H Φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα: Fact and Figures 2018 H συμβολή του φαρμακευτικού κλάδου στην ελληνική οικονομία

Transcript

1 ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσου 11, Αθήνα, Tηλ.: , Fax: , 11 T. Karatassou Str., Athens, Greece, Tel.: (+30) , Fax: (+30) H Φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα: Fact and Figures 2018 H συμβολή του φαρμακευτικού κλάδου στην ελληνική οικονομία Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ, Καθηγητής ΟΠΑ Άγγελος Τσακανίκας Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, Επιστημονικός Σύμβουλος IOBE Δευτέρα, 22 Απριλίου 2019

2 Σωρευτική απώλεια στο ΑΕΠ κατά -26,4% ( ), εκτίμηση για αύξηση την περίοδο Δείκτης (2007=100) Δείκτης ΑΕΠ (2007=100) Ελλάδα-ΕΕ28-Νότιες Χώρες ,0 96,0 114,2 108,6 110,6112,3 102,0 99,7 100,7 98, ,6 74,7 76,2 77,8 79, e 2019f 2020f Ελλάδα ΕΕ28 Νότιες Χώρες Πηγή: Eurostat 2019, AMECO, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Winter 2019 Economic Forecast (Φεβρουάριος 2019), ΑΕΠ αλυσωτοί δείκτες 2010, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), e-estimation, f-forecast 2

3 Μείωση εισοδημάτων και αύξηση ανεργίας κλιμάκωσαν τον κίνδυνο φτώχειας, με σχετική βελτίωση τα τελευταία έτη % % Ποσοστό Ανεργίας (15-74 ετών) 38 Δείκτης Φτώχειας , ,7 34, ,8 10,5 19,6 16,9 11,9 10,5 6,9 6, ,4 24,4 27,3 22, Ελλάδα ΕΕ28 Νότιες Χώρες Ελλάδα ΕΕ28 Νότιες χώρες Πηγή: Eurostat, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ, f-forecast 3

4 Μείωση ισοζυγίου γεννήσεων-θανάτων και αύξηση στο προσδόκιμο επιβίωσης (9,5 χρόνια) την περίοδο χιλ.άτομα έτη Φυσική μεταβολή πληθυσμού (γεννήσεις - θάνατοι) Προσδόκιμο επιβίωσης (έτη) 81,5 80, , ,0-60 Ελλάδα ΟΟΣΑ Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., OECD Health statistics, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 4

5 Μείωση πληθυσμού και αύξηση του μεριδίου των ατόμων άνω των 65 ετών εκατ. άτομα % πληθυσμού 30 36,5% 40% 25 32,7% 35% ,9% 22,6% 19,8% 20,4% 27,1% 23,9% 27,0% 28,5% 30% 25% 20% 10 10,7 10,6 9,9 9,4 8,9 15% 10% 5 5% 0 0% Συνολικός Πληθυσμός Ποσοστό πληθυσμού 65 ετών και άνω (Ελλάδα) Ποσοστό πληθυσμού 65 ετών και άνω (ΕΕ28) Πηγή: Eurostat, Population Projections, 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 5

6 Δείκτης εξάρτησης 53%: για κάθε 2 άτομα ενεργού πληθυσμού αντιστοιχεί 1 άτομο ανενεργού πληθυσμού % Δείκτης εξάρτησης (%) Ελλάδα-ΕΕ 27-Νότιες χώρες Ελλάδα EΕ27* Νότιες Χώρες Πηγή: United Nations, World Population Prospects: The 2018 Revision, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ, Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), *Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την Κύπρο 6

7 Από 2009: μείωση 35,6% συνολικής χρηματοδότησης υγείας με τη δημόσια στο -43% δισεκ. ευρώ 25,0 22,5 21,6 Συνολική, δημόσια και ιδιωτική, χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας (δισεκ. ) 20,0 18,8 17,0 15,0 15,4 14,9 15,2 14,2 14,3 14,6 14,5 12,4 11,3 10,0 9,4 8,3 8,3 8,9 8,8 5,0 7,1 6,7 6,4 5,7 5,8 5,7 5,8 5,6 5,6 0, Συνολική Χρηματοδότηση για Δαπάνες Υγείας Ιδιωτική Χρηματοδότηση για Δαπάνες Υγείας Δημόσια Χρηματοδότηση για Δαπάνες Υγείας Πηγή: Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) 2017, ΕΛ.ΣΤΑΤ., 2018, OECD Health Statistics, 2018 επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 7

