ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. γενική έκθεση σχετικά µε τη λειτουργία του Ταµείου Εγγυήσεων SEC(2010) 968

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2010) 418 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ γενική έκθεση σχετικά µε τη λειτουργία του Ταµείου Εγγυήσεων SEC(2010) 968 ES ES

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ γενική έκθεση σχετικά µε τη λειτουργία του Ταµείου Εγγυήσεων Εισαγωγή- Το Ταµείο που προστατεύει την Ένωση από την ενεργοποίηση των εγγυήσεων σε περιπτώσεις αθέτησης υποχρεώσεων από το Λειτουργία του Ταµείου κατα την περίοδο Πράξεις που καλύπτει το Ταµείο Παρακολούθηση των κινδύνων Εξωτερικός δανεισµός της ΕΤΕπ - όγκοι και κύρια χαρακτηριστικά κινδύνων των εγγυήσεων που παρέχονται στην ΕΤΕπ Μακροοικονοµική χρηµατοδοτική συνδροµή που καλύπτεται από το Ταµείο Πράξεις Ευρατόµ που καλύπτονται από το Ταµείο Τροφοδότηση του Ταµείου - ικανοποιητική εµπειρία µε τον νέο µηχανισµό τροφοδότησης Άλλες παράµετροι του νέου µηχανισµού τροφοδότησης ιαχείριση των διαθεσίµων του Ταµείου στο δυσχερεσ περιβάλλον της αγοράς - Ανάπτυξη και επίδοση του Ταµείου κατά την περίοδο Περιβάλλον κρίσης Ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου του Ταµείου Αξιολόγηση του ποσοστού-στόχου Ανάλυση χαρακτηριστικών πιστωτικού κινδύνου Ποσοστό-στόχος Αξιολόγηση του Ταµείου από εξωτερικό σύµβουλο Κύρια ευρήµατα: Συστάσεις: Συγκεκριµένη ποσοτική αξιολόγηση του ποσοστού-στόχου Επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης - αυξηµένος όγκος δανείων µακροοικονοµικής χρηµατοδοτικής συνδροµής Πιθανή επίπτωση στην αύξηση του ρυθµού εκταµιεύσεων της ΕΤΕπ Συστάσεις για το επόµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο για την µετά το 2013 περίοδο Αναθεώρηση των θεσµικών ρυθµίσεων για τη διαχείριση των διαθεσίµων του Ταµείου που αναφέρονται στην γενική έκθεση του ES ES

4 6. Συµπέρασµα ES ES

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ- ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΗΝ ΈΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΘΕΤΗΣΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 1994 Το Ταµείο Εγγύησης για τις εξωτερικές δράσεις («το Ταµείο») συστάθηκε το 1994 µε τον κανονισµό του Συµβουλίου (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 2728/94 της 31ης Οκτωβρίου µε σκοπό την προστασία του προϋπολογισµού της Ένωσης σε περίπτωση αθέτησης των υποχρεώσεων των δικαιούχων δανείων που έχει χορηγήσει ή εγγυηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κανονισµός του Ταµείου τροποποιήθηκε τρεις φορές 2 και επί του παρόντος λειτουργεί σύµφωνα µε τον κανονισµό του Συµβουλίου (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 480/2009 της 25ης Μαΐου (κωδικοποιηµένη έκδοση). Τρεις αναθεωρήσεις της λειτουργίας του Ταµείου πραγµατοποιήθηκαν το 1998, το 2003 και το Εκτός της τελευταίας αναθεώρησης του 2006, εφαρµόστηκε ένας νέος µηχανισµός τροφοδότησης, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το Μια διοργανική συµφωνία 4 µεταξύ του Συµβουλίου και της Επιτροπής προβλέπει ότι στο πλαίσιο της επόµενης γενικής έκθεσης σχετικά µε τη λειτουργία του Ταµείου Εγγύησης πρέπει να γίνεται πλήρης ανάλυση του νέου µηχανισµού τροφοδότησης. Σε αυτό το πλαίσιο, τον Σεπτέµβριο του 2009 η Επιτροπή ανέθεσε σε µια εταιρεία συµβούλων την αξιολόγηση του Ταµείου Εγγύησης, προκειµένου να αξιολογήσει τη λειτουργία του νέου µηχανισµού τροφοδότησης και τις διαφορετικές παραµέτρους του Ταµείου Εγγύησης, και ειδικά τον στόχο του 9% όσον αφορά το ποσοστό τροφοδότησης. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής συµπληρώνει την παρούσα έκθεση µε διαγράµµατα και πίνακες. Η παρούσα έκθεση καταδεικνύει ότι το Ταµείο Εγγυήσεων λειτουργεί εύρυθµα µε την παρούσα µορφή του και ότι ο νέος µηχανισµός τροφοδότησης εκπλήρωσε τις προσδοκίες. Αυτή η ανάλυση υπόκειται στα ευρήµατα της αξιολόγησης του Ταµείου Εγγύησης που εκπονήθηκε από εξωτερικό σύµβουλο, η οποία συγκεκριµένα επιβεβαιώνει ότι το ποσοστόστόχος του 9% είναι κατάλληλο εν όψει του κινδύνου που καλύπτεται από το Ταµείο. Συνεπώς, η έκθεση συµπεραίνει ότι επί του παρόντος δεν συντρέχει λόγος τροποποίησης της νοµικής βάσης του Ταµείου ή άλλων παραµέτρων του Ταµείου. 2. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο Πράξεις που καλύπτει το Ταµείο Τρεις είναι οι δανειοδοτικές πράξεις που καλύπτονται από το Ταµείο µε εγγυήσεις αφορούν τρία βάσει του προϋπολογισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εγγυήσεις για τα εξωτερικά δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και εγγυήσεις δανείων, εξωτερικά δάνεια της Ευρατόµ και δάνεια µακροοικονοµικής χρηµατοδοτικής συνδροµής (ΜΧΣ) της ΕΕ προς τρίτες χώρες. Το οργανόγραµµα του Ταµείου στο έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής Κανονισµός (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 2728/94 του Συµβουλίου (ΕΕ L 293 της , σ. 1). Κανονισµός (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 1149/1999 του Συµβουλίου (ΕΕ L 139, , σ. 1), Κανονισµός (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 2273/2004 του Συµβουλίου (ΕΕ L 396, , σ. 28), Κανονισµός (ΕΚ, Ευρατόµ) αριθ. 89/2007 του Συµβουλίου (ΕΕ L 22, , σ. 1). ΕΕ L , , σ /0025 (CNS) της 16ης Ιανουαρίου EN 2 EN

6 περιγράφει τη λειτουργία του Ταµείου και όλες τις χρηµατοδοτικές ροές που περιλαµβάνει η λειτουργία του Ταµείου Παρακολούθηση των κινδύνων Το Ταµείο καλύπτει κινδύνους που συνδέονται µε δάνεια και εγγυήσεις δανείων υπέρ τρίτων χωρών. Στα τέλη του 2009 το Ταµείο κάλυψε ποσό 16,361 δισεκατοµµυρίων ευρώ εγγυηµένων δανειοδοτικών πράξεων, εκ των οποίων 16,239 δισεκατοµµύρια ευρώ αφορούσαν κεφάλαιο και 122 εκατοµµύρια ευρώ τόκους υπερηµερίας. Από τη στιγµή που τέθηκε σε ισχύ η εντολή της ΕΤΕπ για εξωτερικά δάνεια 5 το 2007 το ποσό των κεφαλαίων που καλύφθηκαν αυξήθηκε κατά µέσο όρο κατά 15% ετησίως και έφθασε στα 16,361 εκατοµµύρια ευρώ. Η αύξηση των κεφαλαίων που καλύφθηκαν από το Ταµείο δε σηµαίνει ότι το Ταµείο διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο ανά ευρώ που κάλυψε. Η παρακολούθηση των κινδύνων που επωµίζεται η ΕΤΕπ καταδεικνύει ότι οι πιστωτικοί κίνδυνοι παραµένουν σταθεροί όσον αφορά τις νέες πράξεις, εφόσον τα νέα δάνεια συνάπτονται για έργα που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά κινδύνου µε τα χαρτοφυλάκια των υπαρχόντων δανείων (βλ. γραφήµατα στην ενότητα 5 του εγγράφου των υπηρεσιών της Επιτροπής). Αυτό ισχύει από το Για τον λόγο αυτό, η προηγούµενη γενική έκθεση κατέληξε στο συµπέρασµα το 2006 ότι το ποσοστό-στόχος διατηρήθηκε στο 9% Εξωτερικός δανεισµός της ΕΤΕπ - όγκοι και κύρια χαρακτηριστικά κινδύνων των εγγυήσεων που παρέχονται στην ΕΤΕπ Περίπου το 97% των συνολικών ανεξόφλητων ποσών που καλύπτονται από το Ταµείο αφορά εγγυήσεις δανείων που δίδονται για δάνεια που χορηγούνται από την ΕΤΕπ για έργα σε τρίτες χώρες Από τις προβλέψεις σχετικά µε την εκτέλεση της παρούσας εντολής προκύπτει ότι αυτό το υψηλό ποσοστό των εγγυήσεων της ΕΤΕπ στον κίνδυνο που καλύπτεται από το ταµείο θα παραµείνει αµετάβλητο στο µέλλον. Αν ένας δικαιούχος δανείου δεν προβεί στην οφειλόµενη πληρωµή την ηµεροµηνία που καθίσταται απαιτητή, η ΕΤΕπ ζητά από την Επιτροπή να καταβάλλει τα ποσά που οφείλει ο υπερήµερος οφειλέτης σύµφωνα µε την αντίστοιχη σύµβαση εγγύησης µεταξύ της Επιτροπής και της ΕΤΕπ. Αν η ΕΤΕπ διαθέτει δεύτερο δηµόσιο ή ιδιώτη εγγυητή επιπροσθέτως της εγγύησης της ΕΕ, υποχρεούται να ενεργοποιήσει αυτήν την εγγύηση, πριν καταπέσει η εγγύηση της ΕΕ. Πίνακας 1: Ποσοστό των πράξεων της ΕΤΕπ που καλύφθηκε από το Ταµείο το 2009 (οφειλόµενο κεφάλαιο και τόκοι) 5 Η "εντολή" αναφέρεται στον φάκελο εγγύησης που παρέχεται από τον προϋπολογισµό της ΕΕ στην ΕΤΕπ. Οι εντολές συνήθως χορηγούνται για τη διάρκεια του χρηµατοδοτικού πλαισίου (τρέχουσα περίοδος ) και υποδιαιρούνται ανά περιφέρειες και ανά τοµείς δραστηριότητας. EN 3 EN

