινή δυναμική μέσα στην τάξη με τους συμμαθητές σου ανεξάρτητα από το εάν είσαι περισσότερο προχωρημένος ή έχεις μείνει πιο πίσω. Σο αίσθημα της αλληλεγγύης αναπτύσσεται ανάμεσα στα παιδιά και οδηγεί σε σημαντική αύξηση της αυτοεκτίμησης και επομένως σε κίνητρο για να μάθουν. Τα κίνηηπα ηυν μαθηηών και ηα καλύηεπα ακαδημαφκά αποηελέζμαηα Ψς μέρος της διαδικασίας μετασχηματισμού των σχολείων σε Κοινότητες Μάθησης, απορρίπτεται σταδιακά η έννοια του streaming εάν χρησιμοποιούνταν παλιότερα, και αντικαθίσταται από ενέργειες ένταξης όπως αυτές που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στο σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat. αν συνέπεια της εφαρμογής περισσότερων πρακτικών ένταξης οι εκπαιδευτικοί που έδωσαν συνέντευξη καταθέτουν ότι υπάρχει αύξηση στα κίνητρα που έχουν οι μαθητές για να μάθουν. Επιπρόσθετα, επιβεβαιώνουν ότι η επιτάχυνση στη μάθηση συνοδεύεται από έναν μεγαλύτερο βαθμό ενσωμάτωσης για τους μαθητές που έχουν ίσες ευκαιρίες να συμμετέχουν στην ίδια μάθηση. Για το λόγο αυτό παρατηρείται αλλαγή στη συμπεριφορά και στα αποτελέσματα των μαθητών, καταδεικνύοντας τα υψηλότερα επίπεδα ενδιαφέροντος που έχουν τα παιδιά στη μάθηση. 50 Original quote: A la hora de trabajar intentas que el que ayuda, la idea del grupo interactivo, no se hace sólo cuando hay grupos interactivos, cuando uno acaba una faena pues bueno te pones a ayudar aquel, inténtalo ayudar, se ofrecen los niños cuando acaban ya han cogido el hábito: Oye ya he acabado puedo ayudar a aquel, bueno eso se palpa, la ayuda entre ellos y tal. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 69

70 Ναι, παρατηρώ μεγάλη βελτίωση. Σα παιδιά είναι πιο κινητοποιημένα, ενδιαφέρονται περισσότερο. υγκεντρώνονται στη δουλειά τους περισσότερο και μαθαίνουν περισσότερο. Και δεν είναι μόνο αυτοί που πάντα τα καταφέρνουν που μαθαίνουν περισσότερο επειδή είναι εύκολο για αυτούς να μάθουν, αλλά και εκείνοι που το βρίσκουν πιο δύσκολο και αυτοί που δεν θα συνέχιζαν σε ένα σχολείο που, για παράδειγμα, δεν συμπεριλαμβάνονταν σε ένα πρόγραμμα σαν το δικό μας. Θα έμεναν πίσω και θα ήταν σε διαφορετικό επίπεδο. Είδα μεγάλη πρόοδο. Τπάρχουν παιδιά για παράδειγμα που μόλις ήρθαν και μετά από ενάμιση χρόνο βλέπεις ότι μιλούν ήδη, βλέπεις ότι εντάχθηκαν στη τάξη, ακολουθούν τους υπόλοιπους όταν πριν τα παιδιά αυτά ήταν έξω από την τάξη, ήταν λίγο διαχωρισμένα και όταν ήταν στην τάξη ήταν παθητικά παιδιά τα οποία δεν δεν είχαν την ευκαιρία να μάθουν όπως οι υπόλοιποι. Αντιθέτως, τώρα μπορούν. Σώρα μπορούν επειδή εντάχθηκαν στην τάξη και μπορούν να την ακολουθήσουν (PEMT2, 2, 2). 51 Η ένηαξη όλυν ηυν μαθηηών μέζα ζηην ηάξη το κείμενο αυτό οι εκπαιδευτικοί που δουλεύουν στις Κοινότητες Μάθησης και κάνουν Διαδραστικές ομάδες παρατήρησαν ότι με βάση τις καθημερινές τους πρακτικές, το να βγάζεις παιδιά με δυσκολίες μάθησης έξω από την τάξη για να τους παρέχεις μαθησιακή στήριξη όχι μόνο δεν καταφέρνεις να αυξήσεις τη μάθησή τους, αλλά μάλλον όταν η ενισχυτική εισάγεται μέσα στην τάξη είναι που αυξάνεται η μάθηση για όλα τα παιδιά. Για ακόμη μια φορά, οι εκπαιδευτικοί επιβεβαιώνουν τη βελτίωση που σημαίνει η σταδιακή απόρριψη των πρακτικών διαχωρισμού όπως είναι το streaming, και η εφαρμογή άλλων ενταξιακών πρακτικών. Αυτές οι πρακτικές ένταξης συνοδεύονται επιπρόσθετα από την αύξηση των χώρων που παρέχονται για υποστήριξη στο σχολείο (βιβλιοθήκη, περισσότερες ώρες που το σχολείο θα είναι ανοιχτό, κ.λπ.) εστιάζοντας στην επιτάχυνση της μάθησης για όλα τα παιδιά. τους χώρους αυτούς που είναι ανοιχτοί για όλα τα παιδιά, εκείνα που χρειάζονται περισσότερη δουλειά για το υλικό που θα δουλέψουν την επόμενη μέρα επιταχύνουν το ρυθμό της μάθησή τους χωρίς να μένουν πίσω. Ο συνδυασμός και των δύο πρακτικών έχει θετικό αντίκτυπο στα ακαδημαϊκά αποτελέσματα, δεδομένου ότι επιπρόσθετα με το γεγονός ότι η αναγκαία υποστήριξη παρέχεται μέσα στην τάξη, οι εκτός σχολικού προγράμματος μαθησιακές 51 Original quote: Sí, yo noto mucha mejora. Los niños están más motivados, los niños tienen más interés. Trabajan más concentrados y aprenden más. Y aprenden más no sólo los que van bien siempre porque son niños que tienen más facilidad, sino los que les cuesta mucho y los que no seguirían en una escuela que digamos no estuviera en un proyecto como el nuestro. Se quedarían atrás y estarían en un nivel bastante diferente. Yo he encontrado muchos avances. Hay niños por ejemplo que acaban de llegar y en 1 año y medio ves que pueden hablar, ves que se han integrado en la clase, pueden seguir con los demás cuando antes se cogía a los niños, se les sacaba de la clase, se les tenía como apartados y cuando estaban dentro del aula eran niños pasivos que no que no tenían posibilidades de aprender lo mismo que los demás. En cambio ahora sí. Sí porque están integrados dentro de la clase y van siguiendo. 70 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

71 δραστηριότητες προσανατολίζονται όχι μόνο προς τη μαθησιακή στήριξη αλλά και στην πρόβλεψη της δουλειάς που θα γίνει στην τάξη, έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να την ακολουθήσει. Αυτό που κάνουμε είναι η ενσωμάτωση των ανθρώπων μέσα στην τάξη, αλλά το να βγάζουμε έξω παιδιά να τα διαχωρίζουμε, όχι! Σο κάναμε αυτό για πολλά χρόνια όμως φέτος δεν το κάναμε, τα προγράμματα είναι έτσι διαμορφωμένα που κανένας δάσκαλος δεν είχε χώρο να πάρει 3 παιδιά ξεχωριστά να τα βοηθήσει να βελτιωθούν επειδή είδαμε ότι δεν βελτιώνονται περισσότερο όταν τα βγάζεις έξω αλλά μάλλον βελτιώνονται όταν κάποιος έρχεται στην τάξη να βοηθήσει λίγο-λίγο, και αυτό που προωθούμε είναι η βοήθεια στα παιδιά με συγκεκριμένες δυσκολίες και μπορούν να μείνουν στη βιβλιοθήκη επειδή εκεί κάποιες φορές παρέχουμε βοήθεια να κάνουν τις εργασίες τους και να προχωρήσουν (PEMT6, 2, 81) 52 Μέγιστη μάθηση για όλους τους μαθητές Αναφορικά με τη μαθησιακή υποστήριξη, η Κοινότητα Μάθησης CEIP Mare de Déu del Montserrat προτεραιοποιεί την υποστήριξη αυτή κατά τη διάρκεια του σχολείου και διασφαλίζει ότι γίνεται μέσα στην τάξη και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις οι μαθητές θα μεταφέρονται εκτός τάξης. Εκπρόσωπος των αρχών αναφέρει ότι υπάρχουν μεγάλα οφέλη στη πρακτική διατήρησης της ομάδας σαν σύνολο και στην εξάλειψη των εμποδίων που εμποδίζουν ένα παιδί να μάθει σε μια κανονική τάξη. Μερικές καλοκαιρινές δραστηριότητες που φυσικά περιλαμβάνουν δραστηριότητες μαθησιακής υποστήριξης ή ό,τι άλλο, απευθύνονται είτε σε συγκεκριμένους ανθρώπους σε μια συνηθισμένη τάξη δεν υπάρχει διαδικασία διαχωρισμού ή κατηγοριοποίησης στο κείμενο αυτό είναι εμφανές ότι τα μαθήματα αυτά που αποκαλούν επιτάχυνση που εμείς κάνουμε για 3 εβδομάδες όλο τον Ιούλιο απευθύνονται σε συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων που είναι πίσω, τώρα δεν θα το κατηγοριοποιούσα σαν διαχωρισμό, αντίθετα τους σπρώχνουμε λίγο προς την ένταξη στο επόμενο σχολικό έτος (AEHT3, 2 54). Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ 52 Original quote: El que fem és incorporar persones Centre dins de l aula of Research però treure nens in Theories per fer divisions and no!. Això ho hem fet molts anys i justament aquest any no, ja ven consolidar els horaris de manera Practices que cap mestre that tenia Overcome espai per agafar Inequalities tres nens per ajudar-los a millorar perquè hem vist que no milloren més per treure ls si no que quan milloren és quan entra algú a la classe per ajudar de mica en mica, i el que sí que fem és potenciar els nens que sí que tenen certes dificultats es puguin quedar a of la the biblioteca University tutoritzada of perquè Barcelona és allà on de vegades fem ajudes per poder fer els deures i una acceleració d aprenentatges. crea@ub.edu ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 71

