ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Γ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

Transcript

1 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ σχεδιαγράμματα, ερωτήσεις, ορισμοί,πηγές, θέματα πανελληνίων ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Γ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

2 Περιεχόμενα ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 1 Ε.1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ... 1 Ε.2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ... 2 Ε.3. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΝΕΦΗ... 2 Ε.4. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ (1905)... 3 Α. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ... 3 Β. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΗΠΑ... 4 Γ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΙ ΕΛΙΓΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ... 4 Δ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ ΚΑΙ Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ... 5 Ε.5. Η ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΑΪΜΗ ( )... 6 Ε.6. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ... 6 Ε.7. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ Ε.8.Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ... 7 Ε.9.Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ... 7 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ... 8 Ε.1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ... 8 Ε.2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΝΕΦΗ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ (1905) - Α. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ Β. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑ Γ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΙ ΕΛΙΓΜΟΙ ΤΟΝ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Δ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ ΚΑΙ Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Η ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΑΪΜΗ ( ) Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΤΟΠΟΙ, ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΠΗΓΕΣ ΠΗΓΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΗΓΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ... 39

3 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 1 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Ε.1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Η ανάληψη των καθηκόντων του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου (9 Δεκεμβρίου 1898) Ναύαρχος Ποττιέ 1 παραδίδει επίσημα τη διοίκηση Πλοία Δυνάμεων χαιρετίζουν σημαία Κρητικής Πολιτείας Ύπατος Αρμοστής απευθύνει το πρώτο διάγγελμα προς τον κρητικό λαό Η κρητική σημαία στο φρούριο Φιρκά (τουρκική στη Σούδα) Το νησί υπό διεθνή προστασία Ο Πρίγκηπας Γεώργιος αποβιβάζεται στην Κρήτη, 9 Ιανουαρίου Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας : σύνταξη Συντάγματος και συγκρότηση κυβέρνησης 10 Δεκ. : Αναχώρηση ξένων ναυάρχων 16μελής επιτροπή (12 χριστιανοί-4 μουσουλμάνοι) εκπονεί το σχέδιο του κρητικού συντάγματος 2 9 Ιαν : Διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» Προκήρυξη εκλογών για ανάδειξη πληρεξουσίων : εκλέγονται 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι 3 8 Φεβρ : Κρητική Βουλή αρχίζει εργασίες Η επιτροπή σύνταξης του Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Δεύτερος από αριστερά ο Ελ. Βενιζέλος (με το βέλος). Συντάσσεται το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας κατά το πρότυπο του ελληνικού Εγκρίνεται από το Συμβούλιο των Πρέσβεων των Προστατίδων Δυνάμεων στη Ρώμη Τίθεται αμέσως σε εφαρμογή Συγκροτείται και ορκίζεται η πρώτη κυβέρνηση (υπ. Δικαιοσύνης ο Ελ. Βενιζέλος) 4 Οι 138 Χριστιανοί πληρεξούσιοι της Κρητικής Βουλής. Με το βέλος ο Ελ.Βενιζέλος. 1 Ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ ήταν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Ναυάρχων των Τεσσάρων Προστάτιδων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας και Ιταλίας), που είχαν την ευθύνη για την τήρηση της τάξεως, με τα στρατεύματα που διατηρούσαν στο νησί. 2 Πρόεδρος της 16μελούς Επιτροπής για τη σύνταξη του σχεδίου Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας ήταν ο Ιω.Σφακιανάκης και εκ των μελών της ο Ελ. Βενιζέλος. 3 Οι εκλογές έγιναν στις 24 Ιανουαρίου Ο αριθμός των πληρεξουσίων είχε καθορισθεί με βάση την πληθυσμιακή αναλογία Χριστιανών-Μουσουλμάνων. 4 Οι υπουργοί της πρώτης κυβέρνησης της Κρήτης ήταν : Ελ. Βενιζέλος Δικαιοσύνης, Κ. Φούμης Οικονομικών, Μ. Κούνδουρος Εσωτερικών, Ν. Γιαμαλάκης Εκπαίδευσης, Χ. Σκυλιανάκης (Χουσείν Γενιτσαράκης) Δημόσιας Ασφάλειας.

4 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 2 Ε.2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ Το έργο της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας 1. Νόμοι και διατάγματα 2. κρητική δραχμή 3. Κρητική Τράπεζα 4. ταχυδρομική υπηρεσία 5. Χωροφυλακή (καραμπινιέροι) 6. Εκπαίδευση (σχολεία, δάσκαλοι) 7. Δημόσια υγεία (λεπροκομείο Σπιναλόγκας 1903) 8. Kαθεστώς τοπικής Εκκλησίας (Οργανικός Νόμος 1900 : ημιαυτόνομη Εκκλησία, Προκαθήμενος εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο - η Κρητική Πολιτεία εκδίδει Διάταγμα αναγνώρισης και εγκατάστασης) Υπάλληλοι της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας Κρήτης Η ηγεσία της Κρητικής Χωροφυλακής Ε.3. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΝΕΦΗ Τα αίτια της εσωτερικής κρίσης Τα μειονεκτήματα του Κρητικού Συντάγματος υπερβολικά συντηρητικό : υπερεξουσίες στον Ηγεμόνα (δεσποτική συμπεριφορά) ασάφεια στον καθορισμό αρμοδιοτήτων : τριβές - προσωπικές αντιπαραθέσεις Δυσφορία-πικρία τοπικών παραγόντων : παραγκωνίζονται - διορισμός Αθηναίων συμβούλων (άγνοια κρητικών πραγμάτων και ψυχολογίας Κρητών) Η διαχείριση του ζητήματος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα Διάσταση απόψεων Γεωργίου - Ελευθερίου Βενιζέλου Η άποψη του Γεωργίου : συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις Η άποψη του Βενιζέλου : λύση σταδιακή, με βαθμιαίες κατακτήσεις (πρώτη η απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων αντικατάσταση από ντόπια πολιτοφυλακή) προσωπική αντιπαράθεση Ο Βενιζέλος δεν αναγνωρίζει στον Πρίγκιπα το δικαίωμα να διαχειρίζεται προσωπικά το εθνικό ζήτημα 5 διοχέτευση συκοφαντικών κειμένων στις αθηναϊκές εφημερίδες εναντίον Ελ. Βενιζέλου κλίμα διχασμού. 5 "Ωs έναs εκ των τριακοσίων χιλιάδων Κρητών, δεν σας εκχωρώ το δικαίωμά μου, ώστε μόνοs σειs να ρυθμίζετε αυτοβούλωs την εθνικήν πολιτικήν του τόπου μου!".

5 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 3 Ε.4. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ (1905) α. Τα αίτια και οι αφορμές Η απόλυση του Βενιζέλου 18 Μαρτίου 1901 : ο Γεώργιος απολύει Βενιζέλο από αξίωμα υπουργού. 6 Βενιζέλος δημοσιεύει στον "Κήρυκα" πέντε άρθρα ("Γεννηθήτω φωs") Γεώργιος : απαγόρευση ελευθεροτυπίας - διώξεις και φυλακίσεις μελών της αντιπολίτευσης Η συγκρότηση της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως πλήρες πολιτικό αδιέξοδο Βενιζέλος ηγέτης των δυσαρεστημένων από την πολιτική του Πρίγκηπα σχηματίζεται η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις τριανδρία : Βενιζέλος, Κ. Φούμης, Κ. Μάνος Οι εκλογές του 1904 και η προκήρυξη της Αντιπολίτευσης τέλος 1904 : προκήρυξη εκλογών για ανάδειξη 64 βουλευτών- άλλοι 10 θα διορίζονταν από Πρίγκηπα. Αντιπολίτευση απέχει και καλεί λαό σε αποχή 26 Φεβρουαρίου 1905 : προκήρυξη αντιπολίτευσης για μεταβολή Συντάγματος (το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο) Η προετοιμασία της Επανάστασης πιθανή ημέρα εξέγερσης 14 Μαρτίου (σκόπιμη-παραπλανητική) ομάδες ενόπλων στο Θέρισο (κοντά στα Χανιά, περιοχή δυσπρόσιτη και οχυρή) Η κήρυξη της επανάστασης (10 Μαρτίου 1905) και η ταχύτατη επέκτασή της τοιχοκολλημένες προκηρύξεις : κατάργηση της αρμοστείας, συμπαράσταση, ανυπακοή εκπρόσωποι επαναστατών σε όλη την Κρήτη - επαναστατικός αναβρασμός στην κρητική ύπαιθρο Ψηφίσματα συμπαράστασης οι ισχυρότεροι παράγοντες προσχωρούν στην επανάσταση Βενιζέλος ενημερώνει λαό και αντιπροσώπους Μεγάλων Δυνάμεων για λόγους και σκοπούς επανάστασης. Λαϊκή λιθογραφία για την Επανάσταση στο Θέρισο Ένοπλοι επαναστάτες στο Θέρισο Ο Ελ. Βενιζέλος στο Θέρισο 6 Το διάταγμα «Περί απολύσεως του επί της Δικαιοσύνης Συμβούλου Ελευθερίου Βενιζέλου» ανέφερε : ΗΜΕΙΣ ΠΡΙΓΚΗΨ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΥΠΑΤΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ ΕΝ ΚΡΗΤΗ Έχοντες υπόψη το άρθρον 65 του Συντάγματος, επειδή ο επί της Δικαιοσύνης Σύμβουλος Ελευθέριος Βενιζέλος όλως αναρμοδίως υπεστήριξε και δημοσία εξέθηκε γνώμας επί σπουδαιοτάτατου ζητήματος του τόπου αντιθέτους προς το Ημέτερον φρόνημα και την Εντολήν Ημών, απολύομεν αυτόν του αξιώματος του Συμβούλου επί της Δικαιοσύνης. Εν Χαλέπα τη 18 Μαρτίου 1901, ΓΕΩΡΓΙΟΣ

