το ΑΪΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΙΤΑ -ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΤΟΣ 2001 ΣΧΟΛΗ ΑΙΟ ΙΚτΙΣΗΣ Κ Α Ι ΟΓΚΟΝ ΟΜΙΑΣ ΤΜ ΗΜ Α α ο γ ι ς τ ι κ μ : f o / ipof ΘΕΜΑ. το ΑΪΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ» Υ π ο β Λ η δ ιισ ο σ τ η ν Κ α Β η γ ή τ ρ ια icaatipimiaoy ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Έναρξη: 07/00 ϋαράδοση: 07/01 τ Ifοΐ)δα^^ ΓΑΒΡΙΗΑΪΑΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΔιεύθΑΛση: Ιεροσολύμων 6 Κ α β ά λ Α

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΤΟΣ 2001 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΙΜΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ* «τ ο ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ» Υποβληθείσα στην Κοθηγήτρια ΚΑΑΤΙΡΙΜΙΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ από το απουδαοτή ΓΑΒΡΙΗΑΙΔΗ ΒΑΣΙΑΕΙΟ Διεύθυνση: Ιεροσολύμων 6 Καβάλα Έναρξη: 07/00 Παράδοση: 07/01 υ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από την αρχαιότητα διακατείχε τον άνθρωπο ένα έντονο συναίσθημα εύρεσης και ανάπτυξης τρόπων και μεθόδων, ώστε να διατηρήσει τα στοιχεία του πολιτισμού του αναλλοίωτα και να τα διαφυλάξει στις επόμενες γενιές. Από όλα όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα, ο άνθρωπος με σταθερά βήματα, προχώρησε στην ανακάλυψη του χαρτιού και αργότερα στην ανακάλυψη του τυπογραφείου. Από εκεί και ύστερα η μια ανακάλυψη ακολουθούσε την άλλη. Έτσι φτάσαμε στη σημερινή μορφή διατύπωσης δεδομένων και πληροφοριών, που είναι τα έγγραφα. Έγγραφα είναι τα ανθρώπινα έργα στα οποία διατηρείται η απομνημόνευση γεγονότων με τη βοήθεια της γραφής. Μια ενδεικτική διάκριση των διαφόρων μορφών εγγράφων είναι η εξής: 1. Αποδεικτικά έγγραφα, τα οποία είναι αυτά που συντελούν στην απόδειξη ενός συγκεκριμένου δικαιώματος. 2. Συστατικά έγγραφα, είναι τα χρησιμοποιούμενα έγγραφα για τη σύσταση ή δημιουργία ορισμένου δικαιώματος. 3. Νομιμοποιητικά έγγραφα, είναι αυτά που ουσιαστικά νομιμοποιούν τον εκδότη (οφειλέτη) να εκπληρώσει στο κομιστή τα αναγραφόμενα στο έγγραφο. Τέλος, τα αξιόγραφα ενσωματώνουν ένα δικαίωμα με τέτοιο τρόπο που για να ασκηθεί αυτό είναι απαραίτητη η κατοχή αυτού καθ εαυτού του εγγράφου.

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ 1,1 Εισανωνή Αξιόγραφο είναι έγγραφο που περικλείει ένα δικαίωμα. Ουσιαστικά στοιχεία της έννοιάς του είναι η διευκόλυνση της κυκλοφορίας των οικονομικών αγαθών, διαμέσου αυτών και η πιστωτική του δύναμή. Στη σύγχρονη οικονομική ζωή η σημασία των αξιογράφων είναι πολύ σημαντική, ιδιαίτερα μετά την ραγδαία ανάπτυξη της κεφαλαιαγοράς. Έτσι στη σύγχρονη οικονομική πράξη ιδιαίτερα μας απασχολεί το θέμα της χρησιμοποίησης των αξιογράφων στις συναλλαγές δηλαδή ως μέσων πληρωμής και πιστώσεων. Υπό την ευρεία έννοια αξιόγραφο, είναι το έγγραφο με το οποίο συνδέεται ένα ιδιωτικό δικαίωμα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η κατοχή του να είναι απαραίτητη για την άσκηση του δικαιώματος. Ο δεσμός δηλαδή του εγγράφου με το δικαίωμα είναι τόσο στενός, ώστε κυριολεκτικά να ενσωματώνεται άρρηκτα το δικαίωμα στο έγγραφο. Έτσι για να γίνει η μεταβίβαση του δικαιώματος που περιέχεται στο έγγραφο, απαιτείται κατά κανόνα και η παράδοση του εγγράφου. Τα αξιόγραφα διακρίνονται σε; γνήσια και

5 καταχρηστικά, ενοχικά-εμττράγματα και συμμετοχικά, ονομαστικά, εις διαταγήν, εις κομιστήν, αιτιώδη και σε αφηρημένα ή αναιτιώδη. Μερικά από τα πιο γνωστά αξιόγραφα είναι η συναλλαγματική, το τραπεζογραμμάτιο, η εμπορική εντολή και η επιταγή. Σε αυτή την εργασία θα ασχοληθούμε με το δίκαιο της επιταγής Έννοια και γαοακτηοιστικά τηο επιτανήο. Η επιταγή είναι έγγραφο που εκδίδεται με ορισμένο τύπο, χαρακτηριζόμενο στο κείμενό του απαραίτητα ως τραπεζική επιταγή και περιλαμβάνει διαταγή προς μία τράπεζα για την πληρωμή ορισμένου ποσού. Για το λόγο αυτό εμφανίζονται σε αυτή τρία πρόσωπα; αυτός που εκδίδει την επιταγή και δίνει την εντολή (ο εκδότης), αυτός προς τον οποίο απευθύνεται η εντολή (ο πληρωτής) που κατά κανόνα είναι η τράπεζα και αυτός υπέρ του οποίου εκδίδεται η επιταγή (ο λήπτης) που ενδέχεται να μην κατονομάζεται στον τίτλο. Εκτός όμως από αυτά τα τρία πρόσωπα είναι πιθανόν να εμφανίζονται στην επιταγή και άλλα, όπως οπισθογράφοι και τριτεγγυητές. Η επιταγή εκδίδεται με συμπλήρωση ειδικού εντύπου το οποίο αποκόπτεται από το μπλοκ επιταγών που οι τράπεζες δίνουν στους πελάτες τους όταν έχουν λογαριασμό σε αυτές και συνδέονται μαζί τους με κάποια σχετική σύμβαση.

6 1.1.2 Ιστορική ε έλι η inc E n it o v n c. Η εμφάνιση εγγράφων εντολών, του τύπου της επιταγής, πρωτοπαρουσιάστηκε εκεί όπου υπήρχαν τραπεζίτες στους οποίους οι πελάτες είχαν τις καταθέσεις τους. Ο πελάτης έχοντας τις καταθέσεις μπορούσε να ζητήσει από το τραπεζίτη του να πάρει κάποια χρήματα, ή να πληρώσει κάποιον τρίτο, ή να μεταφέρει ποσό χρημάτων στο λογαριασμό τρίτου. Πολλοί ιστορικοί διαβλέπουν σε όλες αυτές τις έγγραφες εντολές τον πρόδρομο της σημερινής τραπεζικής επιταγής. Μέσα στο πνεύμα αυτό, με περισσότερη ή λιγότερη σαφήνεια φαίνεται το μέλλον της επιταγής μέσα στα κανάλια της αρχαιότητας, από τις χώρες της Ανατολής όπως στην αρχαία Ελλάδα, στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων και στη Ρώμη, αργότερα στους Άραβες και, πολύ αργότερα, στις ιταλικές πόλεις του μεσαίωνα, στην Πολωνία, στην Ολλανδία κ.τ.λ. Η αφετηρία της εξελίξεως της επιταγής εντοπίζεται σύμφωνα με άλλη εκδοχή στην απόδειξη που έδινε ο πελάτης του τραπεζίτη στο δανειστή του, με την οποία ο τελευταίος μπορούσε να εισπράξει το σχετικό ποσό από τον τραπεζίτη. Τη σύγχρονη διαμόρφωση του όμως, τη βρήκε ο θεσμός της επιταγής κατά το 17ο αιώνα στην Αγγλία όπου οι έμποροι κατέθεταν τα αποθέματα τους σε πολύτιμα μέταλλα στους χρυσοχόους και τα διέθεταν με έγγραφες εντολές που απηύθυναν σ' αυτούς. Τέλος, από το 19ο αιώνα η επιταγή εξελίχθηκε οριστικά σε μέσο πληρωμής.

7 1.1.3 Νουοθετική ούθυισπ inc smtavnc. Στην εποχή μας, η σημασία της επιταγής ως μέσου πληρωμής είναι πολύ μεγάλη. Με τη λειτουργία της αυτή, μάλιστα, η επιταγή εξυπηρετεί και τις διεθνείς συναλλαγές. ΓΓ αυτό πολύ νωρίς έγινε αισθητή η ανάγκη ενοποιήσεως του δικαίου που την διέπει. Από τα τέλη του 19ου αιώνα πραγματικά, άρχισαν οι προσπάθειες για ενοποίηση του δικαίου της επιταγής και στις αρχές του αιώνα μας, σε δύο συνέδρια στη Χάγη έγιναν σημαντικές προπαρασκευαστικές εργασίες. Οι εργασίες αυτές οδήγησαν στη συνδιάσκεψη της Γενεύης, που συγκλήθηκε το 1931 υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών. Μέσα από τη συνδιάσκεψη αυτή, εκπονήθηκαν τρία σχέδια Διεθνών συμβάσεων σχετικών με την επιταγή όπσυ έγιναν δεκτές από πολλές χώρες. Η Ελλάδα υπέγραψε και τις τρεις αυτές συμβάσεις, τις κύρωσε με το ν.5868/1933 και με το ν. 5960/1933 «περί επιταγής», εισήγαγε ως εσωτερικό της δίκαιο το κείμενο του ενιαίου νόμου με ορισμένες όμως επιφυλάξεις. Ο ν. 5960/1933 είναι και η βασική νομοθετική πηγή του δικαίου της επιταγής.