72 Οι Φωνές στις Διαλογικές Λογοτεχνικές υγκεντρώσεις (Ισπανία) Επιλεγμένη εμπειρία Οι Διαλογικές Λογοτεχνικές συγκεντρώσεις απευθύνονται σε ενήλικες που δεν έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση. Οποιοσδήποτε που ενδιαφέρεται μπορεί να τις παρακολουθήσει. Δεν αποτελούν μόνο έναν τρόπο μάθησης, αλλά επίσης και ανοίγματος του σχολείου στην κοινότητα. Οι συγκεντρώσεις αυτές γίνονται επίσης και με παιδιά, εκτός ωραρίου σχολείου, ή σαν μέρος του κανονικού σχολικού προγράμματος. Οι συμμετέχοντας επιλέγουν τα κλασικά έργα που θέλουν να διαβάσουν και πόσες σελίδες πρόκειται να διαβάσουν σε κάθε συνεδρία. Οι συμμετέχοντες διαβάζουν τις συμφωνηθείσες σελίδες στο σπίτι και διαλέγουν μια παράγραφο που θέλουν να μοιραστούν με τους υπόλοιπους. Μόλις συγκεντρωθούν, αυτοί που έχουν επιλέξει παράγραφο ζητούν να πάρουν το λόγο από το συντονιστή. Ο συντονιστής είναι αυτός που δίνει το λόγο. Έπειτα το άτομο διαβάζει την παράγραφό του και εξηγεί γιατί την επέλεξε. Μετά, ο λόγος δίνεται σε όποιον θέλει να πει τη γνώμη του για την ίδια παράγραφο, και η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι το τέλος των παραγράφων Οι Φωνές των υμμετεχόντων τοιχεία (Valls, Soler, και Flecha, 2008; Pulido and Zepa, 2010; Ramis, and Krastina, 2010; Serrano, Mirceva, και Larena, 2010; INCLUD-ED, 2011) δείχνουν ότι οι «Διαλογικές Λογοτεχνικές υγκεντρώσεις» (ΔΛ) έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και στις γνωστικές δεξιότητες παιδιών και ενηλίκων, σε πολλά διαφορετικά πλαίσια. Με βάση τα γνωστικά χαρακτηριστικά που υποστηρίζονται από προηγούμενη επιστημονική έρευνα, όπως είναι η επίδραση των αλληλεπιδράσεων στην προώθηση της μάθησης (Vygotsky, 1979; Bakhtin, 1981; Bruner, 1988, 2012; Wells, 2001; κ.ά.), ή ο «διάλογος» σαν μέσο ενθάρρυνσης και κατάκτησης της μάθησης (Freire, 1998; Flecha, 2000; Wells, 2001; Aubert κ.ά. 2008), οι ΔΛ παρέχουν ένα στέρεο περιβάλλον όπου οι συμμετέχοντες κερδίζουν από τις αλληλεπιδράσεις αυτές. Αυτό είναι κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις ΔΛ, και αυτές που γίνονται με Ρομά δεν αποτελούν εξαίρεση. Μαρτυρίες των μαθητών Ρομά που εμπλέκονται στις ΔΛ δείχνουν πώς η εμπειρία αυτή επιδρά τόσο πολύ στις δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης. Οι ΔΛ ενσωματώνουν πολλές επιτυχημένες δράσεις αναγνωρισμένες από το ολοκληρωμένο πρόγραμμα INCLUD-ED ( ). Η περίπτωση του CEIP Mare de Déu de Montserrat δείχνει πώς οι ΔΛ επιδρούν θετικά στη μάθηση των συμμετεχόντων. Σο CEIP Mare de Déu de Montserrat είναι 72 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

73 ένα δημοτικό σχολείο με μεγάλο ποσοστό μαθητών Ρομά και μεταναστών. Σο CEIP Mare de Déu de Montserrat άρχισε να κάνει ΔΛ το , όταν το σχολείο αυτό έγινε «Κοινότητα Μάθησης» 53. Από τότε μέχρι σήμερα, ο μέσος όρος των βαθμών των μαθητών σε δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης βελτιώθηκε σημαντικά. Σο παρακάτω απόσπασμα είναι ένα παράδειγμα του είδους των αλληλεπιδράσεων και των σχολίων μεταξύ των μαθητών Ρομά αναφορικά με τη χρησιμοποίηση των ΔΛ για να αυξηθούν οι αναγνωστικές τους δεξιότητες. Ο διάλογος αυτός είναι από συνέντευξη που πάρθηκε με βίντεο: Χωρίς ήχο: Αλλάξαμε σχολείο για να παρακολουθήσουμε τις λογοτεχνικές συγκεντρώσεις, πάντα με κλασικά έργα, όπως η Οδύσσεια ή ο Δον Κιχώτης. Σο καινούργιο σχολείο βρίσκεται σε ένα σύνθετο περιβάλλον: στην περιοχή Montserrat το 70% των μαθητών είναι μετανάστες. Γίνονται κοπάνες όμως οι μαθητές ποτέ δεν χάνουν τις συγκεντρώσεις. Μαθητής Ρομά, 9 ετών: Διαβάζω πολύ. Διαβάζω πολλές σελίδες κάθε βράδυ. Μου αρέσουν οι συγκεντρώσεις επειδή αν δεν καταλάβω κάτι στο σπίτι μπορώ να ρωτήσω τους συμμαθητές μου και μου το εξηγούν. Μαθήτρια, 9 ετών: «υμφορές» (Calamities). Δεν την ήξερα αυτή τη λέξη. ταν πήγα στην τάξη (συμμετέχει στις συγκεντρώσεις) ρώτησα και τώρα την ξέρω Εκπαιδευτικός 4 ης τάξης: Τπάρχουν μαθητές που έμαθαν να διαβάζουν πέρυσι (στην Σρίτη τάξη) με την Οδύσσεια. Αυτό οφείλεται στο κίνητρο που είχαν να μάθουν, να σχολιάσουν. Σα παιδιά βοηθιούνται μεταξύ τους και με τις οικογένειές τους στο σπίτι (TV3, 2011) 54 Βλέπουμε πώς μέσα από τη μελέτη κλασικών έργων τα παιδιά Ρομά έχουν πρόσβαση σε πιο πλούσιο λεξιλόγιο που διευρύνει τις γνώσεις τους. Η χρησιμοποίηση της μελέτης κλασικών έργων, που είναι χαρακτηριστικό των ΔΛ, επιτρέπει στους συμμετέχοντες να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό το είδος του εμπλουτισμένου λεξιλογίου, του «εμπλουτισμένου κώδικα» (Bernstein, 1993). Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους μαθητές που δεν θα είχαν ίσως ποτέ την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τέτοιες λέξεις στην καθημερινότητά τους για πολλούς λόγους. Οι ΔΛ δίνουν (στα 53 Learning communities is a project of transformation of an educative center lead to ovecome the school failure and eliminate the conflicts. (Flecha, and Puigvert, Las comunidades de aprendizaje. Una apuesta por la igualdad educativa. Retrieved from: 54 Original quote: Veu en off: Canviem de centre per assistir a una tertúlia literària, sempre sobre clàssics, com L Odissea o el Quitxot. Aquesta escola està situada en un entorn complex al barri de Montserrat de Terrassa. Un 70% de l alumnat és immigrant. Hi ha diversos casos d absentisme. Els alumnes però no es perden la tertúlia. Alumne gitano de 9 anys: Yo leo mucho. Todas las noches leo muchas páginas de un libro. Me gusta hacer la tertulia porque si yo no he entendido algo en casa y un compañero sí lo ha entendido le pregunto y el compañero me lo dice. Alumna de 9 años: Calamidades. Aquesta paraula jo no la sabía. I ara quan he vingut a la classe (estan fent tertúlia literària) i ho he preguntat, ja me la sé. Professora tutora de 4rt: Hi ha nens que van aprendre l any passat (quan feien 3er de primària) a llegir amb el llibre de l Odissea. Això es provoca perquè hi ha una motivació molt gran, per saber, per comentar, entre ells s ajuden molt a llegir i amb els familiars de casa. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 73