7 MFA 3% Euratom 0% EIB 97% Η εγγύηση της ΕΕ καλύπτει όλους τους πιστωτικούς κινδύνους µιας εγγυηµένης δανειοδοτικής πράξης σε τρίτη χώρα. Όλες οι χρηµατοδοτικές πράξεις που συνάπτει η ΕΤΕπ µε µια χώρα, µε ένα δηµόσιο φορέα ή έναν ιδιωτικό φορέα που καλύπτεται από κρατική εγγύηση, καλύπτονται αυτοδικαίως από µια γενική εγγύηση. Για άλλους τύπους πράξεων, κυρίως πράξεις που αφορούν στον ιδιωτικό τοµέα, η εγγύηση περιορίζεται στις επακριβώς καθορισµένες περιπτώσεις πολιτικού κινδύνου Μακροοικονοµική χρηµατοδοτική συνδροµή που καλύπτεται από το Ταµείο Για το συγκεκριµένο είδος πράξεων που καλύπτονται από το Ταµείο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δανείζεται από τις χρηµατοπιστωτικές αγορές και δανείζει περαιτέρω το προϊόν του δανείου (στη βάση τύπου «back-to-back») σε χώρες µη µέλη (δάνεια ΜΧΣ). Όλα τα δάνεια ΜΧΣ πρέπει να εγκριθούν ένα-ένα από το Συµβούλιο. Η αποπληρωµή του δανείου είναι προγραµµατισµένη, ώστε να συµπίπτει µε την αποπληρωµή των δανειακών οφειλών της ΕΕ Πράξεις Ευρατόµ που καλύπτονται από το Ταµείο Το δάνειο της Ευρατόµ µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη χρηµατοδότηση έργων εντός των κρατών-µελών (απόφαση του Συµβουλίου 77/270/Ευρατόµ) ή ορισµένων τρίτων χωρών (Ουκρανία, Ρωσία ή Αρµενία) (απόφαση του Συµβουλίου 94/179/Ευρατόµ). Το 1990 το Συµβούλιο έθεσε ένα όριο δανεισµού ύψους 4 δισεκατοµµυρίων ευρώ, εκ των οποίων περίπου 3,4 δισεκατοµµύρια ευρώ έχουν ήδη εγκριθεί και εκταµιευτεί. Το 2002, η Επιτροπή πρότεινε την αύξηση του ορίου δανεισµού από 4 δισεκατοµµύρια ευρώ σε 6 δισεκατοµµύρια ευρώ, επ αυτού όµως δεν έχει επιτευχθεί ακόµη συµφωνία µε το Συµβούλιο. Όσον αφορά τα δάνεια ΜΧΣ, η Ευρατόµ δανείζεται από τις χρηµατοπιστωτικές αγορές (στη βάση του «back-to-back») και δανείζει περαιτέρω το προϊόν του δανείου σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τοµέα της πυρηνικής ενέργειας σε ορισµένες τρίτες χώρες. Η αποπληρωµή του δανείου είναι έτσι προγραµµατισµένη, ώστε να συµπίπτει µε την αποπληρωµή των δανειακών οφειλών της Ευρατόµ. Το 2009 ποσοστό των πράξεων της Ευρατόµ ήταν οριακό (µικρότερο από 1%) σε σύγκριση µε το συνολικό ανεξόφλητο ποσό των κεφαλαίων και τόκων που καλύπτονται από το Ταµείο (βλέπε πίνακα 1 παραπάνω) Τροφοδότηση του Ταµείου - ικανοποιητική εµπειρία µε τον νέο µηχανισµό τροφοδότησης Ο νέος µηχανισµός τροφοδότησης που θεσπίστηκε το 2007 τροποποίησε τους κανόνες τροφοδότησης για το Ταµείο, τερµατίζοντας στην προηγούµενη πρακτική τροφοδότησης του EN 4 EN

8 Ταµείου που βασιζόταν στις προβλέψεις των συναπτόµενων δανείων ανεξάρτητα από τις πραγµατικές εκταµιεύσεις. Ο νέος µηχανισµός τροφοδότησης βασίζεται επί του παρόντος στις καθαρές εκταµιεύσεις. Αυτή η αλλαγή πέτυχε τον βασικό σκοπό της, δηλαδή τη βελτίωση της λειτουργίας του Ταµείου µε τη µείωση των ετήσιων µεταφορών µεταξύ του προϋπολογισµού της Ένωσης και του Ταµείου σε µόνο µία καταβολή ετησίως, και µε τη βελτίωση της ακρίβειας των δηµοσιονοµικών ροών µεταξύ του Ταµείου και του προϋπολογισµού. Πράγµατι, καθώς η τροφοδότηση πραγµατοποιείται βάσει των καθαρών εκταµιεύσεων των εγγυηµένων δανείων, οι απαραίτητοι δηµοσιονοµικοί πόροι για την τροφοδότηση µπορούν να ενσωµατώνονται εγκαίρως στην κανονική δηµοσιονοµική διαδικασία. Αυτή η αλλαγή έθεσε τέλος στη δοµική υπερτροφοδότηση που είχε παρατηρηθεί µε τον προηγούµενο µηχανισµό τροφοδότησης, ο οποίος ήταν κατάλληλος για το στάδιο εκκίνησης του Ταµείου. Όπως φαίνεται στον πίνακα 2 του εγγράφου των υπηρεσιών της Επιτροπής κατά το πρώτο µισό του τρέχοντος δηµοσιονοµικού πλαισίου για την περίοδο , οι διαθέσιµοι δηµοσιονοµικοί πόροι για την τροφοδότηση του Ταµείου ύψους 200 εκατοµµυρίων ευρώ περίπου, που αποφασίστηκαν από την αρµόδια για τον προϋπολογισµό αρχή, ήταν υπερεπαρκείς για την τροφοδότηση του Ταµείου. Ωστόσο, ανάλογα µε το ποσοστό υλοποίησης της εντολής της ΕΤΕπ για τα εξωτερικά δάνεια, οι εκτιµήσεις για τις ανάγκες του Ταµείου για τα έτη 