8 Όταν η αντίστοιχη χρηματοδότηση δαπανών υγείας αυξάνεται σε Ευρώπη αλλά και Νότιες Χώρες Ελλάδα: από 9,5% του ΑΕΠ το 2009 σε 8,0% το 2017 (9,9% σε ΕΕ-23) Ελλάδα: από 6,5% του ΑΕΠ στο 5,1% το 2017, (7,9% σε ΕΕ-23) Συνολική Δαπάνη Υγείας Δημόσια Δαπάνη Υγείας 20% 14,4% 20% 14,0% 10% 0% 0,9% 10% 0% -4,8% -10% -10% -20% -20% -30% -40% -30,9% -30% -40% -38,2% -50% % Eλλάδα Νότιες Χώρες EΕ23 Eλλάδα Νότιες Χώρες EΕ23 Πηγή: Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) 2017, OECD Health Statistics, 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία). Οι ποσοστιαίες μεταβολές μεταξύ 2009 και 2017 έχουν υπολογιστεί στα στοιχεία χρηματοδότησης σε σταθερές τιμές ($ 2010 PPS, OECD). 8

9 Μείωση 39,1% στην δημόσια κατά κεφαλή δαπάνη υγείας την περίοδο ενώ αύξηση 22% στην ΕΕ ευρώ Κατά κεφαλή δαπάνη υγείας (Ελλάδα-ΕΕ23-Νότιες Χώρες) ,9% ,1% -39,1% ,0% ,8% ,5% Ελλάδα ΕΕ(23) Νότιες Χώρες Δημόσια Ιδιωτική Συνολική Πηγή: OECD Health Statistics, 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), Η ΕΕ αναφέρεται στο μέσο όρο 23 χωρών της ΕΕ, λόγω μη διαθεσιμότητας στοιχείων για τις υπόλοιπες 9

10 Μείωση μέσης μηνιαίας δαπάνης υγείας για νοικοκυριά σε σχέση με το 2009, αλλά αύξηση ως ποσοστό των συνολικών δαπανών ευρώ Εξέλιξη - Σύνθεση μηνιαίων δαπανών υγείας νοικοκυριών % συνολικής δαπάνης ,3 124,4 114,6 7,2 7,5 104,7 104,4 105,8 107,1 7,4 7,3 103,7 103,3 7, ,5 6,4 6,3 6,4 6,9 6, ,5 Μέση μηνιαία δαπάνη Υγείας ( ) Δαπάνες Υγείας ως % στις συνολικές δαπάνες Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 10

11 Μετατόπιση δαπανών νοικοκυριών για υγεία στην κάλυψη φαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4,0% 3,8% 4,8% 3,6% 3,2% 3,8% 3,3% 3,3% 3,3% 9,7% 9,3% 9,2% 8,5% 8,7% 7,8% 7,1% 6,7% 6,0% 20,1% 18,0% 17,3% 29,4% 17,5% 26,7% 23,3% 20,0% 23,3% 19,2% 22,1% 22,1% 14,3% 11,7% 10,8% 10,9% 11,3% 11,4% 18,8% 27,4% 27,4% 16,1% 15,0% 13,2% 12,7% 13,6% 27,9% 29,3% 31,8% 31,6% 31,5% 32,4% 33,3% 33,7% 34,4% 34,2% Θεραπευτικές συσκευές και εξοπλισμός & Λοιπά ιατρικά προϊόντα Ιατρικές υπηρεσίες Νοσοκομειακή περίθαλψη Παραϊατρικές υπηρεσίες Οδοντιατρικές υπηρεσίες Φαρμακευτικά προϊόντα Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ., 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 11

12 Μείωση -36,7% στη συνολική και -55,3% στη δημόσια δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα από το 2009 δισεκ.ευρώ Συνολική δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα (δισεκ. ) - Ελλάδα 7 6,1 6,2 5,8 6 4,8 4,8 4,4 4,9 3,4 4,2 3,8 3,8 3,9 4, ,3 1,4 1,4 1,4 2,5 2,0 2,0 2,0 2,1 1,7 1,8 1,8 1,8 1, Iδιωτική Συνολική Δημόσια Πηγή: Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) 2017, ΕΛ.ΣΤΑΤ., 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. 12

13 Από 430 το 2009 στα 188 το 2016 η δημόσια κατά κεφαλή δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα (1,1% του ΑΕΠ έναντι 2% το 2009), κάτω από το μέσο όρο ΕΕ22 και Νοτίων Χωρών 500 Δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα (Ελλάδα-ΕΕ22-Νότιες Χώρες) Ελλάδα ΕΕ22 Νότιες Χώρες Πηγή: OECD Health Statistics 2018, Eurostat 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), Ευρωπαϊκή Ένωση-22: (μη διαθέσιμα στοιχεία για Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ρουμανία, Μάλτα, Ην. Βασίλειο) 13