74 παιδιά Ρομά) την ευκαιρία να επεκτείνουν το λεξιλόγιό τους αποκτώντας πρόσβαση στο είδος του κώδικα που έχει καθιερωθεί από το σχολείο. Σο να έχουν πρόσβαση στη μελέτη κλασικών έργων στα πλαίσια των ΔΛ μεταμορφώνει επιπλέον τη στάση των μαθητών απέναντι στο διάβασμα. το απόσπασμα αυτό, ο μαθητής Ρομά αναφέρει: «Μου αρέσουν οι συγκεντρώσεις επειδή αν δεν καταλάβω κάτι στο σπίτι μπορώ να ρωτήσω τους συμμαθητές μου και μου το εξηγούν). πως ήδη ξέρουμε από προηγούμενη επιστημονική μελέτη, η αλληλεπίδραση είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τη μάθηση. Μαθαίνουμε μιλώντας με άλλους ανθρώπους, όταν διαπραγματευόμαστε νοήματα, όταν ξεκαθαρίζουμε αμφιβολίες όλοι μαζί, όταν μοιραζόμαστε αυτό που κατανοήσαμε με βάση το υπόβαθρο και τις προηγούμενες εμπειρίες του καθένα. Ο μαθητής αυτός τονίζει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ΔΛ: η εμπειρία αυτή διευκολύνει το διάλογο και την επικοινωνία ανάμεσα στους συμμετέχοντες, κι έτσι το διάβασμα γίνεται μια κοινωνική δραστηριότητα όπου όλοι οι συμμετέχοντες συνεργάζονται για να κατανοήσουν το νόημα του κειμένου. πως αναφέρεται από τον Vygotsky (1979), η μάθηση είναι μια κοινωνική διαδικασία στην οποία τα άτομα αναπτύσσουν τις δυνατότητές τους χάρη στη συνεργασία με άλλους «πιο ικανούς» συνομήλικους. Με αυτή την έννοια, η «ετερογένεια» (η οποία είναι μια από τις πιο πετυχημένες εκπαιδευτικές ενέργειες που πιστοποιείται από το INCLUD-ED) φαίνεται να αποτελεί ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό των ΔΛ στην προώθηση του διαλόγου που κτίζει και επεξηγεί το νόημα δύσκολων λέξεων για όλους τους συμμετέχοντες. αν συνέπεια, βελτιώνονται οι αναγνωστικές δεξιότητες όλων των συμμετεχόντων. Από την άλλη, έχει και συναισθηματική επίδραση: αυτός/ή ο/η μαθητής/τρια Ρομά υποστηρίζει ότι του/της αρέσει να διαβάζει κλασικά βιβλία. Η εμπλοκή της ανάγνωσης μέσα από τα κλασικά έργα ένα στοιχείο κλειδί των ΔΛ. Επιπρόσθετα, σε αυτό το απόσπασμα εξηγεί πώς έμαθε την καινούργια λέξη «συμφορές» [calamidad] χάρη στο διάλογο με τους συμμαθητές του/της στις ΔΛ. ύμφωνα με προηγούμενη έρευνα, ο διάλογος είναι ένας σημαντικός τρόπος μάθησης (Bakhtin, 1981; Flecha, 2000; Wells, 2001; Aubert et al., 2008). Οι ΔΛ φαίνεται να είναι μια καλή εμπειρία επειδή έχουμε αποδείξεις ότι η εμπειρία αυτή βελτιώνει την απόδοση των μαθητών αναφορικά με τις αναγνωστικές και γραπτές δεξιότητές τους, χρησιμοποιώντας έναν τέτοιο διάλογο. πως ισχυρίζεται από τον Soler (2001), οι ΔΛ αναπτύσσουν ακαδημαϊκές δεξιότητες μέσω της επικοινωνιακής λογικής που είναι ενσωματωμένη στους διαλόγους αυτούς. 74 «Ο προσανατολισμός της διαλογικής μάθησης του λογοτεχνικού κύκλου κάνει τους μαθητές πιο περίεργους και οδηγεί πολλούς συμμετέχοντες να ερευνήσουν τις λέξεις, τις προτάσεις ή τα θέματα που δεν καταλαβαίνουν. την πραγματικότητα, οι συμμετέχοντες σπάνια ρωτούν το νόημα μιας λέξης επειδή συχνά την κοιτούν στο λεξικό στο σπίτι. υνήθως κοιτούν στο λεξικό άγνωστο λεξιλόγιο, ψάχνουν για άγνωστες πληροφορίες στην εγκυκλοπαίδεια ή το διαδίκτυο, ή ρωτούν άλλους ανθρώπους (συμμαθητές ή συγγενείς) σχετικά με τις ερωτήσεις τους, χρησιμοποιώντας έτσι τις επικοινωνιακές τους ικανότητες. Η διαλογική μάθηση ενδυναμώνει τη λειτουργική διάσταση της μάθησης και την ανειλημμένη ευθύνη των μαθητών να κατανοήσουν σε βάθος αυτό που διαβάζουν και να συνεισφέρουν στο διάλογο» (Soler, 2001, σελ. 200) ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

75 Με τον τρόπο αυτό λειτουργούν οι ΔΛ προωθώντας/ενθαρρύνοντας τη μάθηση. Η διαλογική μελέτη οδηγεί στην αύξηση της λειτουργικής διάστασης της μαθησιακής διαδικασίας. Σα άτομα (οι μαθητές) μαθαίνουν περισσότερο. Περισσότερο. Η μάθηση βασίζεται στην αριστεία. Σα περιεχόμενα του σχολικού προγράμματος πηγάζουν από μάθηση κλασικών έργων, κάτι που επεκτείνει το σχολικό πρόγραμμα σε αυτό που οι ακαδημαϊκοί θεωρούν «εξαιρετική μελέτη». Οι μελέτες αυτού του είδους οδηγούν τους μαθητές να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο, να επεκτείνουν την κατανόηση των νοημάτων, και να αναπτύξουν το υπόβαθρο τους βασιζόμενο σε θέματα αρκετά σημαντικά για να γίνουν «κλασικές μελέτες». Σο απόσπασμα της Ania δείχνει με τον καλύτερο τρόπο αυτό το γεγονός. Η Ania είναι ένα 10χρονο κορίτσι. Είναι μαθήτρια σε μια Κοινότητα Μάθησης, στην Ισπανία. Η Κοινότητα Μάθησης αυτή έχει μεγάλο ποσοστό μαθητών Ρομά. υμμετείχε στο τελικό συνέδριο του INCLUD-ED σαν ομιλήτρια σε στρογγυλό τραπέζι, μπροστά σε μέλη ευρωπαϊκού κοινοβουλίου διαφορετικών κρατών, που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 6 Δεκεμβρίου το απόσπασμα αυτό, η Ania απευθύνεται στους συνομηλίκους της και μιλά για έναν μαθητή Ρομά: Μας αρέσουν οι συγκεντρώσεις πάρα πολύ επειδή (με αυτές) μαθαίνουμε περισσότερο. Βελτιώνουμε το λεξιλόγιό μας, την έκφραση και τις γνωστικές μας δεξιότητες. Για παράδειγμα, 2 παιδιά από την τάξη μου. Σο ένα το λένε Mohamed και το άλλο Simon, και χάρη στις λογοτεχνικές συγκεντρώσεις έμαθαν να διαβάζουν. Ήθελαν να μάθουν τι γινόταν στις συγκεντρώσεις, να μάθουν μαζί με μας. Μιας και δεν μπορούσαν, προσπάθησαν πραγματικά, προσπάθησαν να διαβάσουν και να ξαναδιαβάσουν, και με τόση προσπάθεια κατέληξαν να διαβάζουν. Επιπλέον, στη μελέτη πριν τις συγκεντρώσεις βοηθιούνταν από τις οικογένειές τους και μερικούς φίλους. Κάτι άλλο που θέλω να πω είναι ότι οι λογοτεχνικές συγκεντρώσεις σε κάνουν να θέλεις να διαβάσεις περισσότερο. Για παράδειγμα, ένα κορίτσι στην τάξη μου που το λένε Kaoutaur, που άρχισε να διαβάζει βιβλία ( ). τις συγκεντρώσεις, μαθαίνω από τους συμμαθητές μου. Διαβάζω μια παράγραφο και την καταλαβαίνω με τον δικό μου τρόπο. Όταν ένας άλλος μαθητής την εξηγεί με το δικό του τρόπο, είναι σαν να αλλάζεις τη σκέψη σου επειδή καταλαβαίνεις τι σκέφτεται εκείνος. 55 πως αναφέρεται από τον Soler (2001), σε μια ΔΛ οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν επικοινωνιακές ικανότητες για να καταλάβουν το διάβασμα καλύτερα. Οι μαθητές μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, βασιζόμενοι σε επιχειρηματολογίες (με βάση έγκυρους ισχυρισμούς, όχι σχέσεις εξουσίας). Οι χώροι αυτοί επίσης προωθούν αυτό που ο Flecha (2000) αποκαλεί πολιτισμική νοημοσύνη, μια έννοια που περιλαμβάνει πρακτικές, ακαδημαϊκές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Σο να καταλαβαίνεις, να 55 Original quote: Nos gustan las tertulias literarias porque aprendemos más. Aprendemos más vocabulario, expresión y también aprendemos a leer. Un ejemplo son dos niños de mi clase. Uno que se llama Mohamed y uno que se llama Simón que gracias a las tertulias literarias aprendemos a leer. Ellos querían saber lo que pasaban en las tertulias literarias, querían aprender con nosotros. Y como no sabían, se esforzaban, y se esforzaban, y lo leían otra vez hasta que al final tanto esforzarse aprendieron a leer. También porque para leer para las tertulias literarias en su casa tenían compañía, familiares o amigos que venían a visitarles. Una cosa que hace también las tertulias literarias es que te dan más ganas de leer más libros. Un ejemplo es una niña de mi clase que se llama Kaoutaur que gracias a las tertulias literarias comenzó a leer libros. (...) En las tertulias literarias aprendo también de lo que dicen mis compañeros. Por ejemplo, yo me he leído un trozo del párrafo y tengo una manera de ver. Cuando el compañero explica su manera de ver es como si cambiaras tu manera de ver porque entiendes lo que está pensando el otro. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 75

76 κατανοείς και να μαθαίνεις πηγάζει από τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συμμετεχόντων συνεισφέροντας σε μια βάση πολιτισμικής νοημοσύνης. Αυτό πραγματικά προωθεί τη μάθηση, όπως και την ενθαρρύνει, όπως τονίζει η Aina στο απόσπασμά της όταν μιλάει για τους συμμαθητές της (Mohame, Simon, και Kaoutaur). Οι μαθητές που εμπλέκονται στις ΔΛ φωτίζουν επίσης μια ακόμη πλευρά που σχετίζεται με τις ΔΛ (παρουσιάζεται στην Έκθεση 1 αυτού του προγράμματος): Η εκ νέου δημιουργία μιας επικοινωνίας της πραγματικής ζωής στον κύκλο (Soler, 2001). Οι συμμετέχοντες στις ΔΛ συνδέουν το διάβασμα με τις καθημερινές εμπειρίες τους. Οι ΔΛ γίνονται ένα μέσο για αυτούς να ξαναδούν την πραγματικότητά τους (Schütz και Luckmann, 1978) και να δημιουργήσουν νέα νοήματα. Η Ania λέει: ταν ένας άλλος μαθητής εξηγεί το δικό του τρόπο, είναι σαν να αλλάζεις άποψη επειδή καταλαβαίνεις τί σκέφτεται. Μέσω αυτής της διαδικασίας της αλληλεπίδρασης, τα άτομα μπορούν να έχουν νέες προσεγγίσεις πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα, και να μάθουν από τη διαφορετικότητα αυτή Ποια είναι η άποψη των δασκάλων και των άλλων εκπαιδευτικών παραγόντων για τις ΔΛ; το απόσπασμα αυτό αναπαράγουμε άρθρο που δημοσιεύτηκε σε μια από τις πιο δημοφιλείς εκπαιδευτικές εφημερίδες της Ισπανίας (ονομάζεται Escuela). Φιλιάδες εκπαιδευτικοί παίρνουν την εφημερίδα αυτή καθημερινά στο σχολείο, σε όλη τη χώρα. την εφημερίδα αυτή, ο Ortega (2012) παρουσιάζει την περίπτωση του Μανουέλ, έναν μαθητή Ρομά που ενεπλάκη σε μια ΔΛ. Η δασκάλα του, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, του πρότεινε να αφήσει το βιβλίο του στο σχολείο, και προσφέρθηκε να τον βοηθήσει στο διάβασμα κατά τη διάρκεια του πρωινού διαλείμματος, στο σχολείο. Τπέθεσε ότι ο Μανουέλ δεν ήταν συνηθισμένος να έχει βοήθεια στο σπίτι στο διάβασμα των βιβλίων. μως ο Μανουέλ της είπε ότι η αδερφή του συνήθιζε να διαβάζει μαζί του. Η αλληλεπίδραση αυτή άλλαξε τη κοινωνική αναπαράσταση της δασκάλας για «τους μαθητές Ρομά στο σπίτι» και τις «οικογένειες Ρομά». Οι ΔΛ προωθούν τη προσωπική αλλαγή και την αλλαγή στο περιβάλλον (Soler, 2001). Ο Manuel είναι ένας ακόμη οπαδός των λογοτεχνικών συγκεντρώσεων. Κάθε εβδομάδα, παίρνει το βιβλίο του στο σπίτι και ζητά από την αδερφή του να διαβάσει μαζί του και συζητούν για σχόλια για την επόμενη συνάντηση. ταν ξεκίνησε την 3η τάξη, δεν μπορούσε να διαβάσει, συνήθιζε όμως να ακούει τους συμμαθητές του. Ενδιαφέρονταν πραγματικά για τα θέματα που συζητιούνταν, ειδικά για αυτά που σχετίζονταν με την κουλτούρα και τον πολιτισμό των Ρομά. Πολύ σύντομα, άρχισε να συμμετέχει, συνεισφέροντας με τις απόψεις του και αισθάνονταν περήφανος για την ταυτότητα και τις παρεμβάσεις του. Η δασκάλα του τον επαινούσε κάθε φορά που έρχονταν με ιδέες γραμμένες στο χαρτί του και χαιρόταν για την πρόοδο του Manuel στο διάβασμα. Βλέποντας την προσοχή που έδειχνε και τις παρεμβάσεις του, σκέφτεται την απάντηση του Manuel όταν του πρότεινε να μην παίρνει το βιβλίο στο σπίτι, υποθέτοντας ότι δεν θα τον βοηθούσε κανείς στο σπίτι. «Manuel, μην 76 παίρνεις το βιβλίο στο σπίτι εάν δεν θέλεις. Μπορώ να σε βοηθήσω αύριο στο διάλειμμα, για να ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

