ΑΝΝΑ ΠΗΛΑΒΑΚΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙ Α ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Transcript

1 ΑΝΝΑ ΠΗΛΑΒΑΚΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙ Α ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜA 4.1 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑΠΟΝΩΝ ΓΙΑ ΕΜΦΥΛΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΙΟΥΛΗΣ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ MEΛΕΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ/ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ H μελέτη αυτή αφορά τα παράπονα που υποβλήθηκαν τόσο σε δύο χρονικές περιόδους, το 2009 και το Α εξάμηνο του 2010, όσο και σε δυο θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας που έχουν αρμοδιότητα να δέχονται και να διερευνούν παράπονα για έμφυλες διακρίσεις. Οι δυο θεσμοί αφορούν την Επιθεώρηση του Τμήματος Εργασίας και την Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης. Στόχος της μελέτης είναι η καταγραφή του αριθμού των παραπόνων που υποβλήθηκαν ανά τομέα και είδος διάκρισης στους δυο θεσμούς και να διαφανεί τυχόν προτίμηση του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα σε ένα εκ των δυο θεσμών, καθώς και καταγραφή των επικαλύψεων αρμοδιοτήτων. Φαίνεται ότι για αρκετά είδη διακρίσεων ακόμα δεν έχουν υποβληθεί παράπονα, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υφίστανται άτομα τέτοιου είδους διακρίσεις όπως στην διάκριση στην αμοιβή (με δεδομένο το υψηλό ποσοστό στο χάσμα αμοιβών στην Κύπρο), στην πρόσβαση στην κατάρτιση/ εκπαίδευση, στον επαγγελματικό προσανατολισμό, τους όρους και συνθήκες παροχής τους κτλ. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα στη διαπίστωση ότι υπάρχουν τομείς αρμοδιοτήτων στους δυο θεσμούς που δεν έχουν ακόμα δοκιμαστεί με τη διερεύνηση καταγγελιών. Πολύ περισσότερο εντοπίζεται μεγάλη αδυναμία στην προσφυγή υποθέσεων σε δικαστήριο, αφού αυτό οδηγεί στη μη ύπαρξη δεδικασμένων αποφάσεων στην Κύπρο για τις εναρμονιστικές νομοθεσίες που αφορούν την έμφυλη ισότητα στην Κύπρο. Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει μια αυξητική τάση υποβολής καταγγελιών (συγκρίνοντας και προηγούμενα έτη από το 2004 μέχρι το 2008) στη βάση του φύλου και αυτό είναι θετικό, αφού δείχνει από μια μία αυξημένη ευαισθητοποίηση 3

4 και ενημέρωση για τα δικαιώματα των εργαζομένων και από την άλλη μια τόλμη και αποφασιστικότητα να διεκδικήσουν ένα αξιοπρεπές εργασιακό περιβάλλον χωρίς έμφυλες διακρίσεις. Η σημαντική επέκταση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν την παροχή ανεξάρτητης συνδρομής σε θύματα έμφυλων διακρίσεων είναι ακόμα ένα πλεονέκτημα στα χέρια των εργαζομένων αντρών και γυναικών που θέλουν να προχωρήσουν δικαστικά για δικαίωση. Η ΕΙΦ δεν έχει αρμοδιότητα να διερευνήσει παράπονα, αλλά να δεχτεί και να τα προωθήσει για διερεύνηση στον Αρχιεπιθεωρητή του Τμήματος Εργασίας. Οι αρμοδιότητες του Αρχεπιθεωρητή και των επιθεωρητών/τριών του Τμήματος Εργασίας είναι η διερεύνηση καταγγελιών για παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης στον τομέα της απασχόλησης, τόσο του ιδιωτικού όσο και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, λόγω φύλου στη βάση του περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμοι του 2002 έως 2009, εναρμονιστικοί της οδηγίας 2002/73/ΕΚ. Τις ίδιες αρμοδιότητες έχει μεταξύ πολλών άλλων(άλλες μορφές διάκρισης πέραν του φύλου) η Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης, στην οποία κάποιες φορές αποτείνονται άτομα που αποτάθηκαν και στην ΕΙΦ ή στις Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας. Μέσα από την παρούσα μελέτη αναμένεται ότι θα γίνει πιο ορατή η επικάλυψη αρμοδιοτήτων των δυο θεσμών, αλλά και για πρώτη φορά θα διαφανεί και καταγραφεί μέσα από τη στατιστική επεξεργασία και τη θεωρητική ανάλυση η υφιστάμενη εικόνα σε ότι αφορά την υποβολή παραπόνων και σε ότι αφορά το Τμήμα Εργασίας θα καταγραφεί και η έκβαση της διερεύνησης των παραπόνων. 4