2012 και 2013 υποδεικνύουν ότι το Ταµείο µπορεί να χρειαστεί περίπου 598 εκατοµµύρια ευρώ. Το ποσό που περιλαµβάνεται στον ενδεικτικό δηµοσιονοµικό προγραµµατισµό για τα έτη είναι 400 εκατοµµύρια ευρώ. Το ποσό αυτό θα αυξηθεί µε τους τόκους επί των διαθεσίµων του Ταµείου (βλέπε ενότητα 3.2). Για ολόκληρη την περίοδο το σύνολο των πόρων που χρησιµοποιήθηκαν και έχουν προβλεφθεί αναµένεται να ανέλθουν σε ποσό κατά πολύ χαµηλότερο των 1,4 δισεκατοµµυρίων ευρώ που είχε αρχικά προβλεφθεί για το δηµοσιονοµικό πλαίσιο Η αναλογία µεταξύ του συνόλου των µεταφορών από τον προϋπολογισµό στο Ταµείο και η συνολική δηµοσιονοµική επιχορήγηση αναµένεται να ανέλθει περίπου στο 60% στο τέλος της περιόδου Άλλες παράµετροι του νέου µηχανισµού τροφοδότησης Προκειµένου να προστατεύσει τον προϋπολογισµό της ΕΕ από κλυδωνισµούς, ο µηχανισµός τροφοδότησης προβλέπει έναν µηχανισµό εξοµάλυνσης που στοχεύει στον περιορισµό του ετήσιου ποσού που µεταφέρεται στο Ταµείο, σε περίπτωση µεγάλων αθετήσεων υποχρεώσεων. Επιπλέον καθιερώθηκαν οι επονοµαζόµενες τιµές ενεργοποίησης µηχανισµών. Η λειτουργία των τιµών αυτών είναι η ενηµέρωση της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής σχετικά µε µεγάλες ζηµίες του Ταµείου (τιµή ενεργοποίησης 80%, δηλ. όταν η τιµή του Ταµείου είναι χαµηλότερη του 80% του ποσού- στόχου) ή η εκπόνηση έκθεσης από την Επιτροπή για εξαιρετικά µέτρα που µπορεί να απαιτούνται για την ανασύσταση του Ταµείου (τιµή ενεργοποίησης 70%). Η λειτουργία του µηχανισµού εξοµάλυνσης µπορεί να περιγραφεί ως εξής: Στην περίπτωση που, συνεπεία µιας ή περισσοτέρων αθετήσεων υποχρεώσεων, το ποσό που καλύπτεται από το Ταµείο υπερβεί τα 100 εκατοµµύρια ευρώ σε ένα δεδοµένο έτος (που έχει επίπτωση στον προϋπολογισµό στην αρχή του έτους n+2 µετά την αθέτηση υποχρέωσης), το ποσό άνω των 100 εκατοµµυρίων ευρώ καταβάλλεται στο Ταµείο σε ετήσιες δόσεις µέγιστου ποσού 100 εκατοµµυρίων ευρώ κατά τη διάρκεια των επόµενων ετών. Το ποσό της ετήσιας δόσης θα είναι το µικρότερο από τα εξής δύο: 100 εκατοµµύρια ευρώ ή το υπόλοιπο οφειλόµενο ποσό (άρθρο 6 του κανονισµού αριθ. 480/2009). EN 5 EN

9 Ο µηχανισµός εξοµάλυνσης δεν έχει ενεργοποιηθεί από τη θέσπιση του νέου µηχανισµού τροφοδότησης καθώς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν έχει υπάρξει ενεργοποίηση των εγγυήσεων του Ταµείου. 3. ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΣΤΟ ΥΣΧΕΡΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ - ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙ ΟΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο Περιβάλλον κρίσης Κατά τη διάρκεια της περιόδου η απόλυτη απόδοση του χαρτοφυλακίου του Ταµείου παρέµεινε διαχρονικά θετική και το χαρτοφυλάκιο δεν υπέστη καµία κεφαλαιακή ζηµία ως συνέπεια της οικονοµικής κρίσης. Ούτε οι εξωτερικοί ούτε οι εσωτερικοί ελεγκτές ή το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο δεν εξέφρασαν οποιαδήποτε ανησυχία σχετικά µε τη διαχείριση των διαθεσίµων του Ταµείου από την ΕΤΕπ υπό την επίβλεψη των υπηρεσιών της Επιτροπής. Η ΕΤΕπ διαχειρίστηκε τα διαθέσιµα του Ταµείου υπό την επίβλεψη της Επιτροπής µε µεγάλη επιτυχία σε ένα δύσκολο χρηµατοοικονοµικό περιβάλλον. Καθ όλη τη διάρκεια της περιόδου το Ταµείο είχε συνολικά µέση ετήσια απόδοση περίπου +4,6928%. Όµως, στο πλαίσιο της πιο σοβαρής κρίσης στις παγκόσµιες χρηµατοπιστωτικές αγορές κατά το πρόσφατο παρελθόν, το Ταµείο είχε µέση χαµηλότερη επίδοση από τον δείκτη αναφοράς του της τάξεως των -15,27 περίπου µονάδων βάσης ανά έτος. Το ύψος του συνόλου των κεφαλαίων που διαχειρίζεται το χαρτοφυλάκιο του Ταµείου Εγγύησης ανήλθε στις 31 εκεµβρίου 2009 στην αγοραστική τιµή των 1.204,5 εκατοµµυρίων ευρώ (συµπεριλαµβανοµένων των µετρητών), µε τροποποιηµένη διάρκεια 3,01 έτη Ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου του Ταµείου Το γράφηµα 2 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής καταδεικνύει ότι ο όγκος του Ταµείου µειώθηκε το 2007 