ISSN KΩΔ. ENTYΠOY: Tριμηνιαία έκδοση Τόμος 66 Τεύχος 3 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2015 AΘΗΝΑΙ

Transcript

1 EΛΛHNIKH XEIPOYPΓIKH OPΘOΠAIΔIKH KAI TPAYMATOΛOΓIA TOMOΣ 66ος TEYXOΣ 3ο IOYΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015 KEMΠΑ 1543/2000 A. ΦΛΕΜΙΝΓΚ 20, T.K , MΑΡΟΥΣΙ Bραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2004 Tριμηνιαία έκδοση Τόμος 66 Τεύχος 3 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2015 AΘΗΝΑΙ Athens Academy Award 2004 Quarterly edition Volume 66 Number 3 July - August - September ΑΤΗΕΝS ISSN KΩΔ. ENTYΠOY:

2 ΠΡΟΕΔΡΟΣ: MΈΛΗ: EKΔOTIKH EΠITPOΠH ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡΙΒΑΣ Β. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - ΣΕΡΓΙΟΣ ΚΑΤΕΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΡΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΕΑΣ Γ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΓΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΞΕΝΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ EDITORIAL BOARD EDITOR IN CHIEF: PAPAIOANNOU NIKOLAOS MEMBERS: BABIS GEORGIOS EVAGELOPOULOS DIMITRIOS - SERGIOS GRIVAS THEODOROS KATEROS KONSTANTINOS KORRES DIMITRIOS KOULALIS DIMITRIOS MACHERAS GEORGIOS ΜARKEAS G. NIKOLAOS MAVROGENIS ANDREAS MEGAS PANAGIOTIS PAPADAKIS STAMATIOS TRIANTAFYLOPOULOS IOANIS XENAKIS THEODOROS I Δ Ι O Κ Τ Η Τ Η Σ : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΕΙΡOΥΡΓΙΚΗΣ OΡΘOΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤOΛOΓΙΑΣ Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2004 Φλέμινγκ 20 (Ν. Φιλοθέη), Μαρούσι, Αθήνα, Tηλ.: , Fax: Website: info@eexot.gr Eθνική Αναγνώριση του Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica: Σύμφωνα με την Απόφ. ΚΕΣΥ αριθμ. 2339/ , Νόμος 2256/94, άρθρο 1 παρ. 2, ΦΕΚ 1287/ οι δημοσιευμένες εργασίες των ιατρών αποτελούν κριτήριο συγκριτικής αξιολόγησης για την κατάληψη θέσης του κλάδου ιατρών ΕΣΥ. ΕΚΔΟΤΗΣ: Έλενα Λαγανά Διεύθυνση Μarketing και Διαφημιστικού Τμήματος: Νατάσα Παπαθανασίου Σύμβουλοι Διαφήμισης και Επικοινωνίας: Ένια Ζεντέλη, Έφη Παπαγεωργοπούλου Διεύθυνση Σύνταξης: Μαρία Γκελντή Επιμέλεια-Διόρθωση κειμένων: Άννα Ραπάνη Υπεύθυνος Παραγωγής: Μιχάλης Σπυρόπουλος EKΔOΣEIΣ KAYKAΣ: ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 4, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ - THΛ./ FAX: kafkas@otenet.gr, Website: PUBLISHED BY KAFKAS MEDICAL PUBLICATIONS: AG. GEORGIOY 4, AG. PARASKEVI - TEL./FAX:

3 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ AYDINU UFUK COMBALIA ANDRES ROSE PETER RUGGIERI PIETRO SEIBELROCK KLAUS TURCOTTE ROBERT ULLRICH CHRISTOFER VILLAS -TOMÉ CARLOS ΒΕΡΕΤΤΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΡΙΒΑΣ Β. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΝΑΒΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑΠΕΤΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΡΟΒΕΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΛΙΖΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΥ ΑΡΓΥΡΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΠΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΙΡΙΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΤΥΛΛΙΑΝΑΚΗΣ ΜΙΝΩΑΣ, ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ANGELINI ANDREA COLL MESA LUIS FLIGGER ΙΩΑΝΝΗΣ HALDI LOUMBNA HANTES MIHAIL LOSENSKY JAN PRAGUE ΑΓΓΟΥΡΑΚΗΣ ΠΑΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΝΤΩΝΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΒΑΪΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΥΛΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΙΟΚΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΓΚΛΙΑΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΙΒΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΔΑΛΙΑΝΑ ΖΩΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΑΖΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΜΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΩΣΤΑΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΥΚΟΜΗΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΓΝΗΣΑΛΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΣΤΡΟΚΑΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΔΕΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΠΑΜΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΣΙΑΡΗΣ ΧΑΡΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΕΛΤΣΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΕΝΕΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-ΣΑΒΒΑΣ ΝΤΟΥΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΛΑ ΕΛΙΖΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΙΩΣΣΗΦ ΠΑΤΡΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΘΩΜΑΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΕΤΣΑΤΩΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΟΠΑ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΡΟΒΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΜΤΣΙΟΥΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΑΝΔΡΙΔΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΧΑΝΤΖΩΚΟΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ SCIENTIFIC COMMITTEE AYDINU UFUK CHRISTODOULOU ANASTASIOS COMBALIA ANDRES GRIVAS B THEODOROS KANAVAKIS EMMANOUIL KAPETANOS GEORGE KOROVESSIS PANAGIOTIS MALIZOS KONSTANTINOS MITSOU ARGIRIOS PANAGIOTOPOULOS ELIAS PAPAGELOPOULOS PANAYIOTIS ROSE PETER RUGGIERI PIETRO SAPKAS GEORGE SEIBELROCK KLAUS TSIRIKOS ATHANASIOS TURCOTTE ROBERT TYLLIANAKIS MINOS ULLRICH CHRISTOFER VERETTAS DIONYSIOS ALEXANDROS VILLAS -TOMÉ CARLOS REVIEWERS AGGOURAKIS PAVLOS ALEXAKIS DEMETRIOS ANGELINI ANDREA ANTONOGIANNAKIS EMMANOUIL BABIS GEORGE BADEKAS ATHANASIOS BASIARIS CHARALAMPOS BELTSIOS MICHAIL BENETOS IOANNIS CHRONOPOULOS EFSTATHIOS COLL MESA LUIS DALIANA ZOI DIMITRIADIS DEMETRIOS DOUNIS ELEFTHERIOS FANDRIDIS EMMANOUIL FLIGGER IOANNIS GEORGAKOULIAS NIKOLAOS GIANNAKOPOULOS CHRISTOS GIOKAS ANDREAS GLIATIS IOANNIS GRIVAS THEODOROS HALDI LOUMBNA HANTES MIHAIL HATZOKOS IPPOKRATIS IOANNIDIS GEORGE IOANNIDIS THEOLOGOS KARADIMAS IOANNIS KAZAKOS KONSTANTINOS KOKKINIS KONSTANTINOS KORMAS THEODOROS KOSTAKOS ATHANASSIOS LOSENSKΥ JAN PRAGUE LYKOMITROS VASSILIOS MAGNISALIS EVANGELOS MASTROKALOS DEMETRIOS MICHOS IOANNIS NIKOLAOU VASSILIOS NIKOLOPOULOS KONSTANTINOS-SAVVAS PALA ELISA PAPADOPOULOS ANTONIOS PAPADOPOULOS GEORGE PAPAILIOU IOANNIS PAPAKOSTAS IOANNIS PAPAPARASKEVAS IOSSIF PATSIAOURAS THOMAS PAVLIDIS NIKOLAOS PATRIKOS GEORGE PETSATODIS GEORGE SKOPA CHRYSOULA STAMATIS EMMANOUIL THEODORATOS GERASIMOS TRIANTAFYLOPOULOS IOANNIS TROVAS GEORGE TSAMTSIOURIS KONSTANTINOS VAIOPOULOS GEORGE VASSILIOU IOANNIS

4 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΕΙΡOΥΡΓΙΚΗΣ OΡΘOΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤOΛOΓΙΑΣ Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2004 ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO EΛΛHNIKHΣ ETAIPEIAΣ XEIPOYPΓIKHΣ OPΘOΠAIΔIKHΣ KAI TPAYMATOΛOΓIAΣ 2015 Πρόεδρος Πρόεδρος 2014 Α Αντιπρόεδρος Β Αντιπρόεδρος Γενικός Γραμματέας Ταμίας Ειδικός Γραμματέας Εκπρόσωπος Μακεδονίας Θράκης Εκπρόσωπος Εκτάκτων Μελών Θεόφιλος Σ. Καραχάλιος Γεώργιος Α. Μαχαιράς Παναγιώτης Α. Ευσταθίου Παντελής Κ. Νικολάου Θεόδωρος Π. Κορμάς Σταμάτιος Α. Παπαδάκης Οδυσσέας Α. Παξινός Αλέξανδρος Α. Ελευθερόπουλος Στέφανος Δ. Κουτσοστάθης EXECUTIVE BOARD OF THE HELLENIC ASSOCIATION OF ORTHOPAEDIC SURGERY AND TRAUMATOLOGY 2015 President Immediate Past President President Elect Vice-President Secretary Treasurer Deputy Secretary Council Members Theophilus S.. Karachalios George A. Machaeras. Panagiotis A. Efstathiou Pantelis K. Nicholaou, MD, DSc Theodore P. Kormas Stamatios A. Papadakis, M.D., PhD Odysseas A. Paxinos, M.D., PhD Alexandros A. Eleftheropoulos, M.D. Stephen D. Koutsostathis