5 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ MEΛΕΤΗΣ Η καταγραφή και ανάλυση στατιστικών δεδομένων για τα έμφυλα παράπονα που υποβλήθηκαν στους θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα επειδή αφ ενός αποτυπώνει τον αριθμό παραπόνων και τη μορφή διάκρισης που καταγγέλλεται στους θεσμούς και αφ ετέρου συνδράμει στην καταγραφή πιθανών προβλημάτων που προκύπτουν από την επικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ κάποιων θεσμών, όπως για παράδειγμα μεταξύ της Αρχής Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης και των επιθεωρητριών του Τμήματος Εργασίας. Ειδικότερα, η μελέτη αυτή καλύπτει τα ακόλουθα πεδία: (α) αριθμό παραπόνων και μορφή διάκρισης που δέχτηκε η Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου διοίκησης (β) αριθμό παραπόνων και μορφή διάκρισης που δέχτηκαν οι Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας (γ) αριθμό παραπόνων και τομέα (δημόσιο/ιδιωτικό) (δ) αριθμό παραπόνων ανά φύλο (ε) αριθμό παραπόνων ανά εθνότητα (στ) αποτέλεσμα διεκπεραίωσης/διερεύνησης τους Η παρουσίαση των παραπάνω στοιχείων συμβάλλει στην επίτευξη των ακόλουθων κύριων στόχων της μελέτης: Εντοπισμός των δυνατοτήτων βελτίωσης των θεσμών υποβολής έμφυλων παραπόνων. Καταγραφή αδυναμιών, όπως επικάλυψη αρμοδιοτήτων ή σημείων βελτίωσης των θεσμών Ανάδειξη δυνατών σημείων των δυο θεσμών που εξετάζονται και που μπορούν να αξιοποιηθούν περισσότερο. 5

6 1.1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Η διαδικασία ετοιμασίας αυτής της μελέτης βασίστηκε: - Στη συγκέντρωση στοιχείων από τις Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας(κα Στέλλα Κομνηνού και κα Αλεξία Χατζηκουμή) - Στη συγκέντρωση στοιχείων από την Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης(κα Ελίζα Σαββίδου) - Στην καταγραφή: α. του αριθμού παραπόνων και της μορφής διάκρισης που δέχτηκε ο κάθε θεσμός β. του αριθμού παραπόνων κατά τομέα (δημόσιο/ιδιωτικό) γ. του αριθμού παραπόνων ανά φύλο δ. του αριθμού παραπόνων ανά εθνότητα ε. του αποτελέσματος διεκπεραίωσης/διερεύνησης τους (σε ότι αφορά μόνο το Τμήμα Εργασίας) Τα εργαλεία της αξιολόγησης του αριθμού παραπόνων που λήφθηκαν από τους δυο θεσμούς περιλαμβάνουν: - Τα έμφυλα παράπονα που υποβλήθηκαν από στους δυο θεσμούς με λεπτομερή ανάλυση για σκοπούς καλύτερης σύγκρισης και εξαγωγής συμπερασμάτων. 6