6 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 4 β. Η αντίδραση του Πρίγκηπα Ανησυχία Πρίγκηπα- περιβάλλοντός του- ελληνικής κυβέρνησης - Προστάτιδων Δυνάμεων σπασμωδικά μέτρα Πρίγκηπα : προθεσμία 36 ωρών για κατάθεση όπλων στρατιωτικός νόμος σε όλη την Κρήτη νόμος "Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών"("ροπαλοφόροι") δύο κυβερνήσεις : Χανιά (του Αρμοστή) - Θέρισο (επαναστατών) πλήρης διάσπαση - απειλή εμφυλίου ορατή βασιλικές πιέσεις στην ελληνική κυβέρνηση για καταδίκη κινήματος : 12 Μαρτίου 1905 : σκληρές δηλώσεις Δηλιγιάννη κατά Βενιζέλου ανοιχτή υποστήριξη κινήματος από ελληνική κοινή γνώμη και αθηναϊκές εφημερίδες Ο πρίγκηπας Γεώργιος σε νεαρή ηλικία Η στάση των Δυνάμεων γ. Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι διπλωματικοί ελιγμοί του Ελ. Βενιζέλου Μεγάλες Δυνάμεις : δεν τήρησαν ενιαία στάση (αναμονή εξελίξεων) Ρωσία μόνο υπέρ Πρίγκηπα (ρωσικό πολεμικό κανονιοβολεί θέσεις επαναστατών στο Θέρισο) Βενιζέλος βέβαιος για αδυναμία ενιαίας στάσης Μεγ. Δυν. και συντονισμένης δράσης ξένων στρατευμάτων Κίνδυνος εμφύλιου πολέμου από ανάμειξη Μεγ. Δυν. 21 Μαρτίου 1905 : συλλαλητήριο Ηρακλείου : Ι. Σφακιανάκης, απαράδεκτη η ξένη ανάμειξη, συμπαράσταση Η προσωρινή κυβέρνησις της Κρήτης πρόεδρος Ελ. Βενιζέλος υπουργοί Κ. Φούμης, Κ. Μάνος έκδοση γραμματίων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο δραχμών υπηρεσίες οικονομικών, συγκοινωνιών και διοίκησης γραμματόσημα εφημερίδα "Το Θέρισο". χωροφύλακες αυτομολούν προς τους επαναστάτες Οι διπλωματικές προσπάθειες των Δυνάμεων και του Βενιζέλου Προσπάθειες Μεγ. Δυν. για πολιτική λύση με διαπραγματεύσεις (πτώση δημοτικότητας Πρίγκηπα, καθολική αποδοχή επαναστατικών ιδεών από το λαό) 7 υπομνήματα επαναστατών προς Μεγ. Δυν. : βάση συζήτησης το ενωτικό ζήτημα 8 - οι Δυν. δεν επιθυμούν ένωση Στόχος Βενιζέλου : καθεστώς ανάλογο με Ανατολικής Ρωμυλίας, ελεύθερο κράτος με σκιώδη σουλτανική επικυριαρχία. Τα μέλη της προσωρινής κυβερνήσεως Κρήτης στο Θέρισο : Βενιζέλος, Φούμης, Μάνος Φύλλο της εφημερίδας «Το Θέρισο» και γραμματόσημο της προσωρινής κυβερνήσεως 7 Κατά τις προβλέψεις του Βενιζέλου, ο επαναστατικός αγώνας τον οποίο ανέλαβε "απέδειξε ότι η διπλωματία εις των ζητημάτων των υποδούλων λαών την λύσιν προβαίνει μόνον όταν ταύτα τίθενται προ αυτής υπό την οξυτάτην μορφήν της εθνικής εξεγέρσεως... ". 8 Οι επαναστάτες δηλαδή έθεταν ως κύριο αίτημά τους την Ένωση με την Ελλάδα.

7 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 5 δ. Το τέλος της επανάστασης του Θερίσου και ο θρίαμβος της πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου Το Τελεσίγραφο των Δυνάμεων (2 Ιουλίου 1905) αδυναμία Δυνάμεων να μεταβάλουν το πολιτικό καθεστώς του νησιού διαβεβαίωση για ουσιώδεις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις όρος : κατάθεση όπλων εντός 15 ημερών με παράλληλη χορήγηση γενικής αμνηστίας Οι διαπραγματεύσεις και η συμφωνία των Μουρνιών σκληρές, όλο το καλοκαίρι του Νοεμβρίου 1905 : Συμφωνία στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνίας γενική αμνηστία δέσμευση Μεγ. Δυν. να επεξεργαστούν χάρτη νέων παραχωρήσεων άρνηση ένωσης Η Διεθνής Επιτροπή : νέες ευνοϊκές ρυθμίσεις Φεβρουάριος 1906 : Διεθνής Επιτροπή για εξέταση κατάστασης και όρων λειτουργίας αρμοστειακού καθεστώτος και υποβολή έκθεσης διαβουλεύσεις Μεγ. Δυν. με Βενιζέλο και Ελληνική Κυβέρνηση : νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής με Έλληνες αξιωματικούς ανάκληση ξένων στρατευμάτων μετά την αποκατάσταση της γαλήνης Γελοιογραφία που σατιρίζει τις βλέψεις των Δυνάμεων στην Κρήτη Η Β Συντακτική Συνέλευση (για νέο Σύνταγμα) Β Συντακτική Συνέλευση : ενωτικό ψήφισμα 14 Αυγούστου 1906 : Οι Μεγ. Δυν. παραχωρούν στο βασιλιά Γεώργιο Α το δικαίωμα διορισμού του Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης η Κρήτη ιδιότυπη ελληνική επαρχία : Η επιτροπή για την ψήφιση νέου Συντάγματος Η παραίτηση του Πρίγκηπα Γεώργιου 12 Σεπτεμβρίου 1906 : παρά παρακλήσεις αντιβενιζελικών ο Γεώργιος παραιτείται αναχωρεί από Κρήτη βασιλιάς Γεώργιος υπέδειξε ως νέο Υ.Α. τον Αλέξανδρο Ζαΐμη Ο Πρίγκηπας Γεώργιος με μέλη της αυλής του και ξένους αξιωματικούς Ομιλία του Πρίγκηπα Γεωργίου στα Χανιά

