ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΖΩΑ. Δρ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΧΡΥΣΑ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΖΩΑ. Δρ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΧΡΥΣΑ"

Ἀριστόδημε Παυλόπουλος
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΖΩΑ Δρ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΧΡΥΣΑ

2 2 ΚΕΣΤΩΔΕΙΣ ΣΚΩΛΗΚΕΣ Μορφολογικά χαρακτηριστικά Είναι ταινιοειδή παράσιτα του εντέρου λεπτότερα στο πρόσθιο τμήμα και πλατύτερα στο οπίσθιο τμήμα. Ανατομικά διαιρούνται στη σκωληκοκεφαλή, τον αυχένα και κυρίως σώμα. Η σκωληκοκεφαλή βρίσκεται στο πρόσθιο τμήμα των σκωλήκων, έχει σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές και με αυτή ο σκώληκας συγκρατείται προσηλωμένος στο τοίχωμα του εντέρου. Η συγκράτηση γίνεται με μυζητήρες (2-4) ή με προσηλωτικά βοθρία, που καταλήγουν τυφλά, με άγκιστρα, ή /και με ρύγχος που βρίσκεται ανάμεσα στους μυζητήρες. Ο αυχένας συνδέει την σκωληκοκεφαλή με το σώμα και έχει δύο άκρα. Το κεφαλικό άκρο, που συνδέεται με την κεφαλή και το σωματικό άκρο που παράγει τις προγλωττίδες, με αποτέλεσμα ο σκώληκας να μεγαλώνει. Συνέχεια του λαιμού είναι η στροβίλη που είναι μία αλυσίδα από προγλωττίδες, οι οποίες σε αριθμό μπορεί να είναι μόνο τρεις όπως στον εχινόκοκκο ή και πάνω από 4000 όπως είναι στο διφυλλοβόθριο το πλατύ. Οι προγλωττίδες είναι τμήματα του σκώληκα αφοριζόμενα μεταξύ τους. Είναι τελείως ανεξάρτητες η μία από την άλλη και διαφέρουν, ακόμα και στον ίδιο σκώληκα και ως προς το μέγεθος και ως προς το περιεχόμενο. Οσες βρίσκονται κοντά στο λαιμό είναι μικρές και δεν φέρουν γεννητικό σύστημα, ενώ όσες βρίσκονται προς το τέλος της στροβίλης είναι πλατύτερες και έχουν γεννητικό σύστημα ώριμο. Οι διαστάσεις των προγλωττίδων εξαρτώνται από το είδος του σκώληκα και από την ηλικία κάθε προγλωττίδος. Οι προγλωττίδες κοντά στη σκωληκοκεφαλή είναι νεαρές, μικρές, με πλάτος μεγαλύτερο από το μήκος, στο μέσον του σώματος οι προγλωττίδες έχουν ίσο πλάτος και μήκος, ενώ στο ουραίο τμήμα του σώματος του σκώληκα, είναι μεγάλες και επιμήκεις. Γι αυτό το σώμα των κεστωδών σκωλήκων είναι επίμηκες και πεπλατυσμένο. Κάθε προγλωττίδα που παράγεται από το σωματικό άκρο του λαιμού του σκώληκα, διέρχεται από τα παραπάνω στάδια ανάπτυξης απωθούμενη από τη νέα προγλωττίδα που παράγεται από το σωματικό άκρο του λαιμού. Αποτέλεσμα είναι