7 1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Για την ετοιμασία της μελέτης έγιναν τα ακόλουθα: - Συλλογή όλων των στοιχείων για τα έμφυλα παράπονα που υποβλήθηκαν από στους δυο θεσμούς με λεπτομερή ανάλυση για σκοπούς καλύτερης σύγκρισης και εξαγωγής συμπερασμάτων. Τα στοιχεία αφορούσαν την ημερομηνία υποβολής του παραπόνου, την ιδιότητα του παραπονούμενου και του καταγγελλόμενου, τη μορφή διάκρισης, τους τομείς του χώρου εργασίας(δημόσιος/ιδιωτικός) και την έκβαση της καταγγελίας. - Καταγραφή όλων των παραπόνων ανά θεσμό - Επεξεργασία των δεδομένων με το στατιστικό σύστημα SPSS - Θεωρητική ανάλυση της στατιστικής επεξεργασίας - Καταγραφή συμπερασμάτων και προτάσεων βελτίωσης της υφιστάμενης κατάστασης. 1.3 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η μελέτη διαρθρώνεται σε τρία Κεφάλαια: Το Πρώτο Κεφάλαιο παρουσιάζει το αντικείμενο και τους στόχους της μελέτης, τις διαδικασίες και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, τη μεθοδολογία και τη διάρθρωση της μελέτης. Στη συνέχεια στο δεύτερο κεφάλαιο καταγράφονται και αναλύονται τα στατιστικά στοιχεία που συλλέχτηκαν αναλυτικά σε κάθε θεσμό, ενώ στο τρίτο Κεφάλαιο γίνεται καταγραφή συμπερασμάτων και εκτιμήσεων των αποτελεσμάτων της στατιστικής επεξεργασίας των δεδομένων. Γίνονται επίσης προτάσεις για βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης σε μια προσπάθεια μη επικάλυψης αρμοδιοτήτων από τη μια και από την άλλη για να γίνουν πιο ορατοί οι δυο αυτοί θεσμοί στην κυπριακή κοινωνία. 7

8 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Τα έτη υποβλήθηκαν συνολικά 151 καταγγελίες για απαγορευμένες με νόμο έμφυλες διακρίσεις στην απασχόληση. Συγκεκριμένα, το 2009, υποβλήθηκαν 121 καταγγελίες και το 2010 μέχρι 30/6 υποβλήθηκαν 29 καταγγελίες και στους δυο θεσμούς. Κατά τη διάρκεια του 2009 μέχρι τέλος Ιούνη 2010 οι Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας δέχτηκαν 95 καταγγελίες για έμφυλες διακρίσεις στην απασχόληση και όλες ήταν από τον ιδιωτικό τομέα, πλην 4 που αφορούσαν τον ημιδημόσιο και δημόσιο τομέα και όλες αφορούσαν γυναίκες. Η Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης για το έτος 2009 οι 38 καταγγελίες αφορούσαν το δημόσιο και ημιδημόσιο τομέα και 13 τον ιδιωτικό τομέα και για το 2010 οι 17 καταγγελίες αφορούσαν το δημόσιο και ημιδημόσιο τομέα και 10 τον ιδιωτικό τομέα. Στη συνέχει υπό μορφή γραφημάτων παρουσιάζεται αναλυτικά η εικόνα ανά φύλο, τομέα, μορφή διάκρισης, αποτέλεσμα διερεύνησης κτλ. 8

