ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΣΤΟ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟ!

Transcript

1 ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΣΤΟ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟ! ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ- ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ. ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΕΡΓΑ. ΑΜΦΙΣΗΜΕΣ/ΔΙΦΟΡΟΥΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ/ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ: ΣΧΕΣΕΙΣ Α) Άντληση απελευθερωτικών ιδεών και εκφραστικών μέσων μεγάλο θέλγητρο του Σουρεαλισμού για άντρες και γυναίκες. Β) Αναζήτηση ήδη απονεμηθέντων ρόλων και εστίαση σ αυτούς: γυναίκα-παιδί, μάγισσα (sorcière), μελουζίν, μέδουσα,. Γ) Κορεσμός/κόπωση των γυναικών σχετικά με τη μυθολογία του γυναικείου φύλου και την προβολή της από τους Σουρεαλιστές. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΜΦΙΣΗΜΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟ Παρωδιστική επιθετικότητα Μιμητισμός (=αναπαράσταση του γυναικείου με αποτέλεσμα την κριτική καρικατούρα) ή υπερβολή. Βλ. Α) Riviere, Joan. "Womanliness as a Masquerade." In 1

2 Psychoanalysis and Female Sexuality. Ed. Hendrik M. Ruitenbeek. New Haven: College and University Press, Essay reprinted from International Journal of Psychoanalysis 10 (192, 9): Β) Luce Irigaray, Ce sexe qui n en est pas un, Paris, Παρωδία και μιμητισμός = τυπικά χαρακτηριστικά του μαύρου χιούμορ = μια από τις βασικές όψεις της σουρεαλιστικής συμπεριφοράς. Το μαύρο χιούμορ των γυναικών (σουρ. στις γυναίκες) = παρωδία της παρωδίας, υπερβολή της υπερβολής= το μαύρο χιούμορ2!!!!! ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ Βλ. Α. Μπρετόν, Ανθολογία του μαύρου χιούμορ (1966). Ορισμοί κατά προσέγγιση μέσα από την επιλογή συγγραφέων και κειμένων!! Για τον Ρεμπώ: «Η απελπισμένη ειρωνεία είναι αντίθετη με το χιούμορ». Για τον Μπωντλαίρ: «Η ανάμειξη του γκροτέσκου και του τραγικού είναι ευχάριστη για το πνεύμα». Για τον Νταλί δανείζεται από τον Φρόυντ τη φράση: «l humour démenti à la réalité, affirmation grandiose du principe du plaisir». Επιλογή συγγραφέων απόλυτη (ο Μπρετόν επινοεί την κατηγορία αυτή) και συγχρόνως αυθαίρετη! 2

3 45 συγγραφείς, μεταξύ των οποίων μόνο 2 γυναίκες! Μήπως το χιούμορ είναι εντέλει αντρική υπόθεση για τον Μπρετόν?? Για την Annie Le Brun το μαύρο χιούμορ, έτσι όπως το συνέλαβε ο Μπρετόν, είναι εξίσου αντρική και γυναικεία υπόθεση : «δηλώνει τη μέγιστη ανυπακοή, ικανή να αναδειχθεί στα πιο διαφορετικά πνεύματα», κατέχει «τις απελευθερωτικές και ανατρεπτικές αξίες που το τοποθετούν εντελώς φυσικά στην κορυφή της ανθρώπινης περιπέτειας», το μαύρο χιούμορ είναι «μια ολική εξέγερση του εγώ που αρνείται να αφήσει να το επηρεάσει η ευαισθησία του», και το οποίο «σε όλες τις καταπιεστικές έννοιες αντιπαραβάλλει ένα κλίμα ανατροπής συναισθηματικής και διανοητικής, που κινδυνεύει να απειλήσει την υγεία όσων πιστεύουν ότι στέκουν όρθιοι». Εκρηκτική, επαναστατική δύναμη του κειμένου της Le Brun, που γράφτηκε 2 χρόνια πριν τον Μάη του 68!! Βλ. Φρόυντ, χιούμορ και mot d esprit (ευφυολόγημα). Παραλλαγή/εκδοχή της φρουδικής θεωρίας το σουρεαλιστικό χιούμορ! Βλ. και την έννοια της άρνησης της πραγματικότητας του Φρόυντ, που επιδρά στον Μπρετόν, συγγραφέα του L introduction au discours sur le peu de réalité. Φρόυντ και η έννοια του εγώ που αναδύεται ενάντια σε όλους και όλα και στο όνομα της αρχής της απόλαυσης!!! Τι σκέφτεται όμως ο Μπρετόν για το χιούμορ και τις γυναίκες? Οι γυναίκες ήταν σε θέση να παράγουν χιούμορ? Αναφέροντας 2 γυναίκες, την Λεονόρα Κάρρινκτον και την Ζιζέλ Πράσσινος στην Ανθολογία του, ο Μπρετόν προβάλλει τη θέλησή του να διευρύνει τον αντρικό 3

4 ορίζοντα κατοχής του χιούμορ (βλ. εισαγωγή στην Ανθολογία και εικόνα ανδροπρεπούς ταυτότητας του μαύρου χιούμορ). Κάρρινκτον = la sorcière jeune et belle, Πρασσινος= n avait pas encore 14 ans quand il nous fut donné de l entendre pour la première fois. La débuttante της Κάρρινκτον: α) χωρίς έλεος για την εργατική τάξη β) βασικός στόχος: η καλή κοινωνία, η μητέρα, αγαπημένος στόχος της σουρεαλιστικής επιθετικότητας. Βλ. ιερείς, στόχος επίσης αγαπημένος! La Révolution surréaliste,

