Ποιές τεκµηριωµένες στοµατικές αισθητηριακο-κινητικές θεραπείες µπορούν να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τις διαταραχές οµιλίας;

Transcript

1 Ποιές τεκµηριωµένες στοµατικές αισθητηριακο-κινητικές θεραπείες µπορούν να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τις διαταραχές οµιλίας; ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ (EBP) ΣΤΗΝ ΛΟΓΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΛΩΣΣΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ *Robyn Merkel-Walsh, MA, πιστοποιητικό κλινικής επάρκειας (CCC) στη λογοπαθολογία και Diane Bahr, MS, πιστοποιητικό κλινικής επάρκειας (CCC) στη λογοπαθολογία, CIMI Σύµφωνα µε την Αµερικανική Ένωση Λογοθεραπείας, Γλωσσολογίας και Ακοολογίας (ASHA, 2005), «Ο όρος τεκµηριωµένη πρακτική [EBP] αναφέρεται στην προσέγγιση εκείνη κατά την οποία, στη διαδικασία λήψης κλινικών αποφάσεων, εντάσσονται τρέχοντα ερευνητικά στοιχεία υψηλής ποιότητας σε συνδυασµό µε την εξειδίκευση του θεραπευτή και τις προτιµήσεις και τις αρχές του πελάτη». Ας µην ξεχνάµε ότι η συγκεκριµένη Θεραπευτική προσέγγιση, εκτός από έρευνα υψηλής ποιότητας, απαιτεί εξειδικευµένο θεραπευτή και διερεύνηση των προτιµήσεων του πελάτη. Τον Ιούνιο του 2011, ο Dr. Paul Rao (που διατελούσε τότε πρόεδρος της ASHA) υποστήριξε ότι η «EBP δεν έχει να κάνει µε τον προσδιορισµό της µίας και µοναδικής καλύτερης προσέγγισης, αλλά µε την επιλογή µίας εκ των πολλών αποδεκτών προσεγγίσεων η οποία θα έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσµατα σε έναν συγκεκριµένο ασθενή.» Εποµένως, θα αναφερθούµε στην αποδεκτή στοµατική αισθητηριακο-κινητική θεραπεία για διαταραχές οµιλίας. Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΟ- ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ Υπήρχε για πολλά χρόνια η φήµη ότι η στοµατική αισθητηριακο-κινητική θεραπεία ήταν αναποτελεσµατική σε ό,τι αφορά τη θεραπεία της αισθητικοκινητικής διαδικασίας παραγωγής οµιλίας. Έτσι, δηµιουργήθηκε το Ινστιτούτο Στοµατικής Κινητικής (OMI) προκειµένου «να δηµοσιεύει µονογραφίες που καταδεικνύουν την τεκµηριωµένη βάση των στοµατικών αισθητηριακών και κινητικών τεχνικών της θεραπείας της άρθρωσης, της µυοκινητικής θεραπείας και της θεραπείας της σίτισης» (Oral Motor Institute, n.d.). Το OMI διερεύνησε ενδελεχώς και συστηµατικά το επιχείρηµα ότι η στοµατική αισθητοκινητική θεραπεία είναι αναποτελεσµατική σε ό,τι αφορά τη θεραπεία των διαταραχών οµιλίας. Η διαδικασία της διερεύνησης περιελάµβανε εκτενή έρευνα της αρθρογραφίας (Bahr, 2008; Bahr, 2011, Σεπτ.; Bahr, 2011, Νοεµ.; Bahr & Banford, 2012) και της βιβλιογραφίας (Marshalla, 2007, 2008, & 2012) από την οποία διαπιστώθηκε ότι: Υπάρχουν αποτελεσµατικές στοµατικές αισθητοκινητικές θεραπείες για τις διαταραχές οµιλίας Υπάρχει µεγάλος όγκος επιστηµονικών άρθρων και βιβλίων σχετικά µε τις στοµατικές αισθητοκινητικές θεραπείες για τις διαταραχές οµιλίας

