Εγχειρίδιο κατάρτισης. Υποστηρικτικές τεχνολογίες

Transcript

1 Εγχειρίδιο κατάρτισης Ενότητα κατάρτισης Υποστηρικτικές τεχνολογίες Επιμέλεια Miguel Santos Συγγραφείς Rui Oliva Teles Miguel Santos 1

2 Κεφάλαιο 1 Βασικές αρχές της υποστηρικτικής τεχνολογίας Μαθησιακά αποτελέσματα Οι συμμετέχοντες θα αποκτήσουν γενικές γνώσεις σχετικά με την Υποστηρικτική Τεχνολογία (Υ.Τ.) και τα διαφορετικά επίπεδα ταξινόμησής της, καθώς και επίγνωση του ρόλου της Υ.Τ. σε διάφορα πλαίσια και τη σύνδεσή της με τις αρχές της καθολικής σχεδίασης, ειδικά σε ό, τι αφορά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Περιεχόμενα του κεφαλαίου Υποστηρικτική τεχνολογία και εγκεφαλική παράλυση Δεν μπορούμε πλέον να αρνηθούμε τη σημασία της τεχνολογίας στη ζωή μας. Έχουμε γίνει τόσο εξαρτημένοι από την τεχνολογία και τα προϊόντα τεχνολογίας που μας είναι δύσκολο να ζήσουμε έστω και μια μέρα χωρίς αυτά. Χρησιμοποιούμε την τεχνολογία σε διάφορες μορφές, αλλά όταν σκεφτόμαστε για αυτήν, πρέπει να την εξετάσουμε από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να λάβουμε υπόψη όλες τις νέες εξελίξεις, το πώς οι συμπεριφορές και οι ζωές μας προετοιμάζονται για το καλό και το κακό, αλλά κυρίως να σκεφτούμε πώς αυτή η τεχνολογία με επαναστατικό τρόπο έχει μεταβάλλει συνολικά τον τρόπο ζωής των ανθρώπων με αναπηρίες. Η εγκεφαλική παράλυση (Ε.Π.) είναι μια από τις καταστάσεις που έχει ωφεληθεί περισσότερο από την τεχνολογική ανάπτυξη. Από την επικοινωνία στην κινητικότητα και να μην ξεχνάμε όλες τις πολύτιμες συσκευές που βοηθούν στις καθημερινές δραστηριότητες, υπάρχει ένας κόσμος ευκαιριών που βασίζονται στον υποστηρικτικό εξοπλισμό ως λύση για την κοινωνική ένταξη και την ποιότητα ζωής. Γι 'αυτό όλοι οι επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά με Ε.Π. και κυρίως οι γονείς και οι ίδιοι οι χρήστες θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τις υπάρχουσες συσκευές για κάθε περίπτωση. Ορισμοί της Υποστηρικτικής Τεχνολογίας Η υποστηρικτική τεχνολογία (Υ.Τ.) είναι μια έννοια που αναφέρεται σε προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν να αντισταθμίσουν τους λειτουργικούς περιορισμούς, να διευκολύνουν την ανεξάρτητη διαβίωση και να επιτρέψουν στα άτομα με αναπηρία να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Αν και μια μεγάλη ποικιλία από προϊόντα ταιριάζουν με αυτή την περιγραφή (π.χ. ένα αυτοκίνητο μας βοηθά να ξεπεράσουμε τη λειτουργική μας ανεπάρκεια να μην μπορούμε να κινηθούμε με ταχύτητα από το ένα μέρος στο άλλο), είναι κοινώς κατανοητό ότι "η υποστηρικτική τεχνολογία αναφέρεται σε προϊόντα και υπηρεσίες για τις ανάγκες τριών συγκεκριμένα ομάδων: άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένοι και άτομα με χρόνιες παθήσεις. Η Υ.Τ. δίνει τη δυνατότητα σε αυτούς τους ανθρώπους να συμμετέχουν πλήρως στην καθημερινή ζωή και υποστηρίζει την ανεξάρτητη διαβίωση τους ". Η Υποστηρικτική Τεχνολογία έχει ως σκοπό να κάνει τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής προσιτές σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, με τον κατάλληλο εξοπλισμό τεχνολογιών πληροφορίας και πρόσβασης. Οι συσκευές Υ.Τ. είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της ανεξάρτητης λειτουργίας των ανθρώπων που έχουν φυσικούς περιορισμούς ή γνωστικές διαταραχές. Κυμαίνονται από συσκευές χαμηλής τεχνολογίας όπως μια βάση για το κράτημα του στυλό έως συσκευές υψηλής τεχνολογίας, όπως συστήματα επικοινωνίας σε φορητό υπολογιστή, οικιακές ψηφιακές τεχνολογίες, συσκευές περιβαλλοντικού έλεγχου. Ο εξοπλισμός αυτός καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένων και των επικοινωνιών, της κινητικότητας, του καθίσματος και της τοποθέτησης, των αισθητηριακών αναπηριών καθώς και της τεχνολογίας καθημερινής διαβίωσης. Υπάρχουν πολλοί επίσημοι ορισμοί της Υποστηρικτικής Τεχνολογίας: Κάθε προϊόν, όργανο, εξοπλισμός ή τεχνικό σύστημα που χρησιμοποιείται από ένα άτομο με 2