8 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 6 Ε.5. Η ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΑΪΜΗ ( ) Η ανάληψη των καθηκόντων 18 Σεπτεμβρίου 1906 : ανάληψη καθηκόντων έμπειρος πολιτικός, πρώην πρωθυπουργός, μετέπειτα Πρόεδρος Ελληνικής Δημοκρατίας πολιτική ομαλότητα -νέα περίοδος δημιουργίας Το έργο του Ζαΐμη Βελτίωση οικονομίας Αναδιοργάνωση δημόσιας διοίκησης ιδιαίτερη φροντίδα για δημόσια υγεία και παιδεία Οργάνωση Πoλιτοφυλακής Κρήτης (πρώτος στρατός του νησιού (1907), αξιόμαχος, Βαλκανικοί πόλεμοι ) Η εκκένωση της Κρήτης από τις Μεγ. Δυν. Απόφαση Μεγ. Δυν. : εκκένωση Κρήτης σε ένα χρόνο (εγγύηση ασφάλειας μουσουλμάνων) 21 Μαίου 1908 : Ευχαριστήριο Ψήφισμα της Κρητικής Βουλής προς Μεγ.Δυν. = επίσημη πολιτική πράξη χειραφέτησης Κρήτης από προστασία Μεγ.Δυν. Ε.6. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Αίτια : η διεθνής συγκυρία προσάρτηση Βοσνίας και Ερζεγοβίνης από Αυστρία ανακήρυξη Βουλγαρίας σε βασίλειο, με προσάρτηση Ανατολικής Ρωμυλίας ελλ. κυβέρνηση Γ. Θεοτόκη υπέδειξε ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων για κήρυξη ένωσης Το πρώτο ενωτικό ψήφισμα των Κρητών και ο σχηματισμός προσωρινής διακομματικής Κυβέρνησης 24 Σεπεμβρίου 1908 : λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά : πρώτο ψήφισμα της ένωσης επίσημο ψήφισμα Κρητικής Κυβέρνησης Ελληνική Κυβέρνηση αποφεύγει επίσημη αναγνώριση ένωσης- παρασκηνιακές οδηγίες Ε.7. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ Οι αντιδράσεις της Τουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων Τουρκία : έντονες διαμαρτυρίες Δυνάμεις : σιωπηρή αποδοχή όχι επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος του 1898 Απαίτηση υποστολής της ελληνικής σημαίας στο φρούριο Φιρκά Κυβέρνηση Κρήτης δεν υπακούει παραιτείται στρατιωτικό άγημα Δυνάμεων κόβει τον ιστό Οι εκλογές του Μαρτίου 1910 και η κυβέρνηση Βενιζέλου πολιτικό κενό : προσωρινά κυβερνητικά σχήματα, έως εκλογές Μαρτίου 1910 πλειοψηφία Βενιζέλου σχηματισμός κυβέρνησης (17 Μαΐου 1910) Βενιζέλος : κορυφαία πολιτική προσωπικότητα στην Κρήτη

9 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 7 Ε.8.Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η μετάκληση και οι αντιδράσεις των Κρητών Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί Ελ. Βενιζέλο να αναλάβει πρωθυπουργία Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910). Αντιδράσεις Κρητών : Φόβοι για την απουσία του λόγω διπλωματικών του ικανοτήτων Ικανοποίηση, λόγω ενδεχόμενης ταχύτερης λύσης του Κρητικού Ζητήματος από τη νέα θέση του Η στάση του Βενιζέλου και οι αντιδράσεις των Κρητών Δεν πίστευε ότι είχε φτάσει το πλήρωμα του χρόνου Αρνητικές απαντήσεις στους Κρήτες-δυσάρεστος Άρνηση εισόδου Κρητών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο αντιδράσεις στην Κρήτη: αναταραχή (τέλη 1911), συγκρότηση Επαναστατικής Συνέλευσης (3 Ιανουαρίου 1912), οργάνωση ενόπλων σωμάτων Ε.9.Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ Εξελίξεις μετά την κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων (Οκτώβριος 1912) Οι Κρήτες βουλευτές, δεκτοί στο ελληνικό κοινοβούλιο Ενωτικό Ψήφισμα Βουλής (κοινόν Κοινοβούλιον ) Βενιζέλος δεν προχώρησε περισσότερο, για να μη διαταράξει σχέσεις με Δυνάμεις, εν όψει του πολέμου Γενικός Διοικητής Κρήτης Στέφανος Δραγούμης (12 Οκτωβρίου 1912) ορατή η ήττα της Τουρκίας απέμενε επικύρωση Ένωσης με υπογραφή διεθνούς συνθήκης 14 Φεβρουαρίου 1913 : αφαίρεση σημαιών Μεγάλων Δυνάμεων και Τουρκίας Η Συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαίου 1913) άρθρο 4 Συνθήκης του Λονδίνου : σουλτάνος παραιτείται από δικαιώματά του στην Κρήτη, την παραχωρεί στις Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης. Ιδιαίτερη Συνθήκη ειρήνης Ελλάδας -Τουρκίας (14 Νοεμβρίου 1913) : σουλτάνος παραιτείται από δικαιώματά του στην Κρήτη ένταξη Κρήτης στην ελληνική επικράτεια ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. Σιωπηρή αποδοχή από Μ.Δυνάμεις Η επίσημη κήρυξη της Ένωσης 1 Δεκεμβρίου 1913 επίσημη κήρυξη Ένωσης (παρουσία Κωνσταντίνου- Βενιζέλου) έπαρση ελληνικής σημαίας στο φρούριο Φιρκά μαρμάρινη επιγραφή : ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ 1669-

10 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ , Ητοι, 267 ΕΤΗ, 7 ΜΗΝΕΣ, 7 ΗΜΕΡΑΙ, ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ε.1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Σωστό-Λάθος 1. Η ανάληψη των καθηκόντων του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου έγινε τις 9 Δεκεμβρίου Ο Άγγλος Ναύαρχος Ποττιέ παρέδωσε επίσημα τη διοίκηση της Κρήτης στον πρίγκιπα Γεώργιο 3. Με την άφιξη του Γεωργίου στα Χανιά τα πλοία των Δυνάμεων χαιρέτισαν τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας 4. Ο Ύπατος Αρμοστής απηύθυνε το πρώτο του διάγγελμα προς τον κρητικό λαό 5. Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο της Σούδας, ενώ η τουρκική στο φρούριο του Φιρκά 6. Το νησί της Κρήτης το 1898 ήταν υπό τουρκική επικυριαρχία και διεθνή προστασία, είχε όμως αυτονομία και διοικείτο από Έλληνα Διοικητή. 7. Το αυτόνομο κράτος της Κρήτης ονομάστηκε Κρητική Πολιτεία. 8. Η 16μελής επιτροπή ψήφισε το κρητικό Σύνταγμα 9. Το πρώτο σημαντικό διάταγμα του Ύπατου Αρμοστή είχε τον τίτλο «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Πολιτείας» 10. Στις εκλογές για την ανάδειξη των πληρεξουσίων της Κρητικής Συνελεύσεως εξελέγησαν 139 χριστιανοί και 60 μουσουλμάνοι. 11. Στην πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας υπουργός Οικονομικών ορίστηκε ο Ελ. Βενιζέλος Συμπλήρωσης 1. Μέσα σε μια απερίγραπτη φρενίτιδα ενθουσιασμού ο των Μεγάλων Δυνάμεων πρίγκιπας Γεώργιος ανέλαβε τα καθήκοντα του στις. Ο Γάλλος Ναύαρχος, υπό την ιδιότητα του ως του των, παρέδωσε επίσημα στο Γεώργιο τη διοίκηση της Κρήτης. Τα πλοία των Δυνάμεων της χαιρέτισαν τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και ο Ύπατος Αρμοστής απηύθυνε το πρώτο του προς τον κρητικό λαό. Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο του, ενώ η τουρκική διατηρήθηκε μόνο στο φρούριο της, ως τελευταίο σύμβολο της τουρκικής στην Κρήτη. Το νησί τέθηκε υπό. 2. Οι ξένοι Ναύαρχοι αναχώρησαν την επομένη ( ) και αμέσως άρχισε με γοργούς ρυθμούς το δυσχερές έργο της του νέου πολιτικού, που ονομάστηκε. Ορίστηκε μια Επιτροπή από χριστιανούς και μουσουλμάνους, για να εκπονήσει το σχέδιο του κρητικού, ενώ παράλληλα προχώρησαν οι πολιτικές, χωρίς χρονοτριβή. Έναν ακριβώς μήνα μετά την εγκατάσταση του Ύπατου Αρμοστή, δημοσιεύτηκε το πρώτο σημαντικό διάταγμα και αμέσως προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη. Στις εκλογές αυτές αναδείχθηκαν χριστιανοί και μουσουλμάνοι και η Κρητική άρχισε τις εργασίες της στις. 3. Το της Κρητικής Πολιτείας, που συντάχθηκε κατά το πρότυπο του τότε, αφού εγκρίθηκε από το των των στη, τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή. Λίγες ημέρες αργότερα συγκροτήθηκε και ορκίστηκε η πρώτη της Κρητικής Πολιτείας, στην οποία Υπουργός ορίστηκε ο. Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ 9 Δεκεμβρίου Δεκεμβρίου Ιανουαρίου Φεβρουαρίου 1899 ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. Διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» 2. Αναχώρηση ξένων ναυάρχων από την Κρήτη 3. ανάληψη των καθηκόντων του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου 4. η Κρητική Βουλή αρχίζει τις εργασίες της

