ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Έκθεση για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα. που συνοδεύει το έγγραφο

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 576 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Έκθεση για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα που συνοδεύει το έγγραφο ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα και της έκθεσης για τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα και της έκθεσης σχετικά με την επανεξέταση της οδηγίας 2009/31/ΕΚ για την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα σε γεωλογικούς σχηματισμούς {SWD(2015) 246 final} EL EL

2 Πίνακας περιεχομένων 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΗ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ Κάλυψη των δραστηριοτήτων, των εγκαταστάσεων και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών Ενωσιακό μητρώο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΤΟ 2013 ΚΑΙ ΤΟ Προσφορά: δικαιώματα εκπομπής που τίθενται σε κυκλοφορία Ανώτατο όριο Εκχωρούμενα δικαιώματα εκπομπής Δωρεάν κατανομή Πρόγραμμα NER Πλειστηριασμός των δικαιωμάτων Παρέκκλιση από τους πλήρεις πλειστηριασμούς για τον τομέα της ενέργειας Διεθνή πιστωτικά μόρια Ζήτηση: δικαιώματα εκπομπής που αποσύρονται από την κυκλοφορία Εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Νομικός χαρακτήρας και φορολογική μεταχείριση των δικαιωμάτων εκπομπής ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ, ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΚΡΙΒΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Απαιτήσεις κατά την 3η περίοδο Εφαρμογή της παρακολούθησης

3 7.3. Διαπιστευμένη επαλήθευση ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΒΟΛΗ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ Παρακράτηση και αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς Μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ της ΕΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πρωτοβουλίας για την Ενεργειακή Ένωση 1, όπως αντικατοπτρίζεται επίσης στο πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030 που εγκρίθηκε από τους ευρωπαίους ηγέτες τον Οκτώβριο του Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) ο ακρογωνιαίος λίθος της στρατηγικής της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που ξεκίνησε το 2005, έκλεισε μία δεκαετία το Ως αποτέλεσμα του αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς και των μέτρων που απαιτούνται και έχουν προταθεί για την επίτευξη του πιο φιλόδοξου στόχου που καθορίστηκε στο πλαίσιο δράσης για το 2030, το ΣΕΔΕ της ΕΕ θα εξασφαλίζει εύλογες τιμές για τις εκπομπές άνθρακα, θα προωθεί τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και θα διαδραματίζει ρόλο τεχνολογικά ουδέτερου, οικονομικά αποδοτικού και ενωσιακής κλίμακας παράγοντα προώθησης των επενδύσεων σε χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Το σύστημα δεν ενισχύει μόνο τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας μέσω της διαμόρφωσης των τιμών σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και τονώνει τη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και άλλων τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα και υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Η πρώτη έκθεση σχετικά με την κατάσταση της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα 3 δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2012 (έκθεση για την αγορά άνθρακα 2012). Σκοπός της ήταν να αναλυθεί η λειτουργία της αγοράς άνθρακα και να εξεταστεί αν ήταν αναγκαίο να αναληφθεί κανονιστική δράση υπό το πρίσμα του αυξανόμενου πλεονάσματος δικαιωμάτων εκπομπής. Η παρούσα έκθεση σχετικά με τη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα, η οποία απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 10 παράγραφος 5 και το άρθρο 21 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/87/ΕΚ 4 (οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ) καλύπτει δύο έτη: το 2013, το πρώτο έτος της τρίτης περιόδου διαπραγματεύσεων που επέφερε πολλές εξελίξεις στο ΣΕΔΕ της ΕΕ, και το Επιπλέον, παρουσιάζει επίσης ορισμένες πρωτοβουλίες που προτάθηκαν ή που συμφωνήθηκαν το Εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό, τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα έκθεση ήταν τα μόνα διαθέσιμα στο κοινό και τα μόνα που ήταν στη διάθεση της Επιτροπής έως τον Ιούνιο του Τον Ιούλιο του 2015 το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο δημοσίευσε ειδική έκθεση σχετικά με την ακεραιότητα και την εφαρμογή του ΣΕΔΕ της ΕΕ 5. Στον βαθμό που απαιτείται, η παρούσα έκθεση πραγματοποιεί επίσης αναφορές σε θέματα που εξετάστηκαν από το Ελεγκτικό Συνέδριο COM(2012) 652 τελικό, 4 Οδηγία 2003/87/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/EΚ του Συμβουλίου, ΕΕ L 275 της , σ

5 Τα ζητήματα που αφορούν τις αεροπορικές μεταφορές περιγράφονται κυρίως στο τμήμα 5 της παρούσας έκθεσης. 5

6 2. ΤΟ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΕΜΠΟΡΙΑΣ Το ΣΕΔΕ της ΕΕ δρομολογήθηκε το 2005 και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οικονομικά αποδοτική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) και άλλων αερίων θερμοκηπίου. Το σύστημα δεν είναι μόνο η πρώτη μεγάλη αγορά άνθρακα παγκοσμίως, αλλά εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη, καλύπτοντας πάνω από τα τρία τέταρτα της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής στη διεθνή αγορά άνθρακα. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ καλύπτει σήμερα πάνω από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και βιομηχανικές εγκαταστάσεις στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και το Λιχτενστάιν, καθώς και τις εκπομπές περισσότερων από 600 αεροπορικών εταιρειών που εκτελούν πτήσεις μεταξύ ευρωπαϊκών αερολιμένων. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί με βάση την αρχή «ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας». Επιβάλλεται ένα «ανώτατο όριο» στη συνολική ποσότητα ορισμένων αερίων θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπονται από τις βιομηχανίες, τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας και άλλες εγκαταστάσεις στο σύστημα. Το ανώτατο όριο μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε να επέλθει μείωση των συνολικών εκπομπών. Το 2020 οι εκπομπές από τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕE θα είναι κατά 21% χαμηλότερες απ ό,τι το Έως το 2030 προβλέπεται ότι θα είναι κατά 43 % χαμηλότερες. Το 2013 ξεκίνησε η τρίτη πολυετής περίοδος διαπραγματεύσεων του ΣΕΔΕ της ΕΕ, που θα διαρκέσει μέχρι το Μετά από μια σημαντική αναθεώρηση του συστήματος, που συμφωνήθηκε το , στο εξής το σύστημα λειτουργεί σύμφωνα με περισσότερο εναρμονισμένους κανόνες. Η τρίτη περίοδος επέφερε πολλές βελτιώσεις στον σχεδιασμό του συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των κυριότερων: Ένα ενιαίο για όλη την ΕΕ ανώτατο όριο δικαιωμάτων που θα μειώνεται ετησίως κατά ποσοστό 1,74%, προς αντικατάσταση του προηγούμενου συστήματος εθνικών ανώτατων ορίων και ενίσχυση της προβλεψιμότητας και της σταθερότητας Ο πλειστηριασμός, και όχι η δωρεάν κατανομή, γίνεται η προκαθορισμένη μέθοδος για την κατανομή των δικαιωμάτων εκπομπής και διέπεται από τον κανονισμό για τους πλειστηριασμούς του ΣΕΔΕ της ΕΕ 7 που διασφαλίζει μια ανοικτή, διαφανή, 6 Οδηγία 2009/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, για τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με στόχο τη βελτίωση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Κοινότητας, ΕΕ L 140 της , σ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1031/2010 της Επιτροπής, της 12ης Νοεμβρίου 2010, για τον χρόνο διεξαγωγής, τη διαχείριση και τις λοιπές πτυχές των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου κατ εφαρμογήν της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας, ΕΕ L 302 της , σ. 1. 6

7 εναρμονισμένη και χωρίς διακρίσεις διαδικασία για τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων Εναρμονισμένοι κανόνες κατανομής για τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής, που βασίζονται σε φιλόδοξους, ενωσιακών διαστάσεων, εκ των προτέρων δείκτες αναφοράς επιδόσεων Κανονισμοί για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων 8 και για την επαλήθευση των εκθέσεων που αφορούν τις εκπομπές και τη διαπίστευση και εποπτεία των ελεγκτών 9 Αυστηρότεροι κανόνες και προϋποθέσεις για τη χρήση των διεθνών πιστωτικών μορίων εκπομπών άνθρακα στο ΣΕΔΕ της ΕΕ με εναρμονισμένα όρια για τη χρήση τους από τους φορείς εκμετάλλευσης 10 Κεντρικό ηλεκτρονικό μητρώο της Ένωσης για την αντικατάσταση των εθνικών μητρώων, το οποίο διέπεται από κανονισμό για το μητρώο 11 Τα δικαιώματα εκπομπής, τα παράγωγα χρηματοπιστωτικά μέσα ή τα εκπλειστηριαζόμενα προϊόντα που βασίζονται σε αυτά υπόκεινται στην οδηγία για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και στον κανονισμό στο πλαίσιο της δέσμης MiFID2 12 (από τον Ιανουάριο του 2017), καθώς και στον κανονισμό για την κατάχρηση της αγοράς 13 (από τον Ιανουάριο του 2017). Μολονότι τα αρχικά προβλήματα του ΣΕΔΕ της ΕΕ αντιμετωπίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από αυτή τη μεταρρύθμιση, ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης που άρχισε το 2008 ήταν άνευ προηγουμένου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση πλεονάσματος δικαιωμάτων εκπομπής, που αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου και έφτασε στα δύο δισ. δικαιώματα 8 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 601/2012 της Επιτροπής, της 21ης Ιουνίου 2012, για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατ' εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ΕΕ L 181 της , σ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 600/2012 της Επιτροπής, της 21ης Ιουνίου 2012, για την επαλήθευση των εκθέσεων που αφορούν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και τα τονοχιλιόμετρα και για τη διαπίστευση των ελεγκτών σύμφωνα με την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ΕΕ L 181 της , σ Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1123/2013 της Επιτροπής, της 8ης Νοεμβρίου 2013, σχετικά με τον προσδιορισμό διεθνών δικαιωμάτων πιστωτικών μορίων δυνάμει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 299 της , σ. 32), καθορίζει διεθνή δικαιώματα πιστωτικών μορίων για κάθε φορέα εκμετάλλευσης και φορέα εκμετάλλευσης αεροσκαφών μέχρι το Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 389/2013 της Επιτροπής, της 2ας Μαΐου 2013, για τη σύσταση ενωσιακού μητρώου δυνάμει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και των αποφάσεων αριθ. 280/2004/ΕΚ και αριθ. 406/2009/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και για την κατάργηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 920/2010 και αριθ. 1193/2011 της Επιτροπής, ΕΕ L 122 της , σ Οδηγία 2014/65/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και την τροποποίηση της οδηγίας 2002/92/ΕΚ και της οδηγίας 2011/61/ΕΚ, ΕΕ L 173 της , σ. 349 και κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 600/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 648/2012, ΕΕ L 173 της , σ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 596/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, για την κατάχρηση της αγοράς (κανονισμός για την κατάχρηση της αγοράς) και την κατάργηση της οδηγίας 2003/6/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και των οδηγιών της Επιτροπής 2003/124/ΕΚ, 2003/125/ΕΚ και 2004/72/ΕΚ, ΕΕ L 173 της , σ. 1. 7