3 αναπηρία, ειδικά παραχθέν ή γενικά διαθέσιμο, που προλαμβάνει, αποκαθιστά, ανακουφίζει ή εξουδετερώνει την βλάβη, την αναπηρία ή το μειονέκτημα (ISO 9999) "Ο όρος συσκευή υποστηρικτικής τεχνολογίας σημαίνει οποιοδήποτε αντικείμενο, μέρος εξοπλισμού ή σύστημα προϊόντων, που είτε έχει αγοραστεί έτοιμο προς χρήση, είτε είναι τροποποιημένο ή προσαρμοσμένο και χρησιμοποιείται για να αυξήσει, διατηρήσει ή βελτιώσει τις λειτουργικές δυνατότητες των ατόμων με αναπηρία" (δημόσιο δίκαιο , για την προώθηση των υποστηρικτικών τεχνολογιών, ΗΠΑ) αντισταθμίζει τον λειτουργικό περιορισμό, διευκολύνει την ανεξάρτητη διαβίωση μπορεί να επιτρέψει σε άτομα με αναπηρία και σε ηλικιωμένους να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους (TIDE, φάση Bride, σύνοψη, 1994) Υποστηρικτική τεχνολογία είναι η χρήση οποιασδήποτε συσκευής που επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να λειτουργούν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, εκπαιδευτικά, επαγγελματικά, κοινωνικά και στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Αυτό περιλαμβάνει εφαρμογές τόσο υψηλής όσο και χαμηλής τεχνολογίας. Χαμηλή τεχνολογία αναφέρεται σε οποιαδήποτε συσκευή που δεν είναι ηλεκτρονική ή αντικείμενα που λειτουργούν με μπαταρία (π.χ. προσαρμοσμένα παιχνίδια και μαγνητόφωνα). Η υψηλή τεχνολογία περιλαμβάνει τη χρήση εξελιγμένων συστημάτων που λειτουργούν ηλεκτρονικά (π.χ. ηλεκτρικά αναπηρικά αμαξίδια, συστήματα περιβαλλοντικού ελέγχου) (Bristow & Pickering 1995) Υποστηρικτική τεχνολογία είναι εξοπλισμός ή συσκευές που χρησιμοποιούνται για να αυξηθεί η ανεξαρτησία των ατόμων με αναπηρίες. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι διαθέσιμα εμπορικά, τροποποιημένα ή προσαρμοσμένα στον χρήστη (Έργο υποστηρικτικής τεχνολογίας Βόρειας Καρολίνας NCATP) Υποστηρικτική τεχνολογία τεχνολογία για μια πιο ανεξάρτητη, παραγωγική και ευχάριστη διαβίωση μπορεί να είναι απλή ή σύνθετη (WATA) Υποστηρικτική τεχνολογία, εξ ορισμού, είναι κάθε αντικείμενο εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για να βελτιώσει, διατηρήσει ή αυξήσει τις λειτουργικές δυνατότητες ενός ατόμου με αναπηρία (Pursuit ) ένα προϊόν υποστηρικτικής τεχνολογίας είναι κάθε προϊόν (συμπεριλαμβανομένων των συσκευών, εξοπλισμού, εργαλείων, τεχνολογίας και λογισμικού) που παράγεται ειδικά ή γενικά και είναι διαθέσιμο, για την πρόληψη, την αντιστάθμιση, την παρακολούθηση, την ανακούφιση ή ελαχιστοποίηση βλαβών και περιορισμών στη δραστηριότητα και για τη συμμετοχή. Τεχνολογικός γραμματισμός Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια μακρά ιστορία προσπαθειών για τη βοήθεια ατόμων με αναπηρία, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες στο γενικό πληθυσμό καθώς και τεχνολογίες που έχουν σχεδιαστεί αποκλειστικά για χρήση από άτομα με αναπηρίες (Blackhurst & Edyburn, 2000), η τελευταία 20ετία έχει γνωρίσει ένα άνευ προηγουμένου ενδιαφέρον για τη χρήση των εκπαιδευτικών και υποστηρικτικών τεχνολογιών. Αυτό οφείλεται κυρίως στη ψηφιακή επανάσταση και την ανάπτυξη του τεχνολογικού γραμματισμού που οδήγησε στην μαζική παραγωγή εξοπλισμού. Η ABLEDATA, για παράδειγμα, διατηρεί μια βάση δεδομένων που περιέχει ονόματα και περιγραφές χιλιάδων συσκευών που διευκολύνουν την μάθηση και τις δραστηριότητες των ατόμων με αναπηρίες. Παρ 'όλα αυτά, μαζί με μια σαφώς πρωτοφανή ανάπτυξη στο τομέα των συσκευών υψηλής τεχνολογίας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, επανέρχεται το ενδιαφέρον για βοηθήματα χαμηλής τεχνολογίας καθώς και σημαντική βελτίωση στις διαδικασίες εκτίμησης των αναγκών των μαθητών σε τεχνολογία. Αυτό έχει να κάνει με ζητήματα όπως η τιμή, η διαθεσιμότητα, η ευκολία χρήσης και τη δυνατότητα (ή μη) για παροχή ενός καλού δικτύου υπηρεσιών για την υποστήριξη των παιδιών μετά την απόκτηση του εξοπλισμού. Επίσης, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος επιλογής εξειδικευμένων προϊόντων που σε σύντομο διάστημα θα είναι παρωχημένα. 3

4 Ταξινόμηση Όσον αφορά την ταξινόμηση, δεν υπάρχει τέλος στην απαρίθμηση όλων των υποστηρικτικών συσκευών. Κατάλογοι και βάσεις δεδομένων όπως οι Handynet και Abledata, για παράδειγμα, περιέχουν πληροφορίες για περισσότερα από προϊόντα. Αυτός ο κατάλογος είναι ίσως πάρα πολύ εκτενής για τους νεοεισερχόμενους στον τομέα της υποστηρικτικής τεχνολογίας, αλλά μπορεί να είναι μεγάλη βοήθεια για γονείς, δασκάλους ή τεχνικούς που ασχολούνται με παιδιά με ΕΠ και χρειάζονται πληροφορίες. Επομένως, η ταξινόμηση και η ομαδοποίηση των προϊόντων είναι απαραίτητο να συγκεντρώνει τον αριθμό των συσκευών σε μεγάλες κατηγορίες και να μας βοηθήσει να καταλάβουμε την έκταση της λειτουργικότητας του κάθε μιας από αυτές. Είμαστε όμως αντιμέτωποι με μια μυριάδα εναλλακτικών τρόπων ομαδοποίησης της υποστηρικτικής τεχνολογίας. Τα περισσότερα από αυτά τα πλαίσια ομαδοποίησης δεν είναι εξαντλητικά, ούτε έχουν αμοιβαία αποκλειόμενες κατηγορίες. Η πιο γνωστή επίσημη κατάταξη υποστηρικτικής τεχνολογίας είναι η διεθνής ταξινόμηση ISO 9999 ή το ευρωπαϊκό της πρότυπο CEN Το ISO 9999 είναι ένα σύστημα ταξινόμησης τριών επιπέδων που ομαδοποιεί τα προϊόντα Υ.Τ. σε "κατηγορίες" (π.χ. κινητικότητα, επικοινωνία, ψυχαγωγία, κ.λπ.), μετά σε "υπο - κατηγορίες " (π.χ. στην κατηγορία «κινητικότητα»: ηλεκτροκίνητα αμαξίδια, προσαρμογές αυτοκινήτων, κλπ.), και τέλος σε "τμήματα" (π.χ. μέσα στην υποκατηγορία «ηλεκτροκίνητα αμαξίδια»: ηλεκτρικό κινητήρα με χειροκίνητο αναπηρικό αμαξίδιο τιμόνι, ηλεκτρικό κινητήρα τροφοδοτείται με αναπηρική καρέκλα διεύθυνσης, κ.λπ.). Κάθε στοιχείο ταξινομημένο κατά ISO 9999 έχει ένα αριθμητικό κωδικό: για παράδειγμα, το στοιχείο "ηλεκτροκίνητο αναπηρικό αμαξίδιο με ηλεκτρικό σύστημα διεύθυνσης» έχει τον κωδικό , όπου τα δύο πρώτα ψηφία χαρακτηρίζουν την κατηγορία 12 «κινητικότητα», τα επόμενα δύο ψηφία την υποκατηγορία "ηλεκτροκίνητα αμαξίδια» και τα δύο τελευταία ψηφία αφορούν το συγκεκριμένο τμήμα. Μπορούμε όμως να κατατάξουμε την υποστηρικτική τεχνολογία χρησιμοποιώντας ευρείες κατηγορίες αναπηρίας: προβλήματα όρασης, διαταραχές ακοής, γνωστική αναπηρία, κινητική, κλπ. Όλα εξαρτώνται από τον σκοπό που έχουμε. Σε κάθε κατηγορία, θα μπορούσε κανείς να κατατάξει και πάλι την Υ.Τ. σε τεχνολογίες που αυξάνουν την υφιστάμενη ικανότητα, αυτές που αντικαθιστούν την χαμένη ικανότητα με μία άλλη και μια κατηγορία για όλα τα υπόλοιπα, για παράδειγμα. Μια τέτοια προσέγγιση έχει επίσης προταθεί από μελέτες που έγιναν στο πλαίσιο του έργου HEART line E (Azevedo et al. 1993, Azevedo et al. 1994a) και αυτή είναι που έχουμε υιοθετήσει σε αυτή την ενότητα κατάρτισης λόγω της απλότητας και της αποτελεσματικότητάς της, λαμβάνοντας υπόψη το κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε. Αυτή η μεθοδολογία προτείνει την ταξινόμηση της Υ.Τ. Επικοινωνία Κινητικότητα Χειρισμός Προσανατολισμός. Αν και δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος ομαδοποίησης των υποστηρικτικών τεχνολογιών, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από την πλευρά του τελικού χρήση, οι ταξινομήσεις δεν ενδιαφέρουν και τόσο. Οι χρήστες δεν νοιάζονται ιδιαίτερα για την κατηγορία στην οποία ανήκει η τεχνολογία που χρησιμοποιούν, όσο για την απόκτησή της και την αξιοποίησή της. Επομένως, στο υλικό μας, πρέπει να βρούμε μια σωστή ισορροπία μεταξύ μιας αναλυτικής ταξινόμησης και μιας πιο ολιστικής προσέγγισης προσανατολισμένης στον χρήστη. Καθολικός σχεδιασμός Όπως θα δούμε, η υποστηρικτική τεχνολογία έχει ως στόχο να καλύψει το κενό μεταξύ του τι ο χρήστης είναι "ικανός" να κάνει και τι το περιβάλλον απαιτεί από αυτόν. Μπορούμε, συνεπώς, να σκεφτούμε ότι αντί για μια θετική διάκριση που θα ενισχύσει την ικανότητα του ατόμου, θα 4