µετά την εφαρµογή του νέου µηχανισµού τροφοδότησης, για να αυξηθεί το 2008 και να φτάσει τα 1.204,5 εκατοµµύρια ευρώ το Η µείωση το 2007 οφείλεται στον αργό ρυθµό εκταµίευσης των δανείων στην αρχή της τρέχουσας εντολής της ΕΤΕπ, που είχε ως αποτέλεσµα πλεόνασµα ύψους 125,75 εκατοµµυρίων ευρώ τα οποία µεταφέρθηκαν από το Ταµείο στον προϋπολογισµό. Κατά µέσο όρο τα διαθέσιµα του Ταµείου αυξάνονταν κατά +2,5% ανά έτος από το Η αξία των διαθέσιµων του Ταµείου αναµένεται να συνεχίσει να αυξάνεται και να ανέλθει περίπου στα 2,2 δισεκατοµµύρια ευρώ το Η πιθανή επιτάχυνση του ρυθµού των εκταµιεύσεων βάσει της εντολής εξωτερικών δανείων το 2010 και η πιθανή αύξηση των πράξεων ΜΧΣ εξηγούν τις προβλέψεις για γρηγορότερη αύξηση της αξία των διαθεσίµων του Ταµείου (βλέπε ενότητες 6 και 7 του εγγράφου των υπηρεσιών της Επιτροπής). Επιπροσθέτως της τροφοδότησης µέσω του σχετικού κονδυλίου του προϋπολογισµού, η άλλη κύρια πηγή εσόδων του Ταµείου είναι οι τόκοι επί των διαθεσίµων του. Οι τόκοι επί των διαθεσίµων του Ταµείου έφθασαν στα ιστορικά χαµηλότερα επίπεδά τους καθώς άρχισαν να µειώνονται από το 2007 λόγω της γενικής ύφεσης της αγοράς επιτοκίων. Οι τόκοι που προέκυψαν κατά την περίοδο ανήλθαν στα 146 εκατοµµύρια ευρώ (βλέπε πίνακα 1 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, εισροές και εκροές από την ίδρυση του Ταµείου). Στα τέλη του 2009 τα συνολικά διαθέσιµα του ταµείου ήταν 1.204,5 εκατοµµύρια ευρώ (αγοραστική αξία). Το 84,3% του ποσού αυτού επενδύθηκε σε οµόλογα, το 15,6% σε καταθέσεις και το 0,1% τηρήθηκαν σε λογαριασµούς όψεως. EN 6 EN

10 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ-ΣΤΟΧΟΥ Το 2006 τροποποιήθηκε η νοµική βάση του Ταµείου προκειµένου να εφαρµοσθεί ο νέος µηχανισµός τροφοδότησης το , και η Επιτροπή συµφώνησε να παρουσιάσει στην παρούσα γενική έκθεση µια ανάλυση της λειτουργίας του νέου µηχανισµού. Επιπλέον, συµφωνήθηκε να επανεξεταστεί η καταλληλότητα των κυρίων παραµέτρων του Ταµείου, κυρίως το ποσοστό-στόχος του 9% (σχέση του µεγέθους του Ταµείου προς το συνολικό ποσό κινδύνων που καλύπτονται) Ανάλυση χαρακτηριστικών πιστωτικού κινδύνου Τα χαρακτηριστικά πιστωτικού κινδύνου του Ταµείου δεν τροποποιήθηκαν από την τελευταία γενική έκθεση του 2006 (βλέπε παράγραφο ανωτέρω και γραφήµατα στην ενότητα 5 στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: τα χαρακτηριστικά κινδύνου των δανείων που καλύφθηκαν από το Ταµείο το 2006 και το 2009). Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου το Ταµείο δεν ενεργοποίησε εγγυήσεις για να καλύψει αθέτηση υποχρεώσεων. Η ανάλυση των χαρακτηριστικών πιστωτικού κινδύνου των δανείων που καλύφθηκαν από το ταµείο υποδεικνύει ότι το ποσοστό-στόχος δεν χρειαζόταν µεταβολή. Ο κίνδυνος αθέτησης υποχρεώσεων από τους δικαιούχους των δανείων υφίσταται και αντικατοπτρίζεται στη διατήρηση του ποσοστού-στόχου στο 9%. Σηµειώνεται ότι περίπου το 14% του δανειστικού χαρτοφυλακίου το 2009 βαθµολογήθηκε µε λιγότερο από Β (Moody's ή αντίστοιχο), που σηµαίνει ότι σύµφωνα µε τα ιστορικά σωρευτικά ποσοστά αθέτησης υποχρεώσεων όσον αφορά τους διάφορους βαθµούς πιστοληπτικής ικανότητας για κινδύνους του δηµοσίου σε διαφορετικά χρονικά διαστήµατα που δηµοσιεύονται από µεγάλους οργανισµούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, η πιθανότητα αθέτησης υποχρεώσεων σε 1 έτος δεν είναι αµελητέα. Η σχετική σταθερότητα των χαρακτηριστικών κινδύνου οφείλεται στη γεωγραφική κατανοµή των δανειοδοτικών πράξεων που καλύπτονται από το Ταµείο, η οποία παρέµεινε σχεδόν αµετάβλητη την περίοδο Η κατανοµή που προέβλεπε η εντολή της ΕΤΕπ συνέβαλε σε αυτήν τη σταθερότητα καθώς η κατανοµή των δανειοδοτικών πράξεων µεταξύ της προηγούµενης και της τρέχουσας εντολής είναι παρόµοια. Περίπου το 81% των δανειοδοτικών πράξεων εστιάζουν στις µεσογειακές χώρες και περιλαµβάνουν εν δυνάµει υποψήφιες και υποψήφιες χώρες (βλέπε γράφηµα 3 στο έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής: η γεωγραφική κατανοµή των δανειοδοτικών πράξεων που καλύφθηκαν από το Ταµείο το 2009). Το Ταµείο καλύπτει τον πιστωτικό κίνδυνο αθέτησης υποχρεώσεων σε 42 χώρες. Οι 10 πρώτες χώρες αντιστοιχούν στο 81% της συνολικού κινδύνου. Ο µέγιστος κίνδυνος σε µία χώρα αντιστοιχεί στο 27% του συνολικού κινδύνου για το Από το 1994 το Ταµείο χρειάσθηκε να ενεργοποιήσει εγγυήσεις για το ποσό των 478 εκατοµµυρίων ευρώ συνολικά και είχε ποσοστό ανάκτησης 100% (βλέπε πίνακα 1 του SWD). Οι τελευταίες καταπτώσεις έγιναν το 2003 και το 2004 σχετικά µε τη ηµοκρατία της Αργεντινής για συνολικό ποσό περίπου 10 εκατοµµυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Τα ποσά ανακτήθηκαν πλήρως το 2004 και το 2008 όσον αφορά τους τόκους υπερηµερίας Ποσοστό-στόχος Βάσει των προηγούµενων παρατηρήσεών µας και της ανάλυσης των χαρακτηριστικών πιστωτικού κινδύνου για τις τρέχουσες δανειοδοτικές πράξεις που καλύπτονται από το 6 [Βλ. υποσηµείωση 2 ]. EN 7 EN

11 Ταµείο η κυριότερη παράµετρος του Ταµείου (το ποσοστό-στόχος 9%) καθορίζεται σε τέτοιο επίπεδο ώστε να καλύπτεται επαρκώς ο κίνδυνος που επωµίζεται το Ταµείο και η ενδεχόµενη εξέλιξη του εν λόγω πιστωτικού κινδύνου λόγω των επιπτώσεων της οικονοµικής κρίσης. 5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΠΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΟ Την αξιολόγηση του Ταµείου ανέλαβαν οι εταιρείες GHK Consulting και Volterra Consulting από τον Σεπτέµβριο του 2009 έως τον Φεβρουάριο του Σκοπός της αξιολόγησης ήταν η εκτίµηση της καταλληλότητας, της αποτελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας του Ταµείου, µε ειδική έµφαση στην καταλληλότητα των τρεχόντων επιπέδων των κύριων παραµέτρων του Ταµείου κυρίως του ποσοστού-στόχου. Προκειµένου να αντιµετωπίσει τα ζητήµατα αξιολόγησης, η µελέτη συνδύασε διάφορες ποιοτικές και ποσοτικές τεχνικές, συµπεριλαµβανοµένης της δευτερογενούς στατιστικής έρευνας και ανάλυσης, των συνεντεύξεων, καθώς και της ποσοτικής ανάλυσης κινδύνου (προσοµοιώσεις Monte Carlo) Κύρια ευρήµατα: Το Ταµείο είναι ένας αποτελεσµατικός και αποδοτικός µηχανισµός για την κάλυψη των κινδύνων που σχετίζονται µε τις εξωτερικές πράξεις δανεισµού της ΕΕ. Το κόστος λειτουργίας του Ταµείου κρίνεται ικανοποιητικό σε σχέση µε τη δηµοσιονοµική προστασία και τη σταθερότητα που παρέχει το Ταµείο. Οι τρέχουσες µέθοδοι διαχείρισης του Ταµείου λειτουργούν αποτελεσµατικά και είναι κατάλληλες για τον σκοπό που καλούνται να εξυπηρετήσουν. Το ποσοστό-στόχος του 9% βρίσκεται στο κατάλληλο επίπεδο και παρέχει επαρκή σε περίπτωση ζηµιών. Ακόµα και σε ένα ακραίο σενάριο 7 (αθέτηση υποχρεώσεων σε βαθµό που ακόµα δεν έχει παρατηρηθεί στα δάνεια της ΕΕ), η ποσοτική αξιολόγηση δείχνει ότι µπορεί να προβλεφθεί ετήσια ζηµία ένα προς είκοσι. ο µηχανισµός τροφοδότησης λαµβάνει επαρκώς υπόψη του τα χαρακτηριστικά κινδύνου του Ταµείου. εδοµένης της «µη πιθανής» παραβίασης από το Ταµείο των ορίων του 80% ή του 70 %, ο τρέχων µηχανισµός αφήνει επαρκή περιθώρια για τους κινδύνους σε περιπτώσεις µη εξόφλησης δανείων. Όσον αφορά την επάρκεια των δηµοσιονοµικών πόρων που προβλέπονται για το Ταµείο, τα συµπεράσµατα της αξιολόγησης είναι τα εξής: 7 Συνήθως το Ταµείο καλείται µόνο για να αποζηµιώσει για το ποσό µιας καταβολής που δεν πραγµατοποιήθηκε (τόκοι και/ή κεφάλαιο) σε µια δεδοµένη ηµεροµηνία καταβολής. Αυτό σηµαίνει ότι το συνολικό ποσό των µελλοντικών οφειλόµενων καταβολών επηρεάζει το Ταµείο µόνο σε βάθος χρόνου όταν οι καταβολές αυτές καθίστανται οφειλόµενες. Θεωρητικά, µετά από µια καταβολή που δεν πραγµατοποιείται, ο πιστωτής ενός δανείου µπορεί να απαιτήσει όλες τις µελλοντικές καταβολές αν δεν αναµένεται ότι τα ποσά αυτά θα καταβληθούν. Προκειµένου να προσοµοιωθεί η µέγιστη πίεση στο Ταµείο, η ποσοτική ανάλυση προσοµοίωσε ένα σενάριο σύµφωνα µε το οποίο οι µη πραγµατοποιηθείσες καταβολές ενεργοποιούν µια επιτάχυνση όλων των µελλοντικά οφειλόµενων καταβολών. EN 8 EN