8 1.1.4 Οικονουική σηυασία me snitayhc. Όπως αναφέρθηκε, η επιταγή μοιάζει εξωτερικά με τη συναλλαγματική. Πραγματικά, και τα δύο αυτά αξιόγραφα ενσωματώνουν τριμερείς σχέσεις. Προϋποθέτουν, δηλαδή τρία πρόσωπα και έχουν ως βάση την έκταξη. Γι αυτό άλλωστε η νομοθετική ρύθμιση της επιταγής μοιάζει σημαντικά με τη νομοθετική ρύθμιση της συναλλαγματικής. Μεταξύ των δύο αυτών αξιογράφων υπάρχουν διαφορές( τις διαφορές μεταξύ επιταγής και συναλλαγματικής θα τις δούμε αναλυτικότερα σε κάποιο από τα επόμενα κεφάλαια), που οφείλονται ως επί το πλείστον στην διαφορετική οικονομική λειτουργία τους. Διότι η επιταγή χρησιμεύει κυρίως ως όργανο πληρωμής, ενώ η συναλλαγματική είναι κυρίως όργανο παροχής πιστώσεως. Η χρησιμοποίηση της επιταγής ως μέσου πληρωμής έχει πολύ μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα όταν η εξόφληση της γίνεται χωρίς μετακίνηση των χρημάτων, αλλά με απλές εγγραφές στους λογαριασμούς των πελατών της τράπεζας. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι κίνδυνοι, οι δαπάνες και η χρονοτριβή που συνεπάγονται από τις απαιτούμενες μετακινήσεις και μετρήσεις των χρημάτων. Αυτό είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο τόσο για τους ιδιώτες όσο και για την εθνική οικονομία, διότι τα χρήματα που είναι κατατεθειμένα στις τράπεζες, παραμένουν στην διάθεση των τραπεζών ώστε με τη σειρά τους να μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για παροχή πιστώσεων. Η σημασία της επιταγής ως μέσου πληρωμής είναι πολύ μεγάλη για την

9 εθνική οικονομία, δεν φθάνει μέχρι το σημείο ωστόσο, να υποκαταστήσει το νόμιμο χρήμα, γιατί αυτό θα έβλαπτε τη νομισματική πολιτική του κράτους. Ένα από τα χαρακτηριστικά της επιταγής άλλωστε είναι ότι δεν υποβάλλεται σε χαρτοσήμανση. Πραγματικά, όλο και πιο συχνά, η επιταγή χρησιμοποιείται αντί συναλλαγματικής, ως μέσο δηλαδή παροχής και κυκλοφορίας της πίστεως. Οι συναλλασσόμενοι, στηρίζονται στο γεγονός ότι η επιταγή δεν χαρτοσημαίνεται και ότι επιτρέπεται να μεταχρονολογείται, με αποτέλεσμα να εκδίδουν όλο και πιο συχνά επιταγές μεταχρονολογημένες Διαφοοέο τηο επιτανηο από τη συναλλανυατική. Όπως επανειλημμένα μέχρι τώρα σημειώθηκε, η επιταγή έχει ομοιότητες εξωτερικά με τη συναλλαγματική. Και η δύο είναι αφηρημένα αξιόγραφα και περιέχουν εντολή πληρωμής ορισμένου ποσού. Μεταξύ επιταγής και συναλλαγματικής υπάρχουν και κάποιες σημαντικές διαφορές, που οφείλονται κυρίως στη διαφορετική οικονομική λειτουργία τους και πιο συγκεκριμένα, στο γεγονός ότι η κύρια λειτουργία της επιταγής, κατά νόμο, είναι να αποτελεί μέσο πληρωμής, ενώ της συναλλαγματικής είναι να χρησιμεύει ως μέσο παροχής πιστώσεων. Οι σπουδαιότερες από τις διαφορές αυτές είναι οι ακόλουθες; 1. Πληρωτής στη συναλλαγματική μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο, ενώ στην επιταγή μπορεί να είναι μόνο τράπεζα(ανώνυμη τραπεζική εταιρία) ή

10 νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που ασκεί τραπεζικές εργασίες. Η διαφορά αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι η επιταγή, ως μέσο πληρωμής, προϋποθέτει ότι ο εκδότης έχει διαθέσιμα στον πληρωτή. Τα διαθέσιμα, όμως, προέρχονται κυρίως από καταθέσεις. Και στην Ελλάδα καταθέσεις επιτρέπεται να δέχονται μόνο οι τράπεζες ή άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου. 2. Η συναλλαγματική, αν δεν φέρει ειδική ρήτρα, είναι δεκτική αποδοχής, ενώ η επιταγή δεν επιδέχεται αποδοχή. 3. Απαραίτητο στοιχείο του κύρους της συναλλαγματικής είναι η σημείωση του ονόματος του λήπτη. Αντίθετα, το στοιχείο αυτό δεν είναι απαραίτητο στην επιταγή και γι αυτό, δεν αναφέρεται ανάμεσα στα τυπικά στοιχεία της. Επίσης η επιταγή μπορεί να εκδοθεί και στον κομιστή, κάτι που απαγορεύεται στη συναλλαγματική όπως και στο γραμμάτιο εις διαταγή. Η έκδοση της επιταγής στον κομιστή επιτράπηκε από το νόμο για να διευκολυνθεί η χρησιμοποίηση της επιταγής ως μέσου πληρωμής. 4. Η λήξη της συναλλαγματικής μπορεί να προσδιορίζεται κατά τέσσερις τρόπους. Η επιταγή, αντίθετα, λήγει πάντα εν όψει. Σκοπός της ρυθμίσεως αυτής είναι για μία φορά ακόμα η διευκόλυνση της λειτουργίας της επιταγής ως μέσου πληρωμής, αλλά και η διατήρηση της λειτουργίας αυτής ώστε να μην εκτρέπεται η επιταγή σε μέσο παροχής πιστώσεων. 5. Η επιταγή δεν υποβάλλεται σε χαρτοσήμανση, όπως αντίθετα υποβάλλεται η συναλλαγματική για να μην αποκόπτεται η χρήση τους ως μέσου πληρωμής. U

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΙΤΑΓΗΣ. 2.1 Σύυβαση mtavrtc Όπως συμβαίνει στην πλειοψηφία των αξιόγραφων, έτσι και στην επιταγή, για να γεννηθεί η σχετική ενοχή, πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Κάποιες από αυτές έχουν ουσιαστική σημασία και άλλες είναι απλά τυπικές. Τυπικά στοιγεία Κατά τον τύπο η επιταγή μοιάζει με την συναλλαγματική γιατί και τα δυο αξιόγραφα περιέχουν εντολή προς πληρωμή ορισμένου ποσού. Τα τυπικά στοιχεία είναι έξι και συγκεκριμένα: 1. Η ονομασία "επιταγή", στο κείμενο του τίτλου πρέπει να είναι στην ίδια γλώσσα που έχει συνταχθεί ο τίτλος. Η περίπτωση ύπαρξης κάποιας ξενόγλωσσης ή πολύγλωσσης επιταγής, δεν απαγορεύεται από τη νομοθεσίαλ 2. Η απλή και καθαρή εντολή για την πληρωμή ορισμένου ποσού δηλαδή ο τρόπος διατύπωσης της εντολής πρέπει να είναι κατανοητός από όλους (εκδότη-πληρωτή). 1. βλ. Γεωργακόπουλος, Εγχειρίδιο Εμπορικού Δικαίου, Αξιόγραφα κεφ.β/σελ.90

12 3. To όνομα εκείνου ττου ττρέττει να πληρώσει (πληρωτής) να είναι πλήρες ώστε να μην δημιουργηθούν προβλήματα, ειδικότερα όταν αναφέρεται ότι πληρωτής μπορεί να είναι Τράπεζα ή νομικά πρόσωπα που εξομοιώνονται από το νόμο με τραπεζίτες. 4. Πρέπει να αναγράφεται ο τόπος πληρωμής της επιταγής. 5. Ο χρόνος και ο τόπος έκδοσης της επιταγής. 6. Η υπογραφή του εκδότου της επιταγής στο τέλος του κειμένου της. Στην εποχή μας, οι άνθρωποι ύστερα από κάποιες αποταμιεύσεις χρόνων εμπιστεύονται τα χρήματα τους στις διάφορες τράπεζες έτσι ώστε να είναι ασφαλή από κάθε κίνδυνο και επιπλέον να διευκολύνονται αποσύροντας ένα ποσό των χρημάτων τους οποιαδήποτε στιγμή τα έχουν ανάγκη, με τρόπο ασφαλή και άμεσο. Τα χρήματα γίνονται αντικείμενο συναλλαγών και διακινούνται υπό τη μορφή μετρητών ή με τη μορφή επιταγών. Η επιταγή μπορεί να εκδοθεί όταν ο πελάτης - εκδότης έχει στον πληρωτή τραπεζίτη κάποια κεφάλαια, που μπορεί να τα διαθέτει με επιταγές. Τα κεφάλαια αυτά μπορεί να προέρχονται από κατάθεση ή από άνοιγμα πιστώσεως. Έτσι η δυνατότητα διαθέσεώς τους από τον εκδότη με επιταγές στηρίζεται σε μια μορφή σύμβασης( ρητής ή σιωπηρής), ανάμεσα σ αυτόν και τον πληρωτή. Τα παραπάνω περικλείουν την έννοια της καλούμενης σύμβασης επιταγής, με την οποία ο πληρωτής- τραπεζίτης έχει δικαίωμα και υποχρέωση να πληρώνει τις επιταγές που εκδίδει προς αυτόν ο πελάτης, με την προϋπόθεση ότι θα έχει καταθέσει διαθέσιμα κεφάλαια με σκοπό την εξόφληση των επιταγών του. Τα διαθέσιμα κεφάλαια που εξυπηρετούν τις ανάγκες μιας επιταγής κυρίως ονομάζονται κάλυψη, κάλυμμα ή πρόβλεψη. Μπορεί να ανήκουν στον ίδιο τον 10