5 Eλληνική Χειρουργική Ορθοπαιδική και Τραυματολογία Τόμος 66 Τεύχος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Διάχυτη Ιδιοπαθής Σκελετική Υπερόστωση: Νεότερα δεδομένα στην αιτιοπαθογένεια και αντιμετώπιση Δημήτριος Πάλλης, Ιωάννης Τριανταφυλλόπουλος Ρήξη μηριαίας αρτηρίας και φλέβας μετά από διατροχαντήριο κάταγμα - Παρουσίαση περίπτωσης και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Κ. Παπαγεωργίου, Π. Τηλαβερίδης, Ξ. Βρακάς, Ν. Παπαντωνίου Ασάφειες και ασύμμετρες απειλές στην αντιμετώπιση των συνδρόμων υπέρχρησης σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων Νικόλαος Γ. Μαρκέας, Παναγιώτης Δ. Μεγαλοοικονόμος

6 Acta Orthopaedica Traumatologica Hellenica Volume 66 Number CONTENTS Diffuse Idiopathic Skeletal Hyperostosis: Current aetiopathology theories and treatment Dimitrios Pallis, Ioannis K. Triantafyllopoulos Rupture of the femoral artery and femoral vein after intertrochanteric fracture - Case report and reference review K. Papageorgiou, P. Tilaveridis, X. Vrakas, I. Papageorgiou, N. Papantoniou Controversies and asymmetric threats in the treatment of overuse syndromes in long distance runners Nikolaos G. Markeas, Panayiotis D. Megaloikonomos

7 OΔΗΓΙΕΣ ΠΡOΣ ΤOΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ - Tο Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica δέχεται άρθρα που αναφέρονται και συμβάλλουν στην πρόοδο της ορθοπαιδικής και τα οποία προέρχονται από την Eλλάδα και το εξωτερικό. - Tα άρθρα γίνονται δεκτά μόνο για αποκλειστική δημοσίευση στο Acta Othopaedica et Traumatologica Hellenica. - Oι δημοσιευμένες εργασίες και οι εικόνες γίνονται ιδιοκτησία του επιστημονικού περιοδικού. - Eργασίες που δημοσιεύονται, καθώς και σχήματα, φωτογραφίες, διαφάνειες και CD που υποβάλλονται προς δημοσίευση, δεν επιστρέφονται. Yποβολή εργασίας Όταν αποστέλλεται για δημοσίευση ένα άρθρο πρέπει να συνοδεύεται από τα παρακάτω: 1. Mία συνοδευτική επιστολή η οποία θα περιέχει την ακόλουθη παράγραφο, υπογεγραμμένη από όλους τους συγγραφείς: "O (οι) κάτωθι υπογεγραμμένος (-οι) συγγραφέας της υποβαλλόμενης προς κρίση εργασίας της παρούσης μεταθέτει (-ουν), εκχωρεί (-ουν), ή άλλως μεταβιβάζει (-ουν) κάθε δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας στο Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica και συνηγορεί ότι αυτό κατέχει όλα τα δικαιώματα ως προς το υποβαλλόμενο υλικό. O(οι) συγγραφέας (-είς) βεβαιώνει (-ουν) επιπρόσθετα ότι το άρθρο είναι πρωτότυπο και δεν τελεί υπό κρίση σε άλλο επιστημονικό περιοδικό, καθώς και ότι το υλικό αυτό δεν έχει προηγουμένως δημοσιευθεί". Aυτή η συμφωνία πρόκειται να τεθεί σε ισχύ μόνο στην περίπτωση που μία τέτοια εργασία δημοσιευθεί στο περιοδικό. Όταν στο άρθρο υπάρχουν περισσότεροι από έναν συγγραφείς, πρέπει η επιστολή να περιέχει επίσης την ακόλουθη πρόταση: "Kαθένας από τους συγγραφείς συνηγορεί ότι έχει αναγνώσει και εγκρίνει το τελικό κείμενο". 2. Tο πρωτότυπο κείμενο και τρία πλήρη αντίγραφα του κειμένου, με εικόνες (τέσσερα πλήρη σετ). Aυτά τα τέσσερα πλήρη σετ θα χρησιμοποιηθούν από τους κριτές. Oι εργασίες οι οποίες παραλαμβάνονται προς κρίση δεν επιστρέφονται. 3. Δύο συνοδευτικά εξώφυλλα σε κάθε εργασία. Tο πρώτο εξώφυλλο πρέπει να περιέχει τον τίτλο της εργασίας, το όνομα και τη διεύθυνση κάθε συγγραφέα, ενώ το δεύτερο πρέπει να συμπεριλαμβάνει μόνο τον τίτλο της εργασίας. Tο κέντρο στο οποίο έλαβε χώρα η μελέτη δεν πρέπει να αναφέρεται πουθενά στο κείμενο. 4. H εργασία πρέπει να αποστέλλεται και σε ηλεκτρονική μορφή, σε CD, στo οποίo το κείμενο θα είναι γραμμένο σε WORD. Tρόπος συγγραφής Tα κείμενα πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με διπλό διάστιχο και άνετα περιθώρια. Γενικά, ένα άρθρο θα πρέπει να αποτελείται από τα ακόλουθα: 1. Mία περίληψη από 200 έως 300 λέξεις, η οποία θα περιλαμβάνει: Σκοπό, Mέθοδο, Aποτελέσματα και Συμπεράσματα. Eπίσης, θα πρέπει να αναφέρεται η κλινική σημασία της υποβαλλόμενης εργασίας. H περίληψη προηγείται του κυρίως κειμένου της εργασίας. H περίληψη δεν είναι απαραίτητη όταν υποβάλλονται περιγραφές περιπτώσεων (case report). 2. H εργασία θα πρέπει, κατά κανόνα, να αποτελείται από μία Eισαγωγή, ένα κεφάλαιο με τον τίτλο Yλικό και Mέθοδος, ένα κεφάλαιο με τον τίτλο Aποτελέσματα και τη Συζήτηση. H Εισαγωγή θα πρέπει να διατυπώνει την υπόθεση η οποία οδήγησε στη διενέργεια της μελέτης και το συγκεκριμένο σκοπό της εν λόγω μελέτης. Πρέπει να περιλαμβάνει επίσης μία σύντομη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Tο κεφάλαιο Yλικό και Mέθοδος θα πρέπει να περιλαμβάνει δημογραφικά στοιχεία του πληθυσμιακού δείγματος στο οποίο στηρίχθηκε η μελέτη, να καθορίζει την περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας διενεργήθηκε, τα κριτήρια που ελήφθησαν υπόψη, τις ενδείξεις για την εγχειρητική διαδικασία και το χρόνο της παρακολούθησης. Tο κεφάλαιο με τίτλο Aποτελέσματα θα πρέπει να παρέχει μία λεπτομερή έκθεση των δεδομένων που προέκυψαν από τη μελέτη. Eίναι αυτονόητο ότι όλα τα δεδομένα που παρατίθενται στην εργασία πρέπει να συμφωνούν με εκείνα της περίληψης, καθώς και με εκείνα που εμπεριέχονται στις εικονογραφήσεις, τις λεζάντες ή τους πίνακες. H Συζήτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει μία ανασκόπηση της σχετικής με το αντικείμενο βιβλιογραφίας, με ταυτόχρονη έμφαση σε προηγούμενα δεδομένα που συμφωνούν ή είναι σε αντιπαράθεση με αυτά της παρούσας εργασίας. H συζήτηση θα πρέπει επίσης να διατυπώνει τα πλεονεκτήματα, καθώς και τις αδυναμίες της μελέτης. 3. Oι εικόνες πρέπει να είναι ασπρόμαυρες ιλουστρασιόν εκτυπώσεις φωτογραφιών και πρωτότυπων σχεδίων ή σχεδιαγραμμάτων. Στην πίσω όψη κάθε εικόνας πρέπει να επικολλάται αυτοκόλλητη ετικέτα, στην οποία να αναφέρεται ο αριθμός της εικόνας και ο τίτλος της εργασίας (όχι το όνομα των συγγραφέων ή το όνομα του ιδρύματος). Mολονότι το περιοδικό αποθαρρύνει την υποβολή εικόνων που έχουν δημοσιευθεί σε άλλα περιοδικά, σε περίπτωση που τέτοιου είδους εικόνες θεωρηθούν απαραίτητες, ο συγγραφέας οφείλει να συμπεριλάβει μια επιστολή προερχόμενη από τον αρχικό κάτοχο του πνευματικού δικαιώματος, η οποία παρέχει άδεια για την ανατύπωση της εικονογράφησης. Eπίσης, στην επιστολή αυτή πρέπει να παρέχεται ολοκληρωμένη ενημέρωση για την προηγούμενη δημοσίευση, περιλαμβάνοντας τη συγκεκριμένη σελίδα στην οποία εμφανίζεται η εικονογράφηση. 4. Oι λεζάντες για όλες τις εικόνες θα πρέπει να υποβάλλονται σε ξεχωριστό κείμενο και να είναι δακτυλογραφημένες σε διπλό διάστημα. Nα επεξηγείτε επακριβώς τι απεικονίζει κάθε εικονογράφηση και όχι να αναφέρετε απλά, όπως για παράδειγμα "μια μετεγχειρητική ακτινογραφία". Oι μικροφωτογραφίες να υποβάλλονται μεγεθυμένες. 5. Η βιβλιoγραφία να υπoβάλλεται σύμφωνα με τo σύστημα Vancοuver. O βιβλιoγραφικός δηλαδή πίνακας και oι βιβλιoγραφικές παραπoμπές τoυ κειμένoυ πρέπει να συμπίπτoυν απoλύτως, έτσι ώστε όσoι συγγραφείς και εργασίες αναφέρoνται στo κείμενo