3 3 το σώμα του σκώληκα να αυξάνει, ενώ οι προγλωττίδες που απομακρύνονται από το λαιμό να ωριμάζουν. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΕΣΤΩΔΩΝ ΣΚΩΛΗΚΩΝ Δεν έχουν αναπνευστικό, πεπτικό, κυκλοφορικό σύστημα και αισθητήρια όργανα. Τρέφονται ωσμωτικά από την επιφάνεια του σώματός τους προσροφώντας συστατικά από το έντερο, οπότε δικαιολογείται η απίσχναση των παρασιτοφορέων. Το απεκκριτικό σύστημα των κεστωδών σκωλήκων, αποτελείται από δύο λεπτούς σωληνίσκους που διασχίζουν τα πλάγια άκρα των προγλωττίδων. Σ αυτούς καταλήγουν τα συλλεκτικά κύτταρα, ενώ οι σωλήνες μεταξύ τους συνδέονται με εγκάρσιες αναστομώσεις. Το κεντρικό νευρικό σύστημα των σκωλήκων αποτελείται από τα νευρικά γάγγλια, από τα οποία εκφύονται πέντε ζεύγη νευρικών απολήξεων. Ένα ζεύγος ακολουθεί τη διαδρομή του απεκκριτικού συστήματος στα δύο πλάγια των προγλωττίδων. Το γεννητικό σύστημα είναι πλήρως ανεπτυγμένο. Κάθε προγλωττίδα έχει γεννητικό σύστημα ανεξάρτητο και ερμαφρόδιτο, οπότε η γονιμοποίηση γίνεται είτε με επαφή των γεννητικών στομίων από δύο διαφορετικές προγλωττίδες ή με αυτογονιμοποίηση. Ανάλογα με την κατασκευή του γεννητικού συστήματος, δηλαδή ανάλογα με τη διάταξη των γεννητικών οργάνων τους ξεχωρίζουμε τους κεστώδεις σκώληκες σε δύο ομάδες. 1. Σε ΨΕΥΔΟΦΥΛΛΙΔΙΑ όπου τα ωάρια δεν περιέχουν έμβρυο πλήρως αναπτυγμένο και 2. Σε ΚΥΚΛΟΦΥΛΛΙΔΙΑ όπου τα ωάρια περιέχουν έμβρυο πλήρως ανεπτυγμένο.

4 4 Taenia saginata (Ταινία ή άοπλος-ταινία των βοοειδών) Η ταινία των βοοειδών, όπως ονομάζεται η T. saginata, διαχωρίστηκε από την T. solium το 1782 από το Goeze, ο Leuckart απέδειξε πειραματικά ότι η κατάποση προγλωττίδων Τ.saginata από νεαρούς μόσχους καταλήγει στη δημιουργία κυστίκερκων στους μύς των βοοειδών το 1863 και τέλος ο Oliver κατάφερε να αποδείξει τον κύκλο του παρασίτου και στον άνθρωπο. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΗΛΙΚΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ Η Τ. saginata, ένας από τους μεγαλύτερους σε μέγεθος σκώληκες του ανθρώπου έχει μήκος έως και 25 μέτρα, αν και συνήθως δεν υπερβαίνει τα 5-10 μέτρα. Η σκωληκοκεφαλή, έχει διάμετρο 1-2mm. και σχήμα απιοειδές. Φέρει 4 μυζητήρες ενώ δεν υπάρχουν άγκιστρα και ρύγχος. Συνέχεια της σκωληκοκεφαλής αποτελεί ο λαιμός, ο οποίος είναι λεπτός και μακρύς, πάχους περίπου 0,5-1 mm. Το σώμα της ταινίας της αόπλου αποτελείται από μια αλυσιδωτή σειρά προγλωττίδων, ο αριθμός των οποίων είναι δυνατό να φτάσει τις Σχετικό Video: Παρατήρηση Taenia saginata Οι ωοφόρες προγλωττίδες βρίσκονται στο ουραίο άκρο της στροβίλης, είναι επιμήκεις 2cm x1.4cm, περιέχουν μήτρα που φέρει ένα κεντρικό άξονα και πλευρικές διακλαδώσεις. Αυτές ενεργητικά, με έρπουσα κίνηση ή παθητικά με τα κόπρανα εγκαταλείπουν το έντερο. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΩΑΡΙΩΝ Τα ωάρια Τ. saginata είναι σφαιρικά, διαμέτρου 36μm, έχουν παχύ κιτρινόφαιο τοίχωμα με ακτινωτές γραμμώσεις, περιέχουν την ογκόσφαιρα με τρία ζεύγη αγκίστρων και δεν διαφέρουν μορφολογικά απο τα ωάρια T. solium.