13 εκδότη ή όχι. Υπάρχουν περιπτώσεις που προέρχονται από κάποιον τρίτο, όπως συμβαίνει στη περίπτωση της επιταγής για λογαριασμό τρίτου. Φυσικά εξυπακούεται ότι υπάρχει συμφωνία μεταξύ της τράπεζας και του τρίτου, βάσει της οποίας, ο τρίτος δέχεται να χρησιμοποιηθούν τα διαθέσιμά του από την τράπεζα για την πληρωμή των επιταγών άλλου. Στη περίπτωση που το ποσό της επιταγής υπερβαίνει τα διαθέσιμα κεφάλαια, η τράπεζα δεν έχει την υποχρέωση να την εξοφλήσει. Μπορεί να την πληρώσει έχοντας υπόψη της τις οδηγίες του πελάτη της, αλλά δικαιούται να ζητήσει αμέσως από αυτόν τα καταβληθέντα. Αν η τράπεζα αρνηθεί να πληρώσει την επιταγή, που είναι και το πιθανότερο, ο κομιστής μπορεί να στραφεί κατά του εκδότη και των λοιπών υπογραφέων της επιταγής. Επιπλέον, αυτός που εκδίδει επιταγή ακάλυπτη έχει ποινική ευθύνη καθώς και ευθύνη βάσει των διατάξεων περί αδικοπραξίας. Περαιτέρω, η σύμβαση επιταγής δημιουργεί ενοχική σχέση ανάμεσα στην τράπεζα και τον πελάτη. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι άτυπη σύμβαση που μπορεί να καταρτισθεί ακόμα και σιωπηρά. Πάντως στην πλειονότητά των περιπτώσεων, καταρτίζεται εγγράφως με τη συμπλήρωση εντύπου που το διαθέτει η τράπεζα. Η σύμβαση επιταγής φαίνεται να είναι αυτοτελής. Στην πραγματικότητα όμως, επειδή προϋποθέτει ότι ο πελάτης έχει διαθέσιμα κεφάλαια στην τράπεζα, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης συμβάσεως ανάμεσα στη τράπεζα και τον πελάτη, βάσει της οποίας η πρώτη υποχρεούται να παρέχει ποικίλες υπηρεσίες στο δεύτερο όπως π.χ να δέχεται καταθέσεις του, να ανοίγει πίστωση, να κάνει πληρωμές για λογαριασμό του κτλ. Τέλος όταν καταρτίζεται η σύμβαση επιταγής, η τράπεζα δίνει στον πελάτη της ένα βιβλιάριο επιταγών που μπορεί να χρησιμοποιήσει για τη 11

14 διεκπεραίωση των διαφόρων υποχρεώσεων του. Όταν λήξει η σύμβαση επιταγής, η τράπεζα έχει το δικαίωμα να ζητήσει την επιστροφή των υπολοίπων φύλλων του βιβλιαρίου επιταγών που δεν χρησιμοποιήθηκαν. 2.2 Πλαστή επιτανή Πλαστή επιτανή και υέτοα αντιυετώπισηο. Στη σημερινή εποχή παρουσιάζεται έντονα το φαινόμενο να κυκλοφορούν οι επιταγές με μεγάλη ευχέρεια. Κυρίως γιατί οι ανάγκες που εξυπηρετεί μια επιταγή είναι πολλές με αποτέλεσμα να διατρέχει τον κίνδυνο πλαστογραφήσεως. Έτσι εύκολα μπορεί να υπάρξει υπογραφή στην επιταγή που όμως δεν είναι του εκδότη της ή να έχει υποστεί νοθεία όσον αφορά το ποσό της. Το θέμα του κινδύνου πληρωμής μια επιταγής που δεν προέρχεται από τον εκδότη της, απασχόλησε σοβαρά τη συνδιάσκεψη της Γενεύης. Παρόλα αυτά δεν βρέθηκε άμεση λύση διότι δεν υπήρχε σύμπτωση απόψεων με αποτέλεσμα το ζήτημα να παραμείνει εντελώς αρρύθμιστο. Εκεί στη Γενεύη υποστηρίχτηκαν με επιμονή δύο απόψεις. 1. Κατά την πρώτη άποψη, τον κίνδυνο της πλαστογραφίας της επιταγής, όσον αφορά την αλλοίωση της υπογραφής του εκδότη ή του ποσού της, πρέπει να τον φέρει η τράπεζα. Κυρίως γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει εντολή του πελάτη στην τράπεζα άρα από τη πλευρά του πελάτη δεν υπάρχει καμία βούληση για δέσμευση. Επίσης διότι η τράπεζα είναι μία 12 U

15 επιχείρηση και κάθε επιχείρηση διατρέχει επαγγελματικούς κινδύνουςλ 2. Κατά τη δεύτερη άποψη, τον κίνδυνο μιας πλαστογραφημένης επιταγής, πρέπει να τον αναλάβει ο πελάτης. Αυτή η άποψη στηρίχθηκε στο γεγονός ότι η τράπεζα πληρώνοντας αυτή την επιταγή κάνει δαπάνη άρα υφίσταται ζημία την οποία ο πελάτης πρέπει να αποκαταστήσει^. Πάντως μεταξύ των δύο αυτών απόψεων, πιο ορθολογική φαίνεται η πρώτη όπου αποδείχτηκε και η επικρατέστερη^ Σύμφωνα με τα παραπάνω κατανοούμε ότι ο κίνδυνος μιας τέτοιας επιταγής, είναι μεγάλος τόσο για τη τράπεζα όσο και για το πελάτη. Έτσι για την αποφυγή των παραπάνω συνιστάται ιδιαίτερη προσοχή και από τις δύο πλευρές. Καταρχήν ο πελάτης θα πρέπει να εκδίδει τις επιταγές του, από το βιβλιάριο που του έχει παραχωρήσει η τράπεζα, προσέχοντας ιδιαίτερα, να τηρεί τη σειρά αρίθμησης των επιταγών καθώς επίσης και να μη παραπέσει το μπλοκ των επιταγών σε χέρια τρίτων, που ίσως το χρησιμοποιήσουν προς δικό τους όφελος. Από την άλλη μεριά η τράπεζα θα πρέπει να έχει την υπογραφή του πελάτη της, ώστε ανά πάσα στιγμή να μπορεί να τη συγκρίνει με την υπογραφή της επιταγής όταν εμφανιστεί προς πληρωμή. Με την ταχύτητα των τραπεζικών συναλλαγών όμως, δεν είναι εύκολο να έχουμε επιστάμενο έλεγχο, με αποτέλεσμα κάποια πλαστογραφημένη επιταγή να γνήσια. θεωρηθεί Ι.Βλ.Δελούκα σελ.299, Αναστασιάδη σελ Βλ.Αναστασιάδης σελ Βλ.Δελούκα σελ

16 i i d i w V i i oi jj*j Oi i Ϊ ^ V CaJ t \ \ J γ w, c. vji V TT Uij«i^L4iij ^ijwci i\c4iiwio U iio il id di [JciO vjiljv επιταγή ή στη συμπεριφορά του κατόχου της, η τράπεζα έχει την υποχρέωση να ενημερώσει κατευθείαν το πελάτη της καθώς και να μην πληρώσει την επιταγή Ελλιπήο επιτανή. Πολλές φορές παρουσιάζονται επιταγές στις οποίες απουσιάζουν ένα ή και περισσότερα στοιχεία κατά τη συμπλήρωσή της. Σε αυτή τη περίπτωση μιλάμε για μια ελλιπή επιταγή. Σαν άμεση συνέπεια η επιταγή αυτή μπορεί να ονομαστεί και ατελής ή λευκή. Πολλές φορές η ατέλεια αυτή μπορεί να οδηγήσει στην ακυρότητά της. Υπάρχουν όμως στοιχεία τα οποία αν και λείπουν θεραπεύεται η ακυρότητα ως εξής ; 1. Αν λείπει ο τόπος πληρωμής τότε ως τόπος πληρωμής θεωρείται αυτός που είναι συμπληρωμένος δίπλα στο όνομα του πληρωτή. Στη περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι τόποι από έναν, η επιταγή θεωρείται πληρωτέα στον τόπο που συμπληρώνεται πρώτος. Αν δεν υπάρχει παρόμοια σημείωση, η επιταγή πληρώνεται στο τόπο εκδόσεως της. 2. Στη περίπτωση όμως που δεν είναι συμπληρωμένος ούτε ο τόπος έκδοσης της επιταγής, τότε θεωρείται ότι εκδόθηκε στο τόπο που σημειώνεται κοντά στο όνομα του εκδότη και όχι υποχρεωτικά δίπλα στην υπογραφή του. Αν δεν υπάρχει καμία από τις παραπάνω πληροφορίες, η επιταγή θεωρείται άκυρη λόγω έλλειψης στοιχείων. 3. Τέλος αν είναι γραμμένο το ποσό πολλές φορές, είτε γραμματικά είτε 14