9 Στο γράφηµα που ακολουθεί απεικονίζεται αριθµητικά και ποσοστιαία η έκβαση των καταγγελιών που υποβλήθηκαν στο Τµήµα Εργασίας. Γράφηµα 1-Tµήµα Εργασίας- ιεκπεραίωση καταγγελιών βάσιµα 4, 4% 8, 8% αβάσιµα 24, 24% 30, 28% Συµβιβασµός/ απόσυρση απόλυσης απόσυρση καταγγελίας µη προσέλευση παραπονούµενης 24, 24% 12, 12% Εκκρεµούσες υποθέσεις Οι Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας του ΥΕΚΑ στη διαδικασία διερεύνησης των έμφυλων παραπόνων έκρινε με βάση τα στοιχεία που είχε συλλέξει τόσο από τις παραπονούμενες όσο και από τους εργοδότες ότι 24 περιπτώσεις(24%) ήταν αβάσιμα, 8 περιπτώσεις(8%) ήταν βάσιμες, 24 παραπονούμενες(24%) απέσυραν την καταγγελία τους, σε 12 περιπτώσεις(12%) έγινε συμβιβασμός, 20 περιπτώσεις(21%) δεν προσήλθαν οι παραπονούμενες για να συνεχιστεί η διερεύνηση και για 4 περιπτώσεις(4%) εκκρεμεί η διερεύνηση τους. Τα αβάσιμα παράπονα στην πλειοψηφία τους αφορούσαν καταγγελίες από οικιακές βοηθούς για σεξουαλική παρενόχληση και μερικά(6) για μητρότητα από κύπριες ή κοινοτικές εργαζόμενες. 9

10 Στο επόμενο γράφημα απεικονίζονται οι αριθμοί και τα ποσοστά των καταγγελιών που υποβλήθηκαν στο Τμήμα Εργασίας ανά τομέα. Παρατηρείται ότι στο Τμήμα Εργασίας προσέρχονται άτομα για υποβολή καταγγελίας από τον ιδιωτικό τομέα (η συντριπτική πλειοψηφία(94%) και ένα πολύ μικρό ποσοστό(6%) από το δημόσιο ή ημιδημόσιο τομέα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί είτε ότι ο ιδιωτικός τομέας επιλέγει το ΥΕΚΑ είτε ότι στο Δημόσιο τομέα δεν έχει γίνει γνωστός ο ρόλος αυτός του Τμήματος Εργασίας. Θα μπορούσε ακόμα να ερμηνευτεί ως έλλειψη εμπιστοσύνης από πλευράς υπαλλήλων του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα να απευθυνθούν στο Τμήμα Εργασίας. Στην πραγματικότητα όμως μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ο θεσμός του Επιτρόπου Διοίκησης είναι από παλιά πιο γνωστός στους υπαλλήλους του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα, αφού σε αυτόν προσέφευγαν για να δικαιωθούν. Αυτές οι αναπόδεικτες ερμηνείες μπορούν να διερευνηθούν και να τεκμηριωθούν, και είναι στόχος της ΕΙΦ, μέσα από την παγκύπρια έρευνα που θα διεξαγάγει εντός του 2010 και θα καλύψει τόσο τον ιδιωτικό όσο και το δημόσιο/ημιδημόσιο τομέα. 10

11 Στο γράφημα που ακολουθεί απεικονίζονται οι αριθμοί και τα ποσοστά των καταγγελιών που υποβλήθηκαν στην Αρχή Ισότητας ανά τομέα. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται το φαινόμενο η πλειοψηφία των παραπονούμενων να προέρχεται από το δημόσιο τομέα (70%) και ένα μικρότερο ποσοστό(30%) από τον ιδιωτικό τομέα. Φυσικά τονίζεται και πάλι ότι για χρόνια οι υπάλληλοι του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα μόνο στο θεσμό του Επιτρόπου Διοίκησης είχαν δικαίωμα να υποβάλουν παράπονα τους και ίσως γι αυτό το λόγο να είναι πιο γνωστός και να προτιμείται. Η αναλογία όμως μεταξύ υπαλλήλων του ιδιωτικού και ημιδημόσιου τομέα είναι ασφαλώς πολύ καλύτερη/ισόρροπη στο θεσμό της Αρχής Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης, παρά στις Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας(Γράφημα 2 α ). 11

