ΕΡΓΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΚ 913

Transcript

1 MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION AND RELIGIOUS AFFAIRS MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING EUROPEAN COMMUNITY Co financing European Social Fund (E.S.F.) European Regional Development Fund (E.R.D.F.) ΕΡΓΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΚ 913 Πείραµα 3 ο : Αξιολόγηση του ποσοστού λίπους µε τη µέθοδο των δερµατοπτυχών. 1

2 Εισαγωγή Ο προσδιορισµός της σωµατοδοµής ενός ατόµου αποτελεί σηµαντικό παράγοντα στο γενικό προσδιορισµό της αξιολόγησης της φυσικής κατάστασης. Είναι γενικά αποδεκτό πως η υπερβολική ποσότητα λίπους στο ανθρώπινο σώµα είναι επιβλαβής για την υγεία. Η σωµατοδοµή αναφέρεται στο σχετικό ποσοστό λίπους και στην άλιπη σωµατική µάζα, η οποία αποτελείται από τους µύες, τα οστά κ.λ.π. Η αξιοπιστία των µετρήσεων αυξάνεται όταν ο εξεταστής είναι έµπειρος και πραγµατοποιεί αξιολογήσεις σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Ο προσδιορισµός του ποσοστού λίπους αποτελεί καλύτερο προσδιοριστικό δείκτη σωµατοδοµής από το βάρος επειδή ένα άτοµο µπορεί να είναι υπέρβαρο αλλά όχι παχύσαρκο. Υπέρβαρος είναι κάποιος που το βάρος του είναι πάνω από το προτεινόµενο, ανάλογα µε το ύψος του, βάρος. Το προτεινόµενο βάρος σύµφωνα µε το ύψος έχει αναπτυχθεί κυρίως από ασφαλιστικές εταιρείες (Metropolitan Life Insurance). Παχύσαρκος είναι κάποιος που το ποσοστό λίπους του είναι πάνω από ένα ορισµένο όριο που έχει τεθεί από ιεθνείς έγκυρους Οργανισµούς, όπως η Αµερικανική Αθλητιατρική Εταιρεία (American College of Sports Medicine). Επειδή ο µυϊκός ιστός ζυγίζει περισσότερο από το λίπος (η πυκνότητα του µυός είναι 1.1 gr/cm 3 ενώ του λίπος 0.91 gr/cm 3 και γι αυτό το λίπος επιπλέει στο νερό) µπορεί κάποιος να αυξήσει το βάρος του βάζοντας κιλά και να φαίνεται θεωρητικά παχύσαρκος αλλά στην ουσία να είναι υπέρβαρος. Πρέπει να επισηµανθεί το γεγονός πως υπάρχει σηµαντική διαφορά µεταξύ του απαραίτητου και του αποθηκευµένου λίπους. Το λίπος είναι απαραίτητο για βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώµατος (ενέργεια, προστασία ζωτικών οργάνων, θερµορύθµιση, δοµή κυτταροπλασµατικών µεµβρανών, φυσιολογική λειτουργία λιποδιαλυτών βιταµινών κ.λ.π.). Το απαραίτητο λίπος για τους άνδρες κυµαίνεται µεταξύ του 3-5% και 10-14% για τις γυναίκες. Οι γυναίκες έχουν µεγαλύτερο ποσοστό απαραίτητου λίπους εξαιτίας της αποθήκευσης του σε συγκεκριµένα γυναικολογικά σηµεία (π.χ. στήθος, µήτρα κ.λ.π.). Ένα από τα µειονεκτήµατα τα οποία παρουσιάζει η µεγάλη αποθηκευµένη ποσότητα λίπους έγκειται στο γεγονός ότι το λίπος είναι ιστός που δε µπορεί να συσπαστεί. Οι κολυµβητές αποτελούν ίσως τη µοναδική οµάδα αθλητών η οποία θα µπορούσε να επωφεληθεί από την αυξηµένη ποσότητα λίπους εξαιτίας επιπλευσιµότητας και της µικρότερης αντίστασης που παρουσιάζει το λίπος. Η αρχή της µέτρησης του σωµατικού λίπους µε τη µέθοδο των δερµατοπτυχών βασίζεται στο γεγονός ότι το ποσό του λίπους που βρίσκεται υποδόρια (περίπου 50 %) είναι ανάλογο µε το συνολικό ποσοστό λίπους. Η εγκυρότητα στην πρόβλεψη της τιµής του ποσοστού λίπους µε τη συγκεκριµένη µέθοδο είναι υψηλή και το ποσοστό λάθους υπολογίζεται στο 3.5%. Βέβαια πρέπει να τηρούνται ορισµένες διαδικασίες και η µέτρηση να γίνεται σε συγκεκριµένα ανατοµικά σηµεία του σώµατος, κάτι που περιγράφεται παρακάτω. ΕΡΜΑΤΟΠΤΥΧΕΣ Κοιλιά : κάθετη δερµατοπτυχή, 2 εκ. από τη δεξιά πλευρά του αφαλού. 2