5 Η ταινία των βοοειδών παρασιτεί με την ενήλικη μορφή της στο λεπτό έντερο του ανθρώπου προκαλώντας ταινίαση και με την προνυμφική της μορφή στους γραμμωτούς μύες των βοοειδών προκαλώντας

5 5 Η ταινία των βοοειδών παρασιτεί με την ενήλικη μορφή της στο λεπτό έντερο του ανθρώπου προκαλώντας ταινίαση και με την προνυμφική της μορφή στους γραμμωτούς μύες των βοοειδών προκαλώντας κυστικέρκωση. Εικόνα 10. Ωάριο Taenia spp. σε νωπό παρασκεύασμα κοπράνων. Διακρίνονται έξι ζεύγη αγκίστρων (Πηγή: Division of Parasitic Diseases, CDC) ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ. Στον άνθρωπο η T. saginata είναι το αίτιο της ταινίασης. Η μόλυνση του ανθρώπου γίνεται με την προνύμφη του παρασίτου (κυστίκερκος, Cysticercus bovis), η οποία προσλαμβάνεται με βρώση ατελώς ψημένου κρέατος μολυσμένων βοοειδών (οι κυστίκερκοι στα βοοειδη εντοπίζονται στην καρδιά, στην ωμοπλάτη, στον οισοφάγο, στο διάφραγμα, και στους μασητήρες). Τα γαστρικά υγρά απελευθερώνουν την προνύμφη διαλύοντας την ινώδη κάψα που την περιβάλλει. Η προνύμφη προσκολλάται στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου και σιγά-σιγά αναπτύσσεται ο ενήλικος σκώληκας. Τα ωάρια που παράγονται αποβάλλονται μαζί με τις ωοφόρες προγλωττίδες και αποτελούν μολυσματική μορφή για τον διάμεσο ξενιστή (βοοειδή). Τα βοοειδή μολύνονται, όταν προσλαμβάνουν με την τροφή τους ή με το νερό ωάρια ή ώριμες προγλωττίδες του παρασίτου και εμφανίζουν κυστικέρκωση. Στην Αφρική παρατηρήθηκε μόλυνση νεαρών μόσχων, από τη λείξη χεριών ανθρώπων που τους περιποιούνταν, οι οποίοι ήταν παρασιτοφορείς, ή από τη λείξη μολυσμένων δαπέδων.

6 6 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗΣ Στον άνθρωπο εμφανίζεται ανορεξία, έμετοι, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, συμπτώματα που προκαλούνται από την προσκόλληση και από τη διαρκή κίνηση του σκώληκα μέσα στο έντερο, η οποία είναι αρκετά ζωηρή και γίνεται εντονότερη αν ο παρασιτοφορέας προσλάμβανει τροφές με έντονη οσμή. Ενίοτε από την απόπτωση των προγλωττίδων μπορεί να προκληθεί σκωληκοειδίτιδα ή ακόμη και απόφραξη του ειλεού. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Η μόλυνση των πληθυσμών από την T. saginata γίνεται με κατανάλωση ατελώς ψημένου ή ωμού βόειου κρέατος που περιέχει κυστίκερκους. Η διαδεδομένη χρήση του βόειου κρέατος έχει σαν αποτέλεσμα την παγκόσμια κατανομή του παρασίτου. Η ταινία η άοπλη επιζεί σε όλα τα κλίματα και τα πιο συχνά κρούσματα εντοπίζονται στις εξής περιοχές: Βόρεια και κεντρική Αυστραλία, ολόκληρη η κεντρική και η νότια Αμερική εκτός της Χιλής και του Εκουαδόρ. Αφρική εκτός του βορειοδυτικού άκρου (Algeria, Morocco, Mauritania, Guinea, Niger, Sierra Leone, και Liberia). Ν.Α Ευρώπη Αραβική χερσόνησος, Ινδονησία, Μαλαισία και το μεγαλύτερο της Ρωσίας εκτός της νότιας ασιατικής Ρωσίας. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Η εργαστηριακή διάγνωση γιά τον εντοπισμό T. saginata γίνεται με την αναζήτηση προγλωττίδων και ωαρίων. Οι προγλωττίδες αναζητούνται στα κόπρανα των ανθρώπων όπως επίσης και στα ενδύματα και τα κλινοσκεπάσματα, μετά την απόπτωση τους. Η ταυτοποίηση των προγλωττίδων T. saginata γίνεται ως εξής: Συλλέγονται τα κόπρανα είτε μιας κένωσης ή μετά από λήψη καθαρτικού, σε δοχείο που περιέχει νερό 37 ο C. Τα κόπρανα αναμιγνύονται καλά με το νερό, μέχρις ότου ομογενοποιηθούν και κατόπιν διηθούνται με ηθμό κατά προτίμηση συρμάτινο. Με