12 Σε αυτό το γράφημα απεικονίζεται το έμφυλο ποσοστό των ατόμων που υπέβαλαν καταγγελίες στο Τμήμα Εργασίας. Κανένας άντρας δεν υπέβαλε οποιοδήποτε παράπονο για έμφυλη διάκριση στο Τμήμα Εργασίας και ως εκ τούτου όλες οι καταγγελίες έγιναν από γυναίκες. Αυτό ερμηνεύεται πολύ λογικό κι φυσιολογικό στις περιπτώσεις που αφορούν τα παράπονα για τη διάκριση λόγω μητρότητας. Είναι ωστόσο επίσης γνωστό το γεγονός ότι τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο οι γυναίκες είναι αυτές που υφίστανται τις περισσότερες διακρίσεις στην απασχόληση, τόσο στην αμοιβή, στην πρόσβαση, ανέλιξη, κατάρτιση και σεξουαλική παρενόχληση. 12

13 Εδώ απεικονίζεται το αντίστοιχο έμφυλο ποσοστό και αριθμός των ατόμων που υπέβαλαν καταγγελίες στην Αρχή Ισότητας. Στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης ένα ποσοστό 94% αφορούσε γυναίκες που υπέβαλαν παράπονο και ένα πολύ μικρό ποσοστό 6% (μόλις ένα αριθμός 5 αντρών) υπέβαλε παράπονο για διάκριση στην παροχή σύνταξης χηρείας. 13

14 Στο γράφημα που ακολουθεί απεικονίζεται το ποσοστό ανά εθνότητα των ατόμων που υπέβαλαν παράπονο στο Τμήμα Εργασίας. Στο Τμήμα Εργασίας αποτείνονται και υποβάλλουν παράπονα σε ίσο περίπου αριθμό τόσο κύπριες γυναίκες όσο και κοινοτικές και αλλοδαπές(κυρίως οικιακές βοηθοί). 14

15 Το αντίστοιχο ποσοστό ανά εθνότητα των ατόμων που υπέβαλαν παράπονο στην Αρχή Ισότητας. Στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης η πλειοψηφία των παραπονούμενων είναι Κύπριες(95%) και 5% κοινοτικές/αλλοδαπές. 15

16 Σε αυτό το γράφημα καταγράφεται ο αριθμός και το ποσοστό της μορφής διάκρισης που καταγγέλθηκε στο Τμήμα Εργασίας. Οι 50 καταγγελίες στο Τμήμα Εργασίας αφορούσαν σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Η συντριπτική πλειοψηφία υποβολής παραπόνου έγινε από οικιακές βοηθούς, τα οποία ως επί το πλείστον τους κρίθηκαν αβάσιμα ή δεν ερευνήθηκαν λόγω μη προσέλευσης των παραπονούμενων. Επίσης ένας μεγάλος αριθμός (24) απέσυραν την καταγγελία τους. Έγιναν εξάλλου 43 καταγγελίες για απόλυση λόγω μητρότητας από τις οποίες 9 κρίθηκαν αβάσιμες, σε 8 περιπτώσεις διευθετήθηκε συμβιβασμός, 2 εργοδότες απέσυραν την απόλυση, 2 γυναίκες απέσυραν την καταγγελία, σε μια περίπτωση διακόπηκε η έρευνα, αρκετές παραπονούμενες δεν προσήλθαν για να συνεχιστεί η διερεύνηση(κυρίως οικιακές βοηθοί με καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση) και για 4 καταγγελίες δεν ολοκληρώθηκε η διερεύνηση τους ακόμα. 16

17 Σε αυτό το γράφημα καταγράφεται ο αριθμός και το ποσοστό της μορφής διάκρισης που καταγγέλθηκε στην Αρχή Ισότητας. Η Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης δέχτηκε 78 έμφυλες καταγγελίες από την μέχρι τέλος Ιούνη 2010 και από αυτές οι 55 καταγγελίες αφορούσαν έμφυλες διακρίσεις που εμπίπτουν στη νομοθεσία για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και επαγγελματική εκπαίδευση και αφορούσαν διακρίσεις λόγω φύλου(31%), λόγω μητρότητας(39%), σεξουαλική παρενόχληση(6%), πρόσβαση στην απασχόληση(3%), οικογενειακή κατάσταση(4%) πέντε καταγγελίες αφορούσαν άντρες για διάκριση στη σύνταξη χηρείας(6%). 17