77 μπορέσεις να συμμετέχεις στη συγκέντρωση.. χι κυρία! Θα πάρω το βιβλίο στο σπίτι, διαβάζω με την αδερφή μου.» Ο ενθουσιασμός των μαθητών για την δραστηριότητα αυτή δημιουργεί αλληλεπιδράσεις που τους βοηθούν να συμμετέχουν και να μαθαίνουν. ( ) Ο Manuel και η αδερφή του, και πολλοί άλλοι, όταν μοιράζονται το σκοπό του διαβάσματος, αλλάζουν τις προσωπικές τους σχέσεις πέρα από το σχολείο 56 (Ortega, 2012) Μέσα από τη συμμετοχή τους στις ΔΛ, οι μαθητές Ρομά δείχνουν ότι μπορούν να διαβάσουν κλασικά βιβλία και να τα κατανοήσουν. Σο στοιχείο αυτό ξεπερνά τη μοιρολατρική υπόθεση ότι (οι μαθητές Ρομά) δεν μπορούν να διαβάσουν κλασικά έργα. την πραγματικότητα, η δασκάλα που αναφέρθηκε από τον Ortega αναπολεί τις μνήμες της για το διάβασμα του Manuel και το πόσο έμαθε με τους συμμαθητές του, χρησιμοποιώντας τη δική του ιστορία και τις καθημερινές του εμπειρίες για να εμβαθύνει στο διάλογο, να επεκτείνει την κατανόηση των λέξεων. Αυτό αποδεικνύει επίσης ότι οι άνθρωποι που δεν βρίσκονται στην ελίτ έχουν γνώση που πηγάζει από τις ζωές τους, και αυτό μπορεί να γίνει η βάση για μια καινούργια κατανόηση. Οι μαθητές μαθαίνουν περισσότερο με τις ΔΛ, σύμφωνα με τις εμπειρίες των δασκάλων. Επίσης, η συμμετοχή στις ΔΛ αλλάζει τη γειτονιά. Σο επόμενο απόσπασμα έρχεται από ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε σε μια Ισπανική εφημερίδα που λέγεται El Correo de Andalucía. την εφημερίδα αυτή, ο Cela (2007) περιγράφει την περίπτωση «Las Tres Mil», η οποία είναι μια γειτονιά στην πόλη της εβίλλης (Νότια Ισπανία). Αυτή είναι μια από τις πιο φτωχές γειτονιές της Ισπανίας. Ο κύριος πληθυσμός είναι Ρομά. Σο άρθρο αυτό περιγράφει πώς οι οικογένειες Ρομά προχώρησαν στο διάβασμα κλασικών βιβλίων μέσα από τις ΔΛ. Η μεταμόρφωση του Poligono Sur άρχισε με την κατανόηση του Κάφκα. Πέντε σχολεία που βρίσκονται σε φτωχές αστικές περιοχές της εβίλλης εμπλέκονται σε ένα Πρόγραμμα το οποίο στοχεύει να διδάξει τους γονείς μέσα από κλασική λογοτεχνία. Πιστεύουν ότι αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά. «Εδώ υπάρχουν μεγάλες γυναίκες που μπορούν να τραγουδήσουν Lorca s Romancero Gitano, όμως δεν μπορούν να τον διαβάσουν», εξηγεί ο Víctor González, ένας από τους εθελοντές της 56 Original quote: Manuel también es un entusiasta de la tertulia literaria. Cada semana se lleva su libro a casa y allí le pide a su hermana que se siente con él para ayudarle a leer y a pensar una intervención para la tertulia. Cuando empezó 3º de Primaria no sabía leer, pero escuchaba atentamente a sus compañeros y compañeras de clase. Le interesaban mucho todos los temas que se planteaban, especialmente cuando los relacionaban con la cultura gitana. Pronto empezó a participar muy activamente aportando sus reflexiones y sintiéndose orgulloso de su identidad y de sus intervenciones. Su maestra le felicitaba cada vez que traía ideas apuntadas en un papel y le satisfacía comprobar la evolución de Manuel en relación al aprendizaje de la lectura. Cuando lo ve tan atento escuchando a los demás y argumentando sus opiniones, se acuerda de la respuesta que Manuel le dio al sugerirle ella que no se llevara el libro a casa dando por supuesto que nadie le podría ayudar a leer. Manuel, si quieres no te lleves el libro a casa. Mañana en la hora del recreo yo te ayudo a leerlo. Así podrás participar en la tertulia. Que va profe,! Yo me llevo el libro a casa que lo leo con mi hermana. El entusiasmo del alumnado en relación a esta actividad genera que busquen interacciones que les ayuden a participar en ella y a aprender más. (...) Manuel en su hermana y tantos otros que, compartiendo el objetivo de aprender transforman sus relaciones personales más allá del centro escolar ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 77

78 περιοχής Tres Mi areal- πώς γίνεται αυτό; Είναι πιθανό, όπως εξηγούν οι συντονιστές αυτού του Προγράμματος, παραθέτοντας Touraine, μερικές φορές, η γνώση έρχεται από κάτω προς τα πάνω: όταν μη ακαδημαϊκοί άνθρωποι παράγουν και δημιουργούν πολιτισμική ανάλυση βασιζόμενη στις προσωπικές τους εμπειρίες» Η αρχή αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των σκοπών αυτού του Προγράμματος το οποίο συντονίζεται από ένα ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης (CREA) και το κέντρο πόρων των εκπαιδευτικών στη εβίλλη δεν εξηγεί όμως γιατί επέλεξαν Κάφκα, ή Σζόυς ή αίξπηρ για να μάθουν γράμματα στους γονείς των μαθητών. Γιατί όχι κάτι πιο εύκολο; «Η επιλογή του Σζόυς, ή του Σολστόι ή του Θερβάντες δεν είναι συμπτωματική, διαβεβαιώνει η Adriana Aubert, μέλος του CREA, «διαβάζοντας το Δον Κιχότη ένα μη ακαδημαϊκό άτομο βρίσκει περισσότερο κίνητρο και προσωπικές αναφορές από το να διαβάσει τον «El Pirata Garrapata». τη La Plata, το πρόγραμμα των κοινοτήτων μάθησης λειτουργεί σε δυο δημοτικά σχολεία και σε ένα γυμνάσιο. Και στη περιοχή Las Tres Mil, σε ένα σχολείο, σε ένα γυμνάσιο και σε ένα σχολείο ενηλίκων. λοι εμπλέκονται σε διαλογικές λογοτεχνικές συγκεντρώσεις, που αυτή τη στιγμή μελετώνται και στο Πανεπιστήμιο του Φάρβαρντ. μως στο Φάρβαρντ έχουν σπουδάσει επτά πρόεδροι των ΗΠΑ και στην περιοχή Polígono Sur τέσσερις από τους δέκα γονείς δεν γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν. Ο σκοπός που έχουν θέσει για τους εαυτούς τους είναι να επιτύχουν δευτερογενείς επιδράσεις από τις τάξεις: να επαναφέρουν τα παιδιά που εγκατέλειψαν το σχολείο μέσα από τις μητέρες και τους πατεράδες τους οι οποίοι, όταν ήταν νέοι, δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν το σχολείο. «Σο να παρέχουν εκπαίδευση στα μέλη της οικογένειας που ζουν με τους μαθητές προωθεί μια πιο πλούσια μάθηση από αυτή που μπορεί να πάρουν από τους δασκάλους, εξηγεί ο Aubert. την Ισπανία, οι κοινότητες μάθησης γίνονται σε 41 εκπαιδευτικά κέντρα 57. Η ομάδα του CREA παρακολουθεί από τη Βαρκελώνη τη βελτίωση των σχολείων της εβίλλης. Αυτό από την περιοχή Polígono Sur ξεκινά από μια μπλοκαρισμένη κατάσταση: η εγκατάλειψη του σχολείου αφορά τέσσερα από τα δέκα παιδιά. «Δεν είχα δει ποτέ 10χρονα αγόρια να ξεκινούν το σχολείο για πρώτη φορά στα 9 τους», αναφέρει η Ρόζα, μια εθελόντρια από την περιοχή Tres Mil. Η κατάσταση στο Adriano del Valle, στη La Plata, είναι περίπλοκη για άλλους λόγους: στην τάξη έχουν μαθητές που είναι Κινέζοι, Ρουμάνοι, Πολωνοί, Μαροκινοί, Αιθίοπες, μαθητές από το 57 In 2012, there are now more than 120 Learning Communities and many schools are waiting to receive the proper training to start to implemante the educational project of School as a Leraning Comunnities. 78 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