8 εκπομπής το Η πρώτη έκθεση για την αγορά άνθρακα, που δημοσιεύτηκε το 2012, ανέφερε ότι αναμενόταν πλεόνασμα περίπου 2 δισ. δικαιωμάτων εκπομπής μέχρι το 2013, πτωτική ταχύτητα συσσώρευσης του πλεονάσματος μέχρι το 2014, ενώ δεν αναμενόταν καμία μείωση του συνολικού πλεονάσματος μέχρι το Αυτή η αυξανόμενη ανισορροπία της αγοράς, σε συνδυασμό με μια χαμηλή ενδεικτική τιμή, πυροδότησαν έντονη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις επιλογές πολιτικής που παρουσιάζονται στην έκθεση για την αγορά άνθρακα του 2012 για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετώπιζε το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Το σύστημα δεν καθοδηγούσε επαρκώς τις επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα και ταυτόχρονα αυξανόταν η πιθανότητα θέσπισης νέων εθνικών πολιτικών. Κατά συνέπεια, τον Νοέμβριο του 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα βραχυπρόθεσμο μέτρο για την αναβολή («παρακράτηση») του πλειστηριασμού 900 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπής έως το 2019 και το Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την πρόταση τον Δεκέμβριο του και η εφαρμογή της παρακράτησης ξεκίνησε τον Μάρτιο του Η έκθεση για την αγορά άνθρακα του 2012 περιείχε διάφορες διαρθρωτικές λύσεις για την αντιμετώπιση της συσσωρευμένης μεγάλης ανισορροπίας των δικαιωμάτων. Εν συνεχεία, τον Ιανουάριο του 2014 υποβλήθηκε νομοθετική πρόταση για την καθιέρωση αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς, παράλληλα με την ανακοίνωση σχετικά με το πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια το (βλ. τμήμα 10.1.). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την πρόταση τον Οκτώβριο του Τον Οκτώβριο του 2014 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συμφώνησαν όσον αφορά τους πρωταρχικούς στόχους και την αρχιτεκτονική για το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια για το Οι στόχοι που συμφωνήθηκαν περιλαμβάνουν μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του Ο εν λόγω εθνικός στόχος για τη μείωση των εκπομπών τουλάχιστον κατά 40% θα επιτευχθεί συλλογικά από την ΕΕ κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό, με μειώσεις τόσο στους εντός όσο και στους εκτός ΣΕΔΕ τομείς. Ένα εύρυθμο, αναμορφωμένο ΣΕΔΕ της ΕΕ μαζί με ένα μέσο για τη σταθεροποίηση της αγοράς σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής θα αποτελούν τον βασικό μηχανισμό για την επίτευξη του στόχου αυτού, που αντιστοιχεί στη μείωση των εκπομπών κατά 43% σε σύγκριση με το 2005 στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Στις 15 Ιουλίου 2015, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής της ΕΕ σύμφωνα με το πλαίσιο για το 2030 (βλ. τμήμα 10.2.). 14 Απόφαση αριθ. 1359/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, που τροποποιεί την οδηγία 2003/87/ΕΚ, διασαφηνίζοντας τις διατάξεις για τον χρόνο διεξαγωγής των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, ΕΕ L 343 της , σ COM(2014) 15 τελικό, 16 Απόφαση (ΕΕ) 2015/1814 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου και την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, ΕΕ L 264 της , σ. 1. 8

9 3. ΥΠΟΔΟΜΗ ΣΕΔΕ ΤΗΣ ΕΕ Στην παρούσα ενότητα περιγράφονται οι βασικές υποδομές του συστήματος ΣΕΔΕ της ΕΕ: περιλαμβάνεται το πεδίο εφαρμογής του (δηλ. τι είδους εγκαταστάσεις και αέρια καλύπτονται από το σύστημα) και το ενωσιακό μητρώο στο οποίο καταγράφεται η αποθεματοποίηση των δικαιωμάτων και οι συναλλαγές με αυτά Κάλυψη των δραστηριοτήτων, των εγκαταστάσεων και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών Από την 3η περίοδο, οι τομείς με σταθερές εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ είναι ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι οποίες περιλαμβάνουν σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και άλλες εγκαταστάσεις καύσης, με ονομαστική θερμική ισχύ 20MW (εκτός εγκαταστάσεων επικίνδυνων ή αστικών αποβλήτων), διυλιστήρια πετρελαίου, εγκαταστάσεις οπτανθρακοποίησης, σίδηρο και χάλυβα, κλίνκερ τσιμέντου, παραγωγή γυαλιού, ασβέστη, τούβλων, κεραμικών ειδών, χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού, αλουμινίου, πετροχημικών προϊόντων, αμμωνίας, νιτρικού, αδιπικού οξέος, γλυοξάλης και γλυοξυλικού οξέος, δέσμευση CO 2, μεταφορά με αγωγούς και αποθήκευση CO 2 σε γεωλογικούς σχηματισμούς. Tο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ στην αεροπορία περιορίζεται στις πτήσεις εντός του ΕΟΧ μέχρι το Όσον αφορά τα αέρια του θερμοκηπίου, το ΣΕΔΕ της ΕΕ καλύπτει πλέον τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ), τις εκπομπές υποξειδίου του αζώτου (N 2 O) από το σύνολο της παραγωγής νιτρικού οξέος, αδιπικού οξέος, γλυοξάλης και γλυοξυλικού οξέος, καθώς και τις εκπομπές υπερφθορανθράκων (PFC) από την παραγωγή αλουμινίου. Από την έναρξη της 3ης περιόδου, το σύστημα καλύπτει περίπου το ήμισυ των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να προσθέτουν περισσότερους τομείς και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο ΣΕΔΕ της ΕΕ (διαδικασία προαιρετικής συμμετοχής - «opt-in»). Στις εκθέσεις τους για το 2015 που αντιστοιχούν στο έτος αναφοράς , τα κράτη μέλη 19 ανέφεραν ότι συνολικά περίπου εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται στο ΣΕΔΕ της ΕΕ, 17 Στις αεροπορικές δραστηριότητες του αρχικού πεδίου εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ περιλαμβάνονταν όλες οι πτήσεις από ή προς αεροδρόμια που βρίσκονται στο έδαφος κράτους μέλους στο οποίο εφαρμόζεται η συνθήκη, με ορισμένες εξαιρέσεις που απαριθμούνται στο παράρτημα I της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Ωστόσο, υπό το πρίσμα των διαπραγματεύσεων στους κόλπους του ΔΟΠΑ που επιδιώκουν να προτείνουν έναν παγκόσμιο μηχανισμό με βάση την αγορά για τη μείωση των εκπομπών από τις αεροπορικές μεταφορές, το πεδίο αυτό έχει περιοριστεί προσωρινά. Επί του παρόντος (μέχρι το τέλος του 2016) καλύπτονται μόνο οι πτήσεις εντός του ΕΟΧ. 18 Οι εκθέσεις του άρθρου 21 για το έτος (Ν) πρέπει να υποβάλλονται έως τις 30 Ιουνίου του επόμενου έτους (Ν+1). Οι εκθέσεις υποβάλλονται μέσω του EIONET το οποίο είναι ένα δίκτυο σύμπραξης για τις ροές δεδομένων και πληροφοριών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), των χωρών μελών του και των συνεργαζόμενων χωρών. 9