11 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 9 Ε.2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ Σωστό-Λάθος 1. Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας έκοψε κρητικό νόμισμα (την κρητική λίρα). 2. Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας οργάνωσε Χωροφυλακή με Γάλλους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. 3. Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας αντιμετώπισε το μεγάλο πρόβλημα της λέπρας με την οργάνωση του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας (1903) 4. Με βάση τον Οργανικό Νόμο του 1900 η Εκκλησία της Κρήτης ήταν ημιαυτόνομη, ο Προκαθήμενος της οποίας εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει το Διάταγμα της αναγνώρισης και εγκατάστασης του. Συμπλήρωσης Το έργο της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας 1. Εξέδωσε και 2. Έκοψε (την ) 3. Ίδρυσε την 4. Οργάνωσε και 5. ( ) 6. Ιδιαίτερη ήταν η μέριμνα για τη και τη (σχολεία, δάσκαλοι) 7. Αντιμετωπίστηκε το μεγάλο πρόβλημα της, με την οργάνωση του της (1903). Ιδρύθηκαν πολλά και διορίστηκαν 8. Αντιμετωπίστηκε με επιτυχία το ζήτημα του καθεστώτος της. Με τον του 1900, δόθηκε λύση σε ακανθώδη εκκλησιαστικά ζητήματα, όπως ήταν η σχέση της Εκκλησίας της Κρήτης με το και η εκλογή και. Το βασικό σχήμα, που ισχύει με μικρές τροποποιήσεις έως σήμερα, είναι ένα καθεστώς, της οποίας ο εκλέγεται από το και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει το Διάταγμα της και του. 3. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΝΕΦΗ Σωστό-Λάθος 1. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά συντηρητικό. 2. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας παραχωρούσε στον Ηγεμόνα περιορισμένες εξουσίες. 3. Η ασάφεια του Συντάγματος στον ακριβή καθορισμό αρμοδιοτήτων δημιουργούσε τριβές και προσωπικές αντιπαραθέσεις στο έργο της διοίκησης. 4. Οι τοπικοί παράγοντες της Κρήτης διορίστηκαν σε καίριες θέσεις της διοίκησης, αφού στήριξαν με ενθουσιασμό τον Πρίγκιπα 5. Οι Αθηναίοι σύμβουλοι του Γεωργίου αγνοούσαν τα κρητικά πράγματα και την ψυχολογία των Κρητών. 6. Ο Γεώργιος πίστευε ότι η λύση του εθνικού ζητήματος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα θα ωρίμαζε με συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις. 7. Ο Βενιζέλος ακολούθησε στο εθνικό ζήτημα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα πρακτικότερη και ρεαλιστικότερη πολιτική. 8. Ο Βενιζέλος θεωρούσε ότι η λύση του εθνικού ζητήματος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα έπρεπε να είναι σταδιακή, με βαθμιαίες κατακτήσεις. 9. Ο Βενιζέλος θεωρούσε ως πρώτη κατάκτηση την εγκατάσταση ξένων στρατευμάτων στις κρητικές πόλεις. 10. Ο Βενιζέλος δεν αναγνώριζε στον Πρίγκιπα το δικαίωμα να διαχειρίζεται προσωπικώς το εθνικό ζήτημα της Κρήτης. 11. Σύμβουλοι του Βενιζέλου διοχέτευαν χαλκευμένα και συκοφαντικά κείμενα στις αθηναϊκές εφημερίδες εναντίον του Πρίγκιπα, γεγονός που δημιούργησε βαρύ κλίμα διχασμού. Συμπλήρωσης 1. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά και παραχωρούσε στον, όπως ονομάστηκε ο Αρμοστής, υπερεξουσίες, που εύκολα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε συμπεριφορά. 2. Επιπλέον, η στον ακριβή καθορισμό δημιουργούσε και προσωπικές στο έργο της διοίκησης. Οι παράγοντες της Κρήτης, που πολέμησαν για την ελευθερία του νησιού και στήριξαν με ενθουσιασμό τον Πρίγκιπα, έβλεπαν τώρα με δυσφορία και πικρία να παραγκωνίζονται και να διορίζονται

12 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 10 σε καίριες θέσεις σύμβουλοι του Γεωργίου, που τα κρητικά πράγματα και την των Κρητών. 3. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν η διαχείριση του εθνικού ζητήματος της της με την. Στο ουσιώδες αυτό ζήτημα παρατηρήθηκε εξαρχής διάσταση απόψεων μεταξύ του Γεωργίου και του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Γεώργιος πίστευε ότι η λύση του εθνικού ζητήματος θα ωρίμαζε με συνεχείς και προς τις, ενώ ο Βενιζέλος, βλέποντας τα πράγματα και, θεωρούσε ότι η λύση έπρεπε να είναι, με κατακτήσεις. Ως πρώτη μάλιστα θεωρούσε την των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάσταση τους από, με Έλληνες αξιωματικούς. 4. Η διάσταση των απόψεων στο πολιτικό ζήτημα δεν άργησε να λάβει τη μορφή αντιπαράθεσης. Ο Βενιζέλος είχε καταστήσει σαφές ότι δεν αναγνωρίζει στον Πρίγκιπα το δικαίωμα να προσωπικώς το εθνικό ζήτημα της Κρήτης: «Ως ένας εκ των χιλιάδων Κρητών, δεν σας το δικαίωμα μου, ώστε μόνος σεις να ρυθμίζετε την εθνικήν πολιτικήν του τόπου μου!». Κακοί σύμβουλοι του Γεωργίου διοχέτευαν και κείμενα στις εφημερίδες εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεγονός που δημιούργησε βαρύ. 4. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ (1905) - Α. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 18 Μαρτίου 1901 τέλος Φεβρουαρίου Μαρτίου Μαρτίου Μαρτίου πιθανή ημέρα εξέγερσης 2. Προκήρυξη της Αντιπολίτευσης 3. ο Γεώργιος απολύει το Βενιζέλο από το αξίωμα του υπουργού. 4. προκήρυξη εκλογών 5. Κήρυξη της επανάστασης στο Θέρισο 6. Ο Δηλιγιάννης καταδικάζει το κίνημα του Θερίσου Σωστό-Λάθος 1. Ο Βενιζέλος, μετά την απόλυσή του από το αξίωμα του υπουργού, δημοσίευσε στην εφημερίδα «Κρήτη» των Χανίων, που ο ίδιος εξέδιδε, πέντε πολύκροτα άρθρα, με το χαρακτηριστικό τίτλο «Γεννηθήτω φως». 2. Ο Γεώργιος ακολούθησε διαλλακτική πολιτική. 3. Ο Γεώργιος πήρε μέτρα αυταρχικά, όπως η απαγόρευση της ελευθεροτυπίας, διώξεις και φυλακίσεις διακεκριμένων μελών της κρητικής αντιπολίτευσης. 4. Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν δυσαρεστημένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχηματίστηκε ο ισχυρότατος «Συνασπισμός της Αντιπολιτεύσεως». 5. Έμπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κ. Σφακιανάκης και ο Κ. Μάνος. 6. Στο τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 84 βουλευτών, ενώ 10 ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα. 7. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να μη συμμετέχει στις εκλογές αυτές, κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε αποχή. 8. Στις 26 Φεβρουαρίου 1905 η τριανδρία της αντιπολίτευσης και 15 άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. 9. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, ο προάγγελος της επανάστασης του Θερίσου. 10. Η ενωμένη αντιπολίτευση άφηνε σκόπιμα να διαρρεύσει η πληροφορία ότι πιθανή ημέρα εξέγερσης θα ήταν η 25η Μαρτίου. 11. Στο ενδιάμεσο διάστημα άρχισαν να συρρέουν με μεγάλη μυστικότητα ομάδες ενόπλων στα Χανιά. 12. Οι επαναστάτες αιφνιδίασαν τον Ηγεμόνα και κήρυξαν την επανάσταση στις 10 Μαρτίου Το πρωί της ημέρας εκείνης βρέθηκαν τοιχοκολλημένες στους δρόμους του Ηρακλείου προκηρύξεις. 14. Οι προκηρύξεις της 10 Μαρτίου 1905 κήρυτταν την κατάργηση της αρμοστείας, καλούσαν το λαό σε συμπαράσταση, για να πραγματωθεί το όνειρο της ένωσης, και συνιστούσαν στη χωροφυλακή να μην υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα. 15. Ακόμη και πολιτικοί αντίπαλοι του Βενιζέλου προσχώρησαν στην επανάσταση.