5 μπορούσαμε επίσης να προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε ένα περιβάλλον που δεν θέτει εμπόδια, όπου όλοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στα πάντα, υπό την οπτική του καθολικού σχεδιασμού. "Καθολικός σχεδιασμός είναι ο σχεδιασμός προϊόντων και περιβαλλόντων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ανθρώπους στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, χωρίς την ανάγκη προσαρμογών ή ειδικού σχεδιασμού. Ο Καθολικός Σχεδιασμός, ή αλλιώς Σχεδιασμός για Όλους είναι ένα σώμα γνώσης, μεθοδολογιών και πρακτικών που στοχεύουν στο σχεδιασμό χώρων, προϊόντων και υπηρεσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με άνεση, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα από όσο το δυνατόν πιο πολλούς ανθρώπους, ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους. Ο Καθολικός Σχεδιασμός από τη φύση του απευθύνεται σε όλους χωρίς διακρίσεις, παράγει υψηλού επιπέδου εργονομικές λύσεις και δεν απαιτεί οπωσδήποτε πρόσθετα κόστη προς όφελος μιας μειοψηφίας. Ακόμα κι αν μερικές φορές, το κόστος της ανάπτυξης και της αρχικής παραγωγής μπορεί να είναι υψηλότερο, ωστόσο, αυτό είναι προς όφελος όχι μόνο μιας μειοψηφίας, αλλά και του συνόλου του πληθυσμού, αφού αυξάνεται η παραγωγικότητα του συνόλου, αποτρέπεται η λανθασμένη χρήση και οι κίνδυνοι από την παρατεταμένη δυσφορία, και αποφεύγονται τα ατυχήματα. Συνεπώς, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, μπορεί να σημειωθεί αύξηση της παραγωγικότητας και μια καλύτερη ζωή για όλους. Προτεινόμενη βιβλιογραφία: ISO 9999:2011: MPT (Matching Persons and Technology): HEART classification - The Centre for Cerebral Palsy MOUNT LAWLEY WESTERN AUSTRALIA: _Assistive_Technology Classification and terminology of assistive products: The Seven Principles of Universal Design: Center for Universal Design: Universal Design for Learning: National Centre on Universal Design for Learning: Designing Everyone In: Inclusive Design Research Center: 5

6 Κεφάλαιο 2 Ο ανθρώπινος παράγοντας Μαθησιακά αποτελέσματα Οι συμμετέχοντες θα αναγνωρίσουν τις έννοιες της βλάβης, αναπηρίας και μειονεξίας, σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα και στο πλαίσιο της Διεθνούς Ταξινόμησης της Λειτουργικότητας (International Classification of Functionality, Disability and Health - ICF) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Οι συμμετέχοντες επίσης θα γνωρίσουν τους διάφορους παράγοντες που παίζουν ρόλο στην επιλογή των συσκευών υποστηρικτικής τεχνολογίας. Περιεχόμενο κεφαλαίου Αυτό το κεφάλαιο αναφέρεται στην ανάγκη της κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης με ή χωρίς αναπηρία, και εξετάζει τις τεχνικές λύσεις που παρέχονται από την υποστηρικτική τεχνολογία σε σχέση με τις ανάγκες των ανθρώπων, όταν αντιμετωπίζουν ένα "δυσμενές" περιβάλλον. Ζητήματα αναπηρίας Λαμβάνοντας υπόψη τον ορισμό της αναπηρίας που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του νέου προτύπου ICF που δημοσίευσε ο ΠΟΥ το 2001, αναπηρία είναι μια «κατάσταση» που επηρεάζει ένα άτομο σε περίπτωση που υπάρχει διαφορά μεταξύ των δυνατοτήτων του και των περιβαλλοντικών παραγόντων και η διαφορά αυτή περιορίζει την ποιότητα της ζωής του και εμποδίζει την πλήρη εκμετάλλευση του δυναμικού του στην κοινωνία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (1980): βλάβη/περιορισμός (impairment) ορίζεται η κάθε απώλεια ή ανωμαλία δομής ή λειτουργίας ψυχολογικής, φυσιολογικής ή ανατομικής φύσης. Οι απώλειες αυτές μπορεί να είναι προσωρινές ή μόνιμες, να αντιπροσωπεύουν την εκδήλωση μιας ασθένειας, αντανακλώντας, κατά βάση, μια βιολογική διαταραχή. «αναπηρία (disability)» ορίζεται η κατάσταση, που αντιστοιχεί σε μερική ή ολική μείωση της ικανότητας στην εκτέλεση μίας δραστηριότητας με ένα συγκεκριμένο τρόπο ή μέσα στα όρια του φυσιολογικού. Χαρακτηρίζεται από υπερβολές ή ελλείψεις στη συμπεριφορά ή την άσκηση μιας δραστηριότητας που είναι κοινή ή κανονική που συνήθως προέρχονται από κάποια αναπηρία. «μειονεξία (handicap)» είναι μια κοινωνική κατάσταση της ζημίας που υφίσταται ένα άτομο, που προκύπτει από μια βλάβη ή ανικανότητα που περιορίζει ή εμποδίζει την εκτέλεση μιας δραστηριότητας που θεωρείται φυσιολογική για το άτομο, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το φύλο και κοινωνικο -πολιτιστικούς παράγοντες. Αντιπροσωπεύει την κοινωνική έκφραση μιας αναπηρίας ή ανικανότητας, αντικατοπτρίζοντας την επίπτωση (πολιτιστική, κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική) που προκαλείται από αυτές τις καταστάσεις. Οι Υποστηρικτικές Τεχνολογίες μπορούν να γεφυρώσουν ένα τέτοιο χάσμα λειτουργώντας ως "περιβαλλοντικοί παράγοντες" που συμβάλλουν στη δημιουργία ή την υπέρβαση της αναπηρίας. Οι συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας, τις περισσότερες φορές πραγματικά διευκολύνουν την δραστηριότητα και τη συμμετοχή, είτε ενισχύοντας το λειτουργικό επίπεδο του χρήστη,είτε μειώνοντας τις απαιτήσεις από το περιβάλλον. 6