14 Χαμηλότερη η δημόσια κεφαλή φαρμακευτική δαπάνη σε σχέση με ΕΕ, Νότιες χώρες, υψηλότερα όμως η ιδιωτική Δημόσια κατά κεφαλή φαρμακευτική δαπάνη (2016) Ιδιωτική κατά κεφαλή φαρμακετυτική δαπάνη (2016) Γερμανία Ιρλανδία Γαλλία Λουξεμβούργο Βέλγιο Αυστρία Μ.Ο. ΕΕ(22) Ιταλία Σουηδία Φινλανδία Νότιες Χώρες Ισπανία Ολλανδία Σλοβακία Ελλάδα Σλοβενία Δανία Πορτογαλία Τσεχία Ουγγαρία Εσθονία Λιθουανία Λετονία Πολωνία Σουηδία Φινλανδία Δανία Ισπανία Ελλάδα Βέλγιο Νότιες Χώρες Ιταλία Αυστρία Λιθουανία Σλοβενία Λετονία Μ.Ο. ΕΕ(22) Γαλλία Ιρλανδία Ουγγαρία Πορτογαλία Ολλανδία Πολωνία Λουξεμβούργο Γερμανία Εσθονία Τσεχία Σλοβακία Πηγή: OECD Health Statistics 2018, Eurostat 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ. Νότιες Χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), Ευρωπαϊκή Ένωση-22: (μη διαθέσιμα στοιχεία για Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Ρουμανία, Μάλτα, Ην. Βασίλειο) 14

15 Συνολική μείωση -61,9% από το 2009 εκατ.ευρώ Εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη (εξαιρ. συμμετοχής ασθενών) ,9% * 2019* Δημόσια εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη Rebates Clawback Πηγή: ΕΟΠΥΥ Εκθέσεις Προϋπολογισμών , επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ-ΣΦΕΕ. Σημείωση: Μολονότι οι φαρμακευτικές εταιρείες πωλούν σε τιμές παραγωγού (ex-factory) το κράτος υπολογίζει το clawback σε τιμές λιανικής. Για 2018 και 2019 τα clawback και rebates είναι εκτίμηση 15

16 εκατ. ευρώ % μεταβολή Εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη % 250% 200% 150% 100% 50% 500 0% * 2019* -50% Συμμετοχή ασθενών Συμμετοχή βιομηχανίας Δημόσια φαρμακευτική δαπάνη Συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη Μεταβολή δημόσιας εξωνοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης (% σωρευτικά από 2012) Πηγή: ΕΟΠΥΥ Εκθέσεις Προϋπολογισμών , επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ-ΣΦΕΕ. Συμμετοχή ασθενών: είναι μόνο ό,τι πληρώνει ο ασθενής στην αποζημιούμενη αγορά (δηλ. η θεσμοθετημένη 0%,10%,25%) και η επιβάρυνση που προκύπτει από τη διαφορά Λιανικής τιμής (ΛΤ)-Τιμής Αποζημίωσης (ΤΑ). 16

17 Δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη και συμμετοχή βιομηχανίας εκατ. ευρώ Επιβολή κλειστού προυπολογισμού * 2019* Νοσοκομεία ΕΣΥ ΓΝΘ Παπαγεωργίου Δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη ΕΟΠΥΥ (1A) Συμμετοχή βιομηχανίας (CB-RB) Πηγή: ΕΟΠΥΥ , ESY.net , επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ-ΣΦΕΕ. Σημείωση: Εκτίμηση 2018 για συμμετοχή βιομηχανίας βάσει του Δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη: δεδομένα από ESY.net και από σημειώματα ΕΟΠΥΥ για την περίοδο

18 εκατ..ευρώ εκατ. ευρώ Συμμετοχή ασθενών στην αποζημιούμενη αγορά (2018) ΕΟΠΥΥ Καθαρή Δημόσια Φαρμακευτική Δαπάνη ΕΟΠΥΥ 990 Σύνολο Rebates & Clawbacks 625 Συμμετοχή ασθενών Νοσοκομεία Καθαρή Δημόσια Φαρμακευτική Δαπάνη Νοσοκομείων 436 Σύνολο Rebates & Clawbacks 0 Συμμετοχή ασθενών Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός, σημειώματα εταιρειών, στοιχεία από ΗΔΙΚΑ, Επεξεργασία ΣΦΕΕ 18

19 εκατ.ευρώ Συνολική Ιδιωτική Φαρμακευτική Δαπάνη (2018) Θεσμοθετημένη συμμετοχή ασθενών (0%, 10%, 25%) Επιβάρυνση που προκύπτει ΛΤ-ΤΑ ΜΗΣΥΦΑ Αρνητική Λίστα Φάρμακα Αποζημιούμενα που επέλεξε ο ασθενής να τα πληρώσει 100% Πηγή: Στοιχεία ΗΔΙΚΑ (Θεσμοθετημένη συμμετοχή ασθενών), ΜΗΣΥΦΑ & Αρν.Λίστα υπολογισμοί ΣΦΕΕ βάσει στοιχείων IQVIA (MAT3/2018) 19