13 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 11 Συμπλήρωσης 1. Η κρίση κορυφώθηκε στις, όταν ο Γεώργιος απέλυσε τον Βενιζέλο από το αξίωμα του υπουργού. Για να υποστηρίξει τις απόψεις του στο εθνικό ζήτημα της Κρήτης, ο Βενιζέλος δημοσίευσε στην εφημερίδα των Χανίων, που ο ίδιος εξέδιδε, πέντε πολύκροτα άρθρα, με το χαρακτηριστικό τίτλο. Ο Γεώργιος ακολούθησε πολιτική και προχώρησε σε μέτρα περισσότερο, με την απαγόρευση της και με διώξεις και φυλακίσεις διακεκριμένων μελών της κρητικής. 2. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, τα πολιτικά πράγματα στην Κρήτη οδηγήθηκαν σε πλήρες και όλες οι προσπάθειες των αντίπαλων πολιτικών μερίδων ναυάγησαν. Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν από την πολιτική του Πρίγκιπα και σχηματίστηκε μια ισχυρότατη. Έμπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο και ο. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν μια, που δεν δίστασε να προχωρήσει σε δυναμική αναμέτρηση με τον Πρίγκιπα. 3. Στο τέλος του έληξε η περίοδος της και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη βουλευτών. Σύμφωνα με το σύνταγμα, ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να στις εκλογές αυτές, τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε στις, όταν η τριανδρία της αντιπολίτευσης και άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν του της Κρητικής Πολιτείας. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο, το προμήνυμα της του. 4. Όλοι πλέον είχαν πεισθεί ότι μια ένοπλη εξέγερση ήταν επί θύραις. Οι υπηρεσίες του Πρίγκιπα είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες, ενώ η ενωμένη αντιπολίτευση άφηνε σκόπιμα να διαρρεύσει η πληροφορία ότι πιθανή ημέρα εξέγερσης θα ήταν η. Στο ενδιάμεσο διάστημα άρχισαν να συρρέουν με μεγάλη μυστικότητα ομάδες ενόπλων στο. Ο Βενιζέλος και οι συνεργάτες του είχαν επιλέξει το χωριό αυτό ως έδρα της επανάστασης, γιατί ήταν κοντά στα και επίσης ήταν περιοχή, ένα οχυρό. 5. Οι επαναστάτες αιφνιδίασαν τον Ηγεμόνα και κήρυξαν την επανάσταση στις. Το πρωί της ημέρας εκείνης βρέθηκαν τοιχοκολλημένες στους δρόμους των Χανίων, που κήρυτταν την της, καλούσαν το λαό σε, για να πραγματωθεί το όνειρο της, και συνιστούσαν στη να μην υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα. Παράλληλα, εκπρόσωποι των επαναστατών διασκορπίστηκαν σε όλη την Κρήτη, για να μεταδώσουν και να το επαναστατικό μήνυμα. Μέσα σε λίγες ημέρες ολόκληρη η κρητική ύπαιθρος βρισκόταν σε επαναστατικό. συμπαράστασης έφταναν από παντού, ενώ οι ισχυρότεροι παράγοντες του νησιού, ακόμη και πολιτικοί αντίπαλοι του Βενιζέλου, στην επανάσταση. Ο Βενιζέλος, που ήταν ο φυσικός αρχηγός του νέου αυτού επαναστατικού κινήματος, ανέλαβε να το λαό και τους αντιπροσώπους των, για τους και τους της επανάστασης. Β. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑ Σωστό-Λάθος 1. Η έκρηξη και η ταχύτατη επέκταση της επανάστασης δεν ανησύχησε τόσο τον Πρίγκιπα και το περιβάλλον του, όσο την ελληνική κυβέρνηση και τις Προστάτιδες Δυνάμεις. 2. Ο Πρίγκιπας έδωσε στους επαναστάτες προθεσμία 48 ωρών να καταθέσουν τα όπλα. 3. Ο Πρίγκιπας μετά τη λήξη της προθεσμίας κήρυξε, χωρίς τη συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων, το στρατιωτικό νόμο σε όλη την Κρήτη. 4. Η Κρητική Βουλή ψήφισε το νόμο «Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών». 5. Οι «δημοφρουροί» αποκαλούνταν από τους επαναστάτες «ροπαλοφόροι». 6. Στην Κρήτη υπήρχαν δύο κυβερνήσεις, του Βενιζέλου στα Χανιά και των επαναστατών στο Θέρισο. 7. Ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης προέβη σε δηλώσεις υπέρ του Βενιζέλου και των συνεργατών του. 8. Οι περισσότερες αθηναϊκές εφημερίδες και η κοινή γνώμη υποστήριζαν το κίνημα του Θερίσου ανοιχτά. Συμπλήρωσης Η έκρηξη και η ταχύτατη επέκταση της επανάστασης καταθορύβησε, όπως ήταν φυσικό, όχι μόνο τον και το του, αλλά και την και τις. Ο Πρίγκιπας προχώρησε στη λήψη μέτρων. Με αυστηρή προειδοποίηση έδινε στους επαναστάτες ωρών, να καταθέσουν τα όπλα. Όταν η προθεσμία αυτή παρήλθε, κήρυξε, με τη των Μεγάλων Δυνάμεων, το

14 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 12 σε όλη την Κρήτη. Η Κρητική, που ενεργούσε κατά τις εντολές του περιβάλλοντος, αφού δεν υπήρχε, ψήφισε το νόμο, οι οποίοι θα στήριζαν την έννομη τάξη. Αυτούς τους αποκαλούσαν οι επαναστάτες. Στην Κρήτη υπήρχαν πια δύο κυβερνήσεις, του στα και των στο. Η διάσπαση ήταν πλήρης και η απειλή ήταν πλέον ορατή. Το περιβάλλον στην Αθήνα ανησυχούσε για τις εξελίξεις στην Κρήτη και πίεζε την ελληνική κυβέρνηση να το κίνημα του Θερίσου. Ο πρωθυπουργός κάλεσε στις τους αντιπροσώπους του αθηναϊκού τύπου και προέβη σε κατά του Βενιζέλου και των συνεργατών του. Εντούτοις, το κίνημα έβρισκε στο κοινό και οι περισσότερες εφημερίδες το ανοιχτά. Γ. Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΙ ΕΛΙΓΜΟΙ ΤΟΝ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Σωστό-Λάθος 1. Οι Μεγάλες Δυνάμεις τήρησαν ενιαία στάση έναντι των επαναστατών. 2. Η Ρωσία υποστήριζε φανερά τον Πρίγκιπα και ρωσικό πολεμικό κανονιοβόλησε επανειλημμένα τις θέσεις των επαναστατών στο Θέρισο. 3. Ο Βενιζέλος ήταν βέβαιος ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν αδύνατο να συμφωνήσουν στην τήρηση ενιαίας στάσης έναντι του κινήματος. 4. Οι Δυνάμεις δεν μπορούσαν να παραβλέψουν τον κίνδυνο εμφύλιου πολέμου, που θα γενικευόταν στην Κρήτη με αφορμή τη δική τους ανάμειξη. 5. Ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης, σε πάνδημο συλλαλητήριο στα Χανιά (21 Μαρτίου) μίλησε ανοικτά για την απαράδεκτη ξένη ανάμειξη και κάλεσε το λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες. 6. Η «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» έδρευε στο Θέρισο, με πρόεδρο τον Ελ. Βενιζέλο και υπουργούς τους Κ. Φούμη και Κ. Μάνο. 7. Η «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» κυβέρνηση προέβη στην έκδοση γραμματίων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο δραχμών και εξέδιδε την εφημερίδα «Κήρυξ». 8. Πολλοί χωροφύλακες αυτομόλησαν προς τους επαναστάτες. 9. Η δημοτικότητα του Πρίγκιπα είχε σαφώς αυξηθεί, χάρη στην υποστήριξη των Δυνάμεων. 10. Σχεδόν ολόκληρος ο κρητικός λαός είχε αποδεχθεί τις επαναστατικές ιδέες. 11. Οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων κινήθηκαν προς εξομάλυνση της κρίσης με διαπραγματεύσεις, όπως προέβλεψε ο Βενιζέλος. 12. Στα πρώτα υπομνήματα των επαναστατών προς τους εκπροσώπους των Δυνάμεων το ενωτικό ζήτημα τέθηκε ως η ανυποχώρητη βάση συζήτησης. 13. Στόχος του Βενιζέλου ήταν να δημιουργηθεί προς το παρόν και στην Κρήτη ένα καθεστώς ανάλογο με εκείνο της Ανατολικής Ρουμανίας, ουσιαστικά ελεύθερο, με σκιώδη σουλτανική επικυριαρχία. Συμπλήρωσης 1. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν τήρησαν στάση έναντι των επαναστατών. Οι περισσότερες ανέμεναν τις εξελίξεις και μόνο η υποστήριζε φανερά τον Πρίγκιπα. Ρωσικό πολεμικό επανειλημμένα τις θέσεις των επαναστατών στο Θέρισο, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Ο Βενιζέλος είχε σωστά εκτιμήσει τη διεθνή πολιτική και ήταν βέβαιος ότι οι ήταν αδύνατο να συμφωνήσουν στην τήρηση ενιαίας στάσης έναντι του. Αρκούσε και μια μόνο, για να ματαιωθεί η δράση των ξένων στρατευμάτων. Εξάλλου, οι Δυνάμεις δεν μπορούσαν να παραβλέψουν τον κίνδυνο, που θα γενικευόταν στην Κρήτη με αφορμή τη δική τους. Ο παλαίμαχος πολιτικός, σε πάνδημο συλλαλητήριο στο ( ) μίλησε ανοικτά για την απαράδεκτη ξένη ανάμειξη και κάλεσε το λαό σε καθολική προς τους επαναστάτες. 2. Στο μεταξύ, η επανάσταση είχε αποκτήσει ισχυρά σε όλη την Κρήτη. Οργανώθηκε στο Θέρισο, με πρόεδρο τον και υπουργούς τους και. Η κυβέρνηση προέβη στην έκδοση για εσωτερικό δάνειο δραχμών, οργάνωσε υπηρεσίες, και, τύπωσε και εξέδιδε την εφημερίδα,