7 Όμως, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι, μερικές φορές η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί να είναι και εμπόδιο αντί για διευκόλυνση. Η παροχή ενός τεχνολογικά εξελιγμένου εξοπλισμού μπορεί να είναι άχρηστη, αν ο χρήστης δεν είναι καλά ενημερωμένος σχετικά με τα χαρακτηριστικά του και τον τρόπο λειτουργίας. Την ίδια στιγμή, ακόμα και πολύ χρήσιμες συσκευές μπορούν γρήγορα να καταλήξουν παρωχημένες και να δημιουργήσουν νέα εμπόδια. Μια καλή υπηρεσία υποστήριξης των χρηστών των προϊόντων Υ.Τ. είναι κρίσιμη για την επιτυχία οποιουδήποτε προγράμματος Υ.Τ. Ποιότητα ζωής, αυτονομία και «ενδυνάμωση» 1 Η αλλαγή προτύπου, από ένα ιατρικό σε ένα κοινωνικό μοντέλο, έφερε νέο φως στο ρόλο του ίδιου του χρήστη κατά την επιλογή τεχνικής υποστήριξης. Η αυτονομία είναι μια λέξη κλειδί και όλες οι προσπάθειες πρέπει να γίνουν για την ενδυνάμωση των τελικών χρηστών, ώστε να κάνουν συνειδητές και ενημερωμένες επιλογές σχετικά με το τι νομίζουν ότι είναι καλύτερο για την περίπτωσή τους. Αυτό δεν είναι ίσως ιδιαίτερα σχετικά στη περίπτωση της εγκεφαλικής παράλυσης, αλλά εξακολουθεί να είναι γενικότερα ένα σημαντικό ζήτημα. Αυτονομία δεν σημαίνει ότι δεν εξαρτιόμαστε από τους άλλους για να βοηθηθούμε στην εκτέλεση καθηκόντων ή για να πετύχουμε τους στόχους μας. Η αυτονομία δεν είναι για να μπορούμε να κάνουμε πράγματα μόνοι μας, αλλά αφορά στη δύναμη να αποφασίζουμε εμείς για τη ζωή μας. Ή ακόμα πιο συγκεκριμένα, αφορά στην αντίληψη ότι κατέχουμε την δύναμη να το κάνουμε και αυτό είναι που ονομάζεται "ενδυνάμωση". 1 Η έννοια της ενδυνάμωσης σε σχέση την Υποστηρικτική Τεχνολογία σχετίζεται με την ωριμότητα και την συνειδητότητα των ατόμων με ε.π. ώστε να μπορούν να κάνουν τις κατάλληλες επιλογές Υ.Τ. 7

8 Πλαίσια και περιβαλλοντικές μεταβλητές Όπως διαπιστώνεται, το ICF θέτει τις έννοιες «υγεία» και «αναπηρία» κάτω από ένα νέο φως. Αναγνωρίζει ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να βιώσει ένα πρόβλημα στον τομέα της υγείας και, συνεπώς, την εμπειρία κάποιου βαθμού αναπηρίας. Αναπηρία δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο σε μια μειοψηφία ανθρώπων. Το ICF, με τον τρόπο αυτό, ενσωματώνει στην γενική εμπειρία την εμπειρία της αναπηρίας και την αναγνωρίζει ως μια παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία και με τη μετατόπιση της εστίασης από την αιτία στην επίπτωση, τοποθετεί όλες τις συνθήκες υγείας σε ίσους όρους, επιτρέποντας να συγκριθούν με ένα κοινό μέτρο στον άξονα υγείας - αναπηρίας. Επιπλέον, το ICF λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές πτυχές της αναπηρίας και δεν βλέπει την αναπηρία μόνο ως «ιατρική» ή «βιολογική» δυσλειτουργία. Συμπεριλαμβάνοντας συγκυριακούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων και περιβαλλοντικούς παράγοντες, το ICF επιτρέπει την καταγραφή των επιπτώσεων του περιβάλλοντος στη λειτουργία του ατόμου. Αυτό είναι σημαντικό όταν πρόκειται για την ανάλυση των αναγκών και τη διατύπωση των στόχων για τα παιδιά μας: μερικές φορές μπορεί να είναι πιο εύκολο να επέμβουμε στο περιβάλλον, παρά στο παιδί. Διαδικασία αξιολόγησης και επιλογής Η επιλογή μιας συσκευής Υ.Τ. μπορεί και να μην είναι μια εύκολη υπόθεση. Αν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο, η υποστηρικτική τεχνολογία θα πρέπει να εξετάζεται για κάθε ένα παιδί που έχει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Η ανάγκη για υποστηρικτική τεχνολογία βασίζεται στην ερώτηση "Ποιούς στόχους, στο πλαίσιο του εξατομικευμένου προγράμματος εκπαίδευσης, έχει δυσκολία ο μαθητής να επιτύχει, και πώς η υποστηρικτική τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει;" Όσο πιο συγκεκριμένα μπορεί η Ομάδα για την εξατομίκευση του προγράμματος εκπαίδευσης να απαντήσει στο ερώτημα, τόσο καλύτερα μπορεί να γίνει η αξιολόγηση μιας υποστηρικτικής τεχνολογίας. Σύμφωνα με τους Zabala, Reed, & Korsten, (1999) 2 όταν εξετάζουμε τις ανάγκες ενός μαθητή για υποστηρικτικές τεχνολογίες, οι παρακάτω ποιοτικοί δείκτες είναι σημαντικοί: Η Ομάδα για την εξατομίκευση του προγράμματος εκπαίδευσης διαθέτει τη γνώση και τις δεξιότητες για να κάνει τις σωστές επιλογές. Εξετάζεται μια σειρά συσκευών και υπηρεσιών Υ.Τ. 2 Zabala, J.S., & Korsten, J.E. (1999). Assistive Technology Implementation and Evaluation Plan Summary. Making a measurable difference with Assistive Technology: Evaluating the Effectiveness of Assistive Technology. 8

9 Η Ομάδα για την εξατομίκευση του προγράμματος εκπαίδευσης εφαρμόζει κατάλληλες ομαδικές διαδικασίες για να πάρει αποφάσεις Οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση τους σκοπούς και τους στόχους του εξατομικευμένου προγράμματος εκπαίδευσης Οι αποφάσεις της Ομάδας λαμβάνονται σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία. Ο προσδιορισμός των αναγκών βασίζεται σε δεδομένα που αφορούν τον μαθητή, τα περιβάλλοντα, τα καθήκοντα και εργαλεία. Οι αποφάσεις και το συνοδευτικό υλικό είναι τεκμηριωμένες. Πράγματι, η διαδικασία επιλογής της κατάλληλης υποστηρικτικής τεχνολογίας είναι πολύπλοκη γιατί πρέπει να ληφθούν υπόψη οι γνώμες των μελών μιας διεπιστημονικής ομάδας. Η αξιολόγηση είναι σε κάθε περίπτωση μια ομαδική εργασία που προϋποθέτει την συνεργατική αλληλεπίδραση μεταξύ τεσσάρων μερών: 1. χρήστης 2. τα άτομα του περιβάλλοντός του, που τον υποστηρίζουν και αλληλεπιδρούν μαζί του σε καθημερινή βάση, συμπεριλαμβανομένων συγγενών, φίλων, εκπαιδευτικών, θεραπευτών, γιατρών και εργοδοτών. 3. ειδικοί των υποστηρικτικών τεχνολογιών που γνωρίζουν το αντικείμενο και διευκολύνουν τη διαδικασία λήψης μιας συλλογικής απόφασης. 4. Αυτοί που αναπτύσσουν εργαλεία υποστηρικτικής τεχνολογίας. Προτεινόμενη βιβλιογραφία International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF): Classification and terminology of assistive products: Special Needs Technology Assessment Resource Support Team (START): SETT Framework: 9