10 σε σύγκριση με περίπου για το προηγούμενο έτος αναφοράς Οι εγκαταστάσεις αυτές είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ως προς τα χαρακτηριστικά τους και, επομένως, ο κανονισμός για την παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων καθορίζει 4 κατηγορίες εγκαταστάσεων με βάση τις μέσες ετήσιες εκπομπές τους 20. Σύμφωνα με τις εκθέσεις του άρθρου 21, για το 2014, όπως και το 2013, το 72% των εγκαταστάσεων ανήκαν στην κατηγορία Α, το 21% στην κατηγορία Β και μόνο το 7% (868 εγκαταστάσεις) στην κατηγορία Γ. Το 2014 περισσότερες από 5700 εγκαταστάσεις (το 51% του συνόλου) χαρακτηρίζονταν ως «εγκαταστάσεις με χαμηλά επίπεδα εκπομπών», σε σύγκριση με 5600 εγκαταστάσεις, δηλαδή το 49% του συνόλου, κατά το έτος αναφοράς Το υψηλό ποσοστό των εγκαταστάσεων με χαμηλά επίπεδα εκπομπών και των εγκαταστάσεων της κατηγορίας A επιβεβαιώνει την καταλληλότητα της βαθμιδωτής αρχιτεκτονικής του συστήματος παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και εξακρίβωσης που έχει σχεδιαστεί με βάση την αρχή της αναλογικότητας. Παρότι όσον αφορά τις κατηγορίες εγκαταστάσεων η εικόνα είναι αρκετά ομοιογενής μεταξύ των κρατών μελών, η κατάσταση ποικίλλει ανάλογα με τους κλάδους της βιομηχανίας ή τις δραστηριότητες που καλύπτονται. Εγκαταστάσεις του ΣΕΔΕ της ΕΕ που περιλαμβάνουν δραστηριότητες καύσης υπάρχουν σε όλα τα κράτη μέλη. Άλλες δραστηριότητες που αναφέρονται από τα περισσότερα κράτη μέλη είναι η διύλιση πετρελαίου, η παραγωγή χάλυβα, τσιμέντου, ασβέστη, γυαλιού, κεραμικών και χαρτοπολτού και χαρτιού. Μόνο δύο χώρες (FR και ΝΟ) ανέφεραν το 2014 ότι είχαν εκδώσει άδειες για δραστηριότητες δέσμευσης και αποθήκευσης CO 2. Όσον αφορά τα νέα αέρια (εκείνα που προστίθενται στο παράρτημα I της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προς συμπερίληψη στο σύστημα από την έναρξη της 3ης περιόδου), σε 13 χώρες έχουν εκδοθεί άδειες για δραστηριότητες που συνεπάγονται εκπομπές υπερφθορανθράκων (PFC), ενώ σε 20 κράτη μέλη έχουν εκδοθεί άδειες για δραστηριότητα «παραγωγής νιτρικού οξέος». Οι άλλοι τομείς του N 2 O υπάρχουν μόνο σε τρία κράτη μέλη (DE, FR, IT). Λίγα μόνο κράτη μέλη έχουν κάνει χρήση της δυνατότητας να εξαιρούν τους μικρούς προξένους εκπομπών από το ΣΕΔΕ της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 27 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται από την οδηγία προκειμένου να μειωθούν τα διοικητικά έξοδα των εγκαταστάσεων χαμηλών εκπομπών και επιτρέπεται μόνο εάν ισχύουν ισοδύναμα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τις εκθέσεις που υποβλήθηκαν το 2015, 8 χώρες (DE, ES, FR, HR, IS, IT, SI, UK) κάνουν χρήση αυτής της δυνατότητας, ιδίως για εγκαταστάσεις με δραστηριότητες καύσης και παραγωγής κεραμικών. Η ποσότητα των εκπομπών που εξαιρούνται είναι περίπου 3,9 εκατ. 19 Για την αναφορά στις εκθέσεις του άρθρου 21, ο όρος «κράτη μέλη» περιλαμβάνει τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ και τις χώρες του ΕΟΧ (Ισλανδία, Νορβηγία και Λιχτενστάιν). 20 Βλέπε κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 601/2012 της Επιτροπής, όπου οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Γ εκπέμπουν περισσότερο από τόνους CO 2 e ετησίως, οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Β εκπέμπουν μεταξύ και τόνων CO 2 e ετησίως και οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Α εκπέμπουν λιγότερο από τόνους CO 2 e ετησίως. Επιπλέον, «εγκαταστάσεις με χαμηλά επίπεδα εκπομπών» είναι οι εγκαταστάσεις κατηγορίας Α που εκπέμπουν λιγότερους από τόνους CO 2 e ετησίως. 10

11 τόνοι CO 2, ή το 0,2% του συνόλου των εξακριβωμένων εκπομπών το 2014, σε σύγκριση με 4,7 εκατ. τόνους CO 2 το Όσον αφορά την κάλυψη των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών, ο αριθμός των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών που υπάγονται σήμερα στο ΣΕΔΕ της ΕΕ εκτιμήθηκε σε περίπου 600 το Ενωσιακό μητρώο Το ενωσιακό μητρώο, που καταγράφει την αποθεματοποίηση των δικαιωμάτων εκπομπής και τις σχετικές με τα δικαιώματα αυτά συναλλαγές, συγκεντρώνει τις εργασίες αυτές από το Η λειτουργία και η διατήρηση αυτού του ενιαίου μητρώου πραγματοποιείται από την Επιτροπή, ενώ οι διαχειριστές των εθνικών μητρώων και στις 31 χώρες που συμμετέχουν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ παραμένουν το σημείο επαφής για τους εκπροσώπους περισσότερων από λογαριασμών (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα). Το 2013 ο κανονισμός για το μητρώο αναθεωρήθηκε, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι λειτουργίες που απαιτούνται για την 3η περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ και να ενσωματωθεί η λογιστική καταγραφή των συναλλαγών βάσει της απόφασης για τον επιμερισμό των προσπαθειών 21. Σε σχέση με το ΣΕΔΕ της ΕΕ, ο αναθεωρημένος κανονισμός για το μητρώο προβλέπει επίσης τον μηχανισμό εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 11α της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, σύμφωνα με το οποίο οι φορείς εκμετάλλευσης μπορούν να ανταλλάσσουν διεθνή πιστωτικά μόρια για δικαιώματα εκπομπής (βλ. επίσης τμήμα ). Σύμφωνα με την οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ και τον κανονισμό για το μητρώο, οι διαδικασίες κατανομής κατά την 3η περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ πραγματοποιούνται σε κεντρικό επίπεδο στο ενωσιακό μητρώο, τόσο για την κατανομή δικαιωμάτων δωρεάν σε σταθερούς φορείς εκμετάλλευσης και φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών (βλ. επίσης τμήματα και ), όσο και για τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων εκπομπής μέσω του κοινού χώρου πλειστηριασμών και δύο χώρων αυτοεξαίρεσης πλειστηριασμών (βλ. επίσης τμήμα ). Η Επιτροπή, ως ο κεντρικός διαχειριστής του ενωσιακού μητρώου, επιδιώκει επίσης τη συνεχή βελτίωση των λειτουργιών του μητρώου, της ασφάλειας και του φιλικού προς τον χρήστη χαρακτήρα, σε διαβούλευση με τους διαχειριστές των εθνικών μητρώων. 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΤΟ 2013 ΚΑΙ ΤΟ 2014 Το κεφάλαιο αυτό καλύπτει τα κύρια χαρακτηριστικά του ΣΕΔΕ της ΕΕ, τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Παρέχει πληροφορίες σχετικά με το ανώτατο 21 Απόφαση αριθ. 406/2009/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, περί των προσπαθειών των κρατών μελών να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ώστε να τηρηθούν οι δεσμεύσεις της Κοινότητας για μείωση των εκπομπών αυτών μέχρι το 2020, ΕΕ L 140 της , σ

12 όριο, τη δωρεάν κατανομή, τον πλειστηριασμό και την παρέκκλιση από τον πλήρη πλειστηριασμό για τον τομέα της ενέργειας σε ορισμένα κράτη μέλη. Καλύπτει επίσης τη χρήση των διεθνών πιστωτικών μορίων. Από την πλευρά της ζήτησης, παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις εξακριβωμένες εκπομπές και την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης Προσφορά: δικαιώματα εκπομπής που τίθενται σε κυκλοφορία Ανώτατο όριο Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί με βάση την αρχή των «ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας». Το ανώτατο όριο είναι η απόλυτη ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπονται στο σύστημα για να εξασφαλιστεί η επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών και αντιστοιχεί στον αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία σε συγκεκριμένο στάδιο εμπορίας. Από την 3η περίοδο, η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ ορίζει ένα ενωσιακό ανώτατο όριο. Το ανώτατο όριο θα μειώνεται κάθε έτος κατά ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 1,74% του ποσού των δικαιωμάτων το Αυτό το ποσοστό μείωσης είναι γνωστό ως γραμμικός συντελεστής μείωσης. Σε απόλυτους όρους αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής θα μειώνεται ετησίως κατά έναν καθορισμένο αριθμό περίπου 38 εκατομμυρίων δικαιωμάτων. Αυτός ο γραμμικός συντελεστής μείωσης αποφασίστηκε στο πλαίσιο του συνολικού στόχου μείωσης κατά 20% και οδηγεί σε μείωση κατά 21% σε σύγκριση με τις εκπομπές στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ το Στα στάδια 1 και 2 το ενωσιακό ανώτατο όριο καθορίστηκε, από τη βάση προς τα πάνω, από τη σωρευμένη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπής που όρισαν τα κράτη μέλη στα εθνικά τους σχέδια κατανομής (NAP). Η συνολική ποσότητα των δικαιωμάτων εκπομπής που εκχωρήθηκαν το 2013 ανέρχεται σε δικαιώματα. Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται τα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με το ανώτατο όριο για κάθε έτος της περιόδου Πίνακας 1: Ανώτατο όριο για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, Έτος Ετήσιο ανώτατο όριο (εξαιρουμένων των αεροπορικών μεταφορών)