20 2.506 κλινικές μελέτες (1.434 ολοκληρωμένες) μέχρι το 2018 Δαπάνη Ε&Α φαρμακοβιομηχανίας: 8% συνολικής δαπάνης για Ε&Α στην Ελλάδα (2015) Αριθμός κλινικών μελετών 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 44% 34% 28% 24%22% 16% Δαπάνες για Ε&Α κλάδου φαρμάκου ως προς τις συνολικές ιδιωτικές δαπάνες για Ε&Α 9% 8% 8% 8% 7% 7% 7% 7% 5% 4% 4% 3% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 2% 1% 1% Πηγή: Clinical trials gov, 2018, Eurostat 20

21 Και αύξηση μεριδίου πατεντών: Υψηλότερο ποσοστό στον τομέα του φαρμάκου στην Ελλάδα σε σχέση με την Ευρώπη 25% 20% 19,3% 20,8% 15% 14,7% 16,5% 10% 4,9% 6,4% 8,9% 7,4% 5% 4,2% 4,6% 4,3% 4,3% 3,8% 3,5% 3,8% 3,6% 0% Μερίδιο πατεντών φαρμάκου στην Ελλάδα Μερίδιο πατεντών φαρμάκου στην Ευρώπη Πηγή: European Patent Office

22 Η παραγωγή φαρμάκου στην Ελλάδα σε αξία ανήλθε στα 954 εκατ. (2017), αυξημένη κατά 34,2% σε σύγκριση με το 2006 ( 711 εκατ). εκατ. ευρώ Παραγωγή φαρμάκου (σε εκατ. )- Ελλάδα Εγχώρια παραγωγή σε αξία ( εκατ.) Πηγή: Eurostat, 2018, Βάση Δεδομένων PRODCOM; επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ *Σημείωση: Τυχόν διαφορετικά στοιχεία προκύπτουν βάσει αναθεώρησης των στοιχείων από Eurostat 22

23 Σημαντική ανάκαμψη της παραγωγής φαρμάκου στη μεταποίηση κατά 33,3% την περίοδο ΤΟΜΕΑΣ % % % B05: Εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη 115,1 88,3 66,0-23,3% -25,3% -42,7% B06: Άντληση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου 70,2 57,5 114,3-18,1% 98,7% 62,9% B07: Εξόρυξη μεταλλούχων μεταλλευμάτων 86,1 85,1 83,0-1,1% -2,4% -3,5% B08: Άλλες εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες 100,1 83,1 82,5-16,9% -0,7% -17,6% Β: Ορυχεία, λατομεία 107,0 85,7 73,5-19,9% -14,3% -31,3% C10:Τρόφιμα 104,2 93,9 95,9-9,9% 2,2% -8,0% C11: Ποτά 108,2 86,1 81,5-20,4% -5,3% -24,6% C12: Καπνός 121,2 98,9 97,9-18,4% -1,0% -19,3% C13: Κλωστοϋφαντουργία 126,0 60,7 63,6-51,8% 4,7% -49,5% C14: Ένδυση 130,1 62,8 45,9-51,7% -27,0% -64,8% C15: Δέρμα 158,4 52,7 47,2-66,7% -10,5% -70,2% C16: Ξύλο 91,4 42,1 43,1-53,9% 2,3% -52,9% C17: Χαρτί 103,5 96,5 98,8-6,8% 2,4% -4,5% C18: Εκτυπώσεις 116,4 57,5 47,3-50,6% -17,8% -59,4% C19: Οπτάνθρακας, διύλιση πετρελαίου 94,6 118,4 134,4 25,1% 13,5% 42,0% C20: Χημικά 98,5 91,7 103,3-6,9% 12,6% 4,8% C21: Φαρμακευτικά 97,7 98,4 130,2 0,8% 32,3% 33,3% C22: Καουτσούκ, πλαστικά 107,5 88,6 92,6-17,6% 4,5% -13,9% C23: Μη μεταλλικά ορυκτά 116,6 55,7 62,8-52,2% 12,7% -46,1% C24: Βασικά μέταλλα 89,3 101,8 141,1 14,0% 38,6% 57,9% C25: Μεταλλικά, εκτός μηχανημάτων και εξοπλισμού 99,8 78,0 85,5-21,9% 9,6% -14,4% C26: Η/Υ, ηλεκτρονικά, οπτικά 136,2 98,9 111,7-27,4% 13,0% -18,0% C27: Κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού 104,2 63,5 73,2-39,1% 15,2% -29,8% C28: Κατασκευή Μηχανήματα, είδη εξοπλισμού 126,6 84,4 103,0-33,4% 22,0% -18,7% C29: Μηχανοκίνητα οχήματα 101,7 65,7 91,7-35,4% 39,5% -9,8% C30: Εξοπλισμός μεταφορών 154,1 28,5 64,8-81,5% 127,5% -57,9% C31: Έπιπλα 123,4 47,8 51,2-61,3% 7,2% -58,5% C32: Λοιπά μεταποίησης 111,7 81,7 93,0-26,8% 13,8% -16,7% C33: Επισκευή σε Μηχανήματα και εξοπλισμός 129,6 73,1 60,3-43,6% -17,6% -53,5% C: ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 105,3 88,4 97,2-16,1% 9,9% -7,7% Πηγή: Eurostat, 2018, National accounts 23