2 Η ASHA υποστηρίζει ότι από την έρευνα προκύπτουν στοιχεία για την αποτελεσµατικότητα των στοµατικών αισθητοκινητικών µορφών θεραπείας για διαταραχές οµιλίας Η θεραπεία Oral Placement (OPT) και η θεραπεία φωνητικής τοποθέτησης (PPT) είναι µορφές στοµατικής αισθητοκινητικής θεραπείας για διαταραχές οµιλίας Η OPT και η PPT δεν είναι ίδιες µε την µη οµιλιακή στοµατοκινητική άσκηση (NSOME) ΘΕΡΑΠΕΙΑ ORAL PLACEMENT (OPT) ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ PHONETIC PLACEMENT (PPT) Ο σχετικά νέος όρος, θεραπεία Oral Placement (OPT), που εισήγαγε η Sara Rosenfeld-Johnson (2009), φαίνεται ότι αποτελεί τη νεότερη εκδοχή του όρου θεραπεία φωνητικής τοποθέτησης (PPT) που χρησιµοποιούνταν στο παρελθόν. Τόσο στην OPT όσο και στην PPT χρησιµοποιούνται η αφή, η κίνηση και εργαλεία (στα οποία περιλαµβάνονται και τα χέρια) που βοηθούν τον ασθενή να επιτύχει την παραγωγή ήχων πραγµατικής οµιλίας. Οι τεχνικές αυτές επιστρατεύονται όταν οι µέθοδοι «κοίταξε, άκουσε και κάνε αυτό που σου λέω» δεν έχουν αποτέλεσµα. Για παράδειγµα, στοµατοδιαστολείς διαβαθµισµένου µεγέθους έχουν χρησιµοποιηθεί αποτελεσµατικά για να βοηθήσουν τους ασθενείς να αντιληφθούν τα σωστά σηµεία ανοίγµατος της γνάθου µαθαίνοντας παράλληλα να παράγουν τα πρόσθια φωνήεντα και διάφορους συµφωνικούς φθόγγους (Sacks, Flipsen, & Neils-Strunjas; Bahr & Rosenfeld-Johnson, 2010; Crary, 1993, p. 224). Τα σωληνάρια προοδευτικού κλεισίµατος της γνάθου έχουν χρησιµοποιηθεί για την εκµάθηση των σωστών θέσεων της γνάθου και της στρογγυλότητας της χειλικής κοιλότητας για την άρθρωση των οπίσθιων φωνηέντων καθώς και για την παράλληλη εκµάθηση παραγωγής των συγκεκριµένων φθόγγων. Ο Van Riper, «ο πατέρας της σύγχρονης λογοπαθολογίας και γλωσσοπαθολογίας», το 1954, περιέγραφε ως εξής την ιστορία και τη χρήση της PPT: Εδώ και πολλούς αιώνες, οι λογοθεραπευτές χρησιµοποιούσαν διαγράµµατα, γλωσσοπίεστρα και όργανα προκειµένου να διασφαλίσουν τη σωστή τοποθέτηση της γλώσσας, της γνάθου και των χειλιών [για την παραγωγή των φθόγγων]... [Αυτές] οι µέθοδοι φωνητικής τοποθέτησης είναι αναντικατάστατα όπλα στη φαρέτρα του λογοθεραπευτή... Πρέπει να χρησιµοποιείται κάθε διαθέσιµη συσκευή η οποία θα βοηθήσει τον µαθητή να αντιληφθεί πλήρως τις θέσεις που πρέπει να λαµβάνουν η γλώσσα, η γνάθος και τα χείλια (Van Riper, 1954, pp ). Στην πραγµατικότητα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές µορφές PPT, οι οποίες χρησιµοποιούνται από τη γέννηση της λογοπαθολογίας και της γλωσσοπαθολογίας (Marshalla, 2007, 2012). Σήµερα, η Sara Rosenfeld- Johnson (2009) και την Pamela Marshalla (Marshalla, 2008) διδάσκουν OPT και PPT. ΩΩστόσο, άλλες µορφές αυτού του είδους θεραπείας περιλαµβάνουν τη δυναµική κροταφική και απτική παρότρυνση (DTTC), την κιναισθητική, την υπερωιοµετρία, τις προτροπές αποκατάστασης στοµατικών µυικών