10 Κεφάλαιο 3 Η τεχνική πλευρά Μαθησιακά αποτελέσματα Οι συμμετέχοντες θα αξιολογήσουν τις δυνατότητες διαφόρων ειδών εξοπλισμού στον τομέα της επικοινωνίας και θα αποκτήσουν σχετική επάρκεια στην ενσωμάτωση τους σε μια λειτουργική διαδικασία επιλογής για ένα παιδί με Ε.Π. Θα μάθουν επίσης μια σειρά στρατηγικών για την προσαρμογή λογισμικού, με στόχο την ευχρηστία και την προσβασιμότητα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, καθώς και δωρεάν παρεχόμενο εξοπλισμό και εφαρμογές λογισμικού για τη φυσική προσβασιμότητα σε Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας και για την υποστήριξη των διαδικασιών ανάγνωσης και γραφής. Στον τομέα της κινητικότητας αναμένεται να αναγνωρίζουν τον πιο σημαντικό εξοπλισμό για τα παιδιά με Ε.Π. και να διαθέτουν επάρκεια στην επιλογή της πλέον κατάλληλης λύσης για διαφορετικά περιβάλλοντα, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τη σημασία της προσβασιμότητας του αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος και κάποιες τεχνικές λύσεις που διατίθενται, καθώς και τις κύριες διαδικασίες και χαρακτηριστικά του προσαρμοσμένου αθλητισμού για άτομα με Ε.Π. Οι συμμετέχοντες θα γνωρίσουν επίσης και πρακτικές λύσεις για την καθημερινή δραστηριότητα των παιδιών με Ε.Π., που διατίθενται στην αγορά, σε τομείς όπως το τάισμα, το ντύσιμο, η καθαριότητα, λύσεις οικιακού αυτοματισμού και στρατηγικές ελέγχου του περιβάλλοντος. Αναμένεται επίσης ότι θα μπορούν να αναγνωρίζουν τις πιο κατάλληλες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές λύσεις για τα παιδιά / μαθητές τους. Περιεχόμενα κεφαλαίου Η υπο ενότητα που αφορά τα τεχνικά στοιχεία εστιάζεται σε μια πιο οργανική περιοχή, στην οποία οι γονείς και οι δάσκαλοι αναμένονται να "χτίσουν" μαζί πιθανές λύσεις ώστε να αντισταθμιστεί η αναπηρία και να υποστηριχτεί η κοινωνική ένταξη. Το πλαίσιο που υιοθετείται είναι αυτό που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου HEART Line E που διανέμει λειτουργικές δεξιότητες σε 4 περιοχές. Υποστηρικτική τεχνολογία για επικοινωνία Επικοινωνία είναι η ικανότητα να παράγουμε, εκπέμπουμε, λαμβάνουμε και κατανοούμε τα μηνύματα, σε αλληλεπίδραση με άλλα άτομα είτε με φυσική παρουσία ή από απόσταση, σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο. Οι επικοινωνιακές δεξιότητες διαδραματίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία της ανάπτυξης και της διατήρησης των κοινωνικών σχέσεων, στην ζωή στη κοινότητα, και στη γενική ικανοποίηση όλων σχεδόν των ανθρώπινων αναγκών. Με τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων, όπως η Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία (Alternative and Augmentative Communication ή αλλιώς AAC) και εκμεταλλευόμενοι την (όχι και τόσο νέα) ψηφιακή τεχνολογία μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με Ε.Π. να ξεπεράσουν τα εμπόδια επικοινωνίας και να αποκτήσουν πρόσβαση στον γραμματισμό. Μπορούμε να ορίσουμε ως Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία (AAC) μια ολοκληρωμένη ομάδα τεχνικών, βοηθημάτων, στρατηγικών και δεξιοτήτων που χρησιμοποιεί ένα άτομο με σοβαρές δυσκολίες επικοινωνίας ως εναλλακτικές μεθόδους για να υποκαταστήσει ή συμπληρώσει την ομιλία ή την γραφή. Τα άτομα με σοβαρή δυσκολία επικοινωνίας, που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν δια του λόγου, αναπτύσσουν, τις περισσότερες φορές, τις δικές τους στρατηγικές για να επικοινωνούν και χρησιμοποιούν συχνά συγκεκριμένες τεχνικές για να εκπληρώσουν τις ανάγκες επικοινωνίας τους: εικόνες με λέξεις ή σύμβολα, συστήματα παραγωγής φωνής, κλπ., που ωστόσο παρατηρείται ότι ένα βοήθημα επικοινωνίας δεν είναι από μόνο του ένα σύστημα επικοινωνίας, αλλά ένα συστατικό αυτού του συστήματος. Με τα παιδιά με σοβαρή νευροκινητική δυσλειτουργία και αδυναμία χρήσης του λόγου ως κύριο μέσο επικοινωνίας τους, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη, επηρεάζοντας τις διαδικασίες 10