24 Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων σημαντική άνοδο το 2017, ενώ η αύξηση συνεχίστηκε και το 2018 % μεταβολή 30 Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής φαρμάκου (2015=100) Q1 2016Q2 2016Q3 2016Q4 2017Q1 2017Q2 2017Q3 2017Q4 2018Q1 2018Q2 2018Q3 2018Q4 Κλάδος φαρμάκου (Ελλάδα) Κλάδος φαρμάκου (ΕΕ28) Πηγή: Eurostat, 2019, Εποχικά διορθωμένα στοιχεία με εργάσιμες ημέρες 24

25 Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων: 668 εκατ. (2017), στο 3,0% της συνολικής προστιθέμενης αξίας μεταποίησης εκατ.ευρώ Προστιθέμενη αξία παραγωγής φαρμάκου και μερίδιο στη μεταποίηση % ,6% 805 4,0% 746 3,4% 672 2,8% 3,4% ,8% 3,2% ,0% 507 3,9% 673 3,4% 3,2% 3,0% 3,1% ,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 300 1,5% 200 1,0% 100 0,5% ,0% Προστιθέμενη Αξία Μερίδιο κλάδου Φαρμάκου στη μεταποίηση Πηγή: Eurostat Επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ, 2018; Σημείωση: Τυχόν διαφορετικά στοιχεία προκύπτουν βάσει αναθεώρησης των στοιχείων από Eurostat 25

26 χιλ.άτομα % Απασχόληση στην παραγωγή φαρμάκου (χιλ. άτομα) Απασχόληση στην παραγωγή φαρμάκου (χιλ. άτομα) ,0 13,2 13,3 13,1 16,8 28,2% 14,4 35% 30% 25% 20% 15% 10 10% ,2% 0,8% -1,5% -5,7% -14,3% Ελλάδα Ετήσια μεταβολή (%) 5% 0% -5% -10% -15% -20% Πηγή: Eurostat, Labour Force Survey, 2018, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ *Δεν συνυπολογίζονται οι εργαζόμενοι στον κλάδο χονδρικού εμπορίου του ευρύτερου τομέα υγείας 26

27 Υψηλή εκπαιδευτική κατάρτιση των εργαζομένων στον κλάδο παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων Πτυχίο ή/και Μεταπτυχιακό 80,0% 71,6% 70,0% 66,4% 64,0% 60,0% 49,3% 48,6% 50,3% 50,0% 60,5% 40,0% 30,0% 20,0% 30,2% 16,2% 32,1% 33,4% 33,5% 33,8% 35,0% 35,7% 22,7% 22,0% 20,1% 17,8% 18,2% 18,2% 10,0% 0,0% Κλάδος φαρμάκου Μεταποίηση Οικονομία Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ 2018, Απασχολούμενοι Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο σύνολο της απασχόλησης Διεθνή Τυποποιημένη Ταξινόμηση της Εκπαίδευσης (ISCED 2011) 27

28 Πωλήσεις φαρμάκων σε αξία (σ ε δισεκ. ) δισεκ. 9 8, ,5 6,8 7,3 1,3 6,0 6,8 1,2 5,6 6,0 1,4 5,7 5,6 5,6 1,4 1,4 1,5 5,8 5,8 1,8 1,8 4 4,6 4,3 4,2 4,1 4,1 4, Νοσοκομεία/Φαρμακεία ΕΟΠΥΥ Φαρμακεία/Φαρμακαποθήκες Σύνολο Πηγή: ΕΟΦ, 2018 (Φαρμακεία/ Φαρμακαποθήκες σε λιανικές τιμές και Νοσοκομεία σε Νοσοκομειακές τιμές) 28

29 Εισαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων ανήλθαν το 2018 σε 2,8 δισεκ. ενώ οι εξαγωγές κατέγραψαν θεαματική άνοδο κατά 24,0%, στα 1,4 δισεκ. εκατ.ευρώ Εξέλιξη εμπορικού ισοζυγίου φαρμάκων (εκατ. ) Ισοζύγιο Εισαγωγές Εξαγωγές Πηγή: Eurostat, International trade, EU Trade Since 1988 By CN8, 2019, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 29

30 Μερίδιο εξαγωγών-εισαγωγών φαρμάκου (% σύνολο εξαγωγών - εισαγωγών) - Ελλάδα 8,0% 7,4% 6,8% 7,0% 6,7% 6,4% 6,5% 5,7% 5,8% 5,9% 5,9% 6,0% 5,6% 5,3% 5,1% 4,9% 5,0% 4,2% 4,2% 3,8% 3,9% 3,9% 4,0% 4,0% 3,5% 3,0% 5,4% 4,0% 5,0% 4,3% 2,0% 1,0% 0,0% Εξαγωγές Εισαγωγές Πηγή: Eurostat, International trade, EU Trade Since 1988 By CN8, 2019, επεξεργασία στοιχείων ΙΟΒΕ 30