13 Εκχωρούμενα δικαιώματα εκπομπής Δωρεάν κατανομή Το στάδιο 3 του ΣΕΔΕ της ΕΕ, εισήγαγε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής: καταρχήν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έπαψε να λαμβάνει δωρεάν δικαιώματα εκπομπής (βλ. κατωτέρω τμήμα ) και ο πλειστηριασμός έγινε ο ως εξ ορισμού κανόνας. Οι αρχές στις οποίες στηρίζεται η δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής σε κλάδους στο ΣΕΔΕ της ΕΕ έχουν αλλάξει ριζικά σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες περιόδους. Πρώτον, τα δικαιώματα εκπομπής κατανέμονται δωρεάν σύμφωνα με εναρμονισμένους κανόνες σε επίπεδο ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι οι ίδιοι κανόνες ισχύουν για τις εγκαταστάσεις του ίδιου τύπου σε όλα τα κράτη μέλη. Δεύτερον, η δωρεάν κατανομή βασίζεται σε δείκτες επιδόσεων, ώστε να ενισχύονται τα κίνητρα για μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να επιβραβεύονται οι πλέον αποδοτικές εγκαταστάσεις. Τρίτον, προβλέπεται ένα απόθεμα για νεοεισερχομένους (NER) που αντιστοιχεί στο 5% του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων για την 3η περίοδο. Το πρόγραμμα NER300 διέθεσε 300 εκατ. δικαιώματα από το αποθεματικό αυτό για να προωθήσει την κατασκευή και λειτουργία μεγάλης κλίμακας έργων επίδειξης της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS), καθώς και καινοτομικές τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Προτείνεται (βλ. τμήμα 10.2.) να χρησιμοποιηθούν και τα υπόλοιπα δικαιώματα στο NER για τη δωρεάν κατανομή σε νέες και αναπτυσσόμενες εγκαταστάσεις στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ από το Παρέχεται δωρεάν κατανομή στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις για την αντιμετώπιση του δυνητικού κινδύνου διαρροής άνθρακα (βιομηχανίες που μεταφέρουν την παραγωγή σε τρίτες χώρες με λιγότερο αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση των εκπομπών παγκοσμίως) για τις ενεργοβόρες μεταποιητικές βιομηχανίες. Η παροχή δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής περιορίζει ουσιωδώς το κόστος για τις ενωσιακές βιομηχανίες που εκτίθενται στον διεθνή ανταγωνισμό. Οι τομείς και οι κλάδοι τομέων που αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό από βιομηχανίες εκτός ΕΕ θεωρείται ότι διατρέχουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα και, ως εκ 13

14 τούτου, λαμβάνουν υψηλότερο μερίδιο δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής απ ό,τι οι βιομηχανίες που δεν θεωρείται ότι διατρέχουν τέτοιον κίνδυνο. Ο πρώτος κατάλογος προσδιορισμού των τομέων και κλάδων τομέων που θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα (ο κατάλογος διαρροής άνθρακα) 22 εγκρίθηκε από την Επιτροπή το 2009 και εφαρμόστηκε για δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων το 2013 και Νέοι τομείς και κλάδοι τομέων προστέθηκαν στον κατάλογο διαρροής άνθρακα κατά τα έτη 2011, 2012 και Δεδομένου ότι ο πρώτος κατάλογος διαρροής άνθρακα έληξε το 2014, ύστερα από εκτεταμένες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, της βιομηχανίας, των ΜΚΟ και των πανεπιστημίων, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση 23 για την παράταση του ισχύοντος καταλόγου διαρροής άνθρακα για την περίοδο Κατά την 3η περίοδο, εκτιμάται ότι περίπου το 43% του συνολικού ανώτατου ορίου της 3ης περιόδου (που αντιστοιχεί σε 6,6 δισ. δικαιώματα εκπομπής) θα κατανεμηθεί δωρεάν σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Περαιτέρω δωρεάν κατανομή είναι διαθέσιμη για τους νεοεισερχομένους από το ΝΕR. Πίνακας 2: Ο αριθμός των δικαιωμάτων (σε εκατομμύρια μονάδες) που κατανεμήθηκαν στη βιομηχανία δωρεάν το 2013, το 2014 και το Δωρεάν κατανομή 25 (EΕ28+χώρες ΕΟΧ/ΕΖΕΣ) 903,0 874,8 847,6 Κατανομή από το αποθεματικό για τους νεοεισερχομένους (επενδύσεις σε αναξιοποίητες ζώνες και αυξήσεις της παραγωγικής ικανότητας) 10,7 12,4 12,3 Δωρεάν δικαιώματα που παραμένουν μη κατανεμημένα 40,7 59,4 65,3 22 Απόφαση 2010/2/EΕ της Επιτροπής, της 24ης Δεκεμβρίου 2009, που προσδιορίζει, σύμφωνα με την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, κατάλογο τομέων και κλάδων οι οποίοι θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα, ΕΕ L 1 της , σ Απόφαση 2014/746/ΕΕ της Επιτροπής, της 27ης Οκτωβρίου 2014, σχετικά με τον προσδιορισμό, σύμφωνα με την οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, καταλόγου τομέων και κλάδων, οι οποίοι θεωρείται ότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα, για την περίοδο 2015 έως 2019, ΕΕ L 308 της , σ Τα αριθμητικά στοιχεία περιλαμβάνουν τις κοινοποιήσεις που υποβλήθηκαν έως τον Ιούλιο του 2015 και μπορεί να υπόκεινται σε μεγάλες αλλαγές που οφείλονται σε μεταγενέστερες κοινοποιήσεις από τα κράτη μέλη. 25 Αρχικό ποσό, πριν από την εφαρμογή των μειώσεων που αναφέρονται παρακάτω στον πίνακα. 14

15 λόγω κλεισίματος ή μεταβολών της παραγωγής ή της παραγωγικής ικανότητας Στην 3η περίοδο, οι νέες εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ και οι εγκαταστάσεις που αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα είναι επιλέξιμες για πρόσθετη δωρεάν κατανομή από το NER. Το αρχικό NER, μετά την αφαίρεση 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής για το πρόγραμμα NER 300, διέθετε 480,2 εκατ. δικαιώματα εκπομπής. Έως τον Ιούλιο του 2015 έχουν δεσμευτεί 91,3 εκατ. δικαιώματα εκπομπής για 369 εγκαταστάσεις για το σύνολο της 3ης περιόδου. Το υπόλοιπο NER μπορεί να διανεμηθεί στο μέλλον σε περίπτωση που υπάρχουν νέες εγκαταστάσεις ή υφιστάμενες εγκαταστάσεις που αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα. Ωστόσο, αναμένεται ότι σημαντικός αριθμός από τα δικαιώματα αυτά θα παραμείνουν μη κατανεμημένα. Έως τον Ιούλιο του 2015 η κατανομή έχει μειωθεί κατά περίπου 165,4 εκατ. δικαιώματα εκπομπής λόγω εγκαταστάσεων οι οποίες έκλεισαν ή μείωσαν την παραγωγή τους ή την παραγωγική τους ικανότητα σε σύγκριση με εκείνη που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον υπολογισμό της κατανομής κατά την 3η περίοδο Πρόγραμμα NER 300 Το πρόγραμμα NER 300 είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για καινοτομικά έργα επίδειξης ενεργειακής απόδοσης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Χρηματοδοτείται από τη χρηματική αποτίμηση των 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής από το NER που έχει συσταθεί για την τρίτη περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Τα κεφάλαια από τη χρηματική αποτίμηση διανέμονται σε έργα που επιλέγονται μέσω δύο κύκλων προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι επιχορηγήσεις βάσει των επιδόσεων στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων καταβλήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2012, όταν 1,1 δισ. ευρώ κατανεμήθηκαν σε 20 έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Τον Ιούλιο του 2014 η Επιτροπή χορήγησε χρηματοδότηση ύψους 1 δισ. ευρώ σε ένα έργο δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) και σε 18 έργα ΑΠΕ στο πλαίσιο της δεύτερης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων. Στόχος του προγράμματος είναι η επιτυχής επίδειξη περιβαλλοντικώς ασφαλούς δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα και καινοτομικών τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε εμπορική κλίμακα, με σκοπό την κλιμάκωση της παραγωγής τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται με επιτυχία και τρία έργα, που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του NER 300, παράγουν ήδη καθαρή ενέργεια: Το ιταλικό έργο βιοενέργειας BEST μετατρέπει επιλεγμένες ενεργειακές καλλιέργειες σε βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς σε μονάδα επίδειξης στο Crescentino, κοντά στο Τορίνο. Η εξαιρετικά καινοτομική μονάδα ενοποιημένων βιοκαυσίμων 15