79 Εκουαδόρ, τη Βολιβία, τη Φιλή και την Κολομβία. Σο κοινό στοιχείο που ενώνει τα πέντε σχολεία είναι η ετερογένεια.( ) «Έχουμε δει πώς μια αγράμματη γυναίκα έμαθε να διαβάζει απέξω, συλλαβή-συλλαβή, και κατέληξε να διαβάζει πέντε φορές τον Οδυσσέα του Σζόυς, λέει ο Aubert. τη εβίλλη, το κέντρο ενηλίκων του Polígono Sur πρωτοπορεί. Πέρυσι ξεκίνησε η πρώτη λογοτεχνική συγκέντρωση με 30 άτομα από τη γειτονιά, κυρίως γυναίκες μεταξύ ετών. Μια από αυτές είπε στα μέλη της ομάδας για τη μέρα που ένας άντρας αποφάσισε να αυτοκτονήσει, καίγοντας ένα κύλινδρο βουτανίου και ανατίναξε το κτίριο, στη Las Letanías, ενώ αυτή κοιμόταν. Σέσσερις γείτονες πέθαναν. «Γιατί να μη μπορέσει να καταλάβει τον Κάφκα;», αναρωτιέται ο Víctor. 58 Σο άρθρο αυτό δείχνει πώς η εφαρμογή αυτής της εκπαιδευτικής εμπειρίας σε μια γειτονιά της πόλης της εβίλλης, με υψηλό ποσοστό πληθυσμού Ρομά και ανθρώπων με χαμηλό κοινωνικο-εκπαιδευτικό στάτους, έχει μεγάλη επίδραση στο να ξεπεραστούν τα εμπόδια για τους ανθρώπους Ρομά. Με τη ΔΛΓ, πολλοί Ρομά είναι στη διαδικασία αλφαβητισμού. Σο γεγονός αυτό βελτιώνει το μέσο όρο του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσμού που ζει στη γειτονιά αυτή (Las Tres Mil). Επιπρόσθετα, οι εκπαιδευτικοί παράγοντες στο άρθρο αυτό ισχυρίζονται ότι πολλοί από αυτούς που παρακολουθούν τις ΔΛ είναι γονείς, παππούδες, θείοι, θείες, κτλ παιδιών που συνήθως χάνουν μαθήματα. Σα παιδιά αυτά βλέπουν πώς οι συγγενείς τους βελτιώνουν το εκπαιδευτικό τους επίπεδο. Σο γεγονός αυτό τους ενθαρρύνει (τα παιδιά Ρομά) να ξαναπάνε στο σχολείο, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο δείκτης απουσιών. Επιπρόσθετα, οι οικογένειες που εμπλέκονται στις ΔΛ συμμετέχουν 58 Original quote: La metamorfosis del Polígono Sur empezará por entender a Kafka. Cinco colegios de barrios periféricos de Sevilla se han enfrascado en un proyecto que trata de enseñar a los padres de sus alumnos a leer a los clásicos de la literatura. Esperan que educar a las familias termine beneficiando a los hijos. Aquí hay señoras mayores que saben cantar el Romancero gitano de Lorca, y no saben leerlo, explica Víctor González, uno de los voluntarios de las Tres Mil- cómo puede ocurrir tal cosa? Es posible que, cómo explican las coordinadoras del plan parafraseando al filósofo Alain Touraine, a veces el conocimiento va de abajo arriba: cuando los individuos sin títulos producen e inventan análisis culturales basados en su propia experiencia. Este principio dice cuál es el objetivo de este proyecto educativo, coordinado por un grupo de investigación de la Universidad de Barcelona (CREA) y por el Centro de Profesores de Sevilla, pero no explica por qué han elegido a Kafka, a Joyce o a Shakespeare para sacar del analfabetismo a los padres de sus alumnos. Por qué no algo más sencillo? Elegir a Joyce, Tolstoy o Cervantes no es opcional. Son los que garantizan el éxito del proyecto, replica Adriana Aubert, miembro de CREA, leyendo el Quijote un adulto analfabeto encuentra más motivación y referencias de su propia vida que si le damos El Pirata Garrapata.En el barrio de La Plata, las llamadas comunidades de aprendizaje han empezado en dos colegios y un instituto, y en las Tres Mil, en una escuela, un instituto y un centro de adultos. Todos están inmersos en este programa que actualmente se enseña en la Universidad de Harvard (el de las tertulias literarias dialógicas). Pero en Harvard han estudiado siete presidentes de Estados Unidos y en el Polígono Sur cuatro de cada diez padres no saben leer y escribir. El propósito que se han fijado es lograr un efecto carambola desde las aulas: recuperar a los niños que abandonaron la escuela a través de sus madres y padres que, en su día, no pudieron ir. Formar a los familiares que conviven con los alumnos fomenta un aprendizaje mucho más que la formación que reciben del profesor, explica Aubert. En España, las comunidades de aprendizaje se están ensayando en 41 centros escolares. El equipo de CREA vigila desde Barcelona el avance de los colegio sevillanos. Los del Polígono Sur parten de una situación atrancada: el abandono escolar atrapa a cuatro de cada diez chavales. Nunca había visto a chicos de 10 años que entran en un colegio por primera vez a los 9, dice Rosa, voluntaria en las Tres Mil. La situación del Adriano del Valle, en La Plata, es compleja por otras razones: en los pupitres tienen alumnos chinos, rumanos, polacos, marroquíes, etíopes, ecuatorianos, bolivianos, chilenos y colombianos. Es la adversidad lo que une a esos cinco colegios. ( ) Hemos visto como una mujer analfabeta aprendía a leer en voz alta, silabeando, y terminó leyendo cinco veces el Ulises de Joyce, dice Aubert. En Sevilla, el centro de adultos del Polígono Sur lleva delantera. Hace un año estrenó la primera tertulia con 30 personas del barrio, la mayoría mujeres de años. Una de ellas les narró a sus compañeras el día en que un hombre, decidido a suicidarse, prendió fuego a una bombona de butano e hizo explotar su edificio, en Las Letanías, mientras ella estaba durmiendo. Murieron cuatro de sus vecinos. Por qué no van a entender a Kafka?, se pregunta Víctor. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 79

80 επιπλέον και σε άλλες σχολικές δραστηριότητες. Οι οικογένειες αυτές ενθαρρύνουν τα παιδιά τους, τα ανίψια τους και τα εγγόνια τους μα συνεχίσουν το σχολείο και να μην το εγκαταλείψουν. 80 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

81 Σα γεγονότα που τονίζονται από εκπαιδευτικούς παράγοντες στο άρθρο αυτό συμπίπτουν με τα συμπεράσματα της επιστημονικής κοινότητας αναφορικά με την επίδραση των ΔΛ. Η εμπειρία αυτή οδηγεί στη βελτίωση της ακαδημαϊκής επιτυχίας των μαθητών, όπως και στην εμπλοκή τους σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, και στο κίνητρο για το σχολείο. Αναφορές Aubert, A., Flecha, A., García, C., Flecha, R., y Racionero, S. (2008). Aprendizaje dialógico en la sociedad de la información. Barcelona: Hipatia. Bakhtin, M. (1981). The dialogic imagination: Four essays. Austin: University of Texas Press. Bernstein, B. (1993). Clases, códigos y control. La estructura del discurso pedagógico. Madrid: Morata. Bruner, J. (1988). Desarrollo cognitivo y educación. Madrid: Morata. Bruner, J. (2012). What Psychology Should Study. International Journal of Educational Psychology, 1(1), Cela, D. Kafka en las Tres Mil. El Correo de Andalucía. Sunday January 21st Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) Working Papers: Case Studies of local projects working towards social cohesion in Europe. 1st Round- Spain. INCLUD-ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4- CT Directorate-General for Research, European Commission. Flecha, R. (2000). Sharing words: theory and practice of dialogic learning. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. Freire, P. (1998). A la sombra de este árbol. Barcelona: El Roure. INCLUD-ED Consortium. (2011). Actuaciones de éxito en las escuelas europeas (Colección Estudios CREADE, nº 9. ed.). Madrid: Secretaría general técnica. Ministerio de Educación. INCLUD-ED project (2011) INCLUD-ED Final Conference -Video Gallery-. Ms Ania Ballesteros Video. Retrieved from MIXTRIN. Formas de agrupación del alumnado y su relación con el éxito escolar: Mixture, Streaming e Inclusion. [Grouping students forms and their relationship to school success: "Mixture, Streaming and Inclusion"]. RTD National Plan Ref. EDU ) Ortega, S (2012). Leyendo juntos. Monográfico Comunidades de Aprendizaje. Nº2. Escuela. Pulido, C., y Zepa, B. (2010). La interpretación interactiva de los textos a través de las tertulias literarias dialógicas. Signos, 43(2), Ramis, M., Krastina, L. (2010). Cultural intelligence in the school. Journal of Psychodidactics, 15(2), Serrano, M.A., Mirceva, J., Larena, R. (2010). Dialogic imagination in literacy development. Journal of Psychodidactics, 15(2), Soler, M. (2001). Dialogic reading. A new understanding of the reading event. MA, USA: Harvard University. TV3. Televisió de Catalunya (2010) Exemples d'escoles que prioritzen la lectura. Telenoticies 7 de Diciembre. Video issued by Catalan Television and retrieved from: Valls, R., Soler, M., y Flecha, R. (2008). Lectura dialógica: Interacciones que mejoran y aceleran la lectura. Revista Iberoamericana De Educación, 47, 71-87; 71. Vygostky, L. (1979). El desarrollo de los procesos psicológicos superiores. Barcelona: Crítica. Wells, G. (2001). Indagación dialógica. Barcelona: Paidós. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 81

82 Η Μάθηση στις Οικογένειες Ρομά Η ημασία της υμμετοχής των Γονέων στην Εκπαίδευση των Παιδιών 82 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