17 αριθμητικά και υπάρχει διαφορά στις δύο αυτές αναγραφές, τότε θα ισχύει το ϊ t i l ' Α.ύιτ n. r s T ^ r ^. r r r i X f rv c! ' ' mtcf M\ w'w I V/ l«wwv/v lis^sy Λευκή επιταγή, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, έχουμε όταν λείπουν ένα ή και περισσότερα στοιχεία της, τα οποία όμως κατά συμφωνία των ενδιαφερομένων, μπορούν να συμπληρωθούν εκ των υστέρων. Για παράδειγμα, σε μια λευκή επιταγή μπορεί να υπάρχει η υπογραφή του εκδότη της, να λείπει όμως το ποσό της οφειλής του. Παρόλα αυτά ο νόμος δεν αναγνωρίζει άμεσα και ρητά την ύπαρξη της, έμμεσα όμως γίνεται σχετική αναφορά στο άρθρο 13 ν 5960/33. Τα στοιχεία που λείπουν από την επιταγή, πρέπει να συμπληρώνονται μέσα στα όρια της συμφωνίας που έγινε κατά την παράδοση του τίτλου. Εάν η υπογραφή έστω και ενός προσώπου στο σώμα της επιταγής είναι άκυρη, δεν σημαίνει για κανένα λόγο, ότι θα ακυρωθούν οι υπογραφές των υπόλοιπων προσώπων. 2.3 Μεταγοονολονπυένπ επιτανή. Μεταχρονολογημένη είναι η επιταγή, στην οποία σημειώνεται χρονολογία μεταγενέστερη από την πραγματική. Όπως γνωρίζουμε η επιταγή αποτελεί ένα μέσον πληρωμής και σε αυτό συμβάλλει το γεγονός της απαλλαγής της από την οικονομική επιβάρυνση της χαρτοσημάνσεως. Αυτό βοηθάει στην ταχεία εξόφληση της επιταγής χωρίς παρεμβολή προθεσμίας ανάμεσα στη χρονολογία εκδόσεως και στη χρονολογία πληρωμής της. Πράγματι, τα παραπάνω σε συνδυασμό με ότι η επιταγή δεν χαρτοσημαίνεται, θα μπορούσαν να εμποδίσουν την επιταγή από το σκοπό 15

18 που την έκανε τόσο ευρεία γνωστή, να είναι δηλαδή μέσο πληρωμής. Παρόλα αυτά η δυνατότητα χρονολογήσεως αναγνωρίζεται ναι μεν εμμέσως αλλά και σαφώς από το νόμο. Με βάση τα παραπάνω κατανοούμε ότι πλέον επιτρέπεται η παράταση της ζωής μιας επιταγής κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την πραγματική χρονολογία εκδόσεως έως και οκτώ ημέρες μετά τη χρονολογία που αναγράφεται στο τίτλο. Έτσι με αυτό τον τρόπο ο κομιστής, που έλαβε τη μεταχρονολογημένη επιταγή με σκοπό να μην την εμφανίσει πριν από την αναγραφόμενη ημερομηνία εκδόσεως, παρέχει στον εκδότη πίστωση για το χρόνο που μεσολάβησε και μάλιστα ανέξοδα εφόσον η επιταγή δεν χαρτοσημαίνεται. Σύμφωνα με το νόμο, επιτρέπεται η εμφάνιση της μεταχρονολογημένης επιταγής προς πληρωμή και πριν από τη χρονολογία που αναγράφεται σε αυτήν, μία εξαίρεση του νόμου, η οποία θεσπίστηκε κυρίως για να περισώσει το κύρος της. Κατά τον τρόπο αυτό, η επιταγή θεωρείται έγκυρη και νόμιμη, κυρίως γιατί ο νομοθέτης θεώρησε ότι αυτό το μέτρο θα ανέκοπτε τη μεταχρονολόγηση της επιταγής. Όπως όμως σε όλες τις περιπτώσεις έτσι και σε αυτή, η καλή θέληση και σκέψη απέβη άκαρπη διότι η έκδοση μεταχρονολογημένων επιταγών πήρε τέτοιες διαστάσεις, ώστε η επιταγή πλέον να εξελιχθεί σε μέσο παροχής πιστώσεων. 16

19 2.3.1 Πορβλήυατα που δηυιουονπθηκαν εξαιτίας me υεταγρονολονημένης επιταγής. Η μεταχρονολόγηση δημιούργησε προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα της επιταγής\ Κυρίως τα σημαντικότερα είναι δύο, σχετίζονται πρώτον με την πιστωτική λειτουργία που η μεταχρονολόγηση επιτρέπει στην επιταγή και δεύτερον με την ανάκληση της επιταγής. Το πρόβλημα της πιστωτικής λειτουργίας έχει και δημοσιονομικές προεκτάσεις. Κυρίως γιατί η μεταχρονολόγηση είχε σαν αποτέλεσμα, η επιταγή να χρησιμοποιείται ως μέσο ανέξοδης παροχής πιστώσεως. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη για προεξόφληση των μεταχρονολογημένων επιταγών με συνέπεια να διευκολύνεται η τοκογλυφική πιστοδότηση των εκδοτών τους. Στο ποσό της μετ/νης επιταγής συνυπολογίζεται υπέρογκος τόκος και εξασφαλίζεται η πληρωμή της υπό την απειλή ποινικών κυρώσεων ιδιαίτερα στη περίπτωση που η επιταγή είναι ακάλυπτη. Τα παραπάνω προβλήματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και ανάπτυξης μιας παραοικονομίας στις ελληνικές συναλλαγές που οδήγησε όχι μόνο στην εμφάνιση της τοκογλυφίας αλλά και σε στρέβλωση της νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής του κράτους. Οι γοργοί ρυθμοί ανάπτυξης αυτής της παραοικονομίας ανάγκασε πρώτα τη νομισματική επιτροπή και ύστερα το νομοθέτη να επέμβει. 1, Λεπτομερέστερα βλ. Κιάντου-Παμπούκη 17

20 Έτσι με την απόφαση 238/ «περί διακινήσεως ιδιωτικών επιταγών μέσω των εμπορικών» απαγόρευσε στις εμπορικές τράπεζες να δέχονται μεταχρονολογημένες επιταγές. Την απόφαση αυτή τη στήριξε σε δυο λόγους, κυρίως για να ανακόψει την παροχή πιστώσεων από τις τράπεζες με προεξόφληση ή άλλη χρησιμοποίηση μεταχρονολογημένων επιταγών. Σκοπός των παραπάνω ήταν να εμποδίσει την χρησιμοποίηση της επιταγής από μέσο πληρωμής σε μέσο παροχής πιστώσεως. Ο δεύτερος λόγος ήταν να ανακόψει την καταστρατήγηση του νόμου περί τελών χαρτοσήμου. Μα οι αποφάσεις της νομισματικής επιτροπής δεν είχαν την αναμενόμενη επιτυχία. Αντίθετα, έστρεψε τους εμπόρους στο να προεξοφλούν τις μεταχρονολογημένες επιταγές σε ιδιώτες, εφόσον δεν μπορούσαν πλέον στις τράπεζες, γεγονός που προήγαγε την τοκογλυφία και βοήθησε στην ανάπτυξη της παραοικονομίας. Παρόλα τα παραπάνω κρίθηκε αναγκαία η επέμβαση του νομοθέτη όπου συνέταξε ένα ενιαίο ειδικό φόρο καταναλώσεως πετρελαιοειδών και κάποιες ακόμα διατάξεις. Συγκεκριμένα επέβαλλε τέλος χαρτοσήμου 2,5%ο επί της συνολικής αξίας των επιταγών καθώς κατάργησε την υπό αριθμό / απόφαση της Νομισματικής επιτροπής. Με τις παραπάνω ρυθμίσεις ο νομοθέτης παραδέχθηκε την πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι μετ/νες επιταγές είχαν γίνει μέσο παροχής πιστώσεων. Με σκοπό να καταπολεμήσει την παραοικονομία, επέτρεψε στις τράπεζες να δέχονται επιταγές με πιστωτική λειτουργία, με τη διαφορά όμως ότι η επιταγές αυτές θα χαρτοσημαίνονταν. Ο νομοθέτης συνέχισε πιο πέρα, και για να διασφαλίσει την πληρωμή του χαρτοσήμου, υποχρέωσε τις τράπεζες που δέχονταν τις επιταγές αυτές, να εισπράττουν οι ίδιες και να 18

21 αποδίδουν στο δημόσιο ταμείο το τέλος χαρτοσήμου. Συμπέρασμα των παραπάνω, είναι, ότι η μεταχρονολογημένες επιταγές συνέχισαν να εκδίδονται δημιουργώντας στις συναλλαγές απαράδεκτες καταστάσεις. Ο νομοθέτης από τη μεριά του πέτυχε το δημοσιονομικό σκοπό του εν μέρει και αυτό εξαιτίας των παρακάτω λόγων. Καταρχήν είναι ότι χαρτοσημαίνονται μόνο οι επιταγές που προσκομίζονται στις τράπεζες ενώ διαφεύγουν αυτές που προσκομίζονται σε ιδιώτες. Έπειτα και αυτές που προσκομίζονται στις τράπεζες χαρτοσημαίνονται με ποσοστό, που μαζί με την εισφορά του ΟΓΑ δεν υπερβαίνει το 3%ο, ένα ποσοστό αισθητά χαμηλότερο από εκείνο του 5%ο που ισχύει για τις συναλλαγματικές. Αυτό σημαίνει ότι δεν καλύπτεται πλήρως το δημοσιονομικό έλλειμμα από τη χρησιμοποίηση της επιταγής αντί της συναλλαγματικής. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ: «Η ανάκλησις της επιταγής ισχύει μόνον μετά την έκπνευσιν της προθεσμίας εμφανίσεως» (άρθρο 32). Σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο προκύπτουν τα εξής: 1. Κάθε ανάκληση της επιταγής που γίνεται μετά την πάροδο εμφάνισής της είναι έγκυρη. 2. Η ανάκληση που γίνεται πριν την πάροδο της προθεσμίας εμφάνισης είναι ισχυρή για το χρονικό διάστημα μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτής. Άρα η ανάκληση είναι ανίσχυρη, όσο τρέχει η προθεσμία εμφάνισης. Τέλος η πληρώτρια τράπεζα είναι ουσιαστικά υποχρεωμένη και στην ανάκληση να βεβαιώσει την έλλειψη αντιστοίχων διαθεσίμων κεφαλαίων, σε περίπτωση μη πληρωμής της επιταγής, ανεξάρτητα από το γεγονός αν η ανάκληση είναι ισχυρή ή όχι. 19 υ