15 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 13. Η χωροφυλακή, που υποστήριζε τον Πρίγκιπα, δεν ήταν σε θέση να ελέγχει τα πράγματα, καθώς μάλιστα πολλοί χωροφύλακες προς τους επαναστάτες. 3. Η κρίση μετατοπίστηκε στο πεδίο της και αναζητήθηκε λύση. Οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων, εκτιμώντας την κατάσταση που διαμορφώθηκε στο νησί, με φανερή την της του Πρίγκιπα, αλλά και με την καθολική σχεδόν των επαναστατικών ιδεών από το, κινήθηκαν προς της κρίσης με. Ήταν αυτό ακριβώς που προέβλεψε ο Βενιζέλος, ότι ο επαναστατικός αγώνας τον οποίο ανέλαβε «απέδειξεν ότι η εις των ζητημάτων των λαών την λύσιν μόνον όταν ταύτα τίθενται προ αυτής υπό την μορφήν της εθνικής». 4. Τα πρώτα υπομνήματα των επαναστατών προς τους εκπροσώπους των Δυνάμεων έθεταν ως βάση το ζήτημα. Νωρίς όμως κατέστη σαφές ότι οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις δεν ήταν ακόμη για τη λύση αυτή και ο Βενιζέλος, πάντοτε την κατάσταση, άρχισε να σχεδιάζει τις του, για να εξασφαλίσει τα μεγαλύτερα δυνατά. Στόχος του ήταν να δημιουργηθεί προς το παρόν και στην Κρήτη ένα καθεστώς με εκείνο της, ουσιαστικά, με σουλτανική. Δ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ ΚΑΙ Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ 2 Ιουλίου 1905 καλοκαίρι Νοεμβρίου 1905 Φεβρουάριος Αυγούστου Σεπτεμβρίου 1906 ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. Συμφωνία Μουρνιών Κυδωνίας 2. παραίτηση Γεωργίου 3. Διεθνής Επιτροπή στην Κρήτη 4. Οι Μεγ. Δυν. παραχωρούν στο Γεώργιο Α το δικαίωμα διορισμού του Ύπατου Αρμοστή 5. σκληρές διαπραγματεύσεις 6. Τελεσίγραφο των Δυνάμεων προς επαναστάτες Σωστό-Λάθος 1. Οι Προστάτιδες Δυνάμεις απέστειλαν αυστηρό τελεσίγραφο προς τους επαναστάτες στις 2 Ιουλίου Οι Γενικοί Πρόξενοι των Δυνάμεων καθιστούσαν σαφές με το τελεσίγραφο ότι δεν μπορούσαν να μεταβάλουν το πολιτικό καθεστώς του νησιού ούτε να επιφέρουν ουσιώδεις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις. 3. Ρητός όρος του τελεσιγράφου ήταν η εντός 15 ημερών κατάθεση των όπλων των επαναστατών, με την υπόσχεση για χορήγηση γενικής αμνηστίας. 4. Η συμφωνία των Μουρνιών Κυδωνίας υπογράφηκε στις 2 Νοεμβρίου Η συμφωνία των Μουρνιών προέβλεπε γενική αμνηστία, δέσμευση των Μ. Δυνάμεων να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, όχι όμως την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. 6. Η Διεθνής Επιτροπή ήλθε στην Κρήτη το Μάρτιο του 1906 και ανέλαβε να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. 7. Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος προβλεπόταν οργάνωση Κρητικής Πολιτοφυλακής με εντελώς νέο σχήμα, και ίδρυση Κρητικής Χωροφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα παραιτούνταν από τον ελληνικό στρατό. 8. Με τη νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος αποφασίστηκε η αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη. 9. Η πρώτη πράξη της Β' Συντακτικής Συνέλευσης ήταν η έκδοση ενωτικού ψηφίσματος. 10. Στις 14 Αυγούστου 1906 οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στο βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α' το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης. 11. Ο Πρίγκιπας Γεώργιος υπέβαλε την παραίτηση του στις 12 Σεπτεμβρίου 1907 και αναχώρησε από την Κρήτη. 12. Ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Α' υπέδειξε ως νέο Ύπατο Αρμοστή τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Συμπλήρωσης 1. Η επιμονή των επαναστατών στον ένοπλο αγώνα και η παράταση της κατάστασης, που απειλούσε με την οικονομική και πολιτική της Κρήτης, ανάγκασε τις

16 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 14 Προστάτιδες Δυνάμεις να αποστείλουν αυστηρό προς τους επαναστάτες στις. Οι Γενικοί Πρόξενοι των Δυνάμεων, οι οποίοι υπέγραψαν αυτήν τη, καθιστούσαν σαφές ότι δεν μπορούσαν να μεταβάλουν το του νησιού. Διαβεβαίωναν όμως ότι θα επιφέρουν ουσιώδεις, που θα βελτίωναν θεαματικά την κατάσταση, υπό το όρο ότι εντός ημερών οι επαναστάτες όφειλαν να καταθέσουν τα όπλα, με παράλληλη χορήγηση. 2. Οι διαπραγματεύσεις ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις στο μοναστήρι των. Εξασφαλίστηκε και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα νέων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την της με την. 3. Το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ισχυρή στο Κρητικό Ζήτημα και προκάλεσε εξελίξεις. Επιτροπή που ήλθε στην Κρήτη το, ανέλαβε να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους του καθεστώτος και να υποβάλει σχετική. Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον και με την, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια του Κρητικού Ζητήματος. Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής με εντελώς νέο, την ίδρυση Κρητικής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα από τον, και την των στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της στην Κρήτη. 4. Η πολιτική του Βενιζέλου είχε θριαμβεύσει. Αμέσως έπειτα συγκροτήθηκε η, για την νέου, και η πρώτη πράξη της ήταν η έκδοση, μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής. Με νέα απόφαση τους οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στο των το δικαίωμα να εκείνος τον της Κρήτης ( ). Το νησί είχε ουσιαστικά καταστεί μια ελληνική. Μετά τις εξελίξεις αυτές, ο Πρίγκιπας Γεώργιος δεν μπορούσε πια να παραμένει στην Αρμοστεία της Κρήτης. Παρά τις επίμονες παρακλήσεις των φίλων του, εκείνος υπέβαλε την του ( ) και αναχώρησε από την Κρήτη. Ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Α' υπέδειξε ως νέο Ύπατο Αρμοστή τον. Το Κρητικό Ζήτημα είχε πλέον εισέλθει στη φάση της οριστικής του. 5. Η ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΑΪΜΗ ( ) Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ 18 Σεπτεμβρίου Μαΐου 1908 ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. ευχαριστήριο Ψήφισμα της Κρητικής Βουλής προς τις Μεγ. Δυνάμεις για την απόφαση εκκένωσης του νησιού 2. οργάνωση της Κρητικής Πολιτοφυλακής 3. ο Αλ. Ζαΐμης αναλαμβάνει καθήκοντα Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης Συμπλήρωσης 1. Ο Αλ. Ζαΐμης ανέλαβε τα καθήκοντα του στις. 2. Επί Αρμοστείας Α. Ζαΐμη η βελτιώθηκε, η αναδιοργανώθηκε και καταβλήθηκε ιδιαίτερη φροντίδα για την οργάνωση της και της. Το πιο σημαντικό είναι ότι οργανώθηκε για πρώτη φορά η της Κρήτης, δηλαδή ο πρώτος στρατός του νησιού ( ), που εξελίχθηκε σε αξιόλογη δύναμη, όπως φάνηκε αργότερα στους πολέμους. Η παρουσία των στρατευμάτων κατέστη πλέον περιττή και οι Μ. Δυνάμεις αποφάσισαν να την Κρήτη μέσα σε ένα χρόνο, με μόνη εγγύηση την των της νήσου. Ένα ευχαριστήριο της ( ) προς τις