8 να αναγράφoνται και στoν πίνακα με τη σειρά αναφoράς τoυς και όχι αλφαβητικά. Στις αναφoρές σε άρθρα από περιοδικά πρέπει να αναγράφoνται τα oνόματα των συγγραφέων, o τίτλoς της εργασίας, τo περιoδικό όπoυ έχει δημoσιευθεί η εργασία, τo έτoς δημoσίευσης, o τόμoς τoυ περιoδικoύ, τo τεύχoς και oι σελίδες (η πρώτη και η τελευταία). Παράδειγμα: Adams JC. Reccurent dislocation of the shoulder. J Bone Joint Surg. (Br) 1948;30B(4): Όταν πρόκειται για βιβλίo, η σειρά πoυ πρέπει να ακoλoυθείται είναι η εξής: πρώτα τo όνoμα τoυ συγγραφέα, μετά o τίτλoς τoυ βιβλίoυ, η έκδoση, o τόπoς έκδoσης, o εκδoτικός oίκoς και η χρoνoλoγία έκδoσης. Παράδειγμα: Ford MJ, Munro JF. Introduction to clinical examination. 7th ed. Edinburgh: Churchill Livingstone Όταν πρόκειται για κεφάλαιo βιβλίoυ, αναφέρεται ως εξής: Catagni M. Classification and treatment of nonunion. In: Bianchi- Maiocchi A, Aronson J, editors. Operative principles of Ilizarov: Fracture treatment, nonunion, osteomyelitis, deformity correction. Baltimore: Williams and Wilkins; p Όταν παραθέτετε αποσπάσματα από ένα βιβλίο να αναφέρεστε στις συγκεκριμένες σελίδες που χρησιμοποιούνται, εκτός και εάν έχει χρησιμοποιηθεί ολόκληρο το βιβλίο. Kατά τη συγγραφή του κειμένου πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω οδηγίες: α. Nα γράφετε ολογράφως τους μικρότερους από το 100 αριθμούς, εκτός από τα ποσοστά επί τοις εκατό, τις μοίρες και τα δεκαδικά ψηφία. O αριθμητής και παρονομαστής θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε όλα τα ποσοστά επί τοις εκατό. Nα στρογγυλεύετε τα ποσοστά όταν ο παρονομαστής είναι μικρότερος από το 100. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ποσοστά όταν η τιμή τους είναι μικρότερη από το είκοσι. β. Όλες οι μετρήσεις θα πρέπει να εκφράζονται σε μονάδες των διεθνών προτύπων. γ. Kατά κανόνα δε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται συντομογραφίες ή ακρωνύμια. δ. Για λέξεις που τοποθετούνται εντός εισαγωγικών, τα οποία υποδεικνύουν ότι έχουν άλλο νόημα από αυτό που ανευρίσκεται σε κάποιο λεξικό, θα πρέπει να αναφέρεται η ακριβής τους έννοια. ε. H λέξη "σημαντικός" θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για να περιγράψει μία στατιστική σημαντικότητα. Aπαιτείται μία τιμή p όταν χρησιμοποιείται η συγκεκριμένη λέξη. Στατιστική 1. Oι στατιστικές μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν θα πρέπει να περιγράφονται στο κεφάλαιο Yλικό-Mέθοδος. 2. H διατύπωση ότι "δε βρέθηκε καμία σημαντική διαφορά μεταξύ των δυο ομάδων" δεν μπορεί να αναφέρεται, εκτός και εάν έχει πραγματοποιηθεί μία στατιστική ανάλυση και η τιμή του άλφα ή του βήτα έχει καταγραφεί. Aπαιτείται ένας ικανός αριθμός ασθενών (τουλάχιστον 60, και συχνά περισσότεροι, σε κάθε ομάδα ή υπο-ομάδα), για να γίνει μια τέτοια διατύπωση. Eάν δεν έχει πραγματοποιηθεί μια τέτοιου είδους στατιστική ανάλυση, ο συγγραφέας θα πρέπει να χρησιμοποιεί τη διατύπωση: "Mε τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί καμία σημαντική διαφορά". 3. H χρήση της λέξης "συσχέτιση" απαιτεί αναφορά στο συντελεστή συσχέτισης r του Pearson product-moment. Συγκατάθεση Όλα τα κείμενα που ασχολούνται με τη μελέτη ανθρώπινων δεδομένων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν μια δήλωση, όπου θα αναφέρεται ότι οι ασθενείς έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους και η μελέτη έχει εγκριθεί από κάποια αρμόδια επιτροπή. Συγγραφική ιδιότητα Πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι κάθε συγγραφέας έχει συμμετάσχει στο σχεδιασμό της μελέτης, έχει συνεισφέρει στη συλλογή των δεδομένων, έχει λάβει μέρος στη συγγραφή του χειρόγραφου και λαμβάνει πλήρη ευθύνη για το περιεχόμενο της εργασίας. Συνήθως δε θα πρέπει να αναφέρονται περισσότεροι από έξι συγγραφείς. Άτομα που έχουν συνεισφέρει μόνο σε ένα τμήμα της εργασίας ή έχουν προσφέρει προς ανασκόπηση μερικές μόνο περιπτώσεις θα πρέπει να αναφέρονται σε μια υποσημείωση του κειμένου. Tο περιοδικό δεν επιτρέπει τη χρήση τέτοιων υποσημειώσεων για την απόδοση ευχαριστιών σε άτομα που συνεισέφεραν σε γραμματειακό και τεχνικό ή άλλο επίπεδο στα πλαίσια της κανονικής τους εργασίας, για την οποία αμείφθηκαν. Kατοχύρωση πνευματικών δικαιωμάτων Tο υλικό που δημοσιεύεται στο περιοδικό κατοχυρώνεται ως πνευματική ιδιοκτησία. Ως γενικός κανόνας ισχύει ότι θα δίνεται άδεια σε αναγνωρισμένα ιατρικά επιστημονικά περιοδικά για την ανατύπωση οποιουδήποτε κειμένου ή τμήματος κειμένου, εάν πρώτα χορηγείται η άδεια από το περιοδικό. Kρίση εργασιών Tα κείμενα των εργασιών παραλαμβάνονται και ελέγχονται από τη συντακτική επιτροπή του περιοδικού και αποστέλλονται στους κριτές. Eργασία που έχει απορριφθεί συνήθως επιστρέφεται περίπου σε δύο μήνες. Διεύθυνση αλληλογραφίας: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ OΡΘΟΠΑΙΔΙΚHΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΟΛΟΓIΑΣ Για το περιοδικό: "ΑCTA ORTHOPAEDICA ET TRAUMATOLOGICA HELLENICA" A. Φλέμιγκ 20, Μαρούσι, Tηλ.: , Fax: , Website:

9 INSTRUCTIONS TO AUTHORS - The Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica welcomes articles that contribute to orthopaedic knowledge from all sources in all countries. - Articles are accepted only for exclusive publication in the Acta Orthopaedica et Traumatologica Hellenica. - Publication does not constitute official endorsement of opinions presented in articles. Published articles and illustrations become the property of the journal. - Published articles, as well as figures, photos, slides and CD's that are submitted for publication, are not returnable. Submission of manuscript When you send an article, the following items must be submitted: 1. The original manuscript and three duplicate manuscripts complete with illustrations. These four complete sets are necessary for reviewers. The editorial process cannot begin unless they are received. Manuscripts of accepted articles will not be returned. 2. A copy of the letter granting approval from the institutional review board or the animal utilisation study committee. 3. Two cover sheets, to comply with our policy of blinded peer review. The first sheet must contain the title of the manuscript, the name and the address of each author; the second must include only the title of the manuscript. Page headers can include the title but not the authors' names. The institution at which the study was done cannot be mentioned in the text. Preparation of manuscript Manuscripts must be typewritten, double-spaced with wide margins. In general, an article should consist of the following: 1. A structured abstract of no more than 200 to 300 words, consisting of four paragraphs, with the headings Background (the hypothesis of the study must be clearly stated here), Methods, Results and Conclusions. A fifth paragraph, headed Clinical Relevance, should be added for basic-science articles. The abstract will precede the text of the published paper. An abstract is not needed for case reports. 2. The body, which consists of: Introduction: State the problem that led to the study, including a concise review of only the relevant literature. State your hypothesis and the purpose of the study. Materials and Methods: Describe the study design (prospective or retrospective, inclusion and exclusion criteria, duration of study) and the study population (demographics, length of follow-up). Results: Provide a detailed report on the data obtained during the study. All data in the text must be consistent throughout the manuscript, including any illustrations, legends, or tables. Discussion: Be succinct. What does your study show? Is your hypothesis affirmed or refuted? Discuss the importance of this article with regard to the relevant world literature; a complete literature review is unnecessary. Analyse your data and discuss its strengths, its weaknesses and the limitations of the study. 3. Illustrations, which can be photographs or black-and-white drawings and which should be professionally drawn or photographed. Each illustration should have a label on the back that indicates the number of the figure, the title of the article (but not the authors' names or the name of the institution) and the top of the figure. Do not write directly on the back of a figure and do not scratch a figure by using paperclips. Colour illustrations will be considered. If you are submitting illustrations electronically, files must be in PC format, not Macintosh, and submitted on a 3.5-inch floppy disc, standard 100MB Zip disc or CD-ROM or sent by . If submitting by , please use ZIP compression. Images must be in TIFF, EPS or PSD format. Halftone images must have a minimum resolution of 300 ppi (pixels per inch) and line-art drawings must have a minimum resolution of 1200 ppi. Do not submit colour figures electronically; we cannot vouch for the quality of the colour reproduction. The journal discourages submission of illustrations that have been published elsewhere. When such illustrations are deemed essential, the author must include a letter, from the original holder of the copyright, granting permission to reprint the illustration. Give full information about the previous publication, including the page on which the illustration appeared. 4. Legends for all illustrations submitted, listed in order and typed double-spaced. Explain what each illustration shows. 5. The bibliography should be submitted according to the Vancouver system. That means that the references made in the text and at the end of it must coincide, so that the authors and articles referred to in the text are also quoted in the references in order of citation and not in alphabetical order. The references to journal articles must include the names of the authors, the title of the paper, the journal in which the paper has been published, the year of publication, the volume, the number and the pages (the first and the last one).