7 7 την διήθηση των κοπράνων μπορεί να κατακρατηθούν οι προγλωττίδες της αόπλου ταινίας. Σημειώνεται ότι στις περιπτώσεις που οι προγλωττίδες αποβάλλονται ανεξάρτητα από τις κενώσεις και είναι δυνατή η ανεύρεση τους από τον παρασιτοφορέα στα εσώρουχα ή στα κλινοσκεπάσματα, συνίσταται η μεταφορά τους στο εργαστήριο εντός ύδατος, ή σε φορμόλη 10%. Στη συνέχεια κάθε προγλωττίδα τοποθετείται ανάμεσα σε δυο αντικειμενοφόρες πλάκες, πιέζεται ελαφρά και παρατηρείται συνήθως μετά από χρώση με σινική μελάνη (με γυμνό οφθαλμό ή με μεγενθυτικό φακό), ο αριθμός των πλευρικών διακλαδώσεων της μήτρας (15-30). Εικόνα 11. Ωοφόρος προγλωττίδα Taenia saginata. Χρώση με σινική μελάνη. (Πηγή: Division of Parasitic Diseases, CDC) Τα ωάρια αναζητούνται στα κόπρανα μόνο μετά την χορήγηση αλατούχου καθαρτικού. Η αναζήτηση των ωαρίων θα γίνει με την χρησιμοποίηση μεθόδων εμπλουτισμού, αλλά τα ωάρια Τ. saginata δεν διακρίνονται μορφολογικά από αυτά της Τ. solium. Τέλος εάν ανευρεθεί η σκωληκοκεφαλη του παρασίτου εξετάζεται η ύπαρξη αγκίστρων (απουσιάζουν από την Τ. saginata).

8 Εικόνα12. Σκωληκοκεφαλή Taenia saginata (Πηγή: Division of Parasitic Diseases, CDC) ΘΕΡΑΠΕΙΑ Θεραπευτικά χορηγούνται η νικλσαμίδη ή η πραζικουαντέλη από το στόμα, σε μια εφάπαξ δόση.

8 8 Εικόνα12. Σκωληκοκεφαλή Taenia saginata (Πηγή: Division of Parasitic Diseases, CDC) ΘΕΡΑΠΕΙΑ Θεραπευτικά χορηγούνται η νικλσαμίδη ή η πραζικουαντέλη από το στόμα, σε μια εφάπαξ δόση. Μετά την χορήγηση των ανθελμινθικών φαρμάκων χορηγείται καθαρτικό αλατούχο οπότε συλλέγονται τα κόπρανα σε νερό με φυσιολογική θερμοκρασία 37 ο C και αναζητείται η κεφαλή του παρασίτου. Συνισταται οπωσδήποτε η αποβολή της κεφαλής του παρασίτου διότι σε αντίθετη περίπτωση θα παραχθούν εκ νέου προγλωττίδες. ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ Βασικά μέτρα προφύλαξης από το παράσιτο είναι τα εξής: Ενημέρωση του πληθυσμού και κατασκευή καλύτερων αποχετευτικών συστημάτων ώστε να αποφεύγεται η μόλυνση του χώματος, του νερου των τροφών και των χώρων βοσκής των βοοειδών. Διατήρηση των σφάγιων σε βαθιά κατάψυξη (εξάλειψη μολυσματικότητας των κυστικέρκων σε θερμοκρασία -10 ο C επί δέκα τουλάχιστον ημέρες). Κατανάλωση καλά ψημένου βόειου κρέατος (ο Cysticercus bovis καταστρέφεται σε θερμοκρασία 57 ο C).

Σχετικά έγγραφα

Ταινιασεις Σ. ΜΥΓΙΑΚΗΣ. Λεκτορας Παθολογιας 11/4/2011. ΧΔΣ (Xωρις οικονομικα ή αλλα συμφεροντα No Conflicting Interests)

Ταινιασεις Σ. ΜΥΓΙΑΚΗΣ. Λεκτορας Παθολογιας 11/4/2011. ΧΔΣ (Xωρις οικονομικα ή αλλα συμφεροντα No Conflicting Interests) Ταινιασεις Σ. ΜΥΓΙΑΚΗΣ Λεκτορας Παθολογιας 11/4/2011 ΧΔΣ (Xωρις οικονομικα ή αλλα συμφεροντα No Conflicting Interests) Ταξινομηση Μορφες Το αιτιο Κυκλος ζωης Ξενιστες Επιδημιολογια Παθογενεια Κλινικη εικονα