11 της διδασκαλίας και της μάθησης. Η συχνή αδυναμία των παιδιών με σοβαρή νευροκινητική δυσλειτουργία να επιτύχουν παρόμοιες εμπειρίες με εκείνες των άλλων παιδιών της ίδιας ηλικιακής ομάδας μερικές φορές είναι μια πολύ αρνητική και απογοητευτική εμπειρία, και οδηγεί στην υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από παθητικότητα και απόσυρση. Στρατηγικές παρέμβασης που περιλαμβάνουν τη συστηματική χρήση της Επαυξητικής Επικοινωνιακής Υποστήριξης των υποστηρικτικών τεχνολογιών, επιτρέπουν σε αυτά τα παιδιά την ενεργό συμμετοχή που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία της απόκτησης νέων γνώσεων και σημαντικών εμπειριών. Αυτός είναι ο θεμελιώδης ρόλος των υποστηρικτικών τεχνολογιών που, όταν χρησιμοποιούνται από μικρή ηλικία, επιτρέπουν μεγαλύτερη αυτονομία και συμμετοχή στις σχολικές δραστηριότητες και δίνουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό πρόγραμμα σπουδών. Η Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία αναδεικνύεται ως ένα ισχυρό εργαλείο για την ανάπτυξη του γραμματισμού για αυτό τον πληθυσμό, επιτρέποντας του την ενεργό συμμετοχή σε εκδηλώσεις γραμματισμού, που δεν περιορίζονται μόνο στην επικοινωνία και στην αλληλεπίδραση, αλλά αφορούν και την γραφή και την παραγωγή και ερμηνεία του γραπτού λόγου. Σε αυτή την ενότητα δίνεται μια γενική εικόνα για: συστήματα επικοινωνίας με ή χωρίς βοήθεια: SPC, PECS, Bliss, ΜΑΚΑΤΟΝ, κλπ. συσκευές χαμηλής τεχνολογίας και πίνακες δυναμικής επικοινωνίας υψηλής τεχνολογίας Έξοδος Ομιλίας: ηχογραφημένη και συνθετική ομιλία τεχνικές επιλογής: άμεση, σάρωση, κωδικοποίηση Αξιολόγηση τεχνικών επαύξησης και πρόβλεψης. Ακουστικά βαρηκοΐας και ενισχυτές φωνής Πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή Σήμερα, τα προϊόντα υποστηρικτικής τεχνολογίας συχνά επιλέγονται ειδικά για κάθε περίπτωση αναπηρίας, ή πολλαπλών αναπηριών, έτσι ώστε το άτομο να μπορεί να έχει πρόσβαση σε Η/Υ. Η λειτουργικότητα του Η/Υ είναι ζωτικής σημασίας, καθώς είναι επίσης ζωτικής σημασίας η συμβατότητα της υποστηρικτικής τεχνολογίας με το λειτουργικό σύστημα και τα άλλα προγράμματα λογισμικού. Η Υ.Τ. μπορεί να περιλαμβάνει προϊόντα όπως μια διαφορετική συσκευή κατάδειξης για χρήση αντί του ποντικιού, ή ένα σύστημα εφοδιασμένο με οθόνη Braille και αναγνώστη οθόνης. Δεν έχουν όλοι οι χρήστες με ανάγκες προσβασιμότητας ανάγκη για προϊόντα Υ.Τ., αλλά, στην περίπτωση της εγκεφαλικής παράλυσης, υπάρχουν μια σειρά από τεχνικές λύσεις που έχουν αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικές, και οι οποίες έχουν χωριστεί στους ακόλουθους τομείς: διεπαφές ελέγχου: διακόπτες, χειριστήρια (joysticks), σφαιρικό ποντίκι (track balls) εναλλακτικά πληκτρολόγια (με μεγαλύτερο μέγεθος πλήκτρων, μικρού μεγέθους) και προσομοίωση πληκτρολογίου ποντίκια και εξομοιωτές ποντικιού και λύσεις ενεργοποίησης με την κίνηση των ματιών / βλέμμα (Tobii, φωτογραφική μηχανή ποντίκι, Head-Dev, Trekker, κλπ) οθόνες αφής, δείκτες κεφαλής, ράβδοι στόματος Tablets και smartphones (ipad) Επειδή η υποστηρικτική τεχνολογία δεν μπορεί να προστεθεί σε ένα οποιοδήποτε υπολογιστή θα πρέπει να είναι συμβατή με το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή και τα πρόσθετα προϊόντα λογισμικού - είναι επίσης σημαντικό το σχολείο να επιλέγει λογισμικό το οποίο είναι προσβάσιμο και συμβατό με τις υποστηρικτικές τεχνολογίες. Η εικονική προσβασιμότητα είναι επίσης σημαντική και οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τις πολλές επιλογές διαμόρφωσης των διαφόρων λειτουργικών συστημάτων που υπάρχουν στα σχολεία και στο σπίτι, ακόμη και όταν πρόκειται για τη χρήση λογισμικού ανοιχτού κώδικα. Επιλογές προσβασιμότητας για τα Windows XP και 7 μπορούν να βρεθούν εύκολα στο 11

12 διαδίκτυο. Η Apple ενσωματώνει επίσης υποστηρικτική τεχνολογία στα προϊόντα της, όπως στάνταρ χαρακτηριστικά - χωρίς επιπλέον κόστος. Για παράδειγμα, τα iphone, ipad, ipod, και OS X περιλαμβάνουν μεγέθυνση οθόνης και VoiceOver, τεχνολογία πρόσβασης οθόνης για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης. Για να βοηθήσει τα άτομα με νοητικές και μαθησιακές αναπηρίες, κάθε Mac περιλαμβάνει ένα εναλλακτικό, απλοποιημένο περιβάλλον χρήστη που ανταμείβει την εξερεύνηση και την μάθηση. Και, για όσους δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν το ποντίκι, κάθε υπολογιστής Mac περιλαμβάνει πλήκτρα ποντικιού, πλήκτρα με λειτουργίες που διευκολύνουν τον χρήστη (slow και sticky keys), με τα οποία ο υπολογιστής προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες του χρήστη. Ανάγνωση και γραφή Επίσης σχετικά με τις διαδικασίες επικοινωνίας, η ανάγνωση και η γραφή έχουν ένα σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση ενός παιδιού με Ε.Π. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά με σοβαρές πολλαπλές αναπηρίες αφού ο γραμματισμός αποτελεί την καλύτερη ελπίδα τους για συμμετοχή στην ευρύτερη κοινωνία. Η συμμετοχή απαιτεί επικοινωνία και για τη σοβαρή διαταραχή της ομιλίας, η επικοινωνία απαιτεί γραπτή γλώσσα ή τη χρήση συσκευών επικοινωνίας που παίρνουν τη θέση της ανθρώπινης ομιλίας, συσκευές που συνήθως απαιτούν από το χρήστη να γνωρίζει ανάγνωση και γραφή (Blackstone & Cassatt-James, 1988; Koppenhaver, Coleman, Kalman, & Yoder, 1991) 3. Σε αυτόν τον τομέα θα εξετάσουμε φθηνές, αλλά αποτελεσματικές λύσεις χαμηλής τεχνολογίας για το γράψιμο, όπως νάρθηκες καρπού, ντοσιέ σεμιναρίων, τοποθέτηση μαξιλαριών ή χρήση ταινιών velcro για τη συγκράτηση σε μία θέση. Επίσης σημαντικές μπορεί να είναι εφαρμογές για τον υπολογιστή, όπως το λογισμικό πρόβλεψης λέξεων, για παράδειγμα, το οποίο μειώνει τον όγκο πληκτρολόγησης που έχει να κάνει ένα άτομο. Ηλεκτρονικά βιβλία, ανάγνωση σε απευθείας σύνδεση, λογισμικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων (OCR), αναγνώριση και πρόβλεψη φωνής και πολλές άλλες τεχνικές επιλογές εντάσσονται επίσης σε αυτό το τμήμα της ενότητας κατάρτισης. Προτεινόμενη βιβλιογραφία: Makaton - Meyer-Johnson - Arasaac - Words Plus - Pecs - Proloquo2go - Grid Prices - Tobii - Brain Control Muscle-Computer - PC Accessibility prodcomp Boardmakershare - Dasher - Camera Mouse - Accessibility in Apple Products Blackstone, S. W., & Cassatt-James, E. L. (1988). Augmentative communication. In N. J. Lass, L. V. McReynolds, J. L. Northern, & D. E. Yoder (Eds.), Handbook of speech-language pathology and audiology (pp ). Toronto: B. C. Decker. 12