18 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ/ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ Ο αριθμός των καταγγελιών που υποβάλλονται στους θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας παρουσιάζει αυξητική τάση κατά έτος, συγκρίνοντας και έτη που δεν εξετάζονται στην παρούσα μελέτη. Πιστεύεται ότι ο αριθμός των καταγγελιών δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική εικόνα όσον αφορά τις διακρίσεις στον τομέα της απασχόλησης, ούτε και μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν πολλά κρούσματα έμφυλων διακρίσεων γενικά στον εργασιακό χώρο. Ως προς τη μορφή διάκρισης, φαίνεται ότι ως επί το πλείστον αυτές αφορούν τη μητρότητα, τη σεξουαλική παρενόχληση και την πρόσβαση στην απασχόληση και στην ανέλιξη. Και για τα δυο έτη που εξετάζονται φαίνεται ότι υπερτερούν αριθμητικά οι καταγγελίες για διακρίσεις λόγω μητρότητας. Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και την τρίτη οι καταγγελίες για διακρίσεις λόγω φύλου (βλ. Γράφημα 5 α και 5β). Δεν υποβλήθηκαν καταγγελίες για αρκετές μορφές διακρίσεων στην απασχόληση και αυτό δε σημαίνει ότι δεν γίνονται. Επίσης δεν οδηγήθηκαν υποθέσεις σε δικαστήριο και δεν δοκιμάστηκαν οι νομοθεσίες μας που αφορούν τις έμφυλες διακρίσεις. Γίνεται ξεκάθαρο ότι τόσο η Επιθεώρηση του Τμήματος Εργασίας όσο και η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων-ΕΙΦ(που παραπέμπει παράπονα για διερεύνηση στις Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας), χρειάζονται περαιτέρω δημοσιότητα για να γίνουν γνωστοί στους/στις εργαζόμενες/ους. Ήδη Η ΕΙΦ προγραμματίζει την έκδοση σελιδοδεικτών και την προβολή διαφημιστικών σποτ για το σκοπό αυτό. Ο θεσμός 18

19 της Αρχής Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης αν και θεωρείται ότι είναι πιο γνωστός στο ευρύτερο κοινό, εν τούτοις φαίνεται ότι δέχτηκε λιγότερα έμφυλα παράπονα από ότι οι Επιθεωρήτριες του Τμήματος Εργασίας. Φαίνεται επίσης ότι υποβάλλονται αρκετά αβάσιμα παράπονα για σεξουαλική παρενόχληση, από οικιακές βοηθούς κυρίως, καθώς και μη προσέλευση των παραπονούμενων σε αρκετές περιπτώσεις, με αποτέλεσμα τη μη διερεύνηση τους. Επίσης ο αριθμός των αντρών που υποβάλλουν έμφυλα παράπονα είναι σχεδόν ασήμαντος, αφού μόνο 5 άντρες υπέβαλαν παράπονο στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης για διάκριση στην παροχή σύνταξη χηρείας. Στο Τμήμα Εργασίας αποτείνονται και υποβάλλουν παράπονα σε ίσο περίπου αριθμό τόσο κύπριες γυναίκες όσο και κοινοτικές και αλλοδαπές, ενώ στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης η πλειοψηφία των παραπονούμενων είναι κύπριες. Παρατηρείται επίσης το φαινόμενο η συντριπτική πλειοψηφία(94%) των ατόμων που προσέρχονται στο Τμήμα Εργασίας για υποβολή καταγγελίας να προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα και ένα πολύ μικρό ποσοστό(6%) από το δημόσιο ή δημόσιο τομέα. Αντίθετα στην περίπτωση της Αρχής Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης παρατηρείται το φαινόμενο η πλειοψηφία των παραπονούμενων να προέρχεται από το δημόσιο τομέα (70%) και ένα μικρότερο ποσοστό(30%) από τον ιδιωτικό τομέα. Σημαντική διαπίστωση είναι επίσης το γεγονός ότι κανένας άντρας δεν υπέβαλε οποιοδήποτε παράπονο για έμφυλη διάκριση στο Τμήμα Εργασίας και ως εκ τούτου όλες οι καταγγελίες έγιναν από γυναίκες. Ωστόσο και στην Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοίκησης μόνο 5 άντρες υπέβαλαν έμφυλη καταγγελία για διάκριση στην παροχή σύνταξης χηρείας και για καμιά άλλη μορφή διάκρισης. 19