31 Τα φαρμακευτικά προϊόντα κατέχουν σημαντικό μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών αγαθών Προϊόντα διύλησης πετρελαίου Τρόφιμα Προϊόντα Αλουμινίου Λοιπά βασικά μέταλλα Βιομηχανικά προϊόντα με υψηλή εξαγωγική αξία, 2017 Χημικά προϊόντα Φαρμακευτικά προϊόντα Ηλεκτρονικοί υπολογιστές Μηχανήματα και είδη εξοπλισμού Είδη ένδυσης Πλαστικά προϊόντα Λοιπός ηλεκτρικός εξοπλισμός Μη μεταλλικά προϊόντα Κλωστοϋφαντουργικές ύλες Λατομικά προϊόντα Εξαγωγές σε 147 χώρες εκατ. Πηγή: International trade (ComExt database), Eurostat Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ 31

32 Συνεισφορά του κλάδου φαρμάκου στην ελληνική οικονομία 32

33 Εκτίμηση αποτυπώματος Κλάδος φαρμάκου Παραγωγή φαρμάκου και φαρμακευτικών σκευασμάτων Χονδρικό εμπόριο φαρμάκων και φαρμακευτικών σκευασμάτων 33

34 Η εκτίμηση της συνολικής συνεισφοράς μιας δραστηριότητας λαμβάνει υπόψη τις αλληλεπιδράσεις σε μια οικονομία Κλάδος φαρμάκου Άμεση επίδραση Οικονομική δραστηριότητα επιχειρήσεων στους κλάδους: - Παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων - Χονδρικό εμπόριο φαρμακευτικών προϊόντων* Συνολική επίδραση Υπόδειγμα εισροώνεκροών Έμμεση Η επίδραση σε συνδεδεμένους κλάδους Προκαλούμενη Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς των εργαζομένων Προστιθέμενη αξία, απασχόληση, φορολογικά έσοδα Βασικές παραδοχές του υποδείγματος εισροών-εκροών Σταθερή τεχνολογία παραγωγής Η παραγωγή του τελικού προϊόντος κάθε κλάδου απαιτεί εισροές και εργασία σε σταθερές αναλογίες Σταθερές τιμές Σταθερές καταναλωτικές προτιμήσεις Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην παραγωγική δυνατότητα των κλάδων (*) Κλάδος 21 και κλάδος αντίστοιχα με βάση τη στατιστική ταξινόμηση ΣΤΑΚΟΔ-08 34

35 Η συνολική συμβολή του κλάδου του φαρμάκου σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε 6,1 δισεκ. (3,4% του ΑΕΠ) το 2017 Η άμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας από τον κλάδο φαρμάκου εκτιμάται σε 1,6 δισεκ. Η έμμεση επίδραση ξεπερνά τα 1,4 δισεκ. Σημαντικές και οι προκαλούμενες επιδράσεις Το ήμισυ της συνολικής επίδρασης Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ Για κάθε ευρώ προστιθέμενης αξίας των εταιριών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου δημιουργούνται άλλα 2,9 ευρώ ΑΕΠ στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας 35

36 Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 122 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,0% της συνολικής απασχόλησης) Κάθε θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει άλλες 4,7 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ 36

37 Η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου εκτιμάται περίπου στα 1,7 δισεκ. Σημείωση: Έσοδα από φόρους επί της παραγωγής (ΦΠΑ στα προϊόντα και ΕΦΚ ) και εργοδοτικές εισφορές Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ 37

38 Σημαντικές οι πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην οικονομία από τη λειτουργία του κλάδου φαρμάκου Πολλαπλασιαστές στο ΑΕΠ από τη δραστηριότητα παραγωγής & εμπορίας φαρμάκων Πολλαπλασιαστές στην απασχόληση από τη δραστηριότητα παραγωγής & εμπορίας φαρμάκων Μερικός πολλαπλασιαστής Συνολικός πολλαπλασιαστής 1,9 έμμεση επίδραση στο ΑΕΠ 1 ΑΕΠ στον κλάδο 3,9 συνολική επίδραση στο ΑΕΠ 2,7 θέσεις εργασίας ΕΜΜΕΣΑ 1ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ 5,7 θέσεις εργασίας ΣΥΝΟΛΙΚΑ Αύξηση κατά ένα ευρώ του ακαθάριστου προϊόντος στον κλάδο φαρμάκου οδηγεί σε αύξηση του ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας κατά 3,9 ευρώ Σε κάθε εργαζόμενο στον κλάδο φαρμάκου αντιστοιχεί συνολική συνεισφορά στην απασχόληση ίση με 5,7 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ Μερικός πολλαπλασιαστής: Εκφράζει το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που προκύπτει (στο ΑΕΠ, την απασχόληση κλπ.) λόγω των έμμεσων επιδράσεων Συνολικός πολλαπλασιαστής: Εκφράζει το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που προκύπτει από το συνδυασμό έμμεσων και προκαλούμενων επιδράσεων 38