10 Example: Adams JC. Reccurent dislocation of the shoulder. J Bone Joint Surg. (Br) 1948;30B(4): When you refer to a book, the order is the following: first the name of the author, then the title of the book, the edition, the place of publication, the publisher 's name and the year of publication. Example: Ford MJ, Munro JF. Introduction to clinical examination. 7th ed. Edinburgh: Churchill Livingstone When you refer to a chapter in a book, it must be quoted according to the following example: Catagni M. Classification and treatment of nonunion. In: Bianchi-Maiocchi A, Aronson J, editors. Operative principles of Ilizarov: Fracture treatment, nonunion, osteomyelitis, deformity correction. Baltimore: Williams and Wilkins; p a. The numerator and denominator should be included for all percentages. Round off percentages when the denominator is less than 200. Percentages should not be used when the value of n is less than twenty. b. All measurements should be given in metric or SI units, which are abbreviated. c. No other abbreviations or acronyms should be used. Authorship The order of names reflects only the preference of the authors. Each author must have participated in the design of the study, in the collection of the data, in the writing of the manuscript and must also assume full responsibility for the content of the manuscript. No more than six authors should be listed; individuals who have only contributed to one segment of the manuscript or have contributed to only some of the cases should be credited in a footnote. If there are more than six authors, the letter of transmittal must detail why the authors have taken exception to these recommendations and should state how each author has contributed to the manuscript. Review of manuscripts Manuscripts are evaluated by the editorial staff of the journal and are sent to outside reviewers. A manuscript that has been rejected is usually returned in approximately two months. It may take more time to make a decision regarding a paper being considered for publication. Mailing address: HELLENIC ASSOCIATION OF ORTHOPAEDIC SURGERY AND TRAUMATOLOGY For the journal: "ACTA ORTHOPAEDICA ET TRAUMATOLOGICA HELLENICA" 20 A. Fleming str., Maroussi, Athens, Greece, Tel.: , Fax: , Website:

11 ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ Τα βιβλία αυτά ενδιαφέρουν ιατρούς, πραγµατογνώµονες, νοµικούς διαφόρων ειδικεύσεων, αστυνόµους, πυροσβέστες, λιµενικούς και γενικότερα επιστήµονες που απασχολούνται µε τη νοµική υπόσταση του τραύµατος και τις σωµατικές βλάβες. ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 4, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ - THΛ./FAX: , kafkas@otenet.gr

12 111 EEXOT Τόμος 66, (3): , 2015 Διάχυτη Ιδιοπαθής Σκελετική Υπερόστωση Νεότερα δεδομένα στην αιτιοπαθογένεια και αντιμετώπιση ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ ΠΆΛΛΗΣ 1, MD, MSCI, ΙΩΆΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΌΠΟΥΛΟΣ 2, MD, MSCI, PHD 1 Ειδικευόμενος Ορθοπαιδικός, 2 Λέκτορας Ορθοπαιδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΕΡΊΛΗΨΗ Η διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστωση είναι μία κλινική οντότητα αναγνωρισμένη τις τελευταίες δεκαετίες και με αιτιοπαθογένεια που δεν έχει αποσαφηνιστεί επαρκώς. Ιστορικά, οι διάφορες ονομασίες που της έχουν αποδοθεί συνηγορούν στο ότι οι έρευνες δεν έχουν αποσαφηνίσει τους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς και μονοπάτια που οδηγούν στην εκδήλωση της DISH. Ως εκ τούτου, και η ίδια η θεραπευτική αντιμετώπισή της παραμένει ανεπαρκής. Στο παρόν άρθρο, γίνεται ανασκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας για την κατανόηση των πιθανών παθογενετικών μηχανισμών, καθώς και αναφορά στις νεότερες θεραπευτικές μεθόδους για την αντιμετώπιση της πάθησης. Λέξεις κλειδιά: Διάχυτη Ιδιοπαθής Σκελετική Υπερόστωση, νόσος Forestier ΕΙΣΑΓΩΓΉ Η διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστωση (Diffuse Idiopathic Skeleta S e eta S e eta Hyperostosis H pe ostosis H pe ostosis H pe ostosis H pe ostosis - DISH) ή νόσος του o - o - o - o - o - Forestie, είναι μία πάθηση αγνώστου αιτιολογίας που κλινικά χαρακτηρίζεται από άλγος και δυσκαμψία της σπονδυ- o - o - o λικής στήλης και απεικονιστικά από ασβεστοποίηση και ο- στεοποίηση των σπονδυλικών συνδέσμων. 1 Προσβάλλει τον αξονικό σκελετό και ιδιαίτερα τη θωρακική μοίρα της Διεύθυνση Αλληλογραφίας: Ιωάννης Τριανταφυλλόπουλος, MD, MSci, PhD Λέκτορας Ορθοπαιδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Εργαστήριο Έρευνας Παθήσεων Μυοσκελετικού Συστήματος Τηλ: , sportdoc@otenet.gr σπονδυλικής στήλης και λιγότερο τις περιφερικές αρθρώσεις, εξού και ο όρος διάχυτη σκελετική υπερόστωση. Ακτινολογικά, η DISH χαρακτηρίζεται από ασβεστοποίηση και οστεοποίηση των καταφύσεων (ενθέσεων) των συνδέσμων, τενόντων και αρθρικών θυλάκων. Η οστεοποίηση των επιμήκων συνδέσμων της σπονδυλικής στήλης (ιδιαίτερα του προσθίου) δημιουργεί μία ελικοειδή παρασπονδυλική μάζα στη πρόσθια επιφάνεια των σπονδυλικών σωμάτων και προσομοιάζει αδρά με «λιωμένο κερί που ρέει» κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης (Εικόνα 1). Μια πλούσια ονοματολογία Για πρώτη φορά η κλινική αυτή οντότητα περιγράφηκε το 1950 από τον Forestier και τον Rotes Querol, δίνοντάς της τον όρο γεροντική αγκυλωτική υπερόστωση (senile ankylosing hyperostosis). 2 Η οστεοποίηση των σπονδυλικών συνδέσμων είχε περιγραφεί από το 1942 από τον Oppenheime, δίνοντάς της τον όρο οστεοποίηση των σπονδυλικών συνδέσμων ή οστεοποιός συνδεσμική σπονδυλίτιδα. 3 Στη διεθνή βιβλιογραφία ανευρίσκονται πολλά συνώνυμα της διάχυτης ιδιοπαθούς σκελετικής υπερόστωσης όπως: η παραμορφωτική σπονδυλίτιδα (spondylitis deformans) 4, η υπεροστωτική σπονδύλωση (spondylosis hyperostotica) 5, η φυσιολογική ασβέστωση σπονδυλικών συνδέσμων (ph sio ogic physiologic e te a vertebra e te a e te a igamentous ligamentous igamentous igamentous igamentous igamentous ca cifica- ca cificacalcification) 6, η διάχυτη παρα-αρθρική οστεοποίηση των συνδέ- ca cifica- ca cifica- ca cifica- ca cifica- ca cificaσμων της σπονδυλικής στήλης και των συνδέσμων και τενόντων των άκρων (generalized juxtaarticular ossifications of ligaments of the vertebral column and of the ligamentous and tendinous tissues of the extremities) 7, η δισκοσωματική υπεροστωτική οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης (vertebral hyperostosing discosomatic osteoarthritis) 8, η με-