12 οι καταβολές στο Ταµείο που οφείλονται σε ζηµίες περιορίζονται από τον µηχανισµό εξοµάλυνσης στα 100 εκατοµµύρια ευρώ. Τα αποτελέσµατα της προσοµοίωσης υποδηλώνουν ότι ο µηχανισµός εξοµάλυνσης και το όριο των 100 εκατοµµυρίων ευρώ είναι κατάλληλα οι καταβολές στο Ταµείο που προκύπτουν από πρόσθετες εκταµιεύσεις προβλέπεται να αυξηθούν άνω του ετήσιου κονδυλίου του προϋπολογισµού, το οποίο ανέρχεται στα 200 εκατοµµύρια ευρώ Συστάσεις: το Ταµείο πρέπει να συνεχίσει να καλύπτει τις πράξεις εξωτερικού δανεισµού της ΕΕ το ποσοστό-στόχος του Ταµείου πρέπει να παραµείνει στο 9 %, µε δυνατότητα επανεξέτασης κατά καιρούς στο επόµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο οι δηµοσιονοµικοί πόροι που προβλέπονται για το Ταµείο πρέπει να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τα αναµενόµενα χαρακτηριστικά των αναγκών τροφοδότησης. Οµοίως, θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη αύξησης του ετήσιου κονδυλίου του προϋπολογισµού από 250 έως 300 εκατοµµύρια ευρώ πρέπει να διεξαχθεί περαιτέρω ανάλυση για να καθοριστεί αν η ίδια ποιότητα υπηρεσιών διαχείρισης χαρτοφυλακίου µπορεί να επιτευχθεί από την Επιτροπή (σε σύγκριση µε την ΕΤΕπ) µε χαµηλότερο κόστος (σε σχέση µε τις αµοιβές διαχείρισης που καταβάλλονται στην ΕΤΕπ) Συγκεκριµένη ποσοτική αξιολόγηση του ποσοστού-στόχου Η εξωτερική αξιολόγηση του Ταµείου που επικεντρώνεται µεταξύ άλλων στην ποσοτική ανάλυση των χαρακτηριστικών κινδύνου του Ταµείου και το αντίστοιχο επίπεδο των διαθέσιµων του Ταµείου επιβεβαίωσε το συµπέρασµα των υπηρεσιών της Επιτροπής ότι το επίπεδο του ποσοστού-στόχου 9% επιτρέπει στο Ταµείο να εκπληρώσει το βασικό σκοπό του, ο οποίος είναι η παροχή ρευστότητας σε περίπτωση αθέτησης υποχρεώσεων από δανειζόµενους της ΕΕ και η παροχή δηµοσιονοµικής σταθερότητας. Η µελέτη επιβεβαιώνει ότι το τρέχον επίπεδο του 9% είναι κατάλληλο σε σχέση µε τον παρόντα πιστωτικό κίνδυνο των δανείων και των πράξεων εγγυηµένων δανείων που καλύπτονται από το Ταµείο. Η ανάλυση ευαισθησίας που εκπονήθηκε από τους εξωτερικούς συµβούλους, κατέδειξε ότι η πρόθεση της διατήρησης του ποσοστού-στόχου στο 9% είναι µια συνετή προσέγγιση όσον αφορά τα χαρακτηριστικά κινδύνου του χαρτοφυλακίου, που ήδη λαµβάνει υπόψη έναν αναπόφευκτο βαθµό αβεβαιότητας σχετικά µε την πιθανότητα αθέτησης υποχρεώσεων. Η µείωση του ποσοστού-στόχου από το τρέχον επίπεδο του 9%, που θα επέτρεπε τη µείωση της χρησιµοποίησης δηµοσιονοµικών πόρων που χορηγούνται για τη χρηµατοδότηση της τροφοδότησης του Ταµείου, δεν θα αποτελούσε συνετή προσέγγιση. Αυτό όντως ισχύει, ειδικά αν κάποιος λάβει υπόψη τα χαρακτηριστικά κινδύνου του υπάρχοντος δανειοδοτικού χαρτοφυλακίου που καλύπτεται από το Ταµείο και εν όψει της επιδείνωσης της οικονοµικής κατάστασης πολλών χωρών συνεπεία της οικονοµικής κρίσης Επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης - αυξηµένος όγκος δανείων µακροοικονοµικής χρηµατοδοτικής συνδροµής Η ένταση της διεθνούς οικονοµικής κρίσης οδήγησε διάφορες χώρες που βρίσκονται στο προενταξιακό στάδιο και τις γείτονες χώρες να προσεγγίσουν την Επιτροπή, επίσηµα ή EN 9 EN

13 ανεπίσηµα, µε αιτήµατα για δάνεια ΜΧΣ. Η έγκριση δανείων ΜΧΣ υπέρ αυτών των χωρών θα σήµαινε την χορήγηση 1,5 δισεκατοµµυρίων ευρώ κατά την περίοδο 2010 και 2011 (δεν υπάρχει πρόβλεψη για την περίοδο πέραν του 2011) καθώς και επιπλέον 135 εκατ. ευρώ κατά µέγιστο όριο για τροφοδότηση του Ταµείου από το 2012 το νωρίτερο, ανάλογα µε το ρυθµό εκταµίευσης των δανείων Πιθανή επίπτωση στην αύξηση του ρυθµού εκταµιεύσεων της ΕΤΕπ Ο ρυθµός εκταµιεύσεων της ΕΤΕπ για δάνεια που έχουν συναφθεί βάσει της τρέχουσας εντολής που παρατηρήθηκε την περίοδο ήταν αργός. Συνεπώς, οι ετήσιες µεταφορές από τον προϋπολογισµό στο Ταµείο ήταν σαφώς κατώτερες των διαθέσιµων δηµοσιονοµικών µέσων. Η πιθανή αύξηση του ρυθµού εκταµίευσης της ΕΤΕπ σε συνδυασµό µε την αύξηση των πράξεων ΜΧΣ κατά 1,5 δισεκατοµµύρια ευρώ θα σήµαινε ότι ο διαθέσιµος προϋπολογισµός