39 Ακίνητη περιουσία, εμπόριο και τράπεζες οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη έμμεση επίδραση Διοικητικές υπηρεσίες Ξενοδοχεία-εστίαση Διαχείριση αποβλήτων Χερσαίες μεταφορές Κλάδοι με τη μεγαλύτερη έμμεση επίδραση σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας από τη δραστηριότητα του φαρμάκου Ακίνητη περιουσία Νομικά-λογιστικά Τράπεζες Χονδρικό εμπόριο Τηλεπικοινωνίες Λιανικό εμπόριο Ενέργεια Εμπόριο οχημάτων Πληροφορική Εκδόσεις Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ εκατ. 39

40 Σε ακίνητη περιουσία, εμπόριο, υπηρεσίες εστίασης-διαμονής και κλάδο φαρμάκου η μεγαλύτερη συνολική επίδραση Ακίνητη περιουσία Παραγωγή φαρμάκου Ξενοδοχεία-εστίαση Διοικητικές υπηρεσίες Ενέργεια Χερσαίες μεταφορές Κλάδοι με τις μεγαλύτερες επιδράσεις σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας λαμβάνοντας υπόψη και τις προκαλούμενες επιδράσεις από τον κλάδο του φαρμάκου Χονδρικό εμπόριο φαρμάκων Χονδρικό εμπόριο Νομικά-λογιστικά Τράπεζες Τηλεπικοινωνίες Λιανικό εμπόριο Τρόφιμα-ποτά Γεωργία Εκπαίδευση Υγεία Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ εκατ. 40

41 Νομικές-λογιστικές δραστηριότητες και εμπόριο οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη έμμεση επίδραση στην απασχόληση Υπηρεσίες προς επιχειρήσεις** Αρχιτεκτονική-μηχανική Κλάδοι με τη μεγαλύτερη έμμεση επίδραση σε όρους Απασχόλησης από τη δραστηριότητα του κλάδου φαρμάκου Νομικά-λογιστικά Διοικητικές υπηρεσίες* Λιανικό εμπόριο Χονδρικό εμπόριο Τράπεζες Ξενοδοχεία-εστίαση Χερσαίες μεταφορές Εκδόσεις Εμπόριο οχημάτων Γεωργία Πληροφορική Κατασκευές 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης (χιλ.) * Υπηρεσίες σε κτίρια, εξωτερικούς χώρους, δραστηριότητες γραφείου, καθαριότητα, υπηρεσίες ιδιωτικής προστασίας ** Επιστημονικές, τεχνικές δραστηριότητες Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ 41

42 Εστίαση-καταλύματα, λιανικό εμπόριο και γεωργία οι κλάδοι με τη μεγαλύτερη συνολική επίδραση στην απασχόληση Ξενοδοχεία-εστίαση Λιανικό εμπόριο Γεωργία Νομικά-λογιστικά Χονδρικό εμπόριο Διοικητικές υπηρεσίες Χερσαίες μεταφορές Τρόφιμα-ποτά Τράπεζες Εμπόριο οχημάτων Υγεία Κατασκευές Εκπαίδευση Αρχιτεκτονική Κλάδοι με τις μεγαλύτερες επιδράσεις σε όρους Απασχόλησης λαμβάνοντας υπόψη και τις προκαλούμενες επιδράσεις από τον κλάδο του φαρμάκου Εκδόσεις ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης (χιλ) Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ 42

43 Οικονομικός αντίκτυπος επενδύσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη νέων προϊόντων και κλινικές μελέτες Ε&Α Κάθε 1 εκατ. επενδύσεων σε E&A οδηγεί σε αύξηση ΑΕΠ κατά 1,7 εκατ., δημιουργία 32 νέων θέσεων εργασίας και αύξηση εσόδων Δημοσίου κατά Αν οι επενδύσεις του φαρμακευτικού κλάδου σε Ε&Α αυξηθούν στο 10% του κύκλου εργασιών του μπορεί να προκύψει συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 132 εκατ., δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και αύξηση των εσόδων του Δημοσίου κατά 25 εκατ. Κλινικές μελέτες Κάθε 1 εκατ. επενδύσεων σε νέες κλινικές δοκιμές οδηγεί σε συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,96 εκατ., δημιουργία 44 νέων θέσεων εργασίας και αύξηση των εσόδων του Δημοσίου κατά * Πηγή: ΙΟΒΕ *Θεωρώντας ότι η δαπάνη για κάθε νέα δοκιμή είναι ίση με την μέση δαπάνη ανά κλινική δοκιμή το 2010, ήτοι , βλ.: K.Athanasakis, M.Detsis, B.Baroutsou, J.Kyriopoulos (2012) Clinical trial activity in Greece A case of missed opportunities? Archives of Hellenic Medicine 29(6): January