13 112 E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 3, 2015 Ενδιαφέροντα επιδημιολογικά δεδομένα Η επίπτωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από 6 12%. Είναι συχνότερη στους άνδρες και σε ηλικίες άνω των 50 ετών. Υπολογίζεται η ανεύρεσή της σε 7:100 άντρες και σε 4:100 γυναίκες ηλικίας άνω των 30 ετών. 11 Η συχνότητα αυτή ποικίλλει ανάλογα με τους πληθυσμούς και αυξάνεται με την ηλικία. Μετά την ηλικία των 80 ετών, η αναλογία μεταξύ των δύο φύλων είναι σχεδόν 1:1. Είναι λιγότερο συχνή στη μαύρη φυλή, στις ασιατικές χώρες και στους ντόπιους πληθυσμούς της Αμερικανικής ηπείρου (Πίνακας). Ωστόσο, υπάρχουν και εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, καθώς οι ινδιάνοι Πίμα στην πολιτεία Α- ριζόνα των ΗΠΑ, παρουσιάζουν επίπτωση της διάχυτης ι- διοπαθούς σκελετικής υπερόστωσης 25% στους άνδρες και 4,7% στις γυναίκες ηλικίας άνω των 15 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται σε 48% και 12% αντίστοιχα σε ηλικίες άνω των 55 ετών. 12 Στο ζωικό βασίλειο, η DISH έχει παρατηρηθεί στο 15-25% των ηλικιωμένων θηλαστικών, στο 1-3% των ανθρωποειδών (μπαμπουίνων, πιθήκων, γοριλών), ερπετοειδών αλλά και σε σκελετούς δεινοσαύρων. 13 Η διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστωση προσβάλλει τον αξονικό σκελετό και συχνότερα εντοπίζεται στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και μάλιστα στη δεξιά πλευρά της. Ο Forestier, το 1971, παρατηρώντας την εμφάνιση οστεοφύτων στη δεξιά πλευρά της σπονδυλικής στήλης, υποστήριξε ότι ο μηχανικός παράγοντας του σφυγμού της αορτής διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο, αφού σε α- σθενείς με δεξιοκαρδία και αναστροφή σπλάγχνων, τα οστεόφυτα είναι μεγαλύτερα στην αριστερή πλευρά της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (Εικόνα 2). 15 Ο οπίσθιος επιμήκης σύνδεσμος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης οστεοποιείται στο 2% των ατόμων της ιαπωνικής φυλής και μόνο στο 0,16% των ατόμων της λευκής φυλής. 14 Ο πρόσθιος επιμήκης σύνδεσμος οστεοποιείται στο 24% των ασθενών με οστεοποίηση του οπίσθιου επιμήκους συνδέσμου. 12 Εικόνα 1. Οστεοποίηση πρόσθιου επιμήκη συνδέσμου στην ΑΜΣΣ ασθενούς με DISH ταβολική υπεροστωτική σπονδυλαρθροπάθεια (metabolic hyperostotic spondylopathy) 9 και η διάχυτη ενθεσοπαθική υπερόστωση (diffuse enthesopathic hyperostosis) 10. Η πλούσια περιγραφική ονοματολογία υποδηλώνει την ποικιλομορφία της απεικονιστικής έκφρασης της νόσου, αλλά και την άγνωστη αιτιοπαθογένειά της. Αιτιοπαθογένεια Η αιτιολογία της νόσου είναι άγνωστη, εξού και ο όρος ιδιοπαθής στην ονοματολογία της. Ωστόσο, έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι αιτιολογικοί παράγοντες που πιθανόν να συμμετέχουν σε διαφορετικό βαθμό στην πρόκληση και την εμφάνιση της νόσου. Αν και τα αίτια της DISH παραμένουν άγνωστα, μηχανικοί, διαιτητικοί, φαρμακευτικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, καθώς και διάφορες μεταβολικές παθήσεις, φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην αιτιοπαθογένεια της νόσου. Γενικά, ως προδιαθεσικοί παράγοντες της DISH αναφέρονται η αρθρίτιδα, η δυσλιπιδαιμία και ο σακχαρώδης διαβήτης, με μηχανισμούς που ακόμη δεν έχουν ερμηνευτεί πλήρως. Στις μεταβολικές παθήσεις που πιθανόν σχετίζονται με την ανάπτυξη της DISH περιλαμβάνονται οι διαταραχές της ινσουλίνης, του ινσουλινοειδούς παράγοντα και της αυξητικής ορμόνης. Η θεωρία αυτή προέκυψε από την παρατήρηση ότι μερικοί ασθενείς με DISH, έχουν αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα-1 και αυξητικής ορμόνης. Οι παράγοντες αυτοί πιστεύεται ότι εμπλέκονται στην παθογένεση της αυξημένης οστεοβλαστικής δραστηριότητας που παρατηρείται στην DISH. 16 Ο ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας-1 διεγείρει τους οστεοβλάστες, ενώ η αυξητική ορμόνη μπορεί να προκαλέσει τοπική παραγωγή ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα-1 στους οστεοβλάστες. Το 20% των ασθενών με μεγαλακρία έχουν εκδηλώσεις DISH 17, ενώ η επίπτωση της νόσου σε παχύσαρκους ασθενείς, όπου πιθανόν είναι αυξημένα και τα επίπεδα της ινσουλίνης, είναι μεγαλύτερη. 18 Η επίπτωση της νόσου είναι, επίσης, μεγαλύτερη σε δυσλιπιδαιμικούς και διαβητικούς ασθενείς. 19 Η πρωτεΐνη Gla της θεμέλιας ουσίας (matrix Gla protein) αναστέλλει το σχηματισμό του οστίτη ιστού και τα αυξημένα επίπεδά της σε ασθενείς με DISH υποδεικνύουν τον πιθανό ρόλο της στην εμφάνιση της νόσου. 20 Η υπερόστωση πιθανόν να σχετίζεται και με παρατεταμένη έκθεση σε υπερβολικές δόσεις βιταμίνης Α. Μερικοί ασθενείς με DISH έχουν υψηλά επίπεδα ρετινόλης στον ορό, συγκριτικά με φυσιολογικούς μάρτυρες. 21 Το γονίδιο COL6A1 του κολλαγόνου έχει ενοχοποιηθεί για πρόκληση της DISH, αφού έχει ανευρεθεί σε ασθενείς τόσο με DISH, όσο και οστεοποίηση του οπισθίου επιμήκους συνδέσμου της σπονδυλικής στήλης. 22

14 ΔιάχΥΤΗ ιδιοπαθησ ΣκελΕΤική ΥΠΕρΟΣΤΩΣΗ - ΝΕΟΤΕρα ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ αιτιοπαθογενεια και ΑΝΤιΜΕΤΩΠιΣΗ 113 Πίνακας Τα κυριότερα επιδημιολογικά στοιχεία της νόσου DISH Ασυνήθης πριν την ηλικία των 50 ετών Ηλικία Αναλογία 1:1 σε ηλικίες άνω των 80 ετών Φύλο Φυλή 7:100 άνδρες και 4:100 γυναίκες (>30 ετών) Λιγότερο συχνή στη μαύρη φυλή και στις ασιατικές χώρες Εικόνα 2. Ασβεστοποίηση στην αριστερή πλευρά της ΘΜΣΣ που δηλώνει τον προστατευτικό ρόλο της αορτής (δεξιά) Νεότερα δεδομένα στην αιτιοπαθογένεια της DISH Οι πιο πρόσφατες έρευνες εστιάζουν το ερευνητικό τους ενδιαφέρον στην παθολογική οστεοποίηση του πρόσθιου επιμήκους συνδέσμου της σπονδυλικής στήλης, θεωρώντας ότι πρόκειται για τον κύριο παθοφυσιολογικό μηχανισμό εκδήλωσης της νόσου. 23 Ο κύριος άξονας της θεωρίας αυτής είναι το αποτέλεσμα της μη φυσιολογικής ανάπτυξης και λειτουργίας των οστεοβλαστών 24, αν και θα πρέπει να τονιστεί πως δεν συμφωνούν όλοι οι ερευνητές στη θετική συσχέτιση μεταξύ παθολογικής οστεοποίησης και αύξησης της οστικής πυκνότητας. 25 Η θετική συσχέτιση της DISH έχει αποδειχθεί σε ασθενείς με σπονδύλωση στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και οστεοαρθρίτιδα των γονάτων 26, αφού η επίπτωση της DISH είναι μεγαλύτερη στις παραπάνω παθήσεις σε σχέση με τον υγιή πληθυσμό. Η θετική συσχέτιση μεταξύ της οστεοαρθρίτιδας γονάτων και της παχυσαρκίας έχει από καιρού αποδειχθεί, με την τελευταία να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση οστεοαρθρίτιδας. 27 Παχύσαρκοι ασθενείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν διάχυτη ιδιοπαθή σκελετική υπερόστωση και η επίπτωση φαίνεται να αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας και την αύξηση του βάρους. 28 Αυτή η διαπίστωση έστρεψε το ενδιαφέρον των μελετητών προς το φυσικό αναστολέα οστεογένεσης Dickkopf 1 (DDK 1), οι συγκεντρώσεις του οποίου στο πλάσμα είναι μειωμένες σε ασθενείς με DISH ή σπονδυλαρθρίτιδα. 28 Ωστόσο, ακόμη δεν έχει αποδειχθεί η συσχέτιση του παραπάνω αναστολέα στην οστεοποίηση του προσθίου επιμήκους συνδέσμου της σπονδυλικής στήλης. Πιθανόν, η οστεοποίηση των ενθέσεων να σχετίζεται με ανώμαλη οστεοβλαστική διαφοροποίηση των μεσεγχυματικών αρχέγονων κυττάρων που φυσιολογικά ανευρίσκονται γύρω από μεσοσπονδύλιους δίσκους, στο περιόστεο των σπονδύλων και στον πρόσθιο και οπίσθιο επιμήκη σύνδεσμο της σπονδυλικής στήλης. 29 Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την ανώμαλη αυτή διαφοροποίηση των μεσεγχυματικών αρχέγονων κυττάρων, όπως οι μορφογενετικές πρωτεΐνες των οστών (BMPs), τα ρετινοειδή και άλλοι ορμονολογικοί παράγοντες, όπως οι αδιποκίνες, με χαρακτηριστικό αντιπρόσωπο τους τη λεπτίνη. 29 Φαίνεται πως ο κοινός παρονομαστής είναι η παρουσία της παχυσαρκίας που μέσω μηχανικών κυρίως παραγόντων, αλλά και ορμονολογικών, οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου DISH σε ασθενείς με το απαραίτητο γενετικό υπόβαθρο. Η διαφοροποίηση των οστεοβλαστών από τα αρχέγονα μεσεγχυματικά κύτταρα επηρεάζεται από τον πυρηνικό παράγοντα kappab (NF-kappaB), ο οποίος ενεργοποιείται από κυτοκίνες και αυξητικούς παράγοντες από τα κύτταρα των συνδέσμων. 30 Σε όλα αυτά θα πρέπει κανείς να προσθέσει και τις συννοσηρότητες που είναι παρούσες στη DISH 31 (δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, υπερουριχαιμία, υ- περινσουλιναιμία κ.α.), όπως έχει ήδη αναφερθεί. Η αυξητική ορμόνη (GH) και ο ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας (insulin-like growth factor-i (IGF-I), έχουν μελετηθεί σε ασθενείς με DISH, τόσο σε συμπτωματικούς όσο και σε ασυμπτωματικούς. Φαίνεται ότι στους συμπτωματικούς α- σθενείς οι συγκεντρώσεις είναι μεγαλύτερες (ιδίως για την αυξητική ορμόνη), τόσο σε σχέση με υγιείς μάρτυρες, όσο και σε ασθενείς με DISH που είναι ωστόσο ασυμπτωματικοί. 32 Η παρατήρηση αυτή οδήγησε τους ερευνητές να διατυπώσουν την άποψη πως η αυξητική κυρίως ορμόνη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος προσδιορισμού της κλινικής ύφεσης της DISH σε ασθενείς που λαμβάνουν θεραπευτικά μέτρα αντιμετώπισης. 32 Αντιμετώπιση της νόσου Ωστόσο, η αιτιολογία, η παθοφυσιολογία και η εξέλιξη της νόσου δεν είναι τα μοναδικά ερωτήματα των ερευνητών. Η θεραπεία της DISH είναι, κυρίως, συμπτωματική καθώς η αιτιολογία είναι άγνωστη. Η καλοήθης φύση της DISH και το γεγονός πως ιδίως στα αρχικά στάδια της νόσου είναι ασυμπτωματική, μπορεί να ερμηνεύσει κάποια από τα συμπτώματα του ασθενούς που μέχρι τη χρονική στιγμή της διάγνωσης ήταν ανεξήγητα. Στόχος είναι κυρίως η ανακούφιση από το άλγος και η αντιμετώπιση της δυσκαμψίας. Για την αντιμετώπιση του άλγους έχουν χρησιμοποιηθεί φαρμακευτικά πρωτόκολλα που περιλαμβάνουν ήπια αναλγητικά (όπως η ακεταμινοφαίνη), μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη), τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης σε επώδυνες ενθεσοπάθειες και διφωσφονικά, όπως η ετιδρονάτη. 33 Φυσικοθεραπευτικές

