ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΑΤΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ: ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΑΤΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ PE FR

2 Το παρόν έγγραφο εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Duncan MACNIVEN, πρώην Γενικός Ληξίαρχος Σκωτίας, Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Προσωπικής Κατάστασης (CIEC) ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ Vesna Naglic Θεματικό Τμήμα Γ: Δικαιώματα των Πολιτών και Συνταγματικές Υποθέσεις Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο B-1047 Βρυξέλλες Διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πρωτότυπο: FR Μεταφράσεις BG/ES/CS/DA/DE/EN/ET//IT/LV/LT/HU/MT/NL/PL/PT/RO/SK/SL/FI/SV ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ Για να επικοινωνήσετε με το Θεματικό Τμήμα ή να εγγραφείτε συνδρομητής στο μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του, στείλτε μήνυμα στην ακόλουθη διεύθυνση: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το χειρόγραφο ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012 Το παρόν έγγραφο είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο στην ακόλουθη διεύθυνση: ΔΗΛΩΣΗ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν έγγραφο αποτελούν αποκλειστική ευθύνη του συντάκτη και δεν εκφράζουν κατ ανάγκην την επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η αναπαραγωγή και η μετάφραση για μη εμπορικούς σκοπούς επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι γίνεται μνεία της πηγής και ο εκδότης έχει ενημερωθεί και του έχει αποσταλεί αντίγραφο. 2

3 ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΑΤΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΝΟΨΗ Η Διεθνής Επιτροπή Προσωπικής Κατάστασης (CIEC) είναι μια διακυβερνητική οργάνωση που απαρτίζεται από κράτη μέλη καθώς και μη κράτη μέλη της ΕΕ. Για περισσότερο από 60 έτη, διευκολύνει τη διεθνή συνεργασία σε θέματα προσωπικής κατάστασης και ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ληξιαρχείων. Δεδομένου ότι μεριμνά για την αξιοπιστία των πληροφοριών που περιέχονται στα ληξιαρχικά βιβλία, είναι ευνόητο η CIEC να εξετάζει το πρόβλημα της απάτης σε θέματα προσωπικής κατάστασης. Μια μόνιμη ομάδα εργασίας αξιολογεί τις νέες τάσεις καθώς και τα μέσα που χρησιμοποιούν τα κράτη για την αντιμετώπισή τους. Συγκεκριμένα, το αποτέλεσμα των εργασιών της CIEC για τη μελέτη του φαινομένου της απάτης σε θέματα προσωπικής κατάστασης ήταν η έκδοση δύο μελετών συγκριτικού δικαίου και η διατύπωση μιας σύστασης προς τα κράτη. ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ 1996, ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 2000 Η πρώτη μελέτη, «La Fraude en matière d état civil dans les États membres de la CIEC» (Απάτη σε θέματα προσωπικής κατάστασης στα κράτη μέλη της CIEC) δημοσιεύθηκε το Εξετάζει τις περιπτώσεις απάτης εσκεμμένου ή έμμεσου χαρακτήρα κατά τις οποίες ο υπάλληλος του ληξιαρχείου οδηγείται στην καταχώριση ενός εσφαλμένου ή ανύπαρκτου γεγονότος στα ληξιαρχικά βιβλία ή ακόμη και στη μεταγραφή αναξιόπιστων εγγράφων αλλοδαπής. Αρχικώς, παρέχεται μια περιγραφή των ειδών απάτης και των αιτιών τους, στη συνέχεια παρουσιάζονται τα μέσα καταπολέμησης που εφαρμόζονται σε κάθε κράτος μέλος της CIEC και, τέλος, αναλύονται τα πλεονεκτήματα και τα όρια των εν λόγω μέσων. Η ενημερωμένη έκδοση της εν λόγω μελέτης, στην οποία προστέθηκε ένα σημείωμα σχετικά με «τη συμβατότητα