16 χρησιμοποιεί το καλάμι, μια νέα και ταχείας ανάπτυξης ενεργειακή καλλιέργεια ανθεκτική στην ξηρασία, καθώς και άχυρο σίτου για την παραγωγή αιθανόλης. Η μονάδα διαθέτει ετήσια παραγωγική ικανότητα 51 εκατ. λίτρων ανά έτος. To BEST, με επικεφαλής την εταιρεία Italian Bio Product S.p.A., τέθηκε σε λειτουργία την 1η Ιουνίου 2013 και έλαβε συγχρηματοδότηση ύψους 28,4 εκατ. ευρώ από το NER 300. Το Verbiostraw είναι ένα γερμανικό έργο βιοενέργειας που μετατρέπει γεωργικά απόβλητα σε βιοαέριο μέσω μιας μονάδας πρώτης στο είδος της. Το έργο έχει δυναμικότητα 16,5 MW και θα αποφέρει ετησίως 136 gigawatt-ώρες από βιοαέριο, χρησιμοποιώντας περίπου τόνους άχυρο ετησίως. Η πρώτη ύλη είναι μόνο γεωργικά απόβλητα και, ως εκ τούτου, η μονάδα δεν χρειάζεται γεωργικές εκτάσεις για ενεργειακές καλλιέργειες. Το προετοιμασμένο βιοαέριο είτε θα τροφοδοτεί το δίκτυο φυσικού αερίου ή θα χρησιμοποιείται ως προηγμένο βιοκαύσιμο στον τομέα των μεταφορών. Το Verbiostraw, με επικεφαλής την εταιρεία VERBIO Ethanol Schwedt GmbH & Co, βρίσκεται στην πόλη Schwedt/Oder της Γερμανίας. Τέθηκε σε λειτουργία στις 3 Ιανουαρίου 2014 και έλαβε συγχρηματοδότηση ύψους 22,3 εκατ. ευρώ από το NER 300. Το σουηδικό έργο αιολικής ενέργειας Windpark Βlaiken αφορά την ανάπτυξη αιολικού πάρκου δυναμικότητας 225 MW στο αρκτικό κλίμα της βόρειας Σουηδίας. Όταν θα είναι σε πλήρη λειτουργία, θα περιλαμβάνει 90 ανεμογεννήτριες, εξοπλισμένες με ένα καινοτομικό σύστημα αποπάγωσης, αποτελούμενο από θερμαντικά στοιχεία στα χείλη προσβολής των πτερυγίων. Το έργο, το οποίο είναι κατασκευασμένο σε 3 τμήματα 30 ανεμογεννητριών για περίοδο τριών ετών, είναι συνδεδεμένο με το εθνικό ηλεκτρικό δίκτυο. Τα δύο πρώτα τμήματα των ανεμογεννητριών βρίσκονται ήδη σε λειτουργία, ενώ το τρίτο θα τεθεί σε λειτουργία το To έργο, με επικεφαλής την εταιρεία Blaiken Vind AB, τέθηκε σε λειτουργία την 1η Ιανουαρίου 2015 και έλαβε συγχρηματοδότηση ύψους 15 εκατ. ευρώ από το NER Πλειστηριασμός των δικαιωμάτων Από την 3η περίοδο, ο πλειστηριασμός μέσω της πρωτογενούς αγοράς έγινε η προκαθορισμένη μέθοδος για την κατανομή των δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, η Επιτροπή όφειλε να εκδώσει κανονισμό σχετικά με τον χρόνο, τη διαχείριση και άλλες πτυχές των πλειστηριασμών, ώστε να διασφαλίζεται ότι διενεργούνται κατά τρόπο ανοικτό, διαφανή, εναρμονισμένο και χωρίς διακρίσεις. Κατά συνέπεια, ο κανονισμός για τους πλειστηριασμούς 26 εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του Ο κανονισμός προβλέπει ότι τα συμμετέχοντα κράτη μέλη και η Επιτροπή συνάπτουν από κοινού συμβάσεις για τη δημιουργία κοινού χώρου για τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων εκπομπής εξ ονόματος των κρατών μελών, αλλά προβλέπει επίσης τη δυνατότητα αυτοεξαίρεσης μεμονωμένων κρατών μελών. Η Γερμανία, η Πολωνία και το Ηνωμένο 26 Βλ. υποσημείωση 7. 16

17 Βασίλειο αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τη δυνατότητα αυτή και να ορίσουν δικό τους χώρο πλειστηριασμών. Ο εν λόγω ορισμός υπόκειται στην εγγραφή στο παράρτημα ΙΙΙ του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς 27. Ο κανονισμός για τους πλειστηριασμούς προβλέπει τον ορισμό των χώρων πλειστηριασμών βάσει διαδικασιών υποβολής προσφορών για τον ορισμό του κοινού χώρου πλειστηριασμών έχει υπογραφεί και τεθεί σε ισχύ μια συμφωνία σύναψης συμβάσεων από κοινού μεταξύ των κρατών μελών που συμμετέχουν στην κοινή ενέργεια και της Επιτροπής. Τον Αύγουστο του 2012 το European Energy Exchange (ΕΕΧ) ορίστηκε ως ο πρώτος κοινός χώρος πλειστηριασμών. Ο κανονισμός για τους πλειστηριασμούς προβλέπει περαιτέρω τον διορισμό επιτηρητή πλειστηριασμών βάσει μιας συμφωνίας σύναψης συμβάσεων από κοινού μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής και επί του παρόντος αξιολογούνται οι επιλογές για το θέμα αυτό. Κάθε χώρος πλειστηριασμών οφείλει να καθορίζει και να δημοσιεύει τις ποσότητες και τις ημερομηνίες κάθε επιμέρους πλειστηριασμού (το αποκαλούμενο ημερολόγιο πλειστηριασμών), πριν από την έναρξη κάθε ημερολογιακού έτους. Έως την 30ή Ιουνίου 2015 είχαν διεξαχθεί περισσότεροι από 650 πλειστηριασμοί για την 3η περίοδο. Ο πίνακας που ακολουθεί παρέχει μια επισκόπηση των ποσοτήτων δικαιωμάτων της 3ης περιόδου που εκπλειστηριάστηκαν από το EEX και το ΔΧΕ το 2012 (οι αποκαλούμενοι πρώιμοι πλειστηριασμοί 28 ), το 2013, το 2014 και το Το ΕΕΧ, διεξάγοντας πλειστηριασμό εξ ονόματος 27 κρατών μελών (25 κρατών μελών που συνεργάζονται σε κοινό χώρο πλειστηριασμών, της Γερμανίας και της Πολωνίας), έθεσε σε πλειστηριασμό το 88% του συνολικού ποσού που είχε εκπλειστηριαστεί το 2012 έως το 2014, ενώ το ΔΧΕ διεξήγαγε πλειστηριασμό για το 12% της συνολικής ποσότητας εξ ονόματος του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι πλειστηριασμοί διεξήχθησαν σε γενικές γραμμές ομαλά και οι τιμές εκκαθάρισης πλειστηριασμού ήταν εν γένει σύμφωνες με τις τιμές στη δευτερογενή αγορά, χωρίς την εμφάνιση σημαντικών προβλημάτων ή συμβάντων. Το 2013 ακυρώθηκαν τρεις φορές πλειστηριασμοί στο ΕΕΧ σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 6 του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς, λίγο μετά την έναρξη των πλειστηριασμών. Οι ποσότητες που επρόκειτο να τεθούν σε πλειστηριασμό το 2014 αναθεωρήθηκαν στις 12 Μαρτίου 2014 (ΔΧΕ) και στις 17 Μαρτίου 2014 (ΕΕΧ) σύμφωνα με την απόφαση για την 27 Το ευρωπαϊκό ενεργειακό χρηματιστήριο European Energy Exchange AG (EEX) και το διηπειρωτικό χρηματιστήριο εμπορευμάτων Intercontinental Commodity Exchange (ΔΧΕ) περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙΙ του κανονισμού για τους πλειστηριασμούς ως χώροι αυτοεξαίρεσης πλειστηριασμών για τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αντίστοιχα. Η Πολωνία δεν έχει ακόμη ορίσει δικό της χώρο αυτοεξαίρεσης πλειστηριασμών και, ελλείψει εγγραφής, κάνει χρήση του μεταβατικού κοινού χώρου πλειστηριασμών. 28 Το 2012 πραγματοποιήθηκαν πρώιμοι πλειστηριασμοί δικαιωμάτων της 3ης περιόδου στο πλαίσιο της διαδεδομένης εμπορικής πρακτικής στον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να πωλείται ενέργεια εκ των προτέρων και οι απαιτούμενες εισροές (συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων) να αγοράζονται όταν πωλείται η παραγωγή τους. 17