44 Σημερινό περιβάλλον-προκλήσεις Στην πλευρά της ζήτησης: Δημογραφικές εξελίξεις: Αύξηση προσδόκιμου επιβίωσης/ γήρανση πληθυσμού, αλλαγή ηλιακής σύνθεσης πληθυσμού αυξάνουν ζήτηση για υπηρεσίες υγείαςφάρμακα Σύγχρονος τρόπος ζωής, αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, μειωμένη φυσική άσκηση, καπνισματικές συνήθειες, κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών Αύξηση αριθμού ασθενών με σοβαρές και χρόνιες παθήσεις (καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος, προβλήματα ψυχικής υγείας, σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια αναπνευστικά νοσήματα και μυοσκελετικές παθήσεις) Αλλά και: Εξελίξεις στην ιατρική τεχνολογία και βιοτεχνολογία με την ανακάλυψη νέων θεραπειών αποτελούν σημαντικές προκλήσεις καθώς οι νέες θεραπείες είναι ακριβότερες, με αποτέλεσμα την επιβάρυνση των συστημάτων υγείας 44

45 Σημερινό περιβάλλον-προκλήσεις Στην πλευρά της δημόσιας πολιτικής: Προσπάθεια από τις κυβερνήσεις για εξορθολογισμό και μείωση δαπανών υγείας-φαρμάκου και έγκριση νέων θεραπειών-φαρμάκων με βάση την αποτελεσματικότητα κόστους-οφέλους Ταυτόχρονες, πολλές, σοβαρές παρεμβάσεις στο πλαίσιο και της αυστηρότερης δημοσιονομικής προσαρμογής: «πάγωμα» δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, οφειλές Δημοσίου (ΕΟΠΥΥ), clawback, rebates, χαμηλοί φαρμακευτικοί προϋπολογισμοί για ΕΟΠΥΥ και νοσοκομεία, ανάγκη επιπλέον κονδυλίων για κάλυψη ανασφάλιστων και προσφύγων Φαρμακευτική πολιτική τελευταίων ετών: αρκετές φορές με αντικρουόμενες στοχεύσεις, λάθος εργαλεία για λάθους στόχους, με αποτέλεσμα μάλλον επιδείνωση στις υπηρεσίες υγείας Μονομερής εστίαση στον περιορισμό της φαρμακευτικής δαπάνης με μείωση τιμών και όχι ποσοτήτων 45

46 Κρίσιμα ζητήματα για τον τομέα Ανάγκη συνεκτίμησης της διασύνδεσης της εγχώριας πορείας του κλάδου με το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον, Η διαμόρφωση φαρμακευτικής πολιτικής σε μια χώρα εξαρτάται και από άλλες πολιτικές στο περιβάλλον της (κλαδικές, καινοτομίας, φορολογικά) που μπορεί να λειτουργούν συμπληρωματικά ή ανταγωνιστικά Δεύτερον, σε επίπεδο πολυεθνικών επιχειρήσεων η κάθε μια εκπονεί στρατηγικό ή επιχειρησιακό σχεδιασμό που μπορεί να μετατοπίσει στάδια της δραστηριότητας της από τη μια χώρα στην άλλη ανάλογα με εθνικά χαρακτηριστικά και πολιτικές. Στο φάρμακο υπάρχει «κύκλος ζωής προϊόντος» που περιλαμβάνει πολλά στάδια και συνήθως εκτείνεται σε διαφορετικές χώρες (παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, Global value chains) 46

47 Κρίσιμα ζητήματα για τον τομέα Φυσικά χρειαζόμαστε αποτελεσματική χρήση δημόσιων πόρων και σύνθεση δαπανών υγείας (δημόσιων και ιδιωτικών) Αλλά: Ανάγκη δημιουργίας συνθηκών που θα οδηγήσουν στην αξιοποίηση της αναπτυξιακής δυνατότητας του φαρμακευτικού κλάδου στην Ελλάδα, ως ενός τομέα που δίνει ώθηση στην οικονομία, ειδικά στον τομέα της καινοτομίας. Ενίσχυση επενδύσεων, εξαγωγών και σύνδεση με το αναπτυξιακό αφήγημα της οικονομίας Ο τομέας της Υγείας και του φαρμάκου έχει επιλεγεί ως ένας από τους 9 τομείς ανάπτυξης Σύνδεση με τον κύκλο ζωής φαρμάκου και συνέργειες κλινικές μελέτες: νομοθετικό πλαίσιο που να ενθαρρύνει και προωθεί την ανάπτυξη κλινικών μελετών 47