3 Τρικέφαλος: κάθετη δερµατοπτυχή, στην οπίσθια µέση γραµµή του βραχίονα, στο µέσον µεταξύ του ακρωµίου και του ωλέκρανου, µε το βραχίονα να κρέµεται ελεύθερα δίπλα από το σώµα. ικέφαλος: κάθετη δερµατοπτυχή, στην πρόσθια πλευρά του βραχίονα πάνω από τη γαστέρα του δικέφαλου βραχιόνιου µυ, 1 εκ. πάνω από το επίπεδο που µετρήθηκε η δερµατοπτυχή του τρικέφαλου. Στήθος/ Θώρακας: διαγώνια δερµατοπτυχή, στο µισό της απόστασης µεταξύ της πρόσθιας µασχαλιαίας γραµµής και της θηλής (στους άνδρες) ή το ένα τρίτο µεταξύ της πρόσθιας µασχαλιαίας γραµµής και της θηλής (στις γυναίκες). Μέσος γαστροκνήµιος: κάθετη δερµατοπτυχή, στην µεγαλύτερη περιφέρεια του γαστροκνηµίου στην µέση γραµµή του µέσου γαστροκνηµίου. Μεσοµασχαλιαία: κάθετη δερµατοπτυχή, στην µεσοµασχαλιαία γραµµή στο επίπεδο της ξιφοειδής αποφύσεως του στέρνου. (Μια άλλη µέθοδος είναι µία οριζόντια δερµατοπτυχή στο επίπεδο του ορίου µεταξύ ξιφοειδούς αποφύσεως και στέρνου στην µεσοµασχαλιαία γραµµή). Υποπλάτιος: διαγώνια δερµατοπτυχή (στις 45 ο γωνία), 1 µε 2 εκ. χαµηλότερα από την κάτω γωνία της ωµοπλάτης. Υπερλαγώνιος: διαγώνια δερµατοπτυχή, σύµφωνα µε τη φυσική γωνία της λαγόνιας ακρολοφίας στην προέκταση της πρόσθιας µασχαλιαίας γραµµής ακριβώς επάνω από την λαγόνιο ακρολοφία. Μηρός : κάθετη δερµατοπτυχή, στην πρόσθια µέση γραµµή του µηρού, στο µέσον µεταξύ του πάνω άκρου της επιγονατίδας και του λαγονοµηρικού συνδέσµου (ισχίο). ιαδικασία µέτρησης του ποσοστού σωµατικού λίπους 1. Όλες οι µετρήσεις θα πρέπει να γίνονται στην δεξιά πλευρά του σώµατος. 2. Το δερµατοπτυχόµετρο θα πρέπει να τοποθετείται 1 εκ. µακριά από τον αντίχειρα και από το δάχτυλο, κατακόρυφα στην δερµατοπτυχή και στο µέσον µεταξύ της ακρολοφίας και της βάσης της δερµατοπτυχής. 3. Το κράτηµα της δερµατοπτυχής πρέπει να διατηρείται ενώ διαβάζουµε την τιµή στο δερµατοπτυχόµετρο. 4. Περιµένουµε 1 µε 2 δευτερόλεπτα (όχι περισσότερο) πριν διαβάσουµε την ένδειξη στο δερµατοπτυχόµετρο. 5. Παίρνουµε διπλές µετρήσεις στην κάθε δερµατοπτυχή και επαναλαµβάνουµε την µέτρηση αν οι δύο µετρήσεις είναι διαφορετικές 1 µε 2 χιλιοστά. 6. Η µέτρηση των δερµατοπτυχών γίνεται κυκλικά ή δίνουµε χρόνο στο δέρµα µετά την πρώτη µέτρηση να ξαναποκτήσει το φυσιολογικό του πάχος και την υφή. 3