18 παρακράτηση 900 εκατ. δικαιωμάτων από το 2014, το 2015 και το 2016 στο 2019 και στο 2020, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 176/2014 της Επιτροπής. Ο πλειστηριασμός των δικαιωμάτων εκπομπής του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών ανεστάλη το 2012, μετά την απόφαση «για το πάγωμα του χρόνου» 29, και άρχισε εκ νέου το Η Κροατία άρχισε τον πλειστηριασμό του μεριδίου των δικαιωμάτων της τον Ιανουάριο του Η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία δεν έχουν αρχίσει ακόμα τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων. Πίνακας 3: Ποσότητες δικαιωμάτων εκπομπής της 3ης περιόδου που τέθηκαν σε πλειστηριασμό από το EEX και το ΔΧΕ Έτος Ποσότητα γενικών δικαιωμάτων εκπομπής που τέθηκαν σε πλειστηριασμό Ποσότητα δικαιωμάτων εκπομπής του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών που τέθηκαν σε πλειστηριασμό Το σύνολο των εσόδων που προέρχονται από τους πλειστηριασμούς μεταξύ 2012 και Ιουνίου 2015 υπερέβαινε τα 8,9 δισ. ευρώ. Η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπει ότι τουλάχιστον το 50% των εσόδων από πλειστηριασμούς ή ποσό ίσο με τα συγκεκριμένα έσοδα από τους πλειστηριασμούς, περιλαμβανομένων όλων των εσόδων που προκύπτουν από τα δικαιώματα εκπομπής που κατανέμονται για τους σκοπούς της αλληλεγγύης και της ανάπτυξης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα και την ενέργεια. Κατά μέσο όρο, το 2014 τα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει ή σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν το 87% περίπου των εσόδων αυτών ή το αντίστοιχο σε οικονομική αξία για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα και την ενέργεια, κυρίως για τη στήριξη των εγχώριων επενδύσεων στους τομείς του κλίματος και της ενέργειας (βλ. σημείο της έκθεσης προόδου της δράσης για το κλίμα). Οι χώροι πλειστηριασμών δημοσιεύουν τα λεπτομερή αποτελέσματα κάθε πλειστηριασμού σε ειδικούς ιστοτόπους. Επιπλέον, η Γερμανία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς 29 Απόφαση αριθ. 377/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Απριλίου 2013, για προσωρινή παρέκκλιση από την οδηγία 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας, ΕΕ L 113 της , σ Για το 2015 ο αριθμός αναφέρεται στον αριθμό των δικαιωμάτων που θα εκπλειστηριαστούν σύμφωνα με τα δημοσιευμένα προγράμματα πλειστηριασμών. 18

19 και η Επιτροπή εξ ονόματος των κρατών μελών που κάνουν χρήση του κοινού χώρου πλειστηριασμών, δημοσιεύουν μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με τους πλειστηριασμούς Παρέκκλιση από τους πλήρεις πλειστηριασμούς για τον τομέα της ενέργειας Στο άρθρο 10γ της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπεται μια παρέκκλιση από τον γενικό κανόνα του πλειστηριασμού, με σκοπό να επιτρέπονται οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας σε ορισμένα κράτη μέλη. Οκτώ από τα δέκα επιλέξιμα κράτη μέλη 32 κάνουν χρήση αυτής της παρέκκλισης και κατανέμουν δωρεάν στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας ορισμένα δικαιώματα εκπομπής, υπό την προϋπόθεση ότι πραγματοποιούνται οι αντίστοιχες επενδύσεις. Τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής δυνάμει του άρθρου 10γ αφαιρούνται από την ποσότητα δικαιωμάτων που το αντίστοιχο κράτος μέλος θα εκπλειστηρίαζε σε διαφορετική περίπτωση. Ανάλογα με τους εθνικούς κανόνες για την εφαρμογή της παρέκκλισης, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να λαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα εκπομπής, αξίας ισοδύναμης προς τις επενδύσεις που πραγματοποιούν ή έχουν πραγματοποιήσει μεταξύ των επενδύσεων που περιλαμβάνονται στο εθνικό σχέδιο επενδύσεων, ή ισοδύναμης προς τις πληρωμές που πραγματοποιούνται σε εθνικό ταμείο μέσω του οποίου μπορούν να χρηματοδοτηθούν αυτές οι επενδύσεις. Ο αριθμός των δικαιωμάτων αυτών που κατανέμονται δωρεάν σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας για το 2013 και το 2014 αναφέρεται στον Table 4. Εάν ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που κατανέμονται είναι χαμηλότερος από τον μέγιστο επιτρεπόμενο, τα εν λόγω «μη χρησιμοποιηθέντα» δικαιώματα εκπομπής επιτρέπεται να κατανεμηθούν δωρεάν κατά το/-α επόμενο/-α έτος/-η, ανάλογα με τους σχετικούς εθνικούς κανόνες του κράτους μέλους. Τελικά, τα δικαιώματα εκπομπής που δεν κατανέμονται δωρεάν σύμφωνα με την παρέκκλιση θα τίθενται σε πλειστηριασμό. Κατά το πρώτο έτος θα μπορούσαν να δηλωθούν οι επενδύσεις που είχαν πραγματοποιηθεί από τον Ιούνιο του 2009 και εξής από το εθνικό σχέδιο. Για το 2013 και το 2014 δηλώθηκαν δαπάνες για 500 επενδύσεις, από τις οποίες 135 είχαν ολοκληρωθεί, ενώ δηλώθηκε ότι 22 επενδύσεις είχαν ακυρωθεί και ότι οι υπόλοιπες βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Η συνολική αξία των επενδυτικών δαπανών που δηλώθηκαν για την περίοδο ανέρχεται σε 5,9 δισ. ευρώ και σε 1,9 δισ. ευρώ για το Περίπου το 80% του ποσού αυτού αφιερώθηκε στην αναβάθμιση και μετασκευή των υποδομών, ενώ οι υπόλοιπες επενδύσεις αφορούσαν καθαρές τεχνολογίες ή τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού. Στα παραδείγματα επενδύσεων περιλαμβάνονται ένας νέος ατμοστρόβιλος συμπύκνωσης για συμπαραγωγή στην Εσθονία (αναβάθμιση υποδομών), η αποκατάσταση δικτύων 31 Οι εν λόγω εκθέσεις είναι διαθέσιμες στον ειδικό ιστότοπο της Επιτροπής όπου μπορούν να αναζητηθούν και άλλες πληροφορίες σχετικά με τους πλειστηριασμούς, στη διεύθυνση 32 Η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Ρουμανία είναι επιλέξιμες για την παρέκκλιση. Η Μάλτα και η Λετονία αποφάσισαν να μην κάνουν χρήση της παρέκκλισης. 19

20 τηλεθέρμανσης στη Βουλγαρία (μετασκευή υποδομής), η υποκατάσταση του άνθρακα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέσω της χρησιμοποίησης αποβλήτων στην Τσεχική Δημοκρατία (καθαρές τεχνολογίες) και η κατασκευή αγωγού διασύνδεσης για το φυσικό αέριο στην Ουγγαρία (διαφοροποίηση του εφοδιασμού). Πίνακας 4: Αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων που εκχωρήθηκαν (ή που θα εκχωρηθούν) σύμφωνα με το άρθρο 10γ Αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων που ζητήθηκαν από τα κράτη μέλη Μέγιστος αριθμός δικαιωμάτων ανά έτος Κράτ Σύνολο ος μέλος BG CY CZ EE HU LT PL RO Σύνολ ο

21 Η οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ προβλέπει ότι τα κράτη μέλη που κάνουν χρήση της παρέκκλισης οφείλουν να δημοσιεύουν ετήσιες εκθέσεις για την υλοποίηση των επενδύσεων από τα εθνικά τους σχέδια. Οι αιτήσεις θα πρέπει επίσης να δημοσιεύονται. Η εμπειρία δείχνει ότι οι υφιστάμενες εκθέσεις που έχουν δημοσιευτεί ποικίλλουν ως προς τη μορφή και το περιεχόμενό τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κράτη μέλη περιορίζουν ή συγκεντρώνουν τις πληροφορίες που παρέχονται σχετικά με το κόστος των επενδύσεων για λόγους επιχειρηματικού απορρήτου. Κατά κανόνα, οι εκθέσεις δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του αρμόδιου υπουργείου, π.χ. Υπουργείο Ενέργειας (Βουλγαρία, Ρουμανία, Λιθουανία) ή Υπουργείο Περιβάλλοντος (Τσεχική Δημοκρατία, Κύπρος, Εσθονία, Ουγγαρία, Πολωνία) Διεθνή πιστωτικά μόρια Μέχρι το 2020, το ΣΕΔΕ της ΕΕ επιτρέπει στους συμμετέχοντες να χρησιμοποιούν πιστωτικά μόρια του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (MKA) και της κοινής εφαρμογής (KE) δύο προγράμματα πιστωτικών μορίων που οργανώνονται από τον ΟΗΕ με σκοπό την εκπλήρωση μέρους των υποχρεώσεών τους στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ, με εξαίρεση πυρηνικά έργα και έργα δάσωσης και αναδάσωσης 33. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 550/2011 της Επιτροπής 34, τα πιστωτικά μόρια που προέρχονται από έργα τα οποία αφορούν την καταστροφή βιομηχανικών αερίων (HFC 23 και αδιπικό N 2 O) δεν επιτρέπονται πλέον από την έναρξη της 3ης περιόδου. Επιπλέον, στην 3η περίοδο τέθηκαν σε ισχύ περαιτέρω περιορισμοί για πιστωτικά μόρια που προέρχονται από έργα τα οποία έχουν εγγραφεί μετά το 2013 σε χώρες άλλες από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Επίσης, από την 31η Μαρτίου 2015 και σύμφωνα με το άρθρο 11α παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, τα πιστωτικά μόρια που εκχωρήθηκαν για μειώσεις των εκπομπών κατά την πρώτη περίοδο δεσμεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κιότο ( ) δεν είναι πλέον επιλέξιμα για ανταλλαγή με δικαιώματα εκπομπής του συστήματος ΣΕΔΕ της ΕΕ. Το άρθρο 11α παράγραφος 8 της οδηγίας για το ΣΕΔE της ΕΕ περιλαμβάνει επίσης διατάξεις σχετικά με τα επίπεδα χρήσης των διεθνών πιστωτικών μορίων ανά κατηγορία φορέα εκμετάλλευσης και φορέα εκμετάλλευσης αεροσκαφών, και καθορίζει ελάχιστα δικαιώματα εκπομπής στο πλαίσιο αυτό. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1123/2013 της Επιτροπής καθορίζει τους κανόνες για τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων των μεμονωμένων φορέων εκμετάλλευσης και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών έως το Αν και το ακριβές ποσό των πιστωτικών δικαιωμάτων στη διάρκεια της 2ης και 3ης περιόδου θα εξαρτηθεί εν μέρει από την ποσότητα των μελλοντικών εξακριβωμένων εκπομπών, οι αναλυτές της αγοράς εκτιμούν ότι θα ανέλθει σε περίπου 1,6 δισ. πιστωτικά μόρια. Στην 3η 33 Τόσο τα έργα του MKA όσο και τα έργα της KE παράγουν πιστωτικά μόρια εκπομπών άνθρακα του Κιότο: πιστοποιημένες μειώσεις των εκπομπών (CER) και μονάδες μείωσης των εκπομπών (ERU), αντίστοιχα, καθεμία από τις οποίες ισοδυναμεί με 1 τόνο CO Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 550/2011 της Επιτροπής, της 7ης Ιουνίου 2011, για τον καθορισμό ορισμένων περιορισμών που εφαρμόζονται στη χρήση διεθνών πιστωτικών μορίων από έργα που σχετίζονται με τα βιομηχανικά αέρια, βάσει της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ΕΕ L 149 της , σ