83 Οι Φωνές στη Μάθηση των Οικογενειών Ρομά (Ιρλανδία) Η ημασία της υμμετοχής της Οικογένειας στην Εκπαίδευση των Παιδιών. Οι Φωνές των γονιών με το τέλος του Προγράμματος Comenius Regio Επιλεγμένη εμπειρία Σο πρόγραμμα RoFal είναι ένα Comenius Regio πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σο πρόγραμμα είχε σαν σκοπό την ενθάρρυνση της γονικής συμμετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών μέσα από την υποστήριξη των οικογενειών να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν, αυξάνοντας τον χρόνο αλληλεπίδρασης γονιού παιδιού σε δραστηριότητες που βασίζονται στον αλφαβητισμό και υποστηρίζοντας τις αριθμητικές και αλφαβητικές ανάγκες των ίδιων των γονιών. τη διάρκεια των δύο χρόνων το πρόγραμμα υποστήριξε περισσότερους από 55 γονείς να συμμετέχουν σε Σάξεις Μάθησης για την Οικογένεια. Σο πρόγραμμα αφορούσε την κοινότητα των Ρομά στο Ennis, Co. Clare. Η κοινότητα των Ρομά στο Ennis υπολογίζεται περίπου στους 300 ανθρώπους συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Σο Πρόγραμμα Clare Family Learning δούλεψε σε συνεργασία με πολλές υπηρεσίες για να μεγιστοποιήσει τη χρήση των πόρων και την δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με γονείς της περιοχής Clare. Αρκετοί θεσμικοί και μη φορείς συνεργάστηκαν στενά με το πρόγραμμα: Η Εθνική χολή Εκπαίδευση από Κοινού του Ennis (Ennis Educate Together National School), Ο ύνδεσμος Εκπαιδευτικών του χολείου της Κοινότητας (the Home School Community Liaison teacher), το πρόγραμμα Ολοκληρώνω το χολείο του Κολεγίου της κοινότητας του Ένις (the School Completion Project in Ennis Community College) και το κέντρο Τποστήριξης Μεταναστών του Clare (Clare Immigrant Support Centre) όλα αυτά εργάστηκαν στενά με την Κοινότητα των Ρομά της περιοχής. Η διαχείριση και υλοποίηση του έργου έγινε μέσω του Προγράμματος Η Μάθηση στην Οικογένεια στο Clare, όπου γίνονταν οι μηνιαίες συνεδριάσεις του έργου στο Ένις. Ο διεθνής οργανισμός εταίρος τους ήταν ο Aydin Il Milli Egitim Mudurlugu στην Επαρχία Aydin Οι Φωνές των υμμετεχόντων Ένας μεταφραστής της κοινότητας συγκέντρωσε τις πληροφορίες για τους γονείς στην γλώσσα τους Ακολούθησε διάλογος και καταγράφηκαν τα σχόλια. Αριθμός μαθητών που έδωσαν ανατροφοδότηση: 21 Οι γονείς παρακολούθησαν τάξεις μουσικής τα άββατα με αποκορύφωμα την επίδειξη του πολιτισμού τους σε 3 εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του Σελική έκθεση του Προγράμματος RoFaL, Καλοκαιρινή Έκθεση στην Εθνική χολή Εκπαίδευση από Κοινού στο Ένις και Έναρξη εκδήλωσης Πες το Απλά. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 83

84 Οι γονείς είχαν την ευκαιρία να περάσουν χρόνο με τα παιδιά τους σε κάτι σημαντικό για αυτούς, μουσική και χορό από τον δικό τους πολιτισμό. Αυτή η πλευρά της διαφορετικής γενιάς του προγράμματος εκτιμήθηκε πολύ από όλους τους συμμετέχοντες. λοι οι γονείς παίρνουν επιδόματα Κοινωνικής Προστασίας. Οι οικογένειες είναι ο πυρήνας των αξιών και παραδόσεων της κοινότητας των Ρομά έτσι το πρόγραμμα αυτό επέτρεψε στους τοπικούς εταίρους να συνεργαστούν μεταξύ τους και να ακούσουν τους γονείς και να παρέχουν ένα μέρος όπου θα μπορούσαν να νιώσουν ελεύθεροι, να είναι οι εαυτοί τους ενώ μαθαίνουν παράλληλα τι μπορεί να προσφέρει το κέντρο. Η πρόοδος των γονιών ήταν μεγάλη και σε άλλες τάξεις, για παράδειγμα τάξεις Αγγλικών, ευεξίας και διατροφής, φαγητού και μαγειρικής, υγεία στην οικογένεια. Οι γονείς από τη Σσεχία και τη λοβακία που παρακολούθησαν το πρόγραμμα μιλούσαν ελάχιστα Αγγλικά. Οι αξιολογήσεις συμπληρώθηκαν μέσα από τον διερμηνέα της κοινότητας ο οποίος είναι Σσέχος και Ρομά ο ίδιος. Σα Αγγλικά τους δεν ήταν αρκετά καλά για να δώσουν επαρκείς απαντήσεις. Δηθόλα 17: Έναπξη ηος ππογπάμμαηορ RoFal ζηην Ennis ηο Σεπηέμβπη ηος 2011, με ζςμμεηέσονηερ από ηο Ennis Educate Together National School, ηο Clare Family Learning Project, ηο School Completion Project, ηην Home School Community Liaison Service, και ηο Clare Immigrant Support Centre. Δηθόλα 18: Σςνάνηηζη ηηρ Ιπλανδικήρ ομάδαρ ζηο Acarlar Primary School ζηην επαπσία Aydin ζηην Τοςπκία, ηο Δεκέμβπη ηος Ακόμη κι όταν χρησιμοποιούσαν τη δική τους γλώσσα οι απαντήσεις ήταν σύντομες. Οι γονείς επικεντρώνουν στα οφέλη για τα παιδιά τους περισσότερο από τη δική τους μάθηση, κάτι που είναι 84 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

85 χαρακτηριστικό των προγραμμάτων μάθησης στην οικογένεια. Σο παρακάτω είναι ένα στιγμιότυπο λέξεων και φράσεων των απαντήσεών τους: ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 85

86 Πώς επέδρασαν οι τάξεις μάθησης της οικογένειας στη δική μου οικογένεια; Δηθόλα 19: Γνλείο θαη παηδηά απνιακβάλνπλ κηα εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζην Fota Wildlife Park ηνλ Ινύλε ηνπ Θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ PAVEE POINT TRAVELLERS CENTRE 86 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης 1. Μου αρέσει η τάξη μιας και τα παιδιά κάνουν κάτι ενδιαφέρον και επίσης συναντούν άλλα παιδιά. Αυτό φέρνει ευτυχία 2. Ναι, μου άρεσε η τάξη, βοηθά τα παιδιά. Σα παιδιά μας συναντούν τους φίλους τους μια φορά την εβδομάδα 3. Είναι πολύ βοηθητικό 4. Η ζωγραφική για τα παιδιά είναι καλή. Πολλά ευχαριστώ 5. Σώρα είναι καλύτερα, βοήθησε την οικογένειά μου 6. Σα παιδιά διασκεδάζουν. Οι τάξεις βοηθούν τα παιδιά και τα υποστηρίζουν 7. Είμαστε πολύ ευτυχισμένοι 8. Αυτό ήταν καλό για τα παιδιά. Θα ήθελα περισσότερες πληροφορίες για την Ιρλανδία 9. Ναι, ήμαστε πολύ ευχαριστημένοι, είναι καλό να συναναστρέφονται τους φίλους τους 10. Μου άρεσε που παίζαμε παιχνίδια με τα παιδιά. Αισθάνομαι καλύτερα μετά την τάξη 11. Είναι καλύτερα να γίνεται δύο φορές την εβδομάδα. Ναι, μου άρεσε, μας βοήθησε πολύ. Ναι, μου άρεσε πολύ το πρόγραμμα 12. Ναι, ευχαριστώ, είναι καλό για τα παιδιά μας. Γεμίζει χρώμα τις ζωές μας εδώ την Ιρλανδία 13. Θέλουμε περισσότερο, μας αρέσει πολύ 14. Σα παιδιά βρίσκουν τους φίλους τους. Ναι, βοηθάει 15. Βοηθάει τα παιδιά 16. Σα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν όργανα 17. Πολλά ευχαριστώ 18. Μου αρέσει να παίζω μουσική στην τάξη. Ναί, βοηθά τα παιδιά στις μικρές τάξεις 19. Θα ήθελα περισσότερο χρόνο, κάθε μέρα, περισσότερα παιχνίδια για τις οικογένειες. Ευχαριστούμε πολύ 20. Ναι, πολλά οφέλη για την οικογένειά μου

87 21. Είμαστε με φίλους τώρα, μιλάμε περισσότερο στην κοινότητα ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 87

88 88 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

89 Οι Φωνές στο Ένα Καλό Ξεκίνημα (Ρουμανία) Επιλεγμένη εμπειρία Η Craiova βρίσκεται στη νότια Ρουμανία και έχει ένα σημαντικό ποσοστό κατοίκων Ρομά. Σο ΕΚΞ υλοποιήθηκε στο νοτιοδυτικό μέρος της Craiova που ονομάζεται Mofleni με 1,745 κατοίκους, οι 800 από τους οποίους είναι Ρομά. Σο πρόγραμμα μπορεί να επηρεάσει τις τοπικές πολιτικές εμπλέκοντας τις τοπικές αρχές στο πρόγραμμα και επηρεάζοντας τους να υιοθετήσουν μεθόδους και τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στο δικό μας πρόγραμμα και να το εισάγουν στα έργα/δραστηριότητες που οργανώνουν μέσα στα δικά τους προγράμματα. ε κεντρικό επίπεδο, το πρόγραμμα μπορεί να βοηθήσει στο να επηρεάσει πολιτικές στο πεδίο με το να στείλει στις αρχές προτάσεις και εναλλακτικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν στη διαδικασία ανάπτυξης πολιτικών, σχολικών προγραμμάτων ή υλικών που απαιτούνται στην εφαρμογή των σχολικών προγραμμάτων. Αυτό μπορεί να διασφαλιστεί με την αποστολή σειράς προτάσεων και των αποτελεσμάτων του προγράμματος, στις αρχές, μαζί με την εξωτερική αξιολόγηση που έχουμε σχεδιάσει να κάνουμε στο τέλος του προγράμματος. Οι φωνές των συμμετεχόντων Σο πρόγραμμα ήταν πολύ καλό επειδή με άλλαξε, με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι θα πρέπει να δίνω περισσότερη προσοχή στην εκπαίδευση των παιδιών μου, όσο περισσότερο μπορώ. Υυσικά, εξαιτίας της δουλειάς μου και επειδή δεν ξέρω να διαβάζω και να γράφω δεν μπορώ να βοηθήσω τα παιδιά μου τόσο πολύ, όμως τώρα ξέρω ότι χρειάζονται περισσότερη προσοχή από την πλευρά μου Enciu Maria, μητέρα που συμμετείχε στο πρόγραμμα Ένα Καλό Ξεκίνημα Έμαθαν να μιλούν Ρουμάνικα από το κέντρο, επειδή στο σπίτι μας δεν μιλούμε Ρουμάνικα, μιλούμε μόνο Ρομανί Daniela Udrilescu, μητέρα που συμμετείχε στο πρόγραμμα Ένα Καλό Ξεκίνημα Κάθε μέρα έρχομαι στο κέντρο, μετά το νηπιαγωγείο. Παίζω με τα παιχνίδια, με τους φίλους μου, γράφω, ζωγραφίζω. Μάθαμε για την Φιονάτη ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 89