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΕΓΓΥΗΣΗ ΕΠΙΤΑΓΗΣ Μεταβίβαση enitavhc Όπως είδαμε και παραπάνω η επιταγή λειτουργεί ως μέσο πληρωμής. Χαρακτηριστικό της φύσης της επιταγής είναι η δυνατότητα ευχερούς μεταβιβάσεως της. Ο τρόπος μεταβιβάσεως της, εξαρτάται από τη μορφή που έχει η επιταγή κατά την έκδοση της. Συγκεκριμένα: 1. Με εκχώρηση μεταβιβάζεται η ονομαστική επιταγή 2. Με συμφωνία και παράδοση, η επιταγή στο κομιστή 3. Με οπισθογράφηση, η επιταγή εις διαταγή Αναλυτικότερα, ονομαστική επιταγή θεωρείται αυτή στην οποία κατονομάζεται ο δικαιούχος και φέρει τη ρήτρα "ούχ εις διαταγήν" η άλλη ισοδύναμη φράση. Το πλεονέκτημα της επιταγής αυτής είναι ότι εξασφαλίζει τον κομιστή από τον κίνδυνο κλοπής και απώλειας παρόλα αυτά όμως δύσκολα παρουσιάζεται σε κυκλοφορία. Για τους παραπάνω λόγους στην πράξη η ονομαστική επιταγή περιορίζεται στις περιπτώσεις που αυτή πρόκειται να εισπραχθεί από τον ίδιο το λήπτη. Εντελώς διαφορετικά είναι τα πράγματα με τη μεταβίβαση της επιταγής 20

23 στον κομιστή η οποία είτε φέρει τον τίτλο "εις τον κομιστή" ή άλλη ισοδύναμη, είτε δεν κατονομάζει δικαιούχο. Έτσι μεταβιβάζεται όπως όλα τα ανώνυμα αξιόγραφα δηλαδή με συμφωνία και παράδοση. Συνεπώς αυτή η μορφή επιταγής κυκλοφορεί με μεγάλη ευχέρεια στην αγορά των συναλλαγών αλλά συγχρόνως είναι εκτεθειμένη σε αυξημένους κινδύνους κλοπής, απώλειας κτλ. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι δεν δημιουργείται ευθύνη του μεταβιβάζοντος απέναντι σ' αυτόν προς τον οποίο γίνεται η μεταβίβαση. Άρα παρά τις συνεχόμενες μεταβιβάσεις, υπάρχει μόνο ένας δανειστής, δηλαδή ο κομιστής και ένας μόνο οφειλέτης, δηλαδή ο εκδότης. Η επιταγή αυτή μπορεί και να οπισθογραφηθεί, όμως δεν έχει πλήρη αποτελέσματα. Με λίγα λόγια, δεν έχει μεταβιβαστικό και νομιμοποιητικό αποτέλεσμα παρά μόνο εγγυητικό δηλαδή καθιστά τον οπισθογράφο υπεύθυνο από αναγωγή για την πληρωμή της επιταγής. Επιταγή εις διαταγή είναι αυτή που εκδίδεται υπέρ ορισμένου δικαιούχου με τη ρήτρα «εις διαταγή» ή και χωρίς αυτή. Η επιταγή, αυτής της μορφής, μεταβιβάζεται με οπισθογράφηση. Πιο συγκεκριμένα, η οπισθογράφηση της επιταγής εις διαταγή λειτουργεί περίπου με τους ίδιους κανόνες που λειτουργεί και η οπισθογράφηση της συναλλαγματικής. Έτσι έχει μεταβιβαστικό, εγγυητικό και νομιμοποιητικό αποτέλεσμα καθώς επίσης μπορεί να είναι λευκή λόγω πληρεξουσιότητας και μάλιστα φανερή ή καλυμμένη. Ο Νόμος 5960/33 δεν περιέχει διατάξεις περί οπισθογραφήσεως της επιταγής λόγω ενεχύρου και αυτό γιατί δεν παρουσιάζει καμία πρακτική σημασία. Η επιταγή ως μέσο πληρωμής υπόκειται σε σύντομη προθεσμία εμφανίσεως με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιείται προς εξασφάλιση απαιτήσεως. Για τον παραπάνω λόγο αποκλείεται η οπισθογράφηση της επιταγής λόγω ενέχυρου. 21

24 Όπως ήδη αναφέραμε, υπάρχουν επιταγές που χρησιμοποιούνται για πιστωτικούς σκοπούς, και γι' αυτό το λόγο ο νομοθέτης τις υπόβαλε σε χαρτοσήμανση (τις μεταχρονολογημένες επιταγές). 3.2 Τοιτεννύησπ επιτανήο. Άρθρο 25 V 5960/33 «Η πληρωμή επιταγής δύναται να ασψαλισθή δγολόκληρον ή διά μέρος του ποσού αυτής διά τριτεγγυήσεως. Η ασφάλεια αυτή παρέχεται παρά τρίτου, εξαιρέσει του πληρωτού ή και παρ'υπογραφέως της επιταγής» Ο θεσμός της τριτεγγυήσεως ισχύει στην επιταγή όπως επίσης και στη συναλλαγματική και στο γραμμάτιο εις διαταγή. Αναφορικά με την τριτεγγύηση στην επιταγή, το ενδιαφέρον είναι ιδιαίτερα περιορισμένο και η σημασία της ελάχιστη\ γιατί η επιταγή αποτελεί μέσο πληρωμής και όχι μέσο πίστεως καθώς επίσης γιατί η ζωή της είναι ιδιαίτερα σύντομη και η κυκλοφοριακή της αξία στηρίζεται στη φερεγγυότητα του εκδότη. Στη περίπτωση όμως που ο εκδότης είναι άγνωστος και ο κομιστής θέλει να προεξοφλήσει την επιταγή τότε η τριτεγγύηση της επιταγής έχει κάποια σημασία. Αυτή την ιδιάζουσα περίπτωση προβλέπει και ρυθμίζει ο νόμος 5960/33 μέσο των διατάξεών του. Όταν αναφερόμαστε στην τριτεγγύηση εννοούμε την πράξη με την οποία ένα πρόσωπο εγγυάται υπέρ άλλου προσώπου που συνδέεται με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την επιταγή. 1, βλ. Αναστασιάδη σελ

25 Τριτεγγύηση με λίγα λόγια μπορεί να δοθεί: 1. Για πρόσωπο ανίκανο που υπέγραψε την επιταγή, 2. Υπέρ του προσώπου, που η υπογραφή του στην επιταγή έχει κάποιο ελάττωμα π.χ ανομοιομορφία υπογραφής, 3. Για πρόσωπο το οποίο πρόκειται να υπογράψει την επιταγή στο μέλλονλ Η τριτεγγύηση της επιταγής δεν έχει ιδιαίτερες διαφορές από αυτή της συναλλαγματικής. Κύρια διαφορά είναι ότι στην επιταγή απαγορεύεται ρητά η τριτεγγύηση από τον πληρωτή Άλλωστε όταν ως πληρωτής, είναι κάποιος τραπεζικός οργανισμός, δεν συντρέχει λόγος για παροχή τριτεγγυήσεως υπέρ αυτού, λόγω της υψηλής φερεγγυότητας αυτού του είδους. που παρουσιάζουν οργανισμοί 1. Ν. Δελούκα, Αξιόγραφα παράγραφος Βλ. Αναστασιάδη, σελ.283, Δελούκα σελ

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4. ΕΙΔΗ ΕΠΙΤΑΓΗΣ 4.1 Γενικά πεοί επιταγών Όπως είπαμε η χρησιμοποίηση της επιταγής εκτός από τα οφέλη και τις δυνατότητες που προσφέρει ως μέσο πληρωμής παρουσιάζει αρκετούς κινδύνους τόσο για τον εκδότη, για τον κομιστή όσο και για τον πληρωτή. Κυρίως γιατί η επιταγή τις περισσότερες φορές περνάει από τα χέρια πολλών προσώπων με συνέπεια να υπάρχει ο κίνδυνος της κλοπής, της καταστροφής ακόμα και της απώλειας. Υπάρχουν περιπτώσεις ακόμα που ο κομιστής δεν είναι ο νόμιμος κάτοχος της επιταγής παρόλα αυτά την έχει στη κατοχή του και μάλιστα εκμεταλλεύεται τα δικαιώματα που του παρέχει αυτή, ως νόμιμος δικαιούχος. Έτσι για να προβλεφθούν οι παραπάνω κίνδυνοι, ο νόμος καθιέρωσε δύο είδη επιταγών, τη λογιστική και τη δίγραμμη επιταγή. Με τις δύο αυτές επιταγές περιορίζεται ο αριθμός των προσώπων που δικαιούνται να εισπράξουν την επιταγή και έτσι περιορίζονται έμμεσα οι παραπάνω κίνδυνοι. Παρόλο όμως το παραπάνω πλεονέκτημα, πολλές χώρες φάνηκαν δύσπιστες στην εφαρμογή των δύο αυτών μορφών επιταγών με αποτέλεσμα ύστερα από συμφωνία να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν μία από τις δύο ή και τις δύο, εφόσον το επιθυμούσαν. Η Ελλάδα υιοθέτησε στη νομοθεσία της 24