22 περίοδο τα πιστωτικά μόρια δεν επιστρέφονται πλέον άμεσα, αλλά είναι ανταλλάξιμα ανά πάσα στιγμή καθ όλη τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους για τα δικαιώματα εκπομπής. Από τις 30 Απριλίου 2015 ο συνολικός αριθμός των διεθνών πιστωτικών μορίων που χρησιμοποιούνται ή ανταλλάσσονται ανέρχεται σε 1445 εκατομμύρια. 22

23 Πίνακας 5: Σύνοψη της ανταλλαγής διεθνών πιστωτικών μορίων έως τις 30 Απριλίου 2015 Mt % ΜΚΑ 195,62 50,59% Κίνα 150,21 76,79% Ινδία 12,61 6,45% Βραζιλία 4,52 2,31% Ουζμπεκιστάν 3,72 1,90% Χιλή 3,12 1,59% Κορέα 2,93 1,50% Μεξικό 2,63 1,34% Άλλα 15,88 8,12% 1η οδός 35 2η οδός 36 ΚΕ 191,05 49,41% εκατ. ποσοστό επί % εκατ. ποσοστό επί % Ουκρανία 146,66 76,77% 144,92 75,85% 1,74 0,91% Ρωσία 32,06 16,78% 32,06 16,78% 0 0,00% Λιθουανία 3,54 1,85% 0 0,00% 3,54 1,85% Πολωνία 2,82 1,48% 2,82 1,48% 0 0,00% Γερμανία 1,65 0,86% 1,65 0,86% 0 0,00% Γαλλία 1,24 0,65% 1,24 0,65% 0 0,00% Άλλα 3,08 1,61% 2,26 1,18% 0,81 0,42% Σύνολο 386,67 100,00 % 184,95 96,81% 6,09 3,19% 4.2. Ζήτηση: δικαιώματα εκπομπής που αποσύρονται από την κυκλοφορία Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί στο ενωσιακό μητρώο, το 2014 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από σταθερές εγκαταστάσεις που συμμετέχουν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ εκτιμάται ότι μειώθηκαν κατά περίπου 4,5% σε σύγκριση με το επίπεδο του 2013, γεγονός που συνιστά ταχύτερη μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Το 2013 οι εξακριβωμένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εκτιμάται ότι μειώθηκαν τουλάχιστον κατά 3% σε σύγκριση με το Πρέπει να σημειωθεί ότι, λόγω της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ από τη 2η στην 3η περίοδο, υπάρχουν ορισμένες μεθοδολογικές δυσκολίες ως προς την αξιολόγηση με βεβαιότητα της μεταβολής των εκπομπών σε σύγκριση με το Ωστόσο, οι εκτιμώμενες εκπομπές το 2013 σε παρόμοια βάση ήταν τουλάχιστον 3% χαμηλότερες από το επίπεδο του 2012 για εγκαταστάσεις σε τομείς που περιλαμβάνονται τόσο στη 2η όσο και στην 3η περίοδο. Λαμβανομένου υπόψη ότι οι εξακριβωμένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου 35 Η κοινή εφαρμογή της 1ης οδού αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία ένα μέρος υποδοχής μπορεί να εκχωρεί πιστωτικά μόρια ΚΕ κατόπιν εξακρίβωσης, χωρίς παραπομπή στην εποπτική επιτροπή για την κοινή εφαρμογή (JISC). 36 Η κοινή εφαρμογή της 2ης οδού αναφέρεται στη διαδικασία κατά την οποία η εξακρίβωση πραγματοποιείται σύμφωνα με τις διαδικασίες που καθορίζονται στο πλαίσιο της εποπτικής επιτροπής για την κοινή εφαρμογή (JISC). Στο πλαίσιο της 2ης οδού ένας ανεξάρτητος φορέας διαπιστευμένος από την JISC οφείλει να προσδιορίσει αν πληρούνται οι σχετικές απαιτήσεις πριν καταστεί δυνατό για το μέρος υποδοχής να εκχωρεί και να μεταβιβάζει πιστωτικά μόρια. 23

24 από σταθερές εγκαταστάσεις ανήλθαν σε 1895 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO 2 το 2013, εκτιμάται ότι οι εκπομπές που καλύπτονται επιπροσθέτως από το ΣΕΔΕ της ΕΕ λόγω της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής του ανέρχονται σε 79 έως 100 εκατ. τόνους. Εν κατακλείδι, η οικονομική ύφεση που ξεκίνησε το 2008 είχε σημαντικό αντίκτυπο στις εκπομπές, αλλά ακόμη και με τη διόρθωση για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής μεταξύ της 2ης και της 3ης περιόδου, οι εκπομπές κατά το 2014 είναι χαμηλότερες από τα προ της κρίσης επίπεδα. Η μεταβλητότητα των ετήσιων εκπομπών δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με οικονομικούς παράγοντες, αλλά οφείλεται επίσης σε βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης και σε καθαρότερο ενεργειακό μείγμα. Πίνακας 6: Εξακριβωμένες εκπομπές Έτος Εξακριβωμένες εκπομπές (σε εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO 2 ) Μεταβολή στο έτος x-1-11,4% 3,2% -1,8% -2% -3% -4,5% ΑΕΠ (ποσοστό πραγματικής οικονομικής μεγέθυνσης στην ΕΕ27 ή ΕΕ28) 0,4% -4,5% 2,0% 1,7% -0,4% 0,1% 1,3% Πηγή: Δημόσιος ιστότοπος του Ημερολογίου Συναλλαγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUTL) ( Στοιχεία για το ΑΕΠ, όπως αναφέρονται στη διεύθυνση Ο αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που ακυρώνονται (δεν χρησιμοποιούνται για τη συμμόρφωση) σε εθελοντική βάση ανέρχεται σε δικαιώματα εκπομπής το 2013 και σε δικαιώματα εκπομπής το Εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης Όπως αναφέρεται στην έκθεση για την αγορά άνθρακα του 2012, κατά την έναρξη της 3ης περιόδου, το ΣΕΔΕ της ΕΕ χαρακτηριζόταν από μεγάλη ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δικαιωμάτων εκπομπής, με αποτέλεσμα ένα πλεόνασμα περίπου 2 δισ. δικαιωμάτων εκπομπής. Για το 2013 το πλεόνασμα αυτό αυξήθηκε περαιτέρω σε περισσότερο από 2,1 δισ. μονάδες. Για το 2014 μειώθηκε ελαφρώς σε περίπου 2,07 δισεκατομμύρια. Οι ποσότητες που τέθηκαν σε πλειστηριασμό το 2014 μειώθηκαν κατά 400 εκατ. δικαιώματα εκπομπής λόγω 24