15 114 E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 3, 2015 Εικόνα 3. Κάταγμα στο επίπεδο Α4-Α5 σε ασθενή με προχωρημένη DISH παρεμβάσεις, όπως διαθερμίες, υπέρηχοι, μυϊκή ενδυνάμωση και η τροποποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων, συμβάλλουν στην ύφεση του άλγους. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου και σε ύπαρξη κυφωτικής παραμόρφωσης της σπονδυλικής στήλης, οι αναπνευστικές ασκήσεις μπορεί να βελτιώσουν την αναπνευστική λειτουργία. Οι διατάσεις και οι λειτουργικές ασκήσεις εύρους τροχιάς μειώνουν τη δυσκαμψία και βελτιώνουν την κινητικότητα. Οι ορθώσεις των κάτω άκρων μειώνουν το άλγος και ταυτόχρονα βοηθούν στον καλύτερο τρόπο βάδισης αποτρέποντας μία πιθανή πτώση. Ο έλεγχος των συστηματικών και μεταβολικών νοσημάτων, όπως της παχυσαρκίας, της υπέρτασης, της υπερινσουλιναιμίας (με ή χωρίς υπεργλυκαιμία), της δυσλιπιδαιμίας και της υπερουριχαιμίας, μπορεί να μειώσει τη νοσηρότητα που σχετίζεται με τα νοσήματα αυτά, να προλάβει την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων και πιθανώς να καθυστερήσει την εξέλιξη της οστεοποίησης των μαλακών μορίων. Οι ασθενείς με DISH έχουν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν από μεταβολικό σύνδρομο, παρά οι ασθενείς χωρίς DISH. 34 Άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών είναι πιθανό να έχουν DISH, εάν είναι παχύσαρκα, έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με υπέρταση ή σακχαρώδη διαβήτη, παραπονούνται για άλγος στην οσφύ ή τη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και έχουν ενθεσοπάθειες ή τενοντίτιδες. 35 Η επιλογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης των συνυπαρχουσών παθήσεων είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς σε υπέρταση για παράδειγμα, η ε- πιλογή των φαρμακευτικών ουσιών που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να μειώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη, όπως το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης, οι α- ναστολείς διαύλων ασβεστίου και οι α αναστολείς σε σχέση με τα θειαζιδικά διουρητικά και τους β αναστολείς που αυξάνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. 36 Θα πρέπει να λάβει κανείς μέριμνα για την έκτοπη οστεοποίηση που φαίνεται να εμφανίζεται σε μεγαλύτερα ποσοστά, τόσο στο ισχίο μετά από ολική αρθροπλαστική, όσο και στον αγκώνα μετά από τραυματισμούς. 37,38 Μετά από ο- λική αρθροπλαστική ισχίου, η επίπτωσή της σε ασθενείς με DISH αυξάνει σε ποσοστό 30 50% σε σύγκριση με ασθενείς χωρίς DISH, όπου το ποσοστό είναι κάτω του 20%. 39 Για την πρόληψη της ανάπτυξης της έκτοπης οστεοποίησης, έχει δοκιμαστεί η χορήγηση αντι βιταμίνης Κ 40,41, καθώς και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών ουσιών. 33 Επιπρόσθετα, ασθενείς με DISH που υφίστανται κάκωση ή κάταγμα της σπονδυλικής στήλης, φαίνεται ότι χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Η οστεοποίηση κυρίως του πρόσθιου επιμήκους συνδέσμου της σπονδυλικής στήλης αλλάζει όλη την εμβιομηχανική σταθερότητα και κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης. Ακόμη και σε χαμηλής ενέργειας κακώσεις, τα νευρολογικά ελλείμματα, οι επιπλοκές και η θνητότητα είναι αυξημένα σε ασθενείς με DISH σε σχέση με τον υγιή πληθυσμό. 42 Σε κάταγμα της σπονδυλικής στήλης που δυνητικά θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί συντηρητικά σε κάποιον άλλο ασθενή, σε παρουσία διάχυτης σκελετικής υπερόστωσης, η αντιμετώπιση πιθανώς να είναι χειρουργική με σπονδυλοδεσία της σπονδυλικής στήλης (Εικόνα 3). Η χειρουργική αντιμετώπιση επιλέγεται για τον περιορισμό των πιθανοτήτων επιδείνωσης των νευρολογικών ελλειμμάτων, ακόμη και της θνησιμότητας σε κακώσεις της