13 Accessibility in Microsoft Products - Assistive Technology Eye Tracking Mouse - Open Source Special Access to PC Software - Cerebral Palsy & Assistive Technology Devices ehow.com Υποστηρικτική τεχνολογία για την κινητικότητα Η κινητικότητα είναι η ικανότητα ενός ατόμου να εκτελεί διακριτές δραστηριότητες που συνδέονται με κίνηση στον χώρο του. Η κινητικότητα αναφέρεται, επίσης, στη δυνατότητα χρήσης στοιχείων του περιβάλλοντος όπως κατάλληλα προσαρμοσμένα δημόσια και ιδιωτικά μέσα μεταφοράς. Σε αυτό το πεδίο θα εξετάσουμε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα στοιχεία: κινητικότητα με χειροκίνητα μέσα που περιλαμβάνει τη χρήση χειροκίνητων αναπηρικών αμαξιδίων, μπαστουνιών, πατερίτσας, περιπατητών, ποδηλάτων και τρικύκλων, καρεκλών μεταφοράς και χειροκίνητων ανελκυστήρων και βοηθητικών μέσων μεταφοράς, και κινητικότητα με ηλεκτροκίνητα μέσα, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτροκίνητων αναπηρικών αμαξιδίων, μοτοποδηλάτων, σκούτερ, ηλεκτρικών βοηθημάτων για ανύψωση και μεταφορά, διεπαφών για τον έλεγχο αναπηρικών αμαξιδίων, ρομποτικών βραχιόνων για αναπηρικά αμαξίδια. Προσοχή θα πρέπει επίσης να δοθεί σε όλες τις πτυχές των ιδιωτικών μέσων μεταφοράς (όπου συμπεριλαμβάνονται οι ειδικοί έλεγχοι οδήγησης, ειδικά καθίσματα, ράμπες και πλατφόρμες) και των μέσων μαζικής μεταφοράς (όπως η προσαρμογή των οχημάτων δημόσιας χρήσης, ράμπες, πλατφόρμες και ανελκυστήρες) που υπάρχουν στις περισσότερες χώρες. Προσβασιμότητα Τα βοηθήματα πρόσβασης για χρήση σε εσωτερικό ή εξωτερικό χώρο είναι επίσης μια περιοχή ζωτικής σημασίας για την κοινωνική ένταξη και προσαρμογή των παιδιών με Ε.Π., και οι προσαρμογές του οικιακού περιβάλλοντος μπορεί να κάνουν τη διαφορά στην ποιότητα της ζωής τους. Οι κατάλογοι προϊόντων της Ambient Assisted Living ( μπορούν να προσφέρουν καλές λύσεις για την αυτονομία και την ενδυνάμωση των παιδιών με αναπηρία. Άλλες πτυχές της προσβασιμότητας και κινητικότητας εξετάζονται επίσης, όπως στοιχεία συστημάτων για το κάθισμα και την τοποθέτηση, μαξιλάρια και διαχείριση πίεσης, ορθωτικές συσκευές και προσθετικοί εξοπλισμοί, κ.α. Προσαρμοσμένες αθλητικές δραστηριότητες Οι αθλητικές δραστηριότητες χρησιμοποιούνται και για την αποκατάσταση και για την αναψυχή και χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως θεραπεία που συμπληρώνει τις συμβατικές μεθόδους φυσικοθεραπείας 4. Βοηθούν στην ανάπτυξη δύναμης, συντονισμού, και αντοχής, αλλά και για ανάκτηση της αυτοεκτίμησης, προώθηση της ανάπτυξης μιας θετικής ψυχικής κατάστασης και την επίτευξη της κοινωνικής επανένταξης. Είναι επίσης μια καλή ευκαιρία για τη δημιουργία κοινωνικών επαφών και ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Δραστηριότητες όπως το boccia, το goalball, αθλήματα στίβου, μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη. Προτεινόμενη βιβλιογραφία: Assistive Technology Devices for Kids ehow.co.uk - 4 Promoting the Participation of People with Disabilities in Physical Activity and Sport in Ireland October Frances Hannon - Senior Researcher NDA 13

14 Neatech Chair Models: Apple - Empowering Disabled Apple Users: Home Solutions: Handy - Occasion: ibot: Υποστηρικτική τεχνολογία για χειρισμούς Χειρισμός είναι η ικανότητα του ατόμου να ελέγχει το φυσικό περιβάλλον και το αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων που εκτελούνται από άτομα με αναπηρίες. Ο όρος αναφέρεται επίσης στην ικανότητα ρύθμισης μηχανισμών ελέγχου χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε εργαλείο, ανεξάρτητα από το μέρος του σώματος που χρησιμοποιείται. Αν και αυτό αποτελεί μια περιοχή στο πεδίο εφαρμογής της εργοθεραπείας, είναι επίσης σημαντικό οι δάσκαλοι και οι γονείς να γνωρίζουν την ύπαρξη συσκευών που μπορούν να κάνουν τη ζωή τους πιο εύκολη, ακόμα και αν αυτό σημαίνει απλά επιπλέον χρόνο για τον εαυτό τους. Ως εκ τούτου, και από την άποψη της υποστηρικτικής τεχνολογίας, σύμφωνα με τα στοιχεία που αφορούν στον χειρισμό περιλαμβάνονται δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, όπως: Ατομική φροντίδα (υγιεινή, Ακράτεια, σεξουαλικότητα, ένδυση), Φροντίδα του σπιτιού (μαγείρεμα, καθάρισμα), Ασφάλεια (συσκευές συναγερμού και σηματοδότησης, συστήματα ελέγχου του περιβάλλοντος), Διεπαφές ελέγχου χρήστη (αναγνώριση φωνής, υπέρηχοι, διακόπτες), Ρομποτική (επιτραπέζια συσκευή σίτισης, σύστημα για το γύρισμα σελίδων, κλπ.) Αναψυχή (βοηθήματα για παιχνίδι, άσκηση, αθλητισμό, φωτογραφία, κάπνισμα, προσαρμοσμένα παιχνίδια) Μουσικά όργανα και εργαλεία χειροτεχνίας για αναψυχή Βιβλιογραφικές αναφορές Ambient Assisted Living - Neater Eater - Υποστηρικτική τεχνολογία για προσανατολισμό Προσανατολισμός είναι η ικανότητα του ατόμου να τοποθετεί τον εαυτό του σε σχέση με τις διαστάσεις του χρόνου και του χώρου. Επίσης, αφορά στην ικανότητα του ατόμου να λαμβάνει ερεθίσματα που προέρχονται από διάφορες αισθητηριακές εισροές (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή), να αφομοιώνει αυτές τις πληροφορίες και να παρέχει την κατάλληλη απάντηση (έξοδος). Αντικείμενα στον τομέα του προσανατολισμού είναι, για παράδειγμα, τα συστήματα πλοήγησης και προσανατολισμού που περιλαμβάνουν βοηθήματα προσανατολισμού και κινητικότητας, ηχητικοί οδηγοί, κλπ. Όμως αυτός ο τομέας περιλαμβάνει επίσης τον γνωστικό προσανατολισμό και τη γνωστική λειτουργία, όπως τα βοηθήματα για την μνήμη, τα βοηθήματα για τη υποστήριξη των εννοιών του χρόνου και του χώρου, ή, με την ευρύτερη έννοια, όλα τα είδη του εκπαιδευτικού υλικού και λογισμικού για τις νοητικές αναπηρίες. 14

15 Συστήματα προσανατολισμού και πλοήγησης Βοηθήματα προσανατολισμού και κινητικότητας, ηχητικοί οδηγοί, προσαρμογές του περιβάλλοντος Γνωστική λειτουργία: βοηθήματα για την μνήμη, βοηθήματα για τη υποστήριξη των εννοιών του χρόνου και του χώρου, εκπαιδευτικό λογισμικό. Προτεινόμενη βιβλιογραφία: Trekker System : Animation: Mindmapping: Podcasting : Virtual reality: Wiki: Zaid Learning: 15