25 της έναρξης εφαρμογής του μέτρου παρακράτησης, το οποίο αναβάλλει τον εκπλειστηριασμό αυτών των δικαιωμάτων εκπομπής. Ελλείψει παρακράτησης, το 2014 το πλεόνασμα θα ανερχόταν σε σχεδόν 2,5 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Οι λόγοι της ανισορροπίας αυτής περιγράφηκαν στην έκθεση για την αγορά άνθρακα του Πρόκειται κυρίως για μια αναντιστοιχία μεταξύ των προσφερόμενων σε πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπής, ο αριθμός των οποίων καθορίζεται ως αποτέλεσμα του ανώτατου ορίου εκπομπών, και της ζήτησης για τα δικαιώματα αυτά, η οποία είναι ευέλικτη και επηρεάζεται από τους οικονομικούς κύκλους, τις τιμές των ορυκτών καυσίμων, καθώς και άλλους παράγοντες, όπως οι συμπληρωματικές πολιτικές και οι τεχνολογικές εξελίξεις. Η εισροή των διεθνών πιστωτικών μορίων είχε επίσης επιπτώσεις στην προσφορά δικαιωμάτων εκπομπής με αποτέλεσμα σημαντική αύξηση. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση για την καθιέρωση αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς και για αύξηση της ευελιξίας της προσφοράς δικαιωμάτων εκπομπής σε πλειστηριασμό. Το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς έχει ως στόχο να σταθεροποιήσει την αγορά μέσω της αντιμετώπισης της ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης (βλ. τμήμα 10.1.). Μια βασική έννοια για τη λειτουργία του αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς είναι ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία (ΣΜΔΕ). Τα δικαιώματα εκπομπής θα προστίθενται στο αποθεματικό εάν ο ΣΜΔΕ υπερβαίνει ένα προκαθορισμένο ανώτατο όριο (833 εκατ. δικαιώματα εκπομπής) και τα δικαιώματα εκπομπής θα απελευθερώνονται από το αποθεματικό εάν ο αριθμός είναι χαμηλότερος από ένα προκαθορισμένο κατώτατο όριο (κάτω των 400 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής ή όταν λαμβάνονται μέτρα βάσει του άρθρου 29α της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ). Έτσι, το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς απορροφά ή απελευθερώνει δικαιώματα εκπομπής, εάν ο ΣΜΔΕ βρίσκεται έξω από ένα προκαθορισμένο εύρος. Το αποθεματικό θα τροφοδοτείται επίσης από τα παρακρατηθέντα και τα μη κατανεμημένα δικαιώματα εκπομπής 37. Η προσφορά δικαιωμάτων εκπομπής συνίσταται στα δικαιώματα εκπομπής που μεταφέρονται από τη 2η περίοδο, στα δικαιώματα που τίθενται σε πλειστηριασμό, στα δικαιώματα που κατανέμονται δωρεάν και στα δικαιώματα στο NER ενώ η ζήτηση εξαρτάται από τις εκπομπές των εγκαταστάσεων και τα ακυρωθέντα δικαιώματα εκπομπής. Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. πίνακα στο παράρτημα. Το σημείο εκκίνησης για τον προσδιορισμό του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων εκπομπής σε κυκλοφορία είναι ο συνολικός αριθμός δικαιωμάτων εκπομπής που απομένουν μετά τη 2η 37 Μη κατανεμημένα δικαιώματα είναι τα δικαιώματα εκπομπής που δεν κατανέμονται σύμφωνα με το άρθρο 10α παράγραφος 7 της οδηγίας για το ΣΕΔΕ της ΕΕ, δηλ. τα δικαιώματα εκπομπής που απομένουν στο αποθεματικό για τους νεοεισερχομένους και που προκύπτουν από την εφαρμογή του άρθρου 10α παράγραφοι 19 και 20, δηλαδή δικαιώματα εκπομπής που προβλέπονται για δωρεάν κατανομή σε εγκαταστάσεις, τα οποία όμως παραμένουν μη κατανεμημένα λόγω (μερικής) παύσης λειτουργίας ή σημαντικών μειώσεων της παραγωγικής ικανότητας. 25

26 περίοδο του ΣΕΔΕ της ΕΕ ( ), τα οποία δεν επιστράφηκαν ούτε ακυρώθηκαν. Αυτά τα δικαιώματα εκπομπής αντικαταστάθηκαν από δικαιώματα εκπομπής της 3ης περιόδου στο τέλος της δεύτερης περιόδου εμπορίας. Κανένα άλλο δικαίωμα εκπομπής πριν από την τρίτη περίοδο εμπορίας δεν συμβάλλει στον συνολικό αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία 38. Αυτό το «σύνολο μεταφορών δικαιωμάτων» αντιπροσωπεύει, συνεπώς, τον ακριβή αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπής του ΣΕΔΕ που βρίσκονται σε κυκλοφορία κατά την έναρξη της τρίτης περιόδου εμπορίας του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Το σύνολο μεταφορών δικαιωμάτων ανέρχεται σε δικαιώματα εκπομπής (ο αριθμός αυτός δεν περιλαμβάνει τα δικαιώματα εκπομπής των πρώιμων πλειστηριασμών της 3ης περιόδου που διενεργήθηκαν το 2012, αλλά αντικατοπτρίζει τη χρήση των διεθνών πιστωτικών μορίων πριν από την έναρξη της 3ης περιόδου. Το συνολικό ποσό των διεθνών πιστωτικών μορίων που χρησιμοποιήθηκαν από το 2008 περιλαμβάνεται στο τμήμα ). Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων εκπομπής που βρίσκονται σε κυκλοφορία όσον αφορά την απορρόφηση και την απελευθέρωση στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς υπολογίζεται με τον ακόλουθο τύπο: TNAC = Προσφορά (Ζήτηση 39 + δικαιώματα εκπομπής στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς) Η ετήσια έκθεση για την αγορά άνθρακα επιτρέπει την ενοποίηση των δεδομένων της προσφοράς και της ζήτησης που δημοσιεύονται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων οι οποίες απορρέουν από την οδηγία για το ΣΕΔΕ της ΕΕ και τις εκτελεστικές της διατάξεις. Το εν λόγω χρονοδιάγραμμα, τα σχετικά δεδομένα και το πεδίο εφαρμογής παρουσιάζονται στον πίνακα Για την εξήγηση σχετικά με τη μεταφορά των δικαιωμάτων εκπομπής βλ.: 39 Αυτό περιλαμβάνει επίσης τα ακυρωθέντα δικαιώματα εκπομπής. 26

27 Πίνακας 7: Χρονοδιάγραμμα για τη δημοσίευση δεδομένων Χρόνος Δεδομένα Πεδίο εφαρμογής 1 Ιανουαρίου - 30 Απριλίου έτους x Επικαιροποιήσεις για δωρεάν κατανομή στον τομέα της ενέργειας (άρθρο 10γ) Έτος x-1 1 Απριλίου έτους x Εξακριβωμένες εκπομπές Έτος x-1 Δωρεάν κατανομή (άρθρο 10α παράγραφος 5) ΕΜΕ 40 1 Mαΐου έτους x Προθεσμία συμμόρφωσης: εξακριβωμένες εκπομπές και δικαιώματα εκπομπής που επιστράφηκαν Έτος x-1 Μάιος/Οκτώβριος έτους x Οκτώβριος/Νοέμβριος έτους x Ιανουάριος/Ιούλιος έτους x Δεν έχει δημοσιευτεί σε επίπεδο ΕΕ Διεθνή πιστωτικά μόρια που ανταλλάχτηκαν Έκθεση για την αγορά των εκπομπών άνθρακα Κατάσταση του αποθέματος για τους νεοεισερχομένους - πίνακας NER Η δωρεάν κατανομή στην αεροπορία δημοσιεύεται σε επίπεδο κρατών μελών Έως την 1η Μαΐου/1η Οκτωβρίου έτους x Έτος x-1 Δεδομένου ότι το αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς θα καταστεί λειτουργικό το 2019, η Επιτροπή θα δημοσιεύει τακτικά στα μέσα Μαΐου τον συνολικό αριθμό των δικαιωμάτων σε κυκλοφορία για το προηγούμενο έτος, αρχής γενομένης από το Το σχήμα 1 παρουσιάζει τα σωρευτικά στοιχεία της προσφοράς και της ζήτησης μέχρι το τέλος του 2014, αντίστοιχα. Η συνολική προσφορά το 2013 ήταν περίπου 2,18 δισ. δικαιώματα εκπομπής και η συνολική ζήτηση ήταν περίπου 1,96 δισ. δικαιώματα εκπομπής. 40 ΕΜΕ είναι τα εθνικά μέτρα εφαρμογής σύμφωνα με την απόφαση 2011/278/ΕΕ της Επιτροπής, που περιέχει τον προκαταρκτικό υπολογισμό του αριθμού των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής που πρόκειται να κατανεμηθούν σε κάθε εγκατάσταση στο έδαφος όλων των κρατών μελών και των κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και που έχουν κοινοποιηθεί στην Επιτροπή. 27

28 Το 2014 τόσο η συνολική προσφορά όσο και η συνολική ζήτηση μειώθηκαν σε περίπου 1,87 δισ. δικαιώματα εκπομπής. Κατά συνέπεια, το πλεόνασμα αυξήθηκε το 2013 κατά περίπου 220 εκατ. δικαιώματα εκπομπής και υπερέβη τα 2 δισ. δικαιώματα εκπομπής, ενώ παρέμεινε σταθερό το Η μείωση της προσφοράς και ζήτησης το 2014 αντικατοπτρίζει τη μικρότερη δραστηριότητα πλειστηριασμών λόγω της παρακράτησης δικαιωμάτων εκπομπής, καθώς και της συνεχιζόμενης μείωσης των εκπομπών. Κατά την εξέταση των στοιχείων αυτών σε σχέση με τα έτη 2013 και 2014, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία βασίζονται στα πλέον πρόσφατα δεδομένα που σχετίζονται με τα εν λόγω έτη, όπως μπορεί να συναχθεί από το ημερολόγιο συναλλαγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUTL). Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να περιλαμβάνουν πρόσφατα στοιχεία για τα έτη 2013 και Διάγραμμα 1: Ισορροπία μεταξύ σωρευτικής προσφοράς και ζήτησης έως το τέλος του 2014 Προσφορά (σωρευτική, σε εκατ.) Ζήτηση (σωρευτική, σε εκατ.) Δωρεάν κατανομή Διεθνή πιστωτικά μόρια που ανταλλάχτηκαν Δωρεάν κατανομή (NER) Δωρεάν κατανομή (10γ) Χρηματική αποτίμηση του NER 300 από την ΕΤΕπ Πλειστηριασμοί Πρώιμοι πλειστηριασμοί Παρακράτηση Ακυρώσεις Εξακριβωμένες εκπομπές 28