90 Iasmina, παιδί από το πρόγραμμα Ένα Καλό Ξεκίνημα Οι γονείς μου ξέρουν ότι έρχομαι στο κέντρο. Σης λέω κάθε μέρα: Μαμά, μπορώ να πάω στο κέντρο; Και αυτή λέει Ναι, όμως μην αργήσεις! ΟΚ, δεν θα αργήσω! Μάθαμε πολλά. Τπάρχουν πολλά να πω( ) Έκανα πολλούς φίλους εδώ έναν, δύο, τρεις, τέσσερις, πέντε Νομίζω περίπου έξι φίλους (...)Από 1 και 8 Μαρτίου ετοιμάζαμε δώρα για τις μαμάδες μας και τα φέραμε στο σπίτι. Φάρηκαν πολύ! Roberto, παιδιά από το πρόγραμμα Ένα Καλό Ξεκίνημα Η Catalina Vasile, δασκάλα Ρομά στο εκπαιδευτικό κέντρο που άνοιξε στα πλαίσια του προγράμματος: Παρατήρησα ότι τους άρεσαν πολύ οι ιστορίες, έτσι προσπάθησα να εστιάσω σε αυτές όσο γινόταν και πάντα τους έφερνα νέες ιστορίες. Οι εικόνες πάντα τους τραβούσαν την προσοχή. Όταν ρωτούσα για μια συγκεκριμένη εικόνα, θα μου έλεγαν για αυτή, για φρούτα και λαχανικά, όμως στη Ρομανί. Και έπειτα τους ζητούσα να μου τα πουν στη Ρομανί, αλλά και στα Ρουμάνικα Catalina Vasile, δασκάλα Ρομά στο εκπαιδευτικό κέντρο που άνοιξε στα πλαίσια του προγράμματος Όταν μαθαίναμε για τα φρούτα συνήθιζα να τους δείχνω μια εικόνα και να τους ρωτάω τι βλέπουν. Απαντούσαν στη Ρομανί και εγώ απαντούσα στα Ρουμάνικα: έτσι, αρχίσαμε να μαθαίνουμε τη Ρουμάνικη γλώσσα, επαναλαμβάνοντας τις λέξεις στα Ρουμάνικα και τη Ρομανί Η Gabi (τοπική συντονίστρια) έφερε δύο ανίψια της, που είναι Ρομά, και οι οποίοι πηγαίνουν στο καλλιτεχνικό λύκειο. Έπαιξαν κιθάρα και ντραμς. αν αυτό προσπαθήσαμε να τους δώσουμε πρότυπα, να τους δείξουμε ότι εάν συνεχίσουν να πηγαίνουν στο σχολείο, στο νηπιαγωγείο, μπορούν κάπου να πάνε και να κάνουν κάτι, να ξεπεράσουν το κοινωνικό τους στάτους Είναι αλήθεια, υπάρχουν πολλές οικονομικές δυσκολίες και αυτό δεν μπορεί εύκολα να ξεπεραστεί. Σουλάχιστον, σταμάτησαν να σκέφτονται Ωχ! και τι θα κάνουν αν πάνε σχολείο; Δεν χρησιμεύει πουθενά, επειδή πολλοί που αποφοιτούν από μια σχολή δεν κάνουν τίποτα 90 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

91 Δεν ήξεραν να μιλήσουν Ρουμάνικα, δεν ήξεραν να μετρήσουν, δεν ήξεραν τί είναι ένα παιχνίδι ή πως το λένε, όμως τώρα ξέρουν Florea Cristina, μητέρα που συμμετείχε στο πρόγραμμα Ένα Καλό Ξεκίνημα Πριν έρθουν στο κέντρο, τα παιδιά δεν ήξεραν πώς να μιλήσουν σε μια δασκάλα, σε έναν εκπαιδευτή. την κοινότητα, οι γονείς δεν τα πρόσεχαν επειδή έπρεπε να δουλέψουν. Δεν έχουν χρόνο να τα εκπαιδεύσουν Mara Teotoase, σχολική ενδιάμεσος στο πρόγραμμα την αρχή φοβόταν, δεν ήξεραν τί είναι το πρόγραμμα και το κέντρο, τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς. Οι γονείς τρόμαζαν στην ιδέα να αφήσουν τα παιδιά τους σε ένα μέρος που δεν το γνώριζαν. Ήταν αναγκαίο για μας να πάμε στην κοινότητα, να επισκεφτούμε τα σπίτια τους για να τους πείσουμε να αφήσουν τα παιδιά να έρθουν στο κέντρο Κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη επιτυχία του προγράμματος είναι ότι η κοινότητα άνοιξε προς τα εμάς, που πήραμε μέρος στο πρόγραμμα, σαν εκπαιδευτικοί παράγοντες. Ο διαμεσολαβητής υγείας έγινε αποδεκτός και όλοι τον άκουγαν την αρχή δεν ήθελαν να ακούσουν για γιατρούς, νοσοκομεία, δεν δέχονταν συμβουλές. Μας ρωτούσαν τι δώρα θα πάρουν. Για αυτούς, αυτό ήταν ένα συν στην αυτοεκτίμησή τους, επειδή ένιωθαν πολύτιμοι. Σο ότι κάποιος έρχεται, εμπλέκεται και κάνει δραστηριότητες από τις οποίες ωφελούνται τα παιδιά τους ακόμη κι αν είναι διαφορετικά από τα άλλα παιδιά που πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο και τώρα έχουν το προβάδισμα Σο θεωρώ (το πρόγραμμα) ένα συν επειδή τους προσφέρθηκε υποστήριξη για να πάνε στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο θα είναι στο ίδιο επίπεδο με τα υπόλοιπα παιδιά και δεν θα έχουν μειονέκτημα από την αρχή Denisa Padeanu, λογοθεραπεύτρια Πριν υπήρχαν γονείς που έλεγαν ότι δεν το θέλουν, δεν το χρειάζονται και θα ήταν καλύτερα να κρατήσουν τα παιδιά στο σπίτι, να μεγαλώσουν τα μικρότερα. Ή ότι θα τα κρατούσαν σπίτι να το προσέχουν όσο αυτοί θα λείπουν έτσι ώστε να μην μπει κανείς. Κάθε είδους λόγους ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 91

92 Μάθαμε μαθηματικά, αριθμούς από το 1 μέχρι το 10, προσθέσεις και αφαιρέσεις με έναν και δύο αριθμούς Καθώς μιλούσαμε για τα παιδιά Ρομά και επειδή στις οικογένειές τους μιλούσαν Ρομανί, έπρεπε να εστιάσουμε στην Ρουμάνικη γλώσσα.( ) Τπήρχαν παιδιά που δεν ήξεραν να κρατήσουν το ψαλίδι, ή τί είναι ο πηλός, ή ένα χρώμα. Δεν ήξεραν πώς να κρατήσουν το μολύβι. Να είσαι στην πρώτη τάξη και να μην ξέρεις να γυρίσεις τις σελίδες ενός σημειωματάριου ή μα μην ξέρεις πώς μοιάζει ένα βιβλίο Magda Troponete, νηπιαγωγός που δουλεύει στο πρόγραμμα στο νηπιαγωγείο στην κοινότητα Mofleni, Craiova Δεν είχα το θάρρος να τα στείλω εδώ, δεν ήμουν συνηθισμένη. Όμως τώρα έρχονται και τα πηγαίνουν με το αυτοκίνητο Eugenia Lucan, μητέρα στην κοινότητα Είμαστε φτωχοί και δεν έχουμε τη δυνατότητα να επειδή βλέπεις την απόσταση από την κοινότητα μέχρι εδώ, και για τα παιδιά να έρθουν στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο υπάρχουν αυτοκίνητα, όλα αυτά τα πράγματα. Σα παιδιά είναι μικρά και φοβόμαστε Σώρα έχουν μάθει να πλένουν τα χέρια τους, να έχουν να είναι καθαρά. Δεν τριγυρίζουν πια όπως παλιότερα Enciu Maria, μητέρα Η άποψή μου είναι ότι είχε θετικό αντίκτυπο ειδικά στην εκπαιδευτική συμπεριφορά των παιδιών. Άρχισε να τους αρέσει το διάβασμα, να τους ελκύουν τα βιβλία. Σους αρέσει να χρωματίζουν, να ακούνε ιστορίες, να διαβάζουν μόνοι τους ιστορίες, ποιήματα και γρίφους Dana Podaru, διαμεσολαβήτρια υγείας Σο πρόγραμμα αυτό μας έφερε κάτι που δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε για τα παιδιά μας από μόνοι μας, πιστεύω. Δεν μπορούσαμε να τα εκπαιδεύσουμε όπως έκανε το πρόγραμμα Carmeluta Taniu, μητέρα 92 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

93 Λόγω του ότι τα παιδιά ήρθαν στο κέντρο και είδαν το είδος των δραστηριοτήτων που κάναμε εκεί, οι γονείς συνειδητοποίησαν ότι η εκπαίδευση είναι σημαντική και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι εντάξει να τα αφήσουν να έρθουν στο σχολείο και το νηπιαγωγείο Ο δεσμός έγινε πιο ισχυρός, επικοινωνούμε περισσότερο. Σα παιδιά λένε στους γονείς τους όλη την ώρα Θέλω να πάω στο κέντρο, θέλω να πάω στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο Gabriela Cicea, τοπική συντονίστρια ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 93