16 Κεφάλαιο 4 Κοινωνικο οικονομικοί παράγοντες Μαθησιακά αποτελέσματα Οι συμμετέχοντες θα είναι σε θέση να αναζητούν πληροφορίες που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση για υποστηρικτικές τεχνολογίες στη χώρα τους καθώς και να διαθέτουν τις δεξιότητες για τον καθορισμό του σχεδίου απόκτησης τους, με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται από τις εθνικές ή διεθνείς βάσεις δεδομένων. Επίσης, θα είναι σε θέση να αξιολογούν την κατάσταση, τις τάσεις της αγοράς και τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με την υποστηρικτική τεχνολογία. Περιεχόμενα κεφαλαίου Παράγοντες επιλογής Η παροχή εξοπλισμού Υ.Τ. είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει το παιδί / χρήστη, αλλά και τα μέλη της οικογένειας, τους φροντιστές, τους φίλους και τους συμμαθητές. Η διαδικασία της απόκτησης ή της χρηματοδότησης είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα, ανάλογα με την εθνική νομοθεσία, αλλά υπάρχει μια ευρωπαϊκή τάση για χρήση μιας κοινής βάσης δεδομένων που συντονίζεται από το δίκτυο EASTIN 5. Οι επαγγελματίες γνωρίζουν για την αλληλεπίδραση που χρειάζεται με το κοινωνικό περιβάλλον και το πώς η παροχή εξοπλισμού Υ.Τ. θα επηρεάσει τα πρόσωπα που αλληλεπιδρούν με το παιδί με Ε.Π. Η αξιολόγηση της χρησιμότητας αυτού του εξοπλισμού θα πρέπει να περιλαμβάνει την κατάρτιση των ανθρώπων που βοηθούν το χρήστη στη χρήση του. Ως εκ τούτου, τα μέλη της οικογένειας, οι φίλοι, οι φροντιστές, οι συμμαθητές, οι συνάδελφοι, και άλλοι, αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της υποστήριξης του χρήστη. Η αποδοχή από το περιβάλλον είναι πάντα μια σημαντική πηγή ενθάρρυνσης για τη χρήση της συσκευής. Οι επαγγελματίες πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι ώστε να είναι πλήρως ενήμεροι για αυτές τις σημαντικές πτυχές κατά την ανάπτυξη ή την παροχή εξοπλισμού Υ.Τ.. Στον τομέα αυτό περιλαμβάνεται επίσης, κάθε στοιχείο που σχετίζεται με τη γνώση των διαθέσιμων πόρων για τον χρήστη, όπως είναι η γνώση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφορετικών μοντέλων παροχής υπηρεσιών, η γνώση του ρόλου, των περιορισμών, και της οπτικής των κατασκευαστών, διανομέων και προμηθευτών. Μεταξύ άλλων, θα εξεταστούν τα εξής: Παροχή Υπηρεσιών - Πρότυπα / Δοκιμές - Νομικά/ Οικονομικά θέματα. Παροχή υπηρεσιών Είναι σημαντικό όλοι, και κυρίως οι γονείς, να γνωρίζουν πολύ καλά τη νομοθεσία σε σχέση με την παροχή υποστηρικτικών τεχνολογιών και να γνωρίζουν πού να ζητήσουν σχετική συμβουλευτική υποστήριξη. Το διαδίκτυο μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο και μια καλή πηγή πληροφοριών. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν όλες τις διαδικασίες για την παροχή ή τη χρηματοδότηση για απόκτηση Υ.Τ. ανάλογα με τη χώρα. Οι προνοιακές υπηρεσίες συνήθως γνωρίζουν χρηματοδοτικά προγράμματα και είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν πού μπορούν να βρουν πληροφορίες. Η διαπραγμάτευση των όρων με τους παρόχους και προμηθευτές εξοπλισμού Υ.Τ. είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα και μερικές φορές το πιο δύσκολο. Υπάρχει μια πληθώρα παρόμοιου εξοπλισμού και η επιλογή δεν είναι πάντα εύκολη. 5 European Assistive Technology Information Network 16

17 Πηγές πληροφόρησης Η πληροφόρηση είναι δύναμη. Το Διαδίκτυο παρέχει ένα ευρύ φάσμα πληροφόρησης για την υποστηρικτική τεχνολογία, από εισαγωγικά ενημερωτικά δελτία και εκπαιδευτικό υλικό μέχρι σε βάθος συζητήσεις για βέλτιστες πρακτικές και αποτελέσματα ερευνών., Άλλα πληροφοριακά στοιχεία επίσης περιλαμβάνουν: Βάσεις δεδομένων για την υποστηρικτική τεχνολογία, εγκεκριμένες από αρμόδια όργανα και χρηματοδοτούμενες Κατάλογοι, περιοδικά και άλλες δημοσιεύσεις σχετικά με τεχνικά θέματα του εξοπλισμού Υ.Τ. Εκθέσεις και ενημερωτικές εκδηλώσεις για τις τελευταίες εξελίξεις Κέντρα πληροφόρησης για βοήθεια στην επιλογή Επαγγελματική υποστήριξη για την επιλογή εξοπλισμού Υ.Τ. Άλλες πηγές πληροφοριών σχετικά με την εξέλιξη των πολιτικών για υποστηρικτικές τεχνολογίες σε διεθνές επίπεδο, για την ανάλυση κόστους, την ανάλυση αποτελεσμάτων και τις τάσεις της αγοράς. Προτεινόμενη βιβλιογραφία Resna: SNOW: WATI: Unesco: EASTIN: 17

18 Βιβλιογραφία Heerkens YF, Bougie T, de Kleijn-de Vrankrijker MW Classification and terminology of assistive products. In: JH Stone, M Blouin, editors. International Encyclopedia of Rehabilitation. Available online: COOK, A., M. & HUSSEY, S. M. (2001). Assistive Technologies: Principles And Practice. ISBN: Mosby Inc - an academically-oriented book targeted primarily at undergraduate and graduate university students. It aims to provide a framework for assistive technology which is both broad in scope and specific in content. Hutinger, P.L., & Others. State of Practice: How Assistive Technologies Are Used in Educational Programs of Children With Multiple Disabilities.- a Final Report for the Project: Effective Use of Technology to Meet Educational Goals of Children with Disabilities. Washington, D.C.: Office of Special Education and Rehabilitation Services (1994). Bain & Leger (1997), Assistive technology: an interdisciplinary approach, written for rehabilitation service providers who are not necessarily AT specialists and as such has more of a practical applications bias. Church & Glennen - The handbook of assistive technology, focuses on the practical application of assistive technology and is intended to be used as a hand book and resource guide for professionals in their daily work.(1992), Fundamentals of assistive technology, RESNA (1999), is a resource manual designed to be used in conjunction with the RESNA Fundamentals in Assistive Technology Course. It contains twelve modules written by experts in the field along with other useful course materials. Azevedo L, Féria H, Nunes da Ponte M, Wänn J-E, Zato Recellado J (1994). European Curricula in Rehabilitation Technology Training. Report E.3.2, European Commission Heart Line E Rehabilitation Technology Training project. IMPACT consortium (1998). Increasing the IMPACT of assistive technology, WP2 deliverable, From dreams to realities. TELEMATE consortium (1998), Analysis of Assistive Technology (AT) training and User Needs. NOTE: this document is restricted to members of the TELEMATE consortium World Health Organization, WHO (1980), International Classification of Impairments, Disabilities, and Handicaps. World Health Organisation, WHO (1997). ICIDH 2. International Classification of Impairments, Activities and Participation. A Manual of Dimensions of Disablement and Handicaps. Turner-Smith, A., Abrahamsson, B., and Wänn, J-E. (1995) Qualifications in Rehabilitation Engineering teaching processes in the UK and Sweden. In: I. P. Porrero and R. P de la Bellacasa, eds. The European Context for Assistive Technology, ,). Amsterdam: IOS press 18