5 Η Πράσσινος εμφανίζεται στην Ανθολογία με 2 κείμενά της: Une conversation και Suite de membres. 5

6 Suite de membres: η αστική προστατευτική οικογένεια είναι εστία ακραίων βιαιοτήτων. (ομοιότητες με την débutante και τη δολοφονία της υπηρέτριας αλλά και με τη Χρυσή Εποχή του Μπιουνιουέλ και Νταλί, όπου ο ήρωας δίνει μια κλοτσιά στον τυφλό). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ = πρώτο είδος τεχνικής, αυτό της αφομοίωσης (ελάχιστη διαφορά μεταξύ της γραφής των γυναικών και της γραφής των αντρών), κοινές, παρόμοιες θεματικές = κοινωνικές συμβάσεις, καλές προθέσεις, μητρότητα, οικογένεια, αστική υποκρισία. Σουρεαλιστικός κανόνας στον οποίο ανήκουν/εντάσσονται και τα κείμενα της Πράσσινος και της Κάρρινκτον. Καμία αμφισημία στις σχέσεις τους με τον Σουρεαλισμό. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που τις συμπεριέλαβε στην Ανθολογία του και ο Μπρετόν! Κείμενα των Πράσσινος, Μάνσουρ και Κάρρινκτον στα οποία η βιαιότητα του μαύρου χιούμορ αγγίζει και πλήττει τον ίδιο τον Σουρεαλισμό! Κάρρινκτον και Μαξ Έρνστ: 2 κείμενά της γραμμένα την περίοδο Pigeon, vole: ιστορία που αφηγείται μια γυναίκα ζωγράφος, που την καλούν να δουλέψει μαζί με κάποιον Célestin des Airlines-Drues, πυργοδεσπότη που μόλις έχασε τη γυναίκα του και ζητά από την ηρωίδα μας να ζωγραφίσει το πορτρέτο της νεκρής γυναίκας του. Δύο λεπτομέρειες αναδεικνύονται από το αφήγημα: ο Σελεστίν φορά ριγέ κάλτσες και περνιέται για πουλί. Την ίδια εποχή ο Έρνστ απεικονίζεται από την Κάρινκτον με ριγέ κάλτσες και θέλει να τον φωνάζουν Loplop le Supérieur des Oiseaux. Στο αφήγημα, η αφηγήτρια διαβάζει το ημερολόγιο της νεκρής συζύγου και ανακαλύπτει ότι ο Σελεστίν είναι αστείος, αλλόκοτος και γκροτέσκος. Αρνείται να κοιμηθεί με τη γυναίκα του και κάνει παρέα μόνο με άντρες που 6

7 του μοιάζουν και που μοιάζουν όπως και αυτός σε πρόβατα. Με «βοδινά βελάσματα» και με πρόσωπα «μακιγιαρισμένα σαν πουτάνες», ο Σελεστίν και οι φίλοι του περνάνε την ώρα τους παίζοντας το «πέτα, περιστέρι». Ο Σελεστίν κρατά κλεισμένη τη γυναίκα του σ ένα γραφείο όπου τα έπιπλα αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε φυτά (βλ. σουρεαλιστικά αντικείμενα). Όταν την επισκέπτεται της λέει μόνο: «Θα είστε πάντα ένα παιδί, Αγάθη. Κοιτάξτε με, δεν είμαι τρομακτικά νέος?» Στο τέλος του αφηγήματος, η ηρωίδα ανακαλύπτει ότι προοριζόταν για κείνη η θέση της νεκρής συζύγου. Αποτελεί μέρος μιας σειράς από νέες γυναίκες παραχαΐδεμένες και κατεστραμμένες, που μοιάζουν όλες μεταξύ τους. Προσωπογραφία εχθρική, υστερόβουλη, χιουμοριστική και σκληρή συγχρόνως του Μαξ Ερνστ και των φίλων του Σουρεαλιστών. Μια προσωπογραφία από μια γυναίκα που αγαπούσε τον Ερνστ, μοιραζόταν τη ζωή και τα ενδιαφέροντά του αλλά που έπρεπε να νιώθει κάθε τόσο όπως οι γυναίκες της ιστορίας: πνιγμένη, χωρίς πρόσωπο και ταυτότητα!!! Πράσσινος και η «Γέννηση». Ποίημα σε πρόζα του 1935 που αρχίζει με μια υπέροχη φράση μαύρου χιούμορ: «Ήθελε μια νεκρή κούκλα για να την κρατήσει στα χέρια του και να την πνίξει». Υπαινιγμός/αναφορά στις κούκλες του Bellmer. Ποίημα της Πράσσινος με τίτλο «Hans Bellmer» (1937). Η Πράσσινος δεν είχε καμία προσωπική/ερωτική σχέση με τον Μπελμέρ, τον καλλιτέχνη στον οποίο επιτίθεται σ αυτό το όμορφο και σκληρό κείμενο. Διπλή ανάγνωση του κειμένου: παράδειγμα σουρεαλιστικού μαύρου χιούμορ & έκφραση έντονης επιθετικότητας (δάνειο του μαύρου χιούμορ) ενάντια στον Σουρεαλισμό, ο οποίος εκλαμβάνεται εδώ ως πρακτική που επιζητά τη γυναίκα ή/και το γυναικείο σώμα για να το καταστρέψει. 7

8 Ίσως και τριπλή: ταύτιση της αφηγήτριας με την κούκλα, ταυτότητα της γυναίκας-παιδιού ιδωμένης ως κούκλας. Παρωδία του μαύρου χιούμορ. 8