3 φωνητικών στόχων (PROMPT), και την υπερηχοτοµογραφία (Bahr & Rosenfeld-Johnson, 2010). Η OPT ΚΑΙ Η PPT ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ NSOME Εξ ορισµού, ως µη οµιλιακή στοµατοκινητική άσκηση (Lof & Watson, 2008, p. 394) χαρακτηρίζεται «κάθε τεχνική στην οποία το παιδί δεν απαιτείται να παράγει φθόγγους, αλλά χρησιµοποιείται για να επηρεάσει την ανάπτυξη των ικανοτήτων οµιλίας», όπως η µη σχετιζόµενη διαστολή των παρειών και οι παλλόµενες κινήσεις της γλώσσας. Εξ ορισµού η OPT και η PPT µεταχειρίζονται την αφή, την κίνηση και διάφορα εργαλεία (µεταξύ των οποίων και τα χέρια) για να επιτευχθεί η παραγωγή ήχων πραγµατικής οµιλίας. Ορισµένες στρατηγικές της θεραπείας τοποθέτησης οµιλίας και της θεραπείας φωνητικής τοποθέτησης ενδέχεται να εντάξουν στοµατικές, φωνητικές και αναπνευστικές ασκήσεις στη θεραπεία (όταν χρειάζεται), αλλά κάθε στόχος αποτελεί συστατικό στοιχείο της παραγωγής πραγµατικής οµιλίας. Παρόλο που συγχέονται µερικές φορές στη βιβλιογραφία και ίσως και στην πράξη, οι OPT/PPT και η NSOME είναι διακριτές µέθοδοι (Bahr & Rosenfeld- Johnson, 2010; Marshalla, 2008). Στις µεθόδους OPT και PPT µια αλληλουχία συντονισµένων δεξιοτήτων για την παράγωγή οµιλίας διασπάται σε απλούστερα βήµατα τα οποία έπειτα συνδυάζονται για την επίτευξη του τελικού στόχου (δηλαδή την καθαρή κινητική λειτουργία της οµιλίας). Παρόµοιες προσεγγίσεις χρησιµοποιούνται στους τοµείς της εργοθεραπείας και της φυσικοθεραπείας. Πρόκειται για µια διαδικασία η οποία διαφέρει πολύ από την NSOME, που ασχολείται µε τη γενική µυική λειτουργία (αν εφαρµοστεί σωστά), αλλά όχι µε την παραγωγή οµιλίας. Η NSOME έχει θέση στη θεραπεία. Στη βιβλιογραφία, φαίνεται να υπάρχει οµοφωνία σχετικά µε το γεγονός ότι η NSOME είναι χρήσιµη για ανθρώπους µε µυικές λειτουργικές διαταραχές (π.χ. ανθρώπους µε σύνδροµο Down, µε εγκεφαλική παράλυση, νόσο του Parkinson κ.ά.) καθώς βελτιώνει τη συνολική µυική λειτουργία. Αυτά τα άτοµα υποφέρουν από µυική αδυναµία και κινητικά προβλήµατα σε όλο τους σώµα και «τα προβλήµατα στο σώµα τους αντικατοπτρίζονται και στο στόµα τους» (Overland & Merkel-Walsh, 2013, p. 73). Όταν χρησιµοποιείται η NSOME για τη βελτίωση της συνολικής µυικής λειτουργίας, πρέπει να επιλέγεται προσεκτικά και να εφαρµόζεται συστηµατικά. Για παράδειγµα, ο Ruscello (2008b, p. 294) υποστήριξε ότι «υπάρχει... µια µικρή υποοµάδα ασθενών [µε φαρυγγουπερώια ανεπάρκεια] η κατάσταση των οποίων µπορεί να βελτιωθεί µε θεραπεία που περιλαµβάνει διαδικασίες µυικής αποκατάστασης µε εστίαση στην παραγωγή οµιλίας.» Ο Ruscello (2008a, p. 386) επεσήµανε επίσης ότι «πρέπει να σηµειωθεί πως οι παιδικές διαταραχές οµιλίας που προκαλούνται από νευροµυικές ανεπάρκειες... πρέπει να αντιµετωπίζονται αναλόγως». Στη µελέτη τους, οι Lof and Watson (2008, p. 396) διαπίστωσαν ότι οι λογοπαθολόγοιγλωσσοπαθολόγοι χρησιµοποιούσαν κυρίως µεθόδους NSOME σε παιδιά µε κινητικές διαταραχές οµιλίας. Με εξαίρεση την παιδική απραξία του λόγου, τα παιδιά µε κινητικές διαταραχές οµιλίας, έχουν συνήθως γενικευµένα προβλήµατα µυικής λειτουργίας.