17 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 15 Μ. Δυνάμεις ήταν η επίσημη πολιτική πράξη της της Κρήτης από την των. Σωστό-Λάθος 1. Ο Αλ. Ζαΐμης, έμπειρος πολιτικός, μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδας και πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 18 Σεπτεμβρίου Επί Αρμοστείας Α. Ζαΐμη καταβλήθηκε ιδιαίτερη φροντίδα για την οργάνωση της δημόσιας υγείας και της παιδείας. 3. Επί Αρμοστείας Α. Ζαΐμη οργανώθηκε για πρώτη φορά η Χωροφυλακή της Κρήτης, δηλαδή ο πρώτος στρατός του νησιού (1907). 4. Οι Μ. Δυνάμεις αποφάσισαν να εκκενώσουν την Κρήτη μέσα σε ένα μήνα, με μόνη εγγύηση την ασφάλεια των μουσουλμάνων της νήσου. 5. Το ευχαριστήριο Ψήφισμα της Κρητικής Βουλής (21 Μαΐου 1908) προς τις Μ. Δυνάμεις χαρακτηρίζεται ως η επίσημη πολιτική πράξη της χειραφέτησης της Κρήτης από την τουρκική κυριαρχία. 6. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ Σωστό-Λάθος 1. Η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Ρουμανίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας. επηρέασαν την πορεία των κρητικών πραγμάτων: 2. Η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών εξεγέρσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. 3. Σε λαϊκή συγκέντρωση στο Ηράκλειο εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης. 4. Η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε επίσημο Ψήφισμα στις 24 Σεπτεμβρίου Η Ελληνική Κυβέρνηση, αν και προκάλεσε διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, αναγνώρισε επίσημα την ένωση. Συμπλήρωσης 1. Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της και της από την και η ανακήρυξη της σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της. Η ελληνική κυβέρνηση του υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της με την Ελλάδα. 2. Σε λαϊκή στα εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο της ένωσης και η εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο ( ). 3. Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς με την της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την και περιορίστηκε σε οδηγίες στη νέα της Κρήτης. 7. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ Σωστό-Λάθος 1. Εξαιτίας των έντονων διαμαρτυριών της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις αντέδρασαν δυναμικά και δεν φάνηκαν να αποδέχονται τις νέες εξελίξεις (μετά την μονομερή κήρυξη της ένωσης από τους Κρήτες). 2. Όταν στο φρούριο της Σούδας υψώθηκε η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. 3. Το πολιτικό κενό στη διακυβέρνηση της Κρήτης μετά την παραίτηση της Προσωρινής Κυβέρνησης καλύφθηκε με προσωρινά κυβερνητικά σχήματα, έως τις εκλογές του Απριλίου Το κόμμα του Ελ. Βενιζέλου πλειοψήφησε και σχημάτισε κυβέρνηση δύο μήνες αργότερα (17 Μαΐου 1910). Συμπλήρωσης 1. Παρά τις έντονες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να τις νέες εξελίξεις. Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν

18 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 16 αμέσως την της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό, το οποίο τον ιστό της. 2. Το πολιτικό κενό στη διακυβέρνηση της Κρήτης μετά την παραίτηση της Κυβέρνησης καλύφθηκε με σχήματα, έως τις εκλογές του. Το κόμμα του πλειοψήφησε και σχημάτισε κυβέρνηση δύο μήνες αργότερα ( ). Για το Κρητικό Ζήτημα άνοιγε μια νέα περίοδος, κατά την οποία ο κύριος του ήταν ο Ελ. Βενιζέλος, που είχε οριστικά επιβληθεί ως η κορυφαία πολιτική προσωπικότητα στην Κρήτη. 8. Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ Μάρτιος Μαΐου 1910 Σεπτέμβριος 1910 τέλη Ιανουαρίου 1911 ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. σχηματισμός κυβέρνησης Βενιζέλου στην Κρήτη 2. συγκρότηση Επαναστατικής Συνέλευσης στην Κρήτη 3. εκλογές στην Κρήτη πλειοψηφεί το κόμμα του Βενιζέλου 4. αντιδράσεις και αναταραχή στην Κρήτη για τη στάση του Βενιζέλου 5. ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί τον Ελ. Βενιζέλο να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας Σωστό-Λάθος 1. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος κάλεσε τον Ελ. Βενιζέλο στην Αθήνα να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας το Σεπτέμβριο Οι περισσότεροι Κρήτες εξέφραζαν φόβους για την απουσία του Βενιζέλου από την Κρήτη, γιατί γνώριζε άριστα την ευρωπαϊκή διπλωματία. 3. Μια μερίδα Κρητών πίστευαν ότι ο Ελ. Βενιζέλος ως πρωθυπουργός της Ελλάδος θα μπορούσε να λύσει το Κρητικό Ζήτημα ταχύτερα και ασφαλέστερα. 4. Ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, απαντούσε αρνητικά στις επίμονες παρακλήσεις των συμπατριωτών του Κρητών ως προς την Ένωση. 5. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε να επιτρέψει την είσοδο Κρητών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο, πράγμα που προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. 6. Στις 3 Ιανουαρίου 1912 συγκροτήθηκε στο νησί Επαναστατική Συνέλευση. Συμπλήρωσης 1. Λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας της από τον, ο Σύνδεσμος που έλεγχε τα ελληνικά πολιτικά πράγματα μετά την επανάσταση στο ( ), τον κάλεσε στην να αναλάβει την της Ελλάδας ( ). Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε στους Κρήτες αισθήματα. 2. Οι περισσότεροι εξέφραζαν για την απουσία ενός ανδρός, που γνώριζε περισσότερο από κάθε άλλο να κινείται στους της ευρωπαϊκής και να σώζει τις υποθέσεις σε περιστάσεις, ενώ άλλοι πίστευαν ότι από τη νέα θέση του θα μπορούσε να λύσει το Κρητικό Ζήτημα και. Αλλά ο Βενιζέλος, ως της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό του γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το του χρόνου. 3. Στις επίμονες των συμπατριωτών του Κρητών απαντούσε αρνητικά και φαινόταν. Η σταθερή άρνηση του να επιτρέψει την Κρητών στο ελληνικό προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. εκδηλώθηκε στα τέλη του και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί ( ), ενώ άρχισαν να οργανώνονται και.