16 ΔΙΆΧΥΤΗ ΙΔΙΟΠΑΘΉΣ ΣΚΕΛΕΤΙΚΉ ΥΠΕΡΌΣΤΩΣΗ - ΝΕΌΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΈΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ 115 αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. 43 Φαίνεται πως σε ασθενείς με DISH που υποβλήθηκαν σε σπονδυλοδεσία σπονδυλικής στήλης, ο κίνδυνος για ψευδάρθρωση και νόσο του υπερκείμενου επιπέδου είναι σημαντικά αυξημένος. 44 Η νόσος του υπερκείμενου επιπέδου είναι αποτέλεσμα της πιο άκαμπτης σπονδυλικής στήλης λόγω οστεοποίησης των επιμέρους δομικών στοιχείων της και εμφανίζεται πιο συχνά σε σπονδυλοδεσίες που περιλαμβάνουν μικρό αριθμό επιπέδων. Ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές α- ντιμετώπισης θωρακο-οσφυϊκών σπονδυλικών καταγμάτων (Minimally Invasive Spinal Surgery Techniques - MIS), αντενδείκνυται σε ασθενείς με DISH λόγω της διάχυτης ο- στεοποίησης 45, αν και υπάρχουν συγγραφείς που προτείνουν διαδερμικές τεχνικές για τη μικρότερη δυνατή καταστροφή της βιολογίας της περιοχής για καλύτερα αποτελέσματα σε αγκυλωτικές σπονδυλικές στήλες. 46,47 Συμπερασματικά, το πεδίο της έρευνας για τη διάχυτη σκελετική υπερόστωση έχει ακόμη πολλά αναπάντητα ε- ρωτήματα και το φάσμα των ερωτήσεων εκτείνεται από την αιτιολογία της νόσου και τους παθογενετικούς μηχανισμούς πρόκλησης, εκδήλωσης και εξέλιξης της νόσου, μέχρι τη θεραπεία και τον τρόπο αντιμετώπισής της. Γίνεται αντιληπτό ότι η απάντηση αυτών των ερωτημάτων είναι ακόμα δύσκολη για μία νόσο που στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποκαλύπτεται σε τυχαίο έλεγχο και που στα αρχικά στάδιά της είναι ασυμπτωματική. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ 1. Boachie Adjei O., Bullough PG. Incidence of ankylosing hyperostosis of the spine (Forestier s disease) at autopsy. Spine 1987; orestier J., Rotes Querol J. Senile ankylosing hyperostosis of the spine. Ann Rheum Dis 1950; 9: Belanger TA, Rowe DE. Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis: musculoskeletal manifestations. J Am Acad Orthop Surg 2001 Jul Aug; 9(4): Knaggs RL. Spondylitis Deformans. British Journal of Surgery 1925; vol 12, issue 47: Ott VR. Spondylosis hyperostotica. Schwiez Med Wochenschr 1953 Aug 22; 83(34): Smith CF, Pugh DG, Polley HF. Physiologic vertebral ligamentous calcification: an aging process. Am J Roentgenol Radium Ther Nucl Med 1955 Dec; 74(6): Sutro CJ, Ehrlich DE, Witten M. Generalized juxtaarticular ossification of ligaments of the vertebral column and of the ligamentous and tendinous tissues of the extremities; (also known as Bechterew's disease, osteophytosis and spondylosis deformans). Bull Hosp Joint Dis Oct;17(2): Biressi PC, Mussa L. Radiological and anatomicopathological studies of hyperostosing disco-somatic arthrosis of the dorsal spine (synonyms: candied-sugar spine; moniliform hyperostosis; senile ankylosing hyperstosis; hyperstotic spondylosis, etc.). Reumatismo Jan-Feb;9(1): iordano M. La Spondilopatia iperostosica dismetabolica. Ann Reumatol 1972; 5: Lagier R, Baud CA. Diffuse enthesopathic hyperostosis- -anatomical and radiological study on a macerated skeleton. Rofo Nov;129(5): Paley D., Schwartz M., Cooper P., Harris WR, Levine AM. Fractures of the spine in diffuse idiopathic skeletal hyperostosis. Clin Orthop Relat Res Jun;(267): Spagnola AM, Bennett PH, Terasaki PI. Vertebral ankylosing hyperostosis (Forestier's disease) and HLA antigens in Pima Indians. Arthritis Rheum May; 21 (4): Rothschild BM. Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis as reflected in the paleontologic record: Dinosaurs and early mammals. Seminars in arthritis and Rheumatism. 1987a; (17): Ono M., Russell WJ, Kudo S., Kuroiwa Y., Takamori M., Motomura S., Murakami J. Ossification of the thoracic posterior longitudinal ligament in a fixed population. Radiological and neurological manifestations. Radiology May; 143 (2): orestier J., Lagier R. Vertebral ankylosing hyperostosis. Morphological basis, clinical manifestations, situation and diagnosis. Mod Trends Rheumatol. 1971;2: Denko CW, Malemud CJ. Body mass index and blood glucose: correlations with serum insulin, growth hormone, and insulin-like growth factor-1 levels in patients with diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH). Rheumatol Int Feb;26 (4): Scarpa R., De Brasi D., Pivonello R., Marzullo P., Manguso F., Sodano A., Oriente P., Lombardi G., Colao A. Acromegalic axial arthropathy: a clinical case-control study. J Clin Endocrinol Metab Feb; 89(2): Julkunen H, Heinonen OP, Pyörälä K. Hyperostosis of the spine in an adult population. Its relation to hyperglycaemia and obesity. Ann Rheum Dis Nov;30(6): Sencan D., Elden H., Nacitarhan V., Sencan M., Kaptanoglu E. The prevalence of diffuse idiopathic skeletal hyperostosis in patients with diabetes mellitus. Rheumatol Int Sep;25 (7): Sarzi-Puttini P., Atzeni F. New developments in our understanding of DISH (diffuse idiopathic skeletal hyperostosis). Curr Opin Rheumatol May;16(3): Abiteboul M, Arlet J, Sarrabay MA, Mazières B, Thouvenot JP. Metabolism of vitamin A in Forestier-Rotès- Quérol hyperostosis. Rev Rhum Mal Osteoartic Mar; 53 (3): Tsukahara S, Miyazawa N, Akagawa H, Forejtova S, Pavelka K, Tanaka T, Toh S, Tajima A, Akiyama I, Inoue I.COL6A1, the candidate gene for ossification of the posterior longitudinal ligament, is associated with diffuse idiopathic skeletal hyperostosis in Japanese. Spine (Phila Pa 1976) Oct 15; 30 (20) : Nascimento FA, Gatto LAM, Lages RO, Neto HM,

17 116 Demartini Z, Koppe GL. Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis:a review. Surg Neurol Int 2014; 5 (suppl 3): S Atzeni F., Sarzi Puttini P., Bevilacqua M. Calcium deposition and associated chronic diseases (atherosclerosis, diffuse idiopathic skeletal hyperostosis, and others). Rheum Dis Clin North Am 2006; (32): Eser P., Bonel H., Seitz M., Villiger PM, Aeberli D. Patients with diffuseidiopathic skeletal hyperostosis do not have increased peripheral bone mineral density and geometry. Rheum 2010; (49): Kagotani R., Yoshida M., Muraki S., Oka H., Hashizume H., Yamada H., Enyo Y., Nagata K., Ishimoto Y., Teraguchi M., Tanaka S., Nakamura K., Kawaguchi H., Akune T., Yoshimura N. Prevalence of diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH) of the whole spine and its association with lumbar spondylosis and knee osteoarthritis: the ROAD study. J Bone Miner Metab 2014; (Mar 13) 27. Salih S, Sutton P. Obesity, knee osteoarthritis and knee arthroplasty: a review. BMC Sports Sci Med Rehabil Dec 4; 5 (1): Mazières B. Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (Forestier-Rotes-Querol disease): what's new? Joint Bone Spine Oct; 80 (5): Berthelot JM, Le Goff B, Maugars Y.Pathogenesis of hyperostosis: a key role for mesenchymatous cells? Joint Bone Spine Dec; 80 (6): Kosaka T, Imakiire A, Mizuno F, Yamamoto K. Activation of nuclear factor kappab at the onset of ossification of the spinal ligaments. J Orthop Sci. 2000; 5 (6): Terzi R. Extraskeletal symptoms and comorbidities of diffuse idiopathic skeletal hyperostosis. World J Clin Cases Sep 16; 2 (9): Denko CW, Boja B, Malemud CJ. Growth hormone and insulin-like growth factor-i in symptomatic and asymptomatic patients with diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH). Front Biosci Apr 1;7 :a Sarzi-Puttini P, Atzeni F. New developments in our understanding of DISH (diffuse idiopathic skeletal hyperostosis). Curr Opin Rheumatol May; 16 (3): Mader R., Sarzi-Puttini P., Atzeni F., Olivieri I., Pappone N., Verlaan JJ, Buskila D. Extraspinal manifestations of diffuse idiopathic skeletal hyperostosis. Rheumatology (Oxford) Dec; 48 (12): Mader R., Lavi I. Diabetes mellitus and hypertension as risk factors for early diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH). Osteoarthritis Cartilage Jun; 17 (6): E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 3, Proescholdt FP, Markart MM, Ertel WE. Postoperative radiotherapy in diffuse idiopathic skeletal hyperostosis: prophylaxis of recurrence after resection of osteophytes from C3 to C5 in a case of dysphagia. J Surg Case Rep. Jan 2014; 2014 (1): rjt iger R., Dulguerov P., Payer M. Anterior cervical osteophytes causing dysphagia and dyspnea: an uncommon entity revisited. Dysphagia Oct; 21 (4): Epstein NE: Ossification of the yellow ligament and spondylosis and/or ossification of the posterior longitudinal ligament of the thoracic and lumbar spine. J Spinal Disord 1999 (12): uillemin F., Mainard D., Rolland H., Delagoutte JP. Antivitamin K prevents heterotopic ossification after hip arthroplasty in diffuse idiopathic skeletal hyperostosis. A retrospective study in 67 patients. Acta Orthop Scand Apr;66(2): ahrer H., Koch P., Ballmer P., Enzler P., Gerber N. Ectopic ossification following total hip arthroplasty: is diffuse idiopathic skeletal hyperostosis a risk factor? Br J Rheumatol Jun; 27 (3): Westerveld LA, van Bemmel JC, Dhert WJ, Oner FC, Verlaan JJ. Clinical outcome after traumatic spinal fractures in patients with ankylosing spinal disorders compared with control patients. Spine J May 1; 14 (5): Bransford RJ, Koller H, Caron T, Zenner J, Hitzl W, Tomasino A, Mayer M. Cervical spine trauma in diffuse idiopathic skeletal hyperostosis: injury characteristics and outcome with surgical treatment. Spine (Phila Pa 1976) Nov 1; 37 (23): Otsuki B, Fujibayashi S, Takemoto M, Kimura H, Shimizu T, Matsuda S. Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH) is a risk factor for further surgery in short-segment lumbar interbody fusion. Eur Spine J Oct Dhall SS, Wadhwa R, Wang MY, Tien-Smith A, Mummaneni PV. Traumatic thoracolumbar spinal injury: an algorithm for minimally invasive surgical management. Neurosurg Focus Jul; 37 (1) : E9 46. Yeoh D, Moffatt T, Karmani S. Good outcomes of percutaneous fixation of spinal fractures in ankylosing spinal disorders. Injury Oct; 45 (10): Krüger A, Frink M, Oberkircher L, El-Zayat BF, Ruchholtz S, Lechler P. Percutaneous dorsal instrumentation for thoracolumbar extension-distraction fractures in patients with ankylosing spinal disorders: a case series. Spine J Apr 24