για το Ταµείο πιθανόν να µην ήταν επαρκής χωρίς την αύξηση του σχετικού κονδυλίου για την τροφοδότηση του Ταµείου κατά την περίοδο Το γεγονός αυτό θα αύξανε την πίεση στο κονδύλιο του προϋπολογισµού για την τροφοδότηση του Ταµείου έως το τέλος του δηµοσιονοµικού πλαισίου το Συστάσεις για το επόµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο για την µετά το 2013 περίοδο Είναι δύσκολο να εκτιµηθούν οι δηµοσιονοµικοί πόροι του Ταµείου µετά το Θα εξαρτηθούν κυρίως από τη µελλοντική µεταρρύθµιση της χρηµατοδοτικής δοµής της ΕΕ (βάσει της έκθεσης Camdessus 8 ) και πιο συγκεκριµένα από τη νέα εξωτερική εντολή της ΕΤΕπ σύµφωνα µε τα νέα δηµοσιονοµικά πλαίσια. Κατά την αξιολόγηση του Ταµείου πραγµατοποιήθηκαν προσοµοιώσεις βάσει µιας πανοµοιότυπης εντολής για το επόµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο. Τα αποτελέσµατα των προσοµοιώσεων επιβεβαιώνουν ότι το προφίλ εκταµιεύσεων της ΕΤΕπ θα έχει και πάλι µεγάλη επίπτωση στις ανάγκες τροφοδότησης του Ταµείου (βλέπε ενότητα 9 του εγγράφου των υπηρεσιών της Επιτροπής). Βάσει της τρέχουσας κατάστασης δεν συνιστάται η θέσπιση ενιαίου ετήσιου προϋπολογισµού για την τροφοδότηση του Ταµείου. Αυτή η πτυχή πρέπει να ληφθεί υπόψη, όταν συνταχθεί το επόµενο δηµοσιονοµικό πλαίσιο για την µετά το 2013 περίοδο Αναθεώρηση των θεσµικών ρυθµίσεων για τη διαχείριση των διαθεσίµων του Ταµείου που αναφέρονται στην γενική έκθεση του 2006 Το 2003 η επιτροπή προϋπολογισµού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε θέσει το θέµα της διαχείρισης του χαρτοφυλακίου της ΕΤΕπ από την Επιτροπή ή από την ίδια την ΕΤΕπ. Ο µόνος λόγος για τον οποίο προτάθηκε αυτή η αλλαγή ήταν η πιθανότητα µείωσης του κόστους στην περίπτωση που η Επιτροπή διαχειριζόταν απευθείας τα διαθέσιµα. Καµία ένδειξη δεν υπάρχει ότι η ποιότητα διαχείρισης των διαθεσίµων από την ΕΤΕπ θα µπορούσε να σχολιαστεί αρνητικά και να δικαιολογήσει µια τέτοια αλλαγή. Ωστόσο, µόνο µια συγκριτική ανάλυση των διοικητικών εξόδων της ΕΤΕπ και της Επιτροπής θα παρείχε τα απαραίτητα απτά στοιχεία για να προταθεί µια τέτοια αλλαγή. Επί του παρόντος δεν υφίστανται αξιόπιστα, λεπτοµερή στοιχεία για το κόστος διαχείρισης των διαθεσίµων του Ταµείου από την Επιτροπή σε σύγκριση µε την ΕΤΕπ. 8 Η έκθεση Camdessus εκπονήθηκε από µια οµάδα «Σοφών» στο πλαίσιο της µεσοπρόθεσµης εξέτασης της εξωτερικής εντολής της ΕΤΕπ τον Φεβρουάριο του EN 10 EN

14 Η Επιτροπή θα αποφασίσει µελλοντικά για το αν θα πρέπει να διεξαχθεί παρόµοια ανάλυση. Ενόσω εκκρεµεί µια τέτοια απόφαση, δεν υποβάλλεται καµία πρόταση για την αλλαγή της ρύθµισης µε την ΕΤΕπ. EN 11 EN

15 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο νέος µηχανισµός τροφοδότησης επέφερε τις αναµενόµενες βελτιώσεις στη δηµοσιονοµική διαδικασία µε συνέπεια η τροφοδότηση να βασίζεται στις παρατηρούµενες καθαρές εκταµιεύσεις. Κατ αυτόν τον τρόπο βελτιώθηκε η δηµοσιονοµική διαδικασία για την τροφοδότηση του Ταµείου. Μια ενδελεχής ποσοτική ανάλυση του κινδύνου που καλύπτει το Ταµείο και το ποσοστόστόχος του 9% του Ταµείου κατέδειξαν ότι αυτό το ποσοστό-στόχος και οι άλλες κύριες παράµετροι του Ταµείου είναι κατάλληλες. Η Επιτροπή δεν θεωρεί εποµένως ότι υφίσταται ανάγκη µεταβολής του ποσοστού-στόχου ή άλλων παραµέτρων του Ταµείου. Ωστόσο, οι εν λόγω παράµετροι πρέπει να εξετάζονται κατά καιρούς προκειµένου να αξιολογείται αν εξακολουθούν να λαµβάνουν επαρκώς υπόψη τους το προφίλ κινδύνου που επωµίζεται το Ταµείο. Μια τέτοια αναθεώρηση θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο της επόµενης γενικής έκθεσης για τη λειτουργία του Ταµείου, που προβλέπεται για το Υπό το παρόν δηµοσιονοµικό πλαίσιο οι συνολικοί δηµοσιονοµικοί πόροι που προβλέπονται για το Ταµείο είναι κατάλληλοι, ωστόσο µπορούν να υπάρξουν βελτιώσεις όσον αφορά τα χαρακτηριστικά των αναγκών τροφοδότησης του Ταµείου. Αυτές θα περιληφθούν στον σχεδιασµό του δηµοσιονοµικού πλαισίου για την µετά το 2013 περίοδο. EN 12 EN