4 Στη µέθοδο των δερµατοπτυχών, πρώτα υπολογίζουµε την πυκνότητα του σώµατος και µετά βασιζόµενοι σε αυτή την µέτρηση µπορούµε να βρούµε το ποσοστό λίπους. Για τη µέθοδο υπολογισµού της πυκνότητας του σώµατος χρησιµοποιούµε εξισώσεις οι οποίες περιέχουν είτε 7 σηµεία ή 3 σηµεία. Οι εξισώσεις είναι διαφορετικές για άνδρες και γυναίκες και φαίνονται στο box 4.2. Από τη στιγµή που υπολογίζεται η πυκνότητα του σώµατος χρησιµοποιείται µία εκ των εξισώσεων του πίνακα 4.1 (table 4.1) για τον προσδιορισµό του ποσοστού λίπους. Οι πίνακες 4.3 και 4.4 αξιολογούν το αποτέλεσµα της µέτρησης του ποσοστού λίπους για τους άνδρες και τις γυναίκες, αντίστοιχα. Box 4.2. Εξισώσεις δερµατοπτυχών Άνδρες 7 δερµατοπτυχές (στήθος, µεσοµασχαλιαία, τρικέφαλος, υποπλάτιος, κοιλιά, υπερλαγόνιος, τετρακέφαλος) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 7 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 7 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). 3 δερµατοπτυχές (στήθος, κοιλιά, τετρακέφαλος) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). 3 δερµατοπτυχές (στήθος, τρικέφαλος, υποπλάτιος) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). Γυναίκες 7 δερµατοπτυχές (στήθος, µεσοµασχαλιαία, τρικέφαλος, υποπλάτιος, κοιλιά, υπερλαγόνιος, τετρακέφαλος) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 7 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 7 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). 3 δερµατοπτυχές (τρικέφαλος, υπερλαγόνιος, τετρακέφαλος) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). 3 δερµατοπτυχές (τρικέφαλος, υπερλαγόνιος, κοιλιά) Πυκνότητα σώµατος = (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών) (άθροισµα 3 δερµατοπτυχών)² (ηλικία). 4

5 Πίνακας 4.1: Εξισώσεις για τον υπολογισµό του ποσοστού σωµατικού λίπους σχετικά µε τη φυλή, το φύλο και την ηλικία του ατόµου. Πληθυσµός Ηλικία Φύλο % Ποσοστό λίπους Φυλή American Indian Black Hispanic Japanese Native White (4.81/Db) (4.37/Db) 3.93 (4.85/Db) 4.39 (4.87/Db) 4.41 (4.97/Db) 4.52 (4.76/Db) 4.28 (4.87/Db) 4.41 (4.95/Db) 4.50 (5.30/Db) 4.89 (5.35/Db) 4.95 (5.07/Db) 4.64 (5.10/Db) 4.66 (4.99/Db) 4.55 (5.05/Db) 4.62 (4.95/Db) 4.50 (5.01/Db) 4.57 Levels of Body Fatness Anorexia Obese (5.26/Db) 4.83 (5.00/Db) 4.56 Το ποσοστό σωµατικού λίπους προκύπτει από τον πολλαπλασιασµό της τιµής που προκύπτει µε το 100. Πίνακας 4.3: % Ποσοστό Λίπους για Άνδρες Ποσοστό Ηλικία

6 Πίνακας 4.4: %Ποσοστό Λίπους για Γυναίκες Ποσοστό Ηλικία