18 117 EEXOT Τόμος 66, (3): , 2015 Ρήξη μηριαίας αρτηρίας και φλέβας μετά από διατροχαντήριο κάταγμα Παρουσίαση περίπτωσης και ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Κ. Παπαγεωργίου, Π. Τηλαβερίδης, Ξ. Βρακάς, Ν. Παπαντωνίου Γενικό Νοσοκομείο Δράμας, Ορθοπαιδική Κλινική Συντονιστής Διευθυντής: Δρ. Κ. Α. Παπαγεωργίου Περίληψη Παρουσιάζουμε ηλικιωμένη γυναίκα με ρήξη μηριαίας αρτηρίας-φλέβας από απόσπαση του ελάσσονα τροχαντήρα, μετά από διατροχαντήριο κάταγμα. Κατά την εισαγωγή της και μέχρι τη χειρουργική της θεραπεία, αλλά και στη μετεγχειρητική περίοδο, κυριάρχησε ο αφόρητος πόνος και η αιμοδυναμική αστάθεια. Είκοσι μέρες μετά την εισαγωγή της, μετά από εγχειρητική διερεύνηση, διαπιστώνεται ρήξη των μηριαίων αγγείων, τα οποία αποκαθίστανται, και ο έλασσων τροχαντήρας αφαιρείται. Κατά την αξιολόγηση 6 χρόνια μετά, διαπιστώνεται αγγειακή επάρκεια του μέλους και κλινικο-ακτινολογική πώρωση του κατάγματος με λειτουργική αποκατάσταση βάδιση. Λέξεις κλειδιά: ρήξη μηριαίων αγγείων, περιτροχαντήριο κάταγμα Εισαγωγή Οι αγγειακές επιπλοκές των περιτροχαντήριων καταγμάτων είναι σπάνιες και συχνά διαφεύγουν τη διάγνωση (Abraham et al, 1975; Soballe et al, 1987; Ritchie et al, 2007). Η πρώτη περιγραφή της ρήξης τής εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας μετά από χειρουργική του ισχίου περιγράφηκε το 1964 και έκτοτε περιγράφονται σποραδικά συμβάντα ρήξεων (Laohapoonrungsee et al, 2005). Ρήξη της μηριαίας φλέβας περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Choa Διεύθυνση αλληλογραφίας: Κοσμάς Α. Παπαγεωργίου, Αβέρωφ 5, Δράμα Τηλ. Oικίας: , Τηλ. Εργασίας: Fax: , kosmasp@otenet.gr Εικόνα 1. Διατροχαντήριο κάταγμα αριστερά. Παρατηρείται μεγάλη παρεκτόπιση του ελάσσονα τροχαντήρα, πολύ κοντά στα μεγάλα αγγεία

19 118 E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 3, 2015 Εικόνα 3. Ρήξη της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας κατά τη διερεύνηση των μηριαίων αγγείων Εικόνα 2. Ήλωση του κατάγματος με ήλο τύπου G-Nail. Παρατηρείστε τη μεγάλη παρεκτόπιση στον ελάσσονα τροχαντήρα, πολύ κοντά στα μηριαία αγγεία (Choa et al, 2009). Ρήξη τριών αγγείων ταυτόχρονα (μηριαίας αρτηρίας και φλέβας και της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας) από αποσπασμένο ελάσσονα τροχαντήρα δεν περιγράφεται στη βιβλιογραφία και ίσως είναι η πρώτη στην περίπτωση του ασθενούς που παρουσιάζουμε. Οι βλάβες των αγγείων μπορεί να συμβούν κατά την κάκωση, μεταφορά και την περιεγχειρητική περίοδο ιατρογενώς (Choa et al, 2009; Whitehill et al,1978). Οι αιτίες των ρήξεων είναι τραυματισμοί από αιχμηρά οστικά τμήματα από τον ε- λάσσονα τροχαντήρα ή από αιχμηρά υλικά και εργαλεία κατά τους χειρισμούς ανάταξης και τις τεχνικές οστεοσύνθεσης (Ηa et al, 2005; Porovic & Stankovic, 2008; Mauerhan et al, 1981; Sharma et al, 2013). Παρουσιάζουμε σπάνιο συμβάν ρήξης της επιπολής και εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας και της μηριαίας φλέβας που προκλήθηκαν από ο- στικό τμήμα αποσπασμένου ελάσσονα τροχαντήρα σε α- σθενή με διατροχαντήριο κάταγμα. Παρουσίαση ασθενούς Ασθενής γυναίκα 78 ετών προσκομίζεται για κάκωση αριστερού ισχίου μετά από πτώση. Ακτινολογικά διατροχαντήριο κάταγμα τύπου ΑΟ/ΟΤΑ 31 Α2, με μεγάλη Εικόνα 4. Μερική ρήξη της μηριαίας φλέβας απόσπαση του ελάσσονα τροχαντήρα (Eικόνα 1). Κλινικά έντονος πόνος στη μηροβουβωνική περιοχή με μεγάλο οίδημα και κάθετη πτώση του αιματοκρίτη από την πρώτη μέρα. Στην ασθενή χορηγούνται προεγχειρητικά 3 μονάδες αίματος και την 6 η ημέρα από την κάκωση αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Γίνεται ήλωση του κατάγματος (G-NAIL), σε ένα σχετικά μικρής επεμβατικότητας και μικρού χρόνου χειρουργείο (Εικόνα 2). Μετεγχειρητικά συνεχής πτώση του αιματοκρίτη, με συνοδό αφόρητο πόνο στο ισχίο και έντονο οίδημα στο κάτω άκρο και την ράχη με εκχυμώσεις και αιμορραγικές πετέχειες. Μέσα σε 12 μέρες από το χειρουργείο η ασθενής έ- λαβε 13 μονάδες αίματος και παρέμενε αιμοδυναμικά α- σταθής με επιδεινούμενη κλινική εικόνα σε κάθε προσπάθεια κινητοποίησης. Μετά από χειρουργική εκτίμηση και Τriplex της περιοχής, περιγράφεται μη σφύζον εκτεταμένο αιμάτωμα της περιοχής του αριστερού ριζομήριου και 20 μέρες από την εισαγωγή της αποφασίζεται εγχειρητική διερεύνηση της περιοχής, όπου διαπιστώνεται: 1) ρήξη της μηριαίας αρτηρίας κατά το 20% της διαμέτρου της, 2) ρήξη της μηριαίας φλέβας και 3) ρήξη της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας (Εικόνα 3,4). Γίνεται απο-

20 Ρήξη μήριαίας αρτήριας και φλέβας μετά από διατρόχαντήριο κάταγμα - ΠαΡόυςιαςή πέριπτωςής και ανασκόπήςή της βιβλιογραφίας 119 Εικόνα 5. Συρραφή της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας με αγγειακό μόσχευμα (Vascular graft, EPTFE) Εικόνα 7. Μετεγχειρητική κλινική εικόνα ένα μήνα μετά τη διερεύνηση των μηριαίων αγγείων, όπου φαίνονται οι εγχειρητικές ουλές Εικόνα 6. O ελάσσον τροχαντήρας μετά την αφαίρεσή του κατά την επέμβαση διερεύνησης των μηριαίων αγγείων κατάσταση των αγγείων (η εν τω βάθει μηριαία αρτηρία απoκαθίσταται με αγγειακό μόσχευμα PPT), εντοπίζεται ο ελάσσων τροχαντήρας και αφαιρείται (Εικόνα 5,6). Διαπιστώνεται αγγειακή επάρκεια του μέλους. Η μετεγχειρητική πορεία της επιπλέκεται από αναπνευστική λοίμωξη, που αντιμετωπίζεται επιτυχώς. Κλινικά και ακτινολογικά διαπιστώνεται ασφαλής πώρωση του κατάγματος και 6 χρόνια μετά έχει αποκατασταθεί πλήρως, με επάνοδο στις προ της κάκωσης δραστηριότητες (Εικόνα 7,8,9). Συζήτηση Τα περιτροχαντήρια κατάγματα είναι κατά 50% ασταθή με απόσπαση του ελάσσονα τροχαντήρα. Οι αγγειακές επιπλοκές είναι σπάνιες σε ποσοστό 0,2% και αφορούν ψευδοανεύρυσμα, αρτηριοφλεβική επικοινωνία και ρήξη (Abraham et al, 1975; Mauerhan et al, 1981; Porovic & Stankovic, 2008; Lohapoonrungsee et al, 2005). Οι αιτίες είναι ιατρογενείς από αιχμηρά εργαλεία ή υλικά (βίδες, φρέζες, άγκιστρα και Kirschner) και λιγότερο συχνά από αιχμηρό οστικό τμήμα του ελάσσονα τροχαντήρα, αρτηριοφλεβική επικοινωνία και ρήξη (Porovic & Stankovic, 2008; Ryzebicz et al, 2006; Ha et al, 2005). Εικόνα 8. Ένα έτος μετά την εγχείρηση. Φαίνεται πώρωση του κατάγματος με καλή θέση του υλικού οστεοσύνθεσης