94 94 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

95 υνέντευξη 1 Udrilescu Daniela, Μητέρα Ρομά υνεντευκτής: Πόσα παιδιά έχεις; Μητέρα: Έχω τέσσερα υνεντευκτής: Έρχονται και τα τέσσερα εδώ, στο Κέντρο; Μητέρα: Ναι υνεντευκτής: Κάθε μέρα; Μητέρα: Ένα από αυτά δεν έρχεται κάθε μέρα. Αλλά, συνήθως, τα τρία μου παιδιά έρχονται κάθε μέρα υνεντευκτής: ου λένε στο σπίτι τι κάνουν εδώ; Μητέρα: Ναι. Σραγουδούν, παίζουν, τρώνε γλυκά, μπανάνες, πράγματα που τους δίνουν εδώ υνέντευξη 2 Eugenia Lucan, Μητέρα Ρομά υνεντευκτής: Έγραψες κανένα από τα παιδιά σου στο Νηπιαγωγείο τον τελευταίο χρόνο; Μητέρα: Ναι και τα δύο που έχω υνεντευκτής: Είναι γραμμένα στο Νηπιαγωγείο; Μητέρα: Εδώ στο Κέντρο υνεντευκτής: Και στο Νηπιαγωγείο επίσης; Μητέρα: Ναι, και στο Νηπιαγωγείο υνεντευκτής: Πώς αισθάνονται τα παιδιά εδώ, στο Κέντρο; Μητέρα: Πολύ καλά υνεντευκτής: Σι κάνουν εδώ; Μητέρα: Παίζουν, μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, να φέρονται πολιτισμένα, να πλένουν τα χέρια τους, τα δόντια τους Μητέρα: Άλλαξα και απέναντί τους επίσης. Επειδή πρέπει να τα φροντίζω επίσης. Δεν μπορούν να το κάνουν πάντα μόνα τους, καταλαβαίνεις; Και πρέπει να τα φροντίζω όσο περισσότερο μπορώ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 95

96 υνέντευξη 3 Μητέρες υνεντευκτής: Για τι πράγματα μιλάτε με την Dana, την διαμεσολαβήτρια υγείας; Μητέρα 1 Florea Cristina: Μας μιλά, μας διδάσκει, για παράδειγμα, εμείς, οι γυναίκες, πώς να χρησιμοποιούμε προφύλαξη και πώς να φροντίζουμε τα παιδιά για να μην αρρωσταίνουν. Να επισκεπτόμαστε το γιατρό Μητέρα 2 Enciu Maria: Πολλές φορές όταν μαζευόμαστε μπροστά στην πόρτα, είναι ωραία, μας καταλαβαίνει, παίρνει τα παιδιά μας, τα φέρνει στο σπίτι. Αυτή είναι μεγάλη χαρά για μένα και για όλες τις γειτόνισσές μου Μητέρα 3 Eugenia Lucan: Μας έδειξε πώς να τα μεγαλώνουμε, να τα πάμε στο νηπιαγωγείο, να τα έχουμε καθαρά, να τα φροντίζουμε, να τα γράψουμε στο σχολείο και το νηπιαγωγείο για αυτά να μάθουν, έτσι ώστε όταν μεγαλώσουν να μπορέσουν να φύγουν για να δουλέψουν αλλού, να είναι πολιτισμένα, να μην είναι αγράμματα. Εγώ δεν ξέρω να διαβάσω! 96 ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

97 θα ήθελες να εφαρμόσεις αυτή την εμπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΕ ΜΕ Romani CRISS - Roma Centre for Social Intervention and Studies office@romanicriss.org ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 97

98 Ευρετήριο ΒΊΝΣΕΟ 1 ΒΛΈΠΕ: 16 ΒΊΝΣΕΟ 2 ΒΛΈΠΕ: 17 ΒΊΝΣΕΟ 3 ΒΛΈΠΕ: FUTUR/ ΕΙΚΌΝΑ 1: ΑΝΕΜΟΜΤΛΟ- ΖΩΓΡΑΥΙΆ ΣΟΤ LUIS ILIEV, ΦΟΛΕΊΟ HR. BOTEV, PAVOLCHE, VRATZA ΕΙΚΌΝΑ 2: ΜΑΘΗΣΈ-ΤΜΜΕΣΈΦΟΝΣΕ ΣΗΝ ΠΕΡΙΟΔΕΎΟΤΑ ΈΚΘΕΗ ΕΙΚΌΝΑ 3: ΡΟΜΑ ΚΑΡΔΙΑ - ΖΩΓΡΑΥΙΆ ΣΟΤ DASTYAN TEMENUGKOV, 7 Η ΣΆΞΗ, ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ HR. SMIRNENSKI, BANICA, VRATZA ΕΙΚΌΝΑ 4: ΤΝΆΝΣΗΗ ΣΗ ΛΈΦΗ ΓΟΝΈΩΝ ΣΟ ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ KASPICHAN ΕΙΚΌΝΑ 5: ΤΝΆΝΣΗΗ ΣΗ ΛΈΦΗ ΓΟΝΈΩΝ ΣΟ ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ BOZVELIJSKO ΕΙΚΌΝΑ 6: ΜΑΘΗΣΈ ΣΗ ΓΙΟΡΣΉ ΣΗ VASILITZA ΣΟ ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ HRISTO BOTEV, BANITZA, VRATZA ΕΙΚΌΝΑ 7: ΜΟΤΕΊΟ ΔΙΑΥΟΡΕΣΙΚΏΝ ΕΘΝΟΣΙΚΏΝ ΟΜΆΔΩΝ Ε ΦΟΛΕΊΟ ΣΗΝ KOINARE, PLEVEN ΕΙΚΌΝΑ 8: ΜΑΘΗΣΈ ΣΗ ΓΙΟΡΣΉ ΣΗ VASILITZA, ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ HRISTO BOTEV, BANITZA, VRATZA ΕΙΚΌΝΑ 7: ΔΙΑΔΡΑΣΙΚΌ ΠΑΙΦΝΊΔΙ ΣΙ ΣΆΞΕΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΎ ΡΟΜΆ ΕΙΚΌΝΑ 8: ΣΆΞΗ ΠΟΛΙΣΙΜΟΎ ΡΟΜΆ ΣΟ ΔΗΜΟΣΙΚΌ ΦΟΛΕΊΟ HRISTO SMIRNENSKI ΣΗ VODOLEY, VELIKO TURNOVO ΒΊΝΣΕΟ 4: ΒΛΈΠΕ: 47 ΕΙΚΌΝΑ 9: ΤΜΜΕΣΟΦΉ Ε ΣΟΠΙΚΉ ΕΚΔΉΛΩΗ ΕΝΆΝΣΙΑ ΣΟ ΡΑΣΙΜΌ ΕΙΚΌΝΑ 10: ΟΙ ΓΤΝΑΊΚΕ ΖΉΣΗΑΝ ΜΑΘΉΜΑΣΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΆΘΟΤΝ ΝΑ ΓΡΆΥΟΤΝ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΑΒΆΖΟΤΝ ΕΙΚΌΝΑ 11: ΣΈΣΟΙΟΤ ΕΊΔΟΤ ΜΑΘΉΜΑΣΑ ΟΡΓΑΝΏΘΗΚΑΝ ΜΈΩ ΕΜΙΝΑΡΊΩΝ ΜΕ ΕΘΕΛΟΝΣΈ ΔΑΚΆΛΟΤ Ή ΙΔΙΏΣΕ ΕΙΚΌΝΑ 12: ΣΑ ΆΣΤΠΑ ΕΜΙΝΆΡΙΑ ΣΑ ΖΉΣΗΑΝ ΟΙ ΓΤΝΑΊΚΕ ΚΑΙ ΔΙΟΡΓΑΝΏΝΟΝΣΑΙ ΑΠΌ ΣΟ ΚΈΝΣΡΟ ΣΉΡΙΞΗ ΡΟΜΆ ΚΑΘΏ ΠΟΛΛΈ ΓΤΝΑΊΚΕ ΔΕΝ ΠΛΗΡΟΎΝ ΣΑ ΚΡΙΣΉΡΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΗ ΚΈΝΣΡΩΝ ΣΤΠΙΚΉ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΉ ΚΑΣΆΡΣΙΗ ΕΙΚΌΝΑ 10: ΟΙ ΓΤΝΑΊΚΕ ΑΠΟΣΕΛΟΎΝ ΕΝΕΡΓΆ ΜΈΛΗ ΣΩΝ ΔΡΆΕΏΝ ΜΑ ΓΙΑ ΣΑ ΠΑΙΔΙΆ ΕΙΚΌΝΑ 13: ΈΚΘΕΗ FOR THE INTERNATIONAL ROMA DAY AND STREET GAMES AT UNIVERSITY OF THESSALY ΕΙΚΌΝΑ 14: ΈΝΑΡΞΗ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΣΟ ROFAL ΣΗΝ ENNIS ΣΟ ΕΠΣΈΜΒΡΗ ΣΟΤ 2011, ΜΕ ΤΜΜΕΣΈΧΟΝΣΕ ΑΠΌ ΣΟ ENNIS EDUCATE TOGETHER NATIONAL SCHOOL, ΣΟ CLARE FAMILY LEARNING PROJECT, ΣΟ SCHOOL COMPLETION PROJECT, ΣΗΝ HOME SCHOOL COMMUNITY LIAISON SERVICE, ΚΑΙ ΣΟ CLARE IMMIGRANT SUPPORT CENTRE ΕΙΚΌΝΑ 15: ΤΝΆΝΣΗΗ ΣΗ ΙΡΛΑΝΔΙΚΉ ΟΜΆΔΑ ΣΟ ACARLAR PRIMARY SCHOOL ΣΗΝ ΕΠΑΡΧΊΑ AYDIN ΣΗΝ ΣΟΤΡΚΊΑ, ΣΟ ΔΕΚΈΜΒΡΗ ΣΟΤ ΕΙΚΌΝΑ 16: ΓΟΝΕΊ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΆ ΑΠΟΛΑΜΒΆΝΟΤΝ ΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΉ ΕΚΔΡΟΜΉ ΣΟ FOTA WILDLIFE PARK ΣΟΝ ΙΟΎΝΗ ΣΟΤ ROM-UP! Δπιτυχημέμες εκπαιδευτικές εμπειρίες για τημ προώ θηση της εμσωμά τωσης τωμ Ρομά μέσα και μέσω της Δκπαίδευσης

99 ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΚΘΔΗ II: Οι Φωνές σης Κοινό σησας 99