27 και τα δύο είδη των επιταγών^ Τέλος υπάρχει και ένα τρίτο είδος επιταγής, η ταξιδιωτική επιταγή. Χρησιμοποιείται αρκετά στις συναλλαγές κυρίως γιατί προσφέρει μεταφορά χρήματος και συναλλάγματος σε διεθνές επίπεδο και παράλληλα διαφυλάσσει τον κάτοχό της από τον κίνδυνο κλοπής κτλ. 4.2 Λονιστική επιτανή Χαρακτηριστικά και πεοιενόυενο Η λογιστική επιταγή πρωτοεμφανίστηκε στη Γερμανία. Στη χώρα μας επικράτησε με την ονομασία «επιταγή εις λογαριασμόν». Εξωτερικά διαφέρει από τη συνηθισμένη επιταγή, με την έννοια, ότι στην εμπρός όψη έχει γραμμένη τη φράση «πληρωτέα είς λογαριασμόν». Η φράση αυτή βρίσκεται στο περιθώριο της επιταγής και στο ύψος του κειμένου σε διαφορετική κατεύθυνση όμως από αυτό δηλαδή διαγώνια ή πλάγια προς αυτόΐ Η φράση «πληρωτέα εις λογαριασμόν» αναγράφεται από τον εκδότη ή τον κομιστή της επιταγής καθώς η προσθήκη της έχει το νόημα ότι απαγορεύεται στον πληρωτή να εξοφλήσει την επιταγή σε μετρητά. 1. Βλ. Αναστασιάδη σελ Βλ. Αναστασιάδη σελ U

28 Με την έννοια, ότι η εξόφληση αυτής της επιταγής δεν μπορεί να γίνέται σε ixv^i OV wijiw '. li Γ /w^yiwilkpj v-.iiiiv^yfj VO yiwv^i suov w αντικείμενο λογιστικού διακανονισμού, από μέρους του πληρωτή. Έτσι ο διακανονισμός αυτός συνίσταται είτε σε πίστωση του ποσού της επιταγής στο λογαριασμό του κομιστή εάν αυτός έχει λογαριασμό στη τράπεζα που γίνεται η συναλλαγή, είτε να τακτοποιηθεί συμψηφιστικά εφόσον ο κομιστής έχει λογαριασμό σε κάποια διαφορετική τράπεζα. Η τράπεζα από τη μεριά της πρέπει να ακολουθεί ρητά τους κανονισμούς της λογιστικής επιταγής. Σε περίπτωση καταστρατήγησής τους η τράπεζα ευθύνεται μέχρι το ποσό της επιταγής για τη ζημία που τυχόν προκλήθηκε καθώς η υποχρέωση της αποζημίωσης δεν περιορίζεται μόνο στον εκδότη αλλά και απέναντι στο νόμιμο κομιστή της επιταγής\ Η ύπαρξη της λογιστικής επιταγής έχει σαν σκοπό την αποφυγή και τον περιορισμό του κινδύνου πληρωμής της επιταγής σε μη δικαιούχο, δηλαδή η λογιστική επιταγή επιτυγχάνει το σκοπό αυτό έμμεσα με την απαγόρευση πληρωμής σε μετρητά. Με αυτό τον τρόπο, ο κομιστής μπορεί να αξιοποιήσει την λογιστική επιταγή μόνο όταν έχει λογαριασμό σε τράπεζα, κατά συνέπεια να είναι πελάτης τράπεζας ώστε σαν προσωπικότητα να εμπνέει εμπιστοσύνη, να έχει κύρος και το σημαντικότερο σε περίπτωση εμφανίσεως κάποιου προβλήματος, η τράπεζα να είναι σε θέση να τον ελέγξει. Είναι κατανοητό ότι η αξιοποίηση μιας τέτοιας επιταγής, που βρέθηκε ή κλάπηκε, δεν είναι εύκολη γιατί υπάρχουν αρκετές πιθανότητες ανακαλύψεως του κακής πίστεως κομιστή. 1. βλ. Αναστασιάδη σελ

29 Πάντως με την ύπαρξη της λογιστικής επιταγής δεν περιορίζεται απόλυτα W rxivwwvv^vj VA> ^ C I i I I γ I I ^ v-itt 0 v> 11 x ^ vj> ^O, Kiv\^wv\-/>^ T T O o \_ΛV v>i i C«i i όταν η επιταγή είναι στο κομιστή. Κυρίως, γιατί ο κακής πίστεως κομιστής μπορεί να ανοίξει λογαριασμό στην πληρωτέα ή σε άλλη της αρεσκείας του τράπεζας και αφού μεταφέρει το ποσόν της επιταγής σε αυτό το λογαριασμό, να αποσύρει το ποσόν της επιταγής και να εξαφανιστεί. Επίσης ο κακής πίστεως κομιστής μπορεί να μεταβιβάσει σε κάποιον άλλο, καλής πίστεως κομιστή, ο οποίος έχει ήδη λογαριασμό στη τράπεζα. Άρα παρατηρείται το γεγονός ότι με τη λογιστική επιταγή οι κίνδυνοι είναι αρκετοί καθώς η υποχρέωση πρόσθετης επιμέλειας σχετικά με τον έλεγχο της, δυσχεραίνει κατά πολύ την κυκλοφορία της\ 4.3 Δίνοαυυη επιτανή Χαρακτηριστικά και πεοιεγόυενο τηο Aivoauunc επιτανήο. Η δίγραμμη επιταγή πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία, διαμορφώθηκε στις αρχές του περασμένου αιώνα στην εμπορική πρακτική της Αγγλίας και στη συνέχεια ρυθμίσθηκε νομοθετικά. Χαρακτηριστικό της είναι, ότι διαφέρει εξωτερικά από την κοινή επιταγή, στην εμπρός όψη της φέρει δύο παράλληλες γραμμές κάθετες ή διαγώνιες. Ο σχηματισμός των γραμμών καλείται διγράμμιση και γίνεται από τον εκδότη ή από το κομιστή της επιταγής (άρθρο 37 V. 5960). 1. βλ. Δελούκα σελ

30 Η διγράμμιση έχει την έννοια ότι η επιταγή είναι πληρωτέα μόνο σε τραπεζίτη ή πελάτη του πληρωτή, σε αντίθεση με τη κοινήν επιταγή που είναι πληρωτέα σε οποιοδήποτε κομιστή. Η διγράμμιση μιας επιταγής μπορεί να γίνει με δύο τρόπους, δηλαδή μπορεί να είναι γενική ή ειδική. Γενική διγράμμιση έχουμε όταν υπάρχει σε δύο παράλληλες γραμμές ανάμεσα στις οποίες δε σημειώνεται τίποτα ή σημειώνεται η λέξη τραπεζίτης. Έτσι η επιταγή είναι πληρωτέα σε οποιοδήποτε τραπεζίτη ή σε πελάτη του πληρωτή Ειδική δινοάυυιση Η επιταγή, μπορεί μέσα από κάποιες διαδικασίες να μετατραπεί σε ειδική. Ειδική διγράμμιση έχουμε όταν ανάμεσα στις δύο παράλληλες γραμμές αναφέρεται το όνομα ενός συγκεκριμένου τραπεζίτη. Αντίστροφη μετατροπή(από ειδική σε γενική διγράμμιση) δεν υφίσταται. Όσον αφορά τη διαγραφή της διγραμμίσεως ή του ονόματος του τραπεζίτη(που σημειώνεται στην ειδική διγράμμιση), δεν επιτρέπεται και αν τυχόν συμβεί, θεωρείται σαν να μην έγινε. Τα χαρακτηριστικά της δίγραμμης επιταγής έχουν αρκετές ομοιότητες με αυτά της κοινής επιταγής. Κοινό τους, ότι πληρώνονται από τραπεζική ανώνυμη εταιρία ή από νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που ασκεί τραπεζικές εργασίες. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της διγραμίσεως είναι ότι η επιταγή είναι πληρωτέα σε τράπεζα ή αν αυτή είναι ο πληρωτής τότε σε πελάτη του. Διαφορετικά μπορούμε να πούμε ότι η 28

31 διγράμμιση φέρει τη μορφή μιας ειδικής εντολής του πελάτη προς τον T T ^ p n i. \ T q ΐί'π ι ft V /C T i/^ T i-fi ι j τ η Τ ρ ή η ί, ^ ι τ η η γ ρ n T T Q f n Π Τ η Γ - π - γ η ι ττ λ η ρ ( Γ\η τ ι την επιταγή. Παρόλο τα παραπάνω, σκοπός της διγραμμίσεως είναι ότι δεν νοείται ότι η επιταγή είναι πληρωτέα σε οποιανδήποτε τράπεζα. Αυτό εξαρτάται από το είδος της διγραμμίσεως. Στη περίπτωση της γενικής διγράμμισης, η επιταγή είναι πληρωτέα σε οποιοδήποτε τραπεζίτη ή σε πελάτη του πληρωτή. Αντίθετα, αν είναι ειδική τότε η επιταγή είναι πληρωτέα μόνο στον τραπεζίτη του οποίου το όνομα σημειώνεται στη διγράμμιση και στη περίπτωση που αυτός είναι ο πληρωτής τότε μόνο σε πελάτη του. Η τράπεζα, της οποίας το όνομα είναι σημειωμένο στην επιταγή, έχει το δικαίωμα να αναθέσει την είσπραξη της επιταγής σε άλλη τράπεζα (άρθρο 38 ν.5960). Η ανάθεση αυτή μπορεί να γίνει είτε με οπισθογράφηση λόγω πληρεξουσιότητας είτε με σημείωση στη μπροστινή όψη της επιταγήςλ Τέλος, αν ο πληρωτής δεν συμμορφωθεί με τους περιορισμούς που θέτει ο νόμος για τη διγράμμιση τότε ευθύνεται μέχρι το ποσό της επιταγής για τη ζημιά που ίσως προκλήθηκε. 1. ο Δελούκας σελ.374,δέχεται για το σκοττό αυτόν τη δυνατότητα δεύτερης διγραμμίσεως κάτι ττου αττοκρούει ορθά ο Αναστασιάδης σημ