4 Ενώ οι McCauley, Strand, Lof, Schooling, and Frymark (2009, p. 343) συγκέντρωσαν «ανεπαρκή στοιχεία για να υποστηρίξουν ή να αντικρούσουν την επίδραση των OME (στοµατικές κινητικές ασκήσεις) στην παραγωγή οµιλίας», ο ερευνητής Christopher Moore και οι συνάδελφοί του έχουν αποδείξει επανειληµµένως (µέσω ηλεκτροµυογραφιών) ότι οι νευρικοί µηχανισµοί και τα επακόλουθα κινητικά σχέδια/χειρονοµίες για τις οµιλιακές και µη οµιλιακές ενέργειες διαφέρουν το ένα από το άλλο (Bahr & Banford, 2012). ΩΩς εκ τούτου, η NSOME από µόνη της είναι µάλλον απίθανο να βελτιώσει την οµιλία, εκτός αν χρησιµοποιηθεί µαζί µε τεχνικές παραγωγής πραγµατικής οµιλίας. Η άποψη αυτή συµβαδίζει µε τις OPT και PPT, οι οποίες, όταν εφαρµόζονται σωστά, συµβάλουν στην παραγωγή πραγµατικής οµιλίας µέσω της ανάλυσης των διαδικασιών και διαδοχικών υπολογισµών. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΕΝΑΝ ΕΙΔΙΚΟ Κατά την επιλογή της κατάλληλης λογοθεραπευτικής παρέµβασης, είναι σηµαντικό να γνωρίζετε κάποια πράγµατα σχετικά µε τη θεραπεία, είτε είστε µέλος της οικογένειας του ασθενούς είτε επαγγελµατίας. Η θεραπεία πρέπει να βασίζεται σε στοιχεία και ο θεραπευτής πρέπει να έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα. Οι κηδεµόνες µπορούν να αναζητήσουν επαγγελµατίες οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί στις µεθόδους OPT και PPT. Ενώ ιδανικά αυτές οι τεχνικές θα έπρεπε να διδάσκονται σε προπτυχιακό επίπεδο, το µεγαλύτερο µέρος της εκπαίδευσης αυτής λαµβάνει χώρα σε µεταπτυχιακό επίπεδο (Bahr & Banford, 2012). Εποµένως, οι κηδεµόνες µπορούν να αναζητήσουν λογοπαθολόγους και γλωσσοπαθολόγους που έχουν εκπαιδευτεί στην DTTC, στην κιναισθητική, στην OPT, στην PPT, στις PROMPT, και στην υπερηχοτοµογραφία για διαταραχές οµιλίας, στην υπερωιοµετρία, και σε παρόµοιες πρακτικές θεραπείας. Σύµφωνα µε την τοποθέτηση του Dr. Rao το 2011: Η «EBP δεν έχει να κάνει µε την εύρεση της µίας και µοναδικής καλύτερης προσέγγισης, αλλά µε την επιλογή µίας εκ των πολλών αποδεκτών προσεγγίσεων η οποία θα έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσµατα σε έναν συγκεκριµένο ασθενή.» Τόσο η OPT όσο και η PPT αποτελούν βιώσιµες επιλογές λογοθεραπευτικής παρέµβασης, όταν εφαρµόζονται σωστά. Ορισµένες µορφές PPT χρησιµοποιούνται από τη γέννηση της λογοπαθολογίας και της γλωσσοπαθολογίας.