των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών για την καταπολέμηση της απάτης σε θέματα προσωπικής κατάστασης με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», δημοσιεύθηκε το Οι απαντήσεις των κρατών μελών της CIEC παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία, όπως η σημασία της κυκλοφορίας πλαστών ληξιαρχικών πράξεων αλλοδαπής και ο αριθμός εικονικών γάμων ή, ακόμη, η εμφάνιση μιας μορφής απάτης που συνδέεται με την ψευδή αναγνώριση. Συνήθως, ο υπάλληλος του ληξιαρχείου μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια ελέγχου από τον αντιπρόσωπο της χώρας του στο εξωτερικό και να αρνηθεί την καταχώριση ενός πιστοποιητικού ή να απευθυνθεί στις αρμόδιες αρχές με σκοπό την ακύρωση του συγκεκριμένου πιστοποιητικού. Ωστόσο, η αποστολή του εντάσσεται σε ένα πλαίσιο ισχυρής προστασίας της ελευθερίας σύναψης γάμου, γεγονός που συχνά οδηγεί, σε επίπεδο τεκμηρίωσης, στην εγκατάλειψη των δράσεων που αποσκοπούν στην καταπολέμηση, πριν ή μετά την τελετή, των εικονικών γάμων. Ένα άλλο γενικό χαρακτηριστικό είναι ο διαφορετικός βαθμός οργάνωσης των κρατών απέναντι στο φαινόμενο της απάτης: συντονισμός μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών, κοινός προβληματισμός και ανάπτυξη διεθνών ανταλλαγών στον 3

4 Θεματικό Τμήμα Γ: Δικαιώματα των Πολιτών και Συνταγματικές Υποθέσεις τομέα. Ως προς αυτό, αναφέρονται μόνο περιορισμένα παραδείγματα. Η ανωτέρω διαπίστωση δημιουργεί προβληματισμούς, ιδίως εάν ληφθούν υπόψη τα σημαντικά μέσα που αναπτύχθηκαν πρόσφατα στον τομέα των θεωρήσεων. ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ 2010 Η δεύτερη μελέτη, «Les mariages simulés. Étude sur les mariages de complaisance dans les États membres de la CIEC» (Εικονικοί γάμοι: Μελέτη των γάμων συμφέροντος στα κράτη μέλη της CIEC), δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του Αντικείμενο της εν λόγω μελέτης είναι η περαιτέρω εξέταση του προβλήματος των εικονικών γάμων, το οποίο περιλαμβανόταν στη μελέτη του 1996 και έκτοτε αυξάνεται σταθερά. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ποσοτικά το εν λόγω φαινόμενο καθώς σχεδόν κανένα κράτος μέλος δεν είναι σε θέση να παράσχει επίσημα στατιστικά στοιχεία. Το ζήτημα των εικονικών γάμων προβληματίζει τις δημόσιες αρχές σα περισσότερα κράτη μέλη της CIEC. Αποφασίστηκε η μελέτη να μην επεκταθεί καλύπτοντας συστηματικά τα εκτός γάμου ζευγάρια, τα οποία συχνά απολαμβάνουν τις ευνοϊκές συνθήκες σε σχέση με τους συντρόφους. Είναι γεγονός ότι ορισμένα από τα αποτελέσματα του γάμου, όπως προβλέπονται βάσει της νομοθεσίας των διαφόρων κρατών, μπορεί να θεωρούνται περισσότερο ή λιγότερο ελκυστικά και να ενθαρρύνουν αυτό το είδος απάτης, η οποία αφορά κυρίως γάμους μεταξύ υπηκόων και μη υπηκόων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την καταπολέμηση του εν λόγω φαινομένου θεσπίστηκαν μέτρα, σε ορισμένες περιπτώσεις προληπτικά ενώ σε άλλες εκ των υστέρων. Στο πλαίσιο αυτό, μια από τις σημαντικότερες δυσκολίες ήταν να μην παραβιαστεί η ελευθερία του γάμου όπως αυτή εξασφαλίζεται για όλους τους πολίτες από το άρθρο 23 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και από το άρθρο 12 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το θέμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο από πολιτική άποψη ενώ η διακριτική ευχέρεια των κρατών είναι περιορισμένη εξαιτίας των διεθνών υποχρεώσεών τους. Ωστόσο, κανένα από τα κράτη μέλη της CIEC, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν έχει εκδώσει αποφάσεις ή γνώμες στις οποίες να αναφέρεται ότι η οικεία νομοθεσία αντίκειται στις εν λόγω υποχρεώσεις. Γενικώς, εκτιμάται ότι ο κίνδυνος παραβίασης των διατάξεων που προστατεύουν το δικαίωμα γάμου είναι μικρότερος εάν οι αρχές, αντί να αρνηθούν τη σύναψη ενός γάμου για τον οποίον υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι εικονικός, ακυρώσουν εκ των υστέρων τα οφέλη που αποκόμισαν οι ενδιαφερόμενοι, εφόσον αποδειχθεί ότι οι υποψίες είναι βάσιμες. Σύμφωνα με την τελευταία συνεδρίαση της ομάδας εργασίας της CIEC γα την απάτη, προκύπτει ότι η καταπολέμηση των περιπτώσεων εικονικών ή εξαναγκαστικών γάμων ή συμβιώσεων εξακολουθεί να απασχολεί πολλά από τα κράτη, τα οποία ωστόσο εξακολουθούν να τηρούν την υποχρέωση σεβασμού και προστασίας του δικαιώματος γάμου. Η ομάδα εργασίας επισήμανε επιπλέον ότι η καταπολέμηση της απάτης που αφορά έγγραφα εξακολουθεί να απασχολεί τα κράτη, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις προσκρούει στις ατομικές ελευθερίες. 4

5 ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΑΤΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗ CIEC (ΑΡΙΘ. 9) Η σύσταση (αριθ. 9) για την καταπολέμηση της απάτης που αφορά έγγραφα εγκρίθηκε στις 17 Μαρτίου 2005 στο Στρασβούργο. Η εν λόγω σύσταση στηρίζεται σε μια απλή διαπίστωση: ολοένα περισσότερο, στα κράτη προσκομίζονται ληξιαρχικές πράξεις αλλοδαπής, οι οποίες πιστοποιούν γεγονότα που αφορούν την προσωπική κατάσταση ενός προσώπου χωρίς ωστόσο να αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Η σύσταση ανταποκρίνεται στην επιθυμία των κρατών μελών της CIEC να καταστούν πιο συγκεκριμένες οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται στο πλαίσιο της μόνιμης ομάδας εργασίας. Η σύσταση εφιστά την προσοχή των αρχών στις ενδείξεις που διευκολύνουν την αναγνώριση των ληξιαρχικών πράξεων οι οποίες, αν και επικυρωμένες, ενδέχεται να είναι ελαττωματικές, εσφαλμένες ή πλαστές. Υπενθυμίζονται τα εξωτερικά στοιχεία που αποδεικνύουν τη γνησιότητα οιουδήποτε αποσπάσματος το οποίο εκδίδεται από ληξιαρχείο (όπως το να υπογράφεται και χρονολογείται από την αρμόδια αρχή ή να φέρει, κατά περίπτωση, τη σφραγίδα της, και να αναφέρεται το βιβλίο από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα). Επίσης, παρουσιάζονται οι ενδείξεις που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν το ελαττωματικό, εσφαλμένο ή πλαστό χαρακτήρα μιας ληξιαρχικής πράξης ή ενός προσκομιζόμενου εγγράφου, είτε αυτός οφείλεται στις συνθήκες κατάρτισης της πράξης ή του εγγράφου είτε σε εξωτερικούς ως προς το έγγραφο παράγοντες. Επιπλέον, η σύσταση αποσκοπεί στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών με σκοπό την εν λόγω αναγνώριση. Ανάλογα με την περίπτωση, η αρμόδια αρχή μπορεί να αρνηθεί να λάβει υπόψη ή να εκτιμήσει κατά πόσο μπορεί να λάβει υπόψη το εν λόγω έγγραφο μολονότι περιέχει κάποιο ελάττωμα ή σφάλμα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η απάτη σε θέματα προσωπικής κατάστασης είναι ένα ζήτημα που εγγράφεται στην ημερήσια διάταξη όλων των συνεδριάσεων της CIEC ενώ η ad hoc ομάδα εργασίας συνεδριάζει τακτικά στο πλαίσιο άτυπων ανταλλαγών απόψεων με σκοπό την αξιολόγηση τόσο των νέων τάσεων που παρατηρούνται στα κράτη μέλη όσο και των προβλεπόμενων σχεδίων για την αντιμετώπισή τους. Οι τρέχουσες εργασίες επικεντρώνονται στην εξέταση δύο θεμάτων: το ένα σχετίζεται με τις νέες τεχνολογίες και την αναγνώριση και το άλλο με την επαλήθευση ληξιαρχικών πράξεων αλλοδαπής. 5