19 Να αντιστοιχίσεις ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ Οκτώβριος Οκτωβρίου Φεβρουαρίου Μαίου Νοεμβρίου Δεκεμβρίου 1913 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 1. Ιδιαίτερη Συνθήκη ειρήνης Ελλάδας Τουρκίας 2. επίσημη κήρυξη Ένωσης 3. Ο Στέφανος Δραγούμης Γενικός Διοικητής Κρήτης 4. αφαίρεση σημαιών Μεγάλων Δυνάμεων και Τουρκίας από τη Σούδα 5. κήρυξη των Βαλκανικών πολέμων 6. Συνθήκη του Λονδίνου Σωστό-Λάθος 1. Ευθύς μετά την έκρηξη των Βαλκανικών πολέμων (Οκτώβριος 1913) οι Κρήτες βουλευτές έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου πατριωτικού ενθουσιασμού. 2. Σύμφωνα με το Ψήφισμα της Βουλής των Ελλήνων «η Ελλάς αποδέχεται όπως τον λοιπού ενυπάρχη κοινόν Βασίλειον δια το ελεύθερον Κοινοβούλιον και δια την νήσον Κρήτην». 3. Ο Βενιζέλος δεν προχώρησε σε επίσημη αναγνώριση της ένωσης, για να μη διαταράξει τις σχέσεις του με την Τουρκία. 4. Ο Βενιζέλος απέστειλε στην Κρήτη ως Γενικό Αρμοστή το Στέφανο Δραγούμη, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του στις 12 Οκτωβρίου Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μ. Δυνάμεων και της Τουρκίας. 6. Με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματα του στην Κρήτη, την οποία παραχωρούσε στις Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης. 7. Με ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας (14 Νοεμβρίου 1913) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα του στην Κρήτη, η οποία έτσι εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. 8. Οι Μ. Δυνάμεις αποδέχθηκαν τη λύση αυτή, συγχαίροντας την ελληνική κυβέρνηση για τις ενέργειές της. 9. Ένα μήνα αργότερα, την 1η Δεκεμβρίου 1913, κηρύχθηκε και επίσημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, με την παρουσία του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. 10. Η ελληνική σημαία υψώθηκε στο ιστορικό φρούριο της Σούδας. 11. Στη θέση, όπου άλλοτε κυμάτιζε η τουρκική σημαία, στήθηκε μαρμάρινη επιγραφή, που έγραφε: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΗΤΟΙ, 265 ΕΤΗ, 8 ΜΗΝΕΣ, 9 ΗΜΕΡΑΙ, ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ Συμπλήρωσης 1. Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει να λύσει η, το έλυσε ο. Ευθύς μετά την έκρηξη των πολέμων ( ) οι πύλες του ελληνικού άνοιξαν για τους βουλευτές, που έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου ενθουσιασμού. Ο της Βουλής των Ελλήνων ανέγνωσε, σύμφωνα με το οποίο «η αποδέχεται όπως τον λοιπού ενυπάρχη κοινόν δια το ελεύθερον και δια την νήσον Κρήτην». 2. Αλλά ο Βενιζέλος δεν προχώρησε περισσότερο, για να μη διαταράξει τις σχέσεις του με τις, εν όψει και του πολέμου που είχε αρχίσει. Αρκέστηκε να αποστείλει στην Κρήτη ως το φίλο του, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του στις. 3. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ταχύτατα, καθώς ήταν πλέον ορατή η της Τουρκίας. Στην πράξη η ένωση είχε συντελεστεί και απλώς έμενε η της με την υπογραφή μιας συνθήκης. Στις αφαιρέθηκαν από το φρούριο της οι σημαίες των και της. Όλα τα σύμβολα της τουρκικής, αλλά και της των Μ. Δυνάμεων, είχαν πλέον εξαφανιστεί από την Κρήτη. 4. Η ευτυχής για την Ελλάδα έκβαση των πολέμων έδωσε και στο Κρητικό Ζήτημα την οριστική λύση του. Με το άρθρο της Συνθήκης του ( ) ο

20 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 18 σουλτάνος παραιτήθηκε από όλα τα του στην Κρήτη, την οποία στις της Ευρώπης. 5. Με ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης μεταξύ της και της ( ) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από κάθε του στην Κρήτη, η οποία έτσι εντάχθηκε στην ελληνική ως και τμήμα της. Οι Μ. Δυνάμεις αποδέχθηκαν σιωπηρά τη λύση αυτή, δηλώνοντας απλώς ότι γνώση των ενεργειών της κυβέρνησης. 6. Ένα μήνα αργότερα, την, κηρύχθηκε και επίσημα η της Κρήτης με την Ελλάδα, με την παρουσία του τότε βασιλιά και του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η σημαία υψώθηκε στο ιστορικό φρούριο και, στη θέση, όπου άλλοτε κυμάτιζε η σημαία, στήθηκε επιγραφή, που έγραφε: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΗΤΟΙ, ΕΤΗ, ΜΗΝΕΣ, ΗΜΕΡΑΙ, ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ

21 ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ : Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 19 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ε.1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 1. Η άφιξη του Πρίγκιπα Γεωργίου στην Κρήτη και οι πρώτες ενέργειές του. 2. Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας από την αναχώρηση των ξένων Ναυάρχων έως τη συγκρότηση της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας. Ε.2. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 1. Το έργο της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας. 2. Το έργο της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας στον εκκλησιαστικό τομέα. Ε.3. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΝΕΦΗ 3. Ποια ήταν τα αίτια της εσωτερικής πολιτικής κρίσης που εμφανίστηκε στην Κρητική Πολιτεία μετά τα δύο πρώτα έτη της λειτουργίας του. 4. Τα μειονεκτήματα του Κρητικού Συντάγματος. 5. Να αναφερθείτε στη διάσταση απόψεων Βενιζέλου-Γεωργίου στο ζήτημα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Ε.4. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ (1905) 6. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Κρήτη από την απόλυση του Βενιζέλου έως τη συγκρότηση της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως». 7. Η προκήρυξη της Αντιπολίτευσης της 26/2/1905 : με ποια αφορμή προέβη η αντιπολίτευση στη σύνταξή της και ποιο το περιεχόμενό της. 8. Η προετοιμασία της Επανάστασης του Θερίσου, η κήρυξη και η επέκτασή της. 9. Η αντίδραση του Πρίγκιπα μετά την έκρηξη της επανάστασης του Θερίσου. 10. Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης του Θ. Δηλιγιάννη μετά την έκρηξη της επανάστασης του Θερίσου. 11. Η στάση των Μ. Δυνάμεων μετά την έκρηξη της επανάστασης του Θερίσου. 12. Η οργάνωση της «Προσωρινής Κυβερνήσεως της Κρήτης» στο Θέρισο. 13. Για ποιους λόγους οι Μ. Δυνάμεις προσανατολίστηκαν προς πολιτική λύση του κρητικού ζητήματος με διαπραγματεύσεις και ποιες οι πρώτες διπλωματικές ενέργειες των επαναστατών και του Βενιζέλου. 14. Το τελεσίγραφο των Μ. Δυνάμεων προς τους επαναστάτες (2/7/1905) 15. Η συμφωνία των Μουρνιών Κυδωνίας (2/11/1905) 16. Οι εξελίξεις στο κρητικό ζήτημα από την άφιξη της Διεθνούς Επιτροπής (Φεβρ. 1906) έως το διορισμό του Αλ.Ζαϊμη ως Υπάτου Αρμοστή Κρήτης. 17. Η «νέα ρύθμιση» του Κρητικού Ζητήματος : τι περιελάμβανε το τελικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων. Ε.5. Η ΑΡΜΟΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΑΪΜΗ ( ) 18. Η αρμοστεία του Αλέξανδρου Ζαΐμη ( ). 19. Ποιο ήταν το σημαντικότερο γεγονός της Αρμοστείας του Αλέξανδρου Ζαΐμη; Ε.6. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ - Ε.7. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ Το πρώτο ενωτικό ψήφισμα (24/9/190) και η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης 21. Η αντίδραση της Τουρκίας και των Μ.Δυνάμεων μετά τη δημοσίευση του πρώτου ενωτικού ψηφίσματος (24/9/1905). 22. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Κρήτη από τις 24 Σεπτεμβρίου 1908 έως τις 21 Μαίου Ε.8.Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - Ε.9.Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ 23. Πώς αντέδρασαν οι Κρήτες μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας της Ελλάδας από τον Ελ. Βενιζέλο; 24. Ποια ήταν η στάση του Ελ. Βενιζέλου έναντι του κρητικού ζητήματος μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρωθυπουργού της Ελλάδας ; 25. Οι εξελίξεις στο κρητικό ζήτημα από την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων έως τις 14 Φεβρουαρίου Τι προέβλεπε η Συνθήκη του Λονδίνου (30/5/1913) και τι η Συνθήκη Ειρήνης Ελλάδας Τουρκίας (14 Νοεμβρίου 1913) για τον κρητικό ζήτημα; 27. Η επίσημη κήρυξη της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1/12/1913).