5 REFERENCES: American Speech-Language-Hearing Association. (2005). Evidence-based practice in communication disorders [Position Statement]. Available from Bahr, D. (2008, Jan.). A topical bibliography on oral motor assessment and treatment. Oral Motor Institute, 2(1). Available from Bahr, D. (2011, Sept.). The oral motor debate Part I: Understanding the problem. Oral Motor Institute, 3(1). Available from Bahr, D. (2011, Nov.). The oral motor debate Part II: Exploring terminology and practice patterns. Oral Motor Institute, 3(2). Available from Bahr, D., & Banford, R. J. (2012, Jan.). The oral motor debate Part III: Exploring research and training needs/ideas. Oral Motor Institute, 4(1). Available from Bahr, D., & Rosenfeld-Johnson, S. (2010, Feb.). Treatment of children with speech oral placement disorders (OPDs): A paradigm emerges. Communication Disorders Quarterly, 31, Crary, M. A. (1993). Developmental motor speech disorders. San Diego, CA: Singular. Lof, G. L., & Watson, M. (2008, Jul.). A nationwide survey of nonspeech oral motor exercise use: Implications for evidence-based practice. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 39, Marshalla, P. (2007, Sept.). Oral motor techniques are not new. Oral Motor Institute, 1(1). Available from Marshalla, P. (2008, Apr.). Oral motor treatment vs. non-speech oral motor exercises. Oral Motor Institute, 2(2). Available from Marshalla, P. (2012, Apr.). Horns, whistles, bite blocks, and straws: A review of tools/objects used in articulation therapy by Van Riper and other traditional therapists. Oral Motor Institute, 4(2). Available from McCauley, R. J., Strand, E., Lof, G. L., Schooling, T., & Frymark, T. (2009, Nov.). Evidence-Based systematic review: Effects of nonspeech oral motor exercise on speech. American Journal of Speech-Language Pathology, 18(4), Oral Motor Institute (n.d.). Home page: Mission statement. Available from Overland, L. L., & Merkel-Walsh, R. (2013). A sensory motor approach to feeding. Charleston, SC: TalkTools. Rao, P. R. (2011, Jun. 7). Evidence-Based practice: The coin of the realm in CSD. The ASHA Leader, 16(7), 7. Rosenfeld-Johnson, S. (2009). Oral placement therapy for speech clarity and feeding (rev. 4 th ed.). Tucson, AZ: Innovative Therapists International. Ruscello, D. M. (2008a). Nonspeech oral motor treatment issues related to children with developmental speech sound disorders. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 39, Ruscello, D. M. (2008b). An examination of nonspeech oral motor exercises

6 for children with velopharyngeal inadequacy. Seminars in Speech and Language, 29, Sacks, S., Flipsen, P., & Neils-Strunjas, J. (2013, Oct.). Effectiveness of systematic articulation program accessing computers (SATPAC) approach to remediate dentalized and interdental /s, z/: A preliminary study. Perceptual and Motor Skills, 117(2) Van Riper, C. (1954). Speech correction: Principles and methods. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Η Robyn Merkel-Walsh είναι λογοπαθολόγος και συνεργάζεται µε το Συµβούλιο Εκπαίδευσης του Ridgefield, µε την TalkTools, ενώ διαθέτει και δικό της ιατρείο. Η Robyn είναι διεθνής οµιλήτρια, η οποία ειδικεύεται στις µυικές και κινητικές διαταραχές οµιλίας και τις διατροφικές και στοµατοπροσωπικές-µυολειτουργικές διαταραχές. Είναι µία από τις συγγραφείς του βιβλίου A Sensory Motor Approach to Feeding (2013) και του βιβλίου Oral Placement to Speech Kit (2011). Είναι η δηµιουργός του προγράµµατος SMILE (SysteMatic Intervention for Lingual Elevation) και έχουν δηµοσιευθεί πολλά άρθρα της. Η Diane Bahr είναι συνιδιοκτήτρια της Ages and Stages, LLC (Resources for Feeding, Speech, and Mouth Function) και συγγραφέας του Oral Motor Assessment and Treatment: Ages and Stages (2001) και Nobody Ever Told Me (or My Mother) That! Everything from Bottles and Breathing to Healthy Speech Development (2010). Έχει διδάξει τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε µεταπτυχιακό επίπεδο και είναι διεθνής οµιλήτρια για ζητήµατα πρόσληψης τροφής, κινητικής της οµιλίας και στοµατικής λειτουργίας. Έχει επίσης γράψει εκτενή άρθρα για τα ζητήµατα αυτά. Και οι δύο συγγραφείς είναι έµπειρες κλινικές ιατροί και µέλη του Δοικητικού Συµβουλίου της εθελοντικής οµάδας µελέτης του Ινστιτούτου Στοµατικής Κινητικής.