20 Φαίνεται ότι οι θεσμοί υποβολής παραπόνων για διακρίσεις λόγω φύλου άρχισαν να γίνονται όλο και περισσότερο γνωστοί στους/στις εργαζόμενους/ες. Επιβάλλεται η επαρκής στελέχωση τους για να είναι αποτελεσματικοί και ταχείς στη διεκπεραίωση της διερεύνησης των παραπόνων. Άλλωστε και η σύσταση τους για να έχει νόημα πρέπει να είναι αποτελεσματικοί. Χρειάζονται επίσης επαναξιολόγηση οι μηχανισμοί αυτοί για να μην επικαλύπτονται αρμοδιότητες και να διορθώνονται τα κενά και οι αδυναμίες τους, με στόχο πάντοτε την αποτελεσματικότητα τους. Είναι ένα πολύ θετικό γεγονός η ύπαρξη των θεσμών αυτών, αλλά χρειάζεται να ενισχυθούν σε ανθρώπινο δυναμικό ευαισθητοποιημένο σε θέματα ισότητας των φύλων και καταρτισμένο πλήρως στην υποδοχή των θυμάτων και στο χειρισμό καταγγελιών. Μέσα από την καταγεγραμμένη πορεία της λειτουργίας των θεσμών αυτών στην Κύπρο φαίνεται ότι οι προοπτικές είναι ευοίωνες αλλά χρειάζεται περισσότερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εργαζομένων για τα δικαιώματα τους και για τους θεσμούς που μπορούν να υποβάλλουν παράπονα όταν υφίστανται έμφυλες διακρίσεις. Οι ίσες ευκαιρίες αντρών και γυναικών πρέπει να γίνει στόχος που παρακολουθείται στενά και ελέγχεται σε κάθε τομέα και κάθε δράση. Χρειάζεται μια συστηματική εκστρατεία παρακολούθησης και καταγραφής της βελτίωσης της κατάστασης στο τομέα των ίσων ευκαιριών αντρών και γυναικών και αυτό απαιτεί και προϋποθέτει ευαισθητοποίηση όλων των αρμόδιων κυβερνητικών λειτουργών σε θέματα ισότητας, αλλά και των ίδιων των εργαζομένων. Η υιοθέτηση πολιτικών και η εφαρμογή του gender mainstreaming σε κρατικές πολιτικές, στα πολιτικά κόμματα, στις επιχειρήσεις, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και γενικά σε όλους τους τομείς, θα βοηθήσουν να βελτιωθεί η υφιστάμενη κατάσταση. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία και αποτελεσματικότητα των πολιτικών ισότητας αποτελεί η υιοθέτηση ολοκληρωμένης 20

21 προσέγγισης του προβλήματος με στόχο την προώθηση δράσεων και μέτρων που αντιμετωπίζουν το σύνολο των ειδικών αναγκών των γυναικών τόσο σε βραχυπρόθεσμη όσο και μακροπρόθεσμη βάση. 21