32 I 4.4 Ταξιδιωτική επιτανπ Έννοια και γαοακτηοιστικά Tnc. Η ταξιδιωτική επιταγή πρωτοεμφανίστηκε στις συναλλαγές της Αμερικήςλ Από εκεί διαδόθηκε, και σήμερα χρησιμοποιείται ευρύτατα σε πολλές χώρες όπως και στην Ελλάδα. Το είδος αυτό της επιταγής συναντάται, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες στη χώρα μας, που η προσέλευση των τουριστών είναι μεγάλη. Τόσο στη χώρα μας όμως, όσο και σε πολλές άλλες χώρες που χρησιμοποιείται, δεν έχει βρει νομοθετική ρύθμιση^. Παρόλα αυτά η εφαρμογή και η χρησιμοποίησή της δεν δημιουργεί διαφορές ώστε οι κάτοχοί τους να προσφεύγουν στα δικαστήρια. Κυρίως αυτό συμβαίνει γιατί οι τράπεζες προτιμούν να υποχωρούν σε κάποιες περιπτώσεις παρά να κλονιστεί η εμπιστοσύνη στο κοινό και να πάψει ή να περιοριστεί η κυκλοφορία της δεδομένου ότι με τη ταξιδιωτική επιταγή έχουμε εισροή συναλλάγματος στη χώρα μας. Σκοπός της ταξιδιωτικής επιταγής, είναι η επιδίωξη της εύκολης μεταφοράς χρημάτων από τόπο σε τόπο, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εγκυμονεί κινδύνους κλοπής ή απώλειας. Επίσης εκδίδεται από την τράπεζα στο όνομα του πελάτη της, ο οποίος καταβάλλει σε αυτήν το ποσό της επιταγής κατά την έκδοσή της και το λαμβάνει από υποκατάστημα της σε άλλον τόπο αποδίδοντας την επιταγή. 1. βλ. Δελούκα σελ.280 και λεπτομερέστερα για τη διαμόρφωση της ταξιδιωτικής επιταγής βλ. Αλεξανδρι'δου. 2. Το τελευταίο σχέδιο ΕΚ περιέχει ρύθμισή για τη ταξιδιωτική επιταγή στα άρθρα

33 Η νομική φύση της ταξιδιωτικής επιταγής αμφισβητείται έντονα. Ενώ φέρει την ονομασία "επιταγή", επικρατούν απόψεις οι οποίες άλλοτε τη θεωρούν εμπορική εντολή και άλλοτε ένα ιδιαίτερο είδος επιταγήςλ Σε εμάς επικρατεί περισσότερο η δεύτερη άποψη, κατά την οποία η ταξιδιωτική επιταγή είναι ιδιόμορφη τραπεζική επιταγή^ Διαωοοέο Τα^ιδιωτικήο και Τοαπεδικήο επιτανήο. Η ταξιδιωτική επιταγή διαφέρει σε πολλά σημεία με την τραπεζική επιταγή και αυτά είναι τα εξής: 1. Ο λήπτης της ταξιδιωτικής επιταγής καταβάλλει εκ των προτέρων ολόκληρη την αξία της επιταγής και δικαιούται να την εξαργυρώσει και να εισπράξει την αξία της σε άλλο υποκατάστημα ή ανταποκριτή της εκδότριας τράπεζας. Σε αντίθεση με την κοινή επιταγή, στην ταξιδιωτική δεν γίνεται πληρωμή αλλά παρέχεται η δυνατότητα σε ορισμένο πρόσωπο να αποκτήσει μετρητά στο νόμισμα κάποιου άλλου τόπου. Παρόλα αυτά ούτε με τη στενή, ούτε με την ευρεία έννοια δε μπορούμε να θεωρήσουμε την επιταγή ως ένα είδος νομίσματος. 1. Βλ.Αλεξανδρίδου 2. βλ. Δελούκα σελ

34 2. Η ταξιδιωτική επιταγή έχει από την αρχή συμπληρωμένο το ποσό της? \ r \ i η \ / Γ * r \ ( - t τ Α τ τ -ζ- ν t / T f! \ / r s A \ / r % r ^ f ' t - r r ' -γ ^ τ τ < ^ τ - r \ λ /, \ i < ia y - \/j/ ; W w. w. ^ i. w.. / X. j i ^ w. I ^ γ ί Ν rc λόγ^w W I I σκοπός είναι να διευκολύνει τους ταξιδιώτες να εισπράξουν το ποσό της σε οποιαδήποτε χώρα και αν βρίσκονται. 3. Τέλος, ο έλεγχος της νομιμοποιήσεως του κομιστή της ταξιδιωτικής επιταγής, κατά την εξόφλησή της, γίνεται με διπλή υπογραφή της από το λήπτη. Μία υπογραφή δηλαδή κατά την έκδοσή της και μία κατά την εξόφλησή της. Η δεύτερη υπογραφή τίθεται μπροστά στον υπάλληλο που εξοφλεί την επιταγή, δίνοντας του έτσι τη δυνατότητα να ελέγξει την ταυτότητα κομιστή που την εισπράττει. του

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ 5. ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ, ΑΚΑΛΥΠΤΗ ΕΠΙΤΑΓΗ, ΑΝΑΓΩΓΗ 5. 1 Ευωάνιση inc smiayrtc πooc πληοωυή. Η επιταγή ως αξιόγραφο και μέσο πληρωμής έχει έναν αντικειμενικό σκοπό; να εμφανιστεί προς πληρωμή. Παρόλα αυτά όμως για την εμφάνιση της προς πληρωμή, απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις που ορίζονται ρητά από το νόμο. Συγκεκριμένα οι προϋποθέσεις αυτές είναι οι εξής: 1. Την επιταγή πρέπει να την εμφανίσει προς πληρωμή μόνο ο νόμιμος κομιστής αν και αυτό δεν το ορίζει με σαφήνεια ο νόμος. Ο νόμιμος κομιστής, της επιταγής εξαρτάται από το είδος της. Έτσι στην επιταγή στον κομιστή, νόμιμος κομιστής είναι ο απλός κάτοχος, στην επιταγή εις διαταγήν κάτοχος είναι αυτός που στηρίζει το δικαίωμά του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων. Στην ονομαστική επιταγή, νόμιμος κάτοχος είναι αυτός που αναφέρεται σ αυτήν ως δικαιούχος ή αυτός που την απόκτησε με εκχώρηση ή με κληρονομική διαδοχή. 33

36 2. Η εμφάνιση της επιταγής πρέπει να γίνει προς τον πληρωτή, δηλαδή προς ανώνυμη τραπεζική εταιρία ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που ασκεί όμως τραπεζικές εργασίες. Σε αυτή την περίπτωση, πληρωτής μπορεί να είναι και το Γραφείο Συμψηφισμού '. 3. Η εμφάνιση της επιταγής πρέπει να γίνει μέσα σε πολύ σύντομη προθεσμία, που καθορίζεται στο νόμο ανάλογα με τον τόπο στον οποίο είναι πληρωτέα η επιταγή. Συγκεκριμένα, η επιταγή, που είναι πληρωτέα στην χώρα όπου εκδόθηκε, πρέπει να εμφανιστεί προς πληρωμή σε προθεσμία οκτώ ημερών από την χρονολογία εκδόσεως. Η επιταγή, που εκδόθηκε σε χώρα διαφορετική από τη χώρα της πληρωμής, πρέπει να εμφανισθεί σε προθεσμία είκοσι ημερών από τη χρονολογία εκδόσεως, αν ο τόπος εκδόσεως και πληρωμής βρίσκονται στην ίδια ήπειρο, και σε προθεσμία εβδομήντα ημερών, αν βρίσκονται σε διαφορετική ήπειρο. Για τον καθορισμό της προθεσμίας εμφανίσεως της επιταγής, χώρες που βρίσκονται γύρω από τη Μεσόγειο θεωρούνται τμήμα της Ευρώπης. 4. Αφετηρία των προθεσμιών^ είναι η χρονολογία που αναγράφεται στην επιταγή και συγκεκριμένα, η επομένη αυτής(αρ. 29 παρ. 4 σε συνδυασμό με άρθρο 56 ν.5960)συνεπώς όχι κατ ανάγκη η πραγματική χρονολογία εκδόσεως. Έτσι, μεταχρονολόγηση της επιταγής επιμηκύνει ουσιαστικά την 1. Γραφείο Συμψηφισμού ;Τα γραφεία αυτά λειτουργούν στη χώρα μας με ιδιωτική συμφωνία μεταξύ τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδος. Βρίσκονται στην Αθήνα, στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη καθώς μέλη τους είναι οι τράπεζες, ταχυδρομικά ταμιευτήρια, και το ταμείο παρακαταθηκών και δανείων. Σκοπός ίδρυσής τους είναι ο διακανονισμός των σχέσεων μεταξύ των τραπεζών. 2. Βλ. ΑΠ 270/1969 ΑΝ , Εφ. Αθ. 687/ (ΝοΒ και Αρμεν ).Για τη μεταχρονολόγηση της επιταγής βλ. λεπτομερώς προηγ. Παρ

37 προθεσμία εμφανίσεως, αλλά δεν εμποδίζει τον κομιστή να εμφανίσει την επιταγή πριν από τη χρονολογία που σημειώνεται σ αυτήν. Αν η επιταγή δεν εμφανιστεί προς πληρωμή στις νόμιμες προθεσμίες, ο κομιστής χάνει το δικαίωμα αναγωγής κατά των υπογραφέων της επιταγής (άρθρο 40 παρ 1 ν. 5960). 5. Η εμφάνιση πρέπει να γίνει στον τόπο που σημειώνεται στην επιταγή, ως τόπος πληρωμής. Σήμερα, η εμφάνιση προς πληρωμή (και η βεβαίωση μη πληρωμής) μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε υποκατάστημα οποιασδήποτε τράπεζας και όχι μόνο της πληρώτριας μετά από εξουσιοδότηση της τελευταίας. Επίσης η εμφάνιση της επιταγής μπορεί να γίνει και σε συμψηφιστικό γραφείο Πληοωυή τηο επιτανήο Ο πληρωτής δεν επιτρέπεται να αποδεχτεί την επιταγή ή να αναλάβει οποιαδήποτε υποχρέωση από αυτή. Ο πληρωτής, συνεπώς, δεν υποχρεούται απέναντι στον κομιστή να πληρώσει την επιταγή. Και αν τυχόν αρνηθεί την πληρωμή της, ο κομιστής δεν έχει εναντίον του αγωγή^. Στη γενική αυτή ρύθμιση, εξαίρεση αποτελεί η εγγυημένη επιταγή που αναγνωρίσθηκε και στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια με απόφαση της Νομισματικής Επιτροπής. Στην επιταγή αυτή, ο κομιστής έχει εναντίον του το δίκαιο της επιταγής, αλλά κατά το κοινό δίκαιο. πληρωτή αγωγή όχι κατά 1. Βλ. Μον. Πρωτ,Κορίνθου 80/1980 ΝοΒ

38 ο πληρωτής έχει υποχρέωση απέναντι στον εκδότη να πληρώσει την επιταγή. Η υποχρέωση αυτή του πληρωτή πηγάζει από τη σύμβαση επιταγής που αφορά αποκλειστικά τις σχέσεις του με τον εκδότη. Συνεπώς, αν ο πληρωτής αρνηθεί να πληρώσει, ενώ υπάρχουν σύμβαση επιταγής και διαθέσιμα του εκδότη σ αυτόν, παραβιάζει την υποχρέωσή του και οφείλει να αποζημιώσει τον εκδότη για τη ζημιά που του προκάλεσε. Προκειμένου ο πληρωτής να πληρώσει την επιταγή, πρέπει να ελέγξει τόσο τη νομιμοποίηση του κομιστή όσο και τη σχέση καλύψεως. Ο έλεγχος νομιμοποιήσεως του κομιστή παραλλάσσει ανάλογα με το είδος της επιταγής. Στην ονομαστική επιταγή,ο πληρωτής οφείλει να ελέγξει αν ο κομιστής είναι αυτός που ονομάζεται ως δικαιούχος στην επιταγή. Η επιταγή πρέπει να εμφανισθεί προς πληρωμή σε σύντομη προθεσμία, που κατ αρχήν είναι οκτώ ημερών. Εφ όσον η προθεσμία αυτή δεν έχει εκπνεύσει, ο πληρωτής δεν είναι υποχρεωμένος να διαπιστώσει μήπως τυχόν έγινε ανάκληση της επιταγής. Και αυτό γιατί η ανάκληση της επιταγής επιτρέπεται και ισχύει μόνο μετά την εκπνοή της προθεσμίας εμφανίσεως. Αντίθετα, αν η επιταγή εμφανισθεί μετά την εκπνοή της προθεσμίας εμφανίσεως, ο πληρωτής έχει την πρόσθετη υποχρέωση να εξακριβώσει μη τυχόν μεσολάβησε ανάκληση. Και αν δεν έγινε ανάκληση, δικαιούται αλλά δεν υποχρεούται (απέναντι στον εκδότη) να πληρώσει την επιταγή και μετά την πάροδο της προθεσμίας εμφανίσεως. Ο πληρωτής, πληρώνοντας την επιταγή, μπορεί να απαιτήσει να του παραδοθεί εξοφλημένη η επιταγή. Έτσι προστατεύεται ο πληρωτής από τον κίνδυνο διπλής πληρωμής. Αν εμφανισθεί η επιταγή από άλλον καλής πίστεως κομιστή, ο πληρωτής είναι υποχρεωμένος να την πληρώσει και πάλι. 36

39 Πάντως αντί για εξόφληση μπορεί να γίνει οπισθογράφηση της επιταγής προς τον πληρωτή η οποία ισχύει ως πληρωμή. Ο πληρωτής έχει το δικαίωμα να προβεί σε μερική πληρωμή. Ο κομιστής δεν δικαιούται να αρνηθεί μερική πληρωμή. Στην περίπτωση αυτή ο πληρωτής δεν έχει δικαίωμα να απαιτήσει παράδοση της επιταγής. Δικαιούται μόνο να ζητήσει να γίνει μνεία της μερικής πληρωμής στην επιταγή και να του δοθεί εξοφλητική απόδειξη για το ποσό που κατέβαλλε. 5.3 Ακάλυπτη επιτανή. Η έννοια της ακάλυπτης επιταγής συνδέεται όπως είναι φυσικό με την κάλυψη. Ακάλυπτη, είναι η επιταγή που εμφανίστηκε νομοτύπως και δεν πληρώθηκε από την τράπεζα επειδή δεν υπάρχει κάλυψη δηλαδή δεν υπάρχουν ίδια διαθέσιμα του εκδότη. Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις επιταγών για τις οποίες υπάρχουν αμφιβολίες εάν εμπίπτουν στην έννοια της ακάλυπτης επιταγής. Ακάλυπτη μπορεί να είναι η επιταγή που ανακλήθηκε πρόωρα. Στην περίπτωση αυτή, η πρόωρη ανάκλησή της επιταγής αποτελεί εντολή του πελάτη προς την τράπεζα να μη διαθέσει τα κεφάλαια που έχει στα χέρια του για την πληρωμή της συγκεκριμένης επιταγής. Επίσης μπορεί να είναι και η μεταχρονολογημένη επιταγή, αυτή δηλαδή που φέρει χρονολογία έκδοσης μεταγενέστερη από τη πραγματική. Η νομολογία του Αρείου Πάγου, δέχεται ότι μία επιταγή είναι ακάλυπτη όταν εμφανιστεί και δεν πληρωθεί λόγο ανεπάρκειας κάλυψης σε οποιοδήποτε 37

40 χρονικό σημείο από την ημέρα της πραγματικής εκδόσεως, μέχρι την πάροδο προθεσμίας προς εμρ'άνιση. Η προθεσμία αυτή, υπολογίζεται από την επομένη της χρονολογίας εκδόσεως που αναγράφεται στην επιταγή. Επίσης επικρατεί η άποψη ότι ακάλυπτη επιταγή μπορεί να υπάρξει και σε περίπτωση πρόωρης ανακλήσεως της επιταγής. Ο Άρειος Πάγος δέχεται, σε αυτή την περίπτωση, ότι η πρόωρη ανάκληση αποτελεί εντολή του πελάτη προς την τράπεζα να μη διαθέσει τα κεφάλαια που έχει στα χέρια της για την πληρωμή της επιταγής. Η έκδοση ακάλυπτης επιταγής αποτελεί ποινικό αδίκημα. Η ποινική δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από έγκληση του κομιστή, της επιταγής που δεν πληρώθηκε. Η πλήρης αποζημίωση του κομιστή εκ μέρους του υπαιτίου εξαλείφει το αξιόποινο της έκδοσης ακάλυπτης επιταγής. Για την αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος έκδοσης ακάλυπτης επιταγής, πρέπει να συντρέξουν τα ακόλουθα στοιχεία: 1. Έκδοση τυπικώς έγκυρης επιταγής 2. Η επιταγή πρέπει να εμφανιστεί εμπροθέσμως προς πληρωμή στην τράπεζα και να μη πληρωθεί ελλείψει αντιστοίχων διαθεσίμων κεφαλαίων κατά το χρόνο εκδόσεως ή πληρωμής της επιταγής. 3. Η μη πληρωμή της επιταγής πρέπει να αποδεικνύεται με σχετική βεβαίωση της τράπεζας ή με σύνταξη διαμαρτυρικού. 4. Δόλος του εκδότη. 38

41 5.4 Ανανωνπ Όταν η λειτουργία μιας επιταγής δεν εξελίσσεται ομαλά και η επιταγή περιέλθει σε κατάσταση ανάγκης, ο κομιστής έχει το δικαίωμα αναγωγής κατά του εκδότη. Υπάρχουν δυο είδη αναγωγής, η αναγωγή προς πληρωμή και η αναγωγή προς απόδοση των καταβληθέντων. Αναγωγή προς πληρωμή είναι η αναγωγή του κομιστή και ασκείται εναντίον όλων των υποχρέων από την επιταγή,ενώ αναγωγή προς απόδοση, είναι η αναγωγή την οποία έχει αυτός που πλήρωσε ήδη την επιταγή στον κομιστή και η οποία στρέφεται εναντίων όλων εκείνων οι οποίοι είναι υπόχρεοι απέναντι του. Αντίθετα με τα είδη αναγωγής της συναλλαγματικής, στην επιταγή υπάρχει μόνο η αναγωγή κατά ή μετά τη λήξη. Η αναγωγή στην επιταγή ρυθμίζεται κατά τρόπο όμοιο σχεδόν με αυτόν που ισχύει για τη συναλλαγματική και το γραμμάτιο εις διαταγήν. Υπάρχουν και μερικές διαφορές που αναφέρονται στις προϋποθέσεις της αναγωγής προς πληρωμή και οι οποίες επικεντρώνονται σε δυο προϋποθέσεις. Πρώτον, ότι ουσιαστική προϋπόθεση της αναγωγής προς πληρωμή στην επιταγή, είναι η εμφάνιση της επιταγής και η άρνηση πληρωμής από μέρους του πληρωτή. Δεύτερον, η τυπική προϋπόθεση της αναγωγής προς πληρωμή στην επιταγή, δηλαδή η βεβαίωση της αρνήσεως του πληρωτή. Η βεβαίωση της άρνησης της πληρωμής δεν είναι